Мектепішілік бақылаудың принциптері
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Курстық жұмыс
Тақырыбы:
Орындаған тыңдаушы:
Тыңдаушы қолы:________жұмыстың тапсырылған күні___________
Ғылыми жетекші: _______________________________________ _
қолы ______________________________________________________
Мазмұны
І.Кіріспе 2
1.Тақырыптың өзектілігінің негіздемесі. 2
2.Курстық жұмыстың мақсаты: 3
3. Болжам: 3
ІІ. Мектепішілік бақылау жүйесін дайындаудың теориялық негіздері 4
1. Тақырыпқа байланысты әдебиеттерді талдау 4
2. Мектепішілік бақылаудың мақсаты мен міндеттері 5
3. Мектепішілік бақылаудың мазмұны 6
4. Мектепішілік бақылаудың түрлері мен формалары 7
6. Мектепішілік бақылаудың принциптері 12
7. Мектепішілік бақылауды жоспарлау 13
8. Мектепішілік бақылаудың басқа басқару функцияларымен байланысы 14
ІІІ. Мектепішілік бақылауды ұйымдастыру тәжірибесі мен оны жетілдіру
1. Сәтбаев қаласының № 1 мектеп- гимназиясының мектепішілік
2. Мектепішілік бақылау жүргізуде кездесетін кейбір типтік кемшіліктер
3.Кемшіліктерді жетілдіру жолдарының технологиясы 16
4. Мектепішілік бақылаудың нэтижелілігінің өлшемдері. Өлшеу бағандарының (шкала)
5. Бақылаудың желілік (сетевой) әдісі 21
ІҮ. Қорытынды 24
Ү. Қолданылған әдебиеттер 25
ҮІ. Қосымшалар 26
І.Кіріспе
1.Тақырыптың өзектілігінің негіздемесі.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін жетілдірудің негізгі мәселесі-
Қазіргі әлемдік жахандану жолдарының негізгі бағыты- өзгермелі
Қазақстанның білім жүйесіндегі жүргізіліп жатқан реформа барлық білім
ЮНЕСКО анықтамасы бойынша сауатты басқарушы- ол іс- әрекеттің
Зерттеу объектісі: Басқару әрекеті.
Зерттеу пәні: Бақылау жүйесі.
2.Курстық жұмыстың мақсаты:
3. Болжам:
Егер мектепішілік бақылау жүйесінің жаңа моделі құрылса,онда:
1) мектеп әрекетінің өлшемдік негізі дайын болады;
2) оқу-тәрбие үрдісінің және оның нәтижелерін нақты бағалауға
3) басқарушылық шешімдері нақты және дәлелді болады;
4) жедел басқарушылық шешімдердің орындалуын реттеуге қолайлы
5) педагогикалық талдау функциясы толық және қажетті ақпаратпен
6) мектептін моральдік- психологиялық ахуалы жақсарады және педагогикалық
ІІ. Мектепішілік бақылау жүйесін дайындаудың теориялық негіздері
1. Тақырыпқа байланысты әдебиеттерді талдау
Мектепішілік басқарудың әр түрлі жақтарын демократияландыру кезінде
Т.И.Шамова мектепішілік бақылауға мынадай сипат береді. «Мектепішілік бақылау
Н.А.Сорокин өзінің «Дидактика» оқулығында мектепішілік бақылауды былай қарастырады.
Белгілі педагогиканы зерттеуші Ю.А. Конаржевский мектепішілік бақылауға мынадай
Орыс ғалымы В.П. Симонов «Педагогикалық менеджмент» оқу
Ал В.И. Зверева өзінің «Мектеп басқаруды табысты ету
Яғни, барлық ғалымдардың еңбектерін қорытындыласақ, мектепішілік бақылау- танымды
2. Мектепішілік бақылаудың мақсаты мен міндеттері
Бақылаудың мақсаты және тақырыбы болуы ешкімді күмән
Мақсат қою – басшының соңғы нәтижені көздейтін бақылау-
Мектептегі білім беру процесінің бақылаудың негізгі мақсаттары:
-білім беру саласындағы басқарушының шешімдерінің орындалуын құзіретті тексеру;
- орындаушылар әрекетіндегі кемшіліктерді шебер, әдептілікпен және жедел
- талдаушылық біліктілік пен дағдыларға сүйене отырып,
- алдыңғы қатардағы педагогтардың тәжірибелерін анықтап, тарату.
Әлеуметтік жүйені оның ішінде жалпы білім беретін
3. Мектепішілік бақылаудың мазмұны
Мектепішілік бақылаудың субъектілері
Әкімшілік бақылау – нақты жоспар бойынша әкімшілікпен тұрақты
Ұжымдық бақылау- кәсіби пікірталасу, жұмыс жайында шығармашылық есеп
Өзара бақылау- біліктіліктері тең мамандар арасында жүргізіледі, тәжірибе
Қоғамдық бақылау–мектеп жайлы жұртшылықтың көзқарасын қарастыру және мектепке
Өзін-өзі бақылау – талап етілетін стандарт пен нормаларымен
Оқушылық бақылау- мектеп түлектерінің мектеп жайлы ойын қарастыру.
4. Мектепішілік бақылаудың түрлері мен формалары
Мектепішілік бақылау тек қана мақсатты ғана болмау керек,
Тақырыптық бақылау басқару объектісінің белгіленген элементінің ақпаратының күйін
Фронтальдық бақылау басқару объектісін жалпы уақытылы және жан-жақты
Бақылаудың формалары- бұл бақылауды ұйымдастыру. Қайталануына байланысты бақылау
кіріспе (өткен оқу жылы курсын тексеру үшін, жаңа
алдын ала (қорытынды бақылау жұмысын жүргізу
ағымдағы (тақырыпты талқылағаннан кейін мектеп жұмысының тоқсандық, жарты
аралық ( ауыстыру сыныптарында жылдық қорытындысы бойынша аттестациялау);
қорытынды ( 9, 11 сыныптарда емтихан, мектептің жыл
Мектепте тексерілетін объект бойынша ұйымдастыру түрлеріне байланысты бақылаудың
Арнайы дербес
Сыныптың жинақтау
Пәндік жинақтау
Тақырыптық жинақтау
Шолулық
Кешенді жинақтау
Бақылау формаларының мазмұны
Бақылау формасы Бақылау түрі
Фронтальды түрі Тақырыптық түрі
1. Арнайы-дербес бақылау Білім беру әрекетінің барлық сұрақтары
2. Сыныптық жинақтау бақылауы Бір сыныпта жұмыс жүргізетін
3. Пәндік жинақтау бақылауы Бекітілген пән бойынша оұқушылардың
4.Тақырыптық- жинақтау бақылауы
Оқытудың әр кезеңінде мұғалім жұмысын бақылау (мысалы,
5. Шолу бақылауы Жалпы білім беру әрекетіндегі кейбір
6. Кешенді –жинақтау бақылауы Бір тізбектегі сыныптар үшін
Бұл таблицада келтірілген бақылау формалары өзінің практикада қолданысын
5. Мектепішілік бақылаудың әдістері.
Бақылау әдісі- қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін бақылаудың
Білім беру әрекетінің күйін зерделеу үшін бақылаудың тиімді
байқау ( бір жайтты мұқият қарастыру, зерделеу);
талдау (себептерді табу арқылы талдау, даму тенденциясын анықтау);
әңгімелесу (қандай да бір тақырыпқа іскерлік әңгіме);
құжаттарды зерделеу ( танысу, бір жайтты анықтау мақсатында
сауалнама жүргізу (сұрастыру жолымен зерттеудің түрі);
білімді ауызша немесе жазбаша тексеру (оқу деңгейін анықтау
6. Мектепішілік бақылаудың принциптері
Соңғы жылдары көптеген мектеп басшыларын әр мұғалімнің әрекетін
Негізділік принципі. Ең алғашқы болып бақыланатын, жүйешені басқаратын
Кіріктіру принципі. Педагогтардың, ата-аналардың, оқушылардың, қоғамдық мекемелердің және
Гуманизация принципі. Бұл принцип бақылау барысында субъект
Дараландыру принципі .Бұл принцип әрбір шығармашыл даралықтың өзінділігін
Жекелеген принципі. Педагогикалық ұжымның және оның жекеленген
7. Мектепішілік бақылауды жоспарлау
Білім беру әрекетінде жоспарлау ең негізгі орын алады.
Жоспарлаудың негізгі мақсаты – қорытынды нәтижені (оқушылардың оқу
Жоспарды дайындаудың дәйектілігі (бірізділігі):
Жоспарлаудың мақсатын және оған қол жеткізу үшін міндеттерді
Іс-шаралардың тізімін құрып, қойылған міндеттерді орындау үшін
Оқушылардың ББД күйін бақылау;
Мектеп құжаттарын бақылау;
Емтихандарға, ҰБТ- ға дайындық жұмысын бақылау;
Педагогикалық кадрлар жұмысын бақылау;
Мектептің оқу- материалдық базасы.
Жоспар мектеп басшысымен бекітіледі. Оқу- тәрбие жұмысы тақырыбы,
8. Мектепішілік бақылаудың басқа басқару функцияларымен байланысы
Ұжымда үздіксіз ұйымдастырушылық күйді қолдап отырып,
Реттеу әрекеті бақылау мен талдауға негізделеді, осы жағдайда
ІІІ. Мектепішілік бақылауды ұйымдастыру тәжірибесі мен оны жетілдіру
1. Сәтбаев қаласының № 1 мектеп- гимназиясының мектепішілік
Бақылаудың кез- келген түрі (формасы) белгілі бір жүйемен
1. Тексерудің негіздемесі;
2. Мақсатты айқындау;
3. Өткізілетін тексерістің алгоритмін, құрылымдық схемасын дайындау;
4. Дайындалған схема бойынша тексерілетін объектінің күйі жайында
5.Тексерудің қорытындысы бойынша негізгі нәтижесін безендіру.
6. Тексеру қорытындысы қажетті деңгейде талданады ( пед.
Осы жүйелілікті іске асыруда төмендегі мысал келтіріліп отыр.
І. № 1 мектеп-гимназиясының 2006-2007 оқу жылындағы мектепішілік
Айлары
Жалпы оқытуды тексеру Оқу пәндерінің
өткізілуін
тексеру Білімділік
іскерлік-
дағдысын
бақылау Оқушылар
дың эмтиханға,
ҰБТ дайындық Мектеп
құжат
тарын
бақылау Мектепке
дейінгі
сыныптар
жұмысын
бақылау Әдіст.
жұмыс Мек
оқу
мат.
база
жағд Тәр
бие
жұмысы
09 1-11 сын оқушыларының сабаққа қатысуы Балалар
дың мектептегі алғашқы күні 5-ші сыныптар бойынша
бастауыш курсын оқыту қорытын
дысы Мемлекеттік бағдарла
ма 1,5,10 сыныптардың жеке құжат
тары, сынып журнал Даярлық сыныптарды ұйым
дастыру ОӘБ
жұмыстары Сынып бөл
мелері Тәр
бие жұмысы жоспарын құру
ІІ. Жалпы оқу жылындағы мектепішілік бақылаудың айлық жоспары
Бақылау түрі Бақыланушы Бақылау мазмұны Бақылау мақсаты Бақылаушы
І.Тақырыптық
1. Жалпы оқытуды тексеру.
Жалпы оқыту айлығының қорытындысы Жалпы оқудың құжаттары Шағынаудандағы
Үйлерді тексеру, құжаттар дайындау Сағынтаева С.Ж.
Есмағанбетова Р.Н Мектеп басшысы
жанындағы кеңес
2. Мектепішілік бақылау жүргізуде кездесетін кейбір типтік кемшіліктер
-Мектепішілік бақылау тиімділігі көптеген жағдайда жоспарлаудың сапасына байланысты.
- Мектепішілік бақылауды жоспарлау кезінде мақсатқа жету жолдары
- Мектепішілік бақылау кезінде диагностикалық сараптау жүйесі дұрыс
- Мектепішілік бақылаудың өлшемі, көрсеткіштері, өлшеуіштері анықталмаған.
3.Кемшіліктерді жетілдіру жолдарының технологиясы
Аталған кемшіліктерді көре отырып оны жетілдіру жолдары ретінде
І. Дайындық кезеңі.
1. Бақылаудың объектісін белгілеу
2. Бақылаудың мақсатын анықтау;
3. Бақылаудың жоспарын құру;
4. Бағалау негізін құрастыру: өлшемдерді, көрсеткіштерді, өлшеуіштерді
5.Ақпарат жинаудың әдістемелік құралдарын дайындау;
ІІ. Бақылауды жүргізу кезеңі
1. МІБ жоспары бойынша ақпаратты жинау.
2. Ақпараттарды бастапқы сараптау;
3. Қол жеткен нәтижелерді өлшемдермен салыстыру
4. Қарым-қатынас масштабын құру, шығару принципін қолдану, қорытындыларды
ІІІ. Қорытынды кезеңі.
1. Қорытынды құжаттар дайындау;
2. Басқарушылық шешім шығару;
3. Түзету, реттеу әрекеттерін қабылдау;
4. Педагогикалық талдау функциясымен байланыстыру.
Егер мектепішілік бақылау жүйесі осы технология бойынша
Бақылаудың көрсеткіштерін Көрсеткіштердің
құру
Неге қол жеткізгіміз
келеді?
жатыр?
істеу
қажет?
Мектепішілік бақылаудың тиімді жүйесін құруға қойылатын талаптар:
1. Ойластырылған бақылау стандартын құрастыру;
2. Қатаң, бірақ қол жеткізе алатын бақылау
3. Жиі бақылаудан алшақ болу;
4. Жетістіктер үшін марапаттау.
Бақылау тиімділігінің қасиеттері (сипаттамасы)
1. Стратегиялық бағытталуы;
2. Қорытындыға бағытталуы;
3. Іске сәйкестендірілуі;
4. Бақылаудың өз мерзімінде өтуі;
5. Икемділігі;
6. Қарапайымдылығы;
7. Үнемділігі.
Мектепішілік бақылауды жоспарлау кезінде төмендегі ережелерді басшылыққа ала
1. Мектепішілік бақылау- бұл оқу- тәрбие процесін
2. Мектепішілік бақылаудың негізгі функцианалдық міндеттері:
- ОТП күйі жайында ақпаратты жинау және сараптау;
- барлық басқарушылық шешімдерді іске асыру жайында кері
3. Мектепішілік бақылаудың негізгі принциптері:
- жоспарлылық;
- негізділік;
- көлемділік;
- теориялық және әдістемелік дайындық.
4. Мектепішілік бақылау қорытындысы ретінде басқарушылық шешімдерді оңтайлы
5.Мектепішілік бақылау объектілері нақты болуы керек.
6. Әртүрлі белгілері бойынша топтастырылған мектепішілік бақылау
4. Мектепішілік бақылаудың нэтижелілігінің өлшемдері. Өлшеу бағандарының (шкала)
Мектепішілік бақылауда зерттеліп отырған объектінің, процестің кейбір қасиеттері
Білім беру үрдісінің сапасын анықтау көрсеткіштері мен өлшемдері.
Көрсеткіш: ата-аналар мен оқушылардың білім беру процесіне қанағаттануы.
а) Білім беру үрдісінің жаңа жолдары (білім беру
б) білім беру процесін жаңартудың сапасы
№ р/р Бағалау өлшемдері балл Баға
1. Білім беру процесін жаңартудың тәсілдері
1.1. Білім беру бағдарламаларының жүзеге асырылуы.
1.2. Тиімді педагогикалық технологияларды құру.
1.3. Оқушыларды диагностикалау қорытындысы, оқу процесін құру кезінде
1.4. Оқушылардың оқу- тану әрекетінің қарқыны мен формасын
2. Білім беру процесін жаңарту сапасы
Барлығы (орта балл)
0-3 балмен бағаланады.
Шартты белгілері: 3 балл – нәтижелі шешіледі (оңтайлы
2 балл- шешіледі (мүмкін деңгей)
1 балл – төмен шешіледі (қауіпті деңгей)
0 – шешілмейді.
Бағалау көрсеткіші Кр формуласымен анықталады.
Кр= Кнақты / Кжоғары Мұндағы: Кр
Жалпы оқытумен қамтамасыз етудің көрсеткіштері мен өлшемдері.
Көрсеткіш: барлық оқушыларды жалпы оқытумен қамту.
№ р/р Бағалау өлшемдері балл Баға
1. «Жалпы оқыту» бағдарламасын іске асырудағы жұмыс жүйесінің
2. Ауру және дамуында кідіріс бар балалардың оқытуын
3. Инклюзивті сыныптар
Барлығы (орта балл)
0-3 балмен бағаланады.
Оқушылардың сыныптан тыс және мектептен тыс жұмыстарды
ұйымдастыруды анықтау көрсеткіштерімен өлшемдері.
Көрсеткіш: сыныптан тыс және мектептен тыс жұмыстар жүйесі
№ р/р Бағалау өлшемдері балл Баға
1. Мектепте оқушылардың сұранысын, қызығушылығын анықтайтын диагностика
2. Диагностиканың мәліметтеріне сүйене отырып, сыныптан тыс және
3. Оқушыларды сыныптан тыс және мектептен тыс жұмыстардың
4. Тұлғаны әлеуметтендіру жұмысын сапалық жаңарту
Барлығы (орта балл)
0-3 балмен бағаланады
5. Бақылаудың желілік (сетевой) әдісі
Көпжылдық тәжірибе көрсеткендей, жоспарлаудың мәтіндік формасы көптеген үрдістерге
Көлемді, көп мағыналы тілмен, іс-шаралардың өзара байланыспаған тізімі
Мәтіндік форма барлық жұмыстың бір мезгілде және ауқымды
Жылдық жоспар үлкен көлемді, оларды апталық, айлық, тоқсандық
Мұғалімдерді аттестацияға дайындау және өткізудің желілік кестесі.
Желілік кестенің мазмұны.
№ Алдыңғы № Оқиғалардың аты Жұмыстың шифры Орын.
мерзімі орындаушы жолдары Жолд.
ұзақ
1.
Биылғы оқу жылында мұ,алімдерді аттестациялау жайында шешімі бар
1-15.09. Мектеп басшысы
2. 1 Мұғалімдердің өтініш беруі 1-2 20.09. мұғалімдер
1,2,5,6,12 5+70+
10=85 күн
3 1 Бес жылға көзделген мұғалімдерді аттест.
жоспар-кестесін реттеу 1-3 30.09 Мект.басш.
орынбасары ІІ
1,3,4,7,8,9 15+10+5+30+5+5+10+5+5=90күн
4 3 Мұғалімдерге аттестация жайында кеңес өткізу 3-4
13,14
5 2 «Мұғалімнің әдістемелік жеке кейісін» дамыту.
-білім жетілдіру жайлы құжаттар
-сыныптан тыс және тәрбие жұмысының сапасы 2-5 1.12
6 5 Мұғалімнің өздігінен білім көтеру мәселесі бойынша
7 4 Мұғалім біліктілігін бағалауды ұйымдастыру:
сауалнамалар, мұғалімге және ата-аналарға арналған тестілер 4-7 15.10
ның орынб.
8 7 «Кәсіби іс-әрекетінің қорытындысы» жайлы сараптамалық қорытындыны
9 8 Аттестациялық комиссияның отырысы үшін қолдаухат, ұсыным
10 9 Ұсынылған құжаттарды бағалаудың толықтығы және шынайылығы
11 10 Аттестациялаудың алдын-ала қорытындысы бойынша аттест.
12 11 Аттестация комиссиясының отырысы. Аттес. Қорытындысы бойынша
13 12 «Аттестацияның аяқталуы» жайында кеңес өткізу 12-13
14 13 Аттестация қорытындысын талдау 11-14 20.12 Мектеп
І жол –аттестациядан өтетін мұғалімдер.
ІІ жол – мектеп әкімшілігі.
Желілік бақылау әдісінде ерекше пайдаланатын терминдер:
-жолдары ( путь)- желідегі кез-келген жұмыстардың ретпен
-оқиға (события)- жұмыстың соңғы нәтижесі;
-жұмыс (работа) – бастапқы мен соңғы оқиғалардың арасындағы
Жалпы жоғарыда айтылған мәселелерді қорыта келе, мектепішілік бақылау
ІV. Қорытынды
Курстық жұмысты қорыта келгенде оқу-тәрбие процесі мен педагогтарға
Сонымен курстық жұмыстың мақсаты өз мәресіне жетіп, міндеттері
Бақылау үрдісін тиімді ететін бірқатар шарттарды басшылыққа алу
тұрақтылық және бақылаудың тосын жағдайларын болдырмау;
жасырын бақылаудың бірнеше формаларын қабылдамау;
бақыланушының тек кемшіліктерін тауып қана қоймай,сонымен қатар жетістіктерін
бағынушыларды бақылау қорытындысымен таныстыру;
бақылау үрдісінде қызметкерлерге құрмет көрсету;
Бақылаудың қорытындысы әділ болып саналады,егер жетістіктерге қол жеткізген
V. Қолданылған әдебиеттер
«Білім туралы» Заң, Алматы, 2000 ж. 2,7 бап.
1. «Қазақстан Республикасы 12 жылдық жалпы орта білім
2. «Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
3. Поташник М.М. «Управление современной школой».
М: АПП ЦИТП 1992 ж.
4. Конаржевский Ю.А. «Педагогический анализ учебно-воспитательного процесса».
5. Третьяков П.И. «Оперативное управление качеством образования
6. Зверева В.И. «Как сделать управление школой
Москва, 2004 ж.
7. Симонов В.П. «Педагогический менеджмент». Изд: Пед. общество
8. Мигаль В.И., Мигаль Е.А. «Управление современной школой».
9. Зубов Н «Как руководить педагогами». Москва, 2005
9. Татьянченко В.С. «Демократической потенциал ВШК». Алматы, 1992
10. Макарова Т.Н. «Учебный процесс: Планирование, организация и
І часть». Пед.поиск, 2001 ж.
11. Садвакасова З.М. «Организационный менеджмент в образовании». Алматы,2006
12. «12 жылдық білім. Республикалық ғылыми-әдістемелік және ақпараттық
1
Оқу-тәрбие процесі
Сабақ
Білім беру бағдарламалары
Оқу жоспары
Пед.ұжым
Педагог
Әдістемелік жұмыс
БАҚЫЛАУ
ББД Мемлекеттік білім беру стандарты
Өндірістік әрекет
Зерттеу әрекетінің күйі
Ұйымдастырушылық-педагогтік әрекеттер
Құжаттар күйі
Ата-аналар және көпшілік жұмысы
Мектеп
Әлеуметтік орта
Тұлғаны
әлеуметтендіру
жүйесі
Әкімшілік
Ұжымдық
Өзара бақылау
Оқушылық
Қоғамдық
Өзін-өзі бақылау
Бақылау
Тиімді мектепішілік бақылау жүйесінің моделін құру.
Міндеттері:
Тақырыпқа байланысты әдебиеттерді талдау.
Мектепішілік бақылаудың басқару функциясы ретінде ерекшеліктерімен танысу.
Мектепішілік бақылауды жоспарлауының негізін меңгеру.
Сәтбаев қаласының № 1 мектеп-гимназиясында мектепішілік бақылау функциясын
Мектепішілік бақылау жүйесінің моделін құру.
Мектепішілік бақылаудың тиімділік өлшемдерін дайындау.
1/15.099
1/15.099
1/15.099
Мектепішілік бақылау жүйесі
Педагогикалық жүйелерді басқарудың принциптері
Тұтас педагогикалық үдерісті басқару және педагогикалық талдау
ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕПТІ ЖАҢАША БАСҚАРУДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ПЕДАГΟГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Білім беру мекемелері менеджментінің ғылыми қағидалары
Мектеп – педагогикалық процестерді басқарудың орталығы
Білім беру сапасын басқарудың теориялық негіздері
Білім беру сапасын нәтижелік тұрғыдан басқару
Жалпы білім беретін мектепті басқарудың ғылыми-педагогикалық негіздері
Басқару процестері