ПАРАСАТ МАЙДАНЫНДАҒЫ КӨРКЕМДІК ӨРНЕКТЕР
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ...................................................................................................3
І ТАРАУ
Т.ӘБДІКТІҢ ӨМІРІ МЕН ҚАЛАМГЕРЛІК ҚЫЗМЕТІ ........................8
ІІ ТАРАУ
«ПАРАСАТ МАЙДАНЫНДАҒЫ» КӨРКЕМДІК ӨРНЕКТЕР...........40
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................59
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...................................63
КІРІСПЕ
Тәуелсіздік жылдарында қоғамдық-әлеуметтік мәселелермен бірге әдеби-мәдени мұраларға да көп
Даму қашанда дәстүрге табан тірейтіндігін ескерсек, бұндай үрдістің қалыптасуын
Қазақ әдебиетінің тарихында ХХ ғасырдың 60-70 жылдарының алатын орны
Зерттеуші ғалымдар қарапайым, шектеулі түрдегі бейнеленген адамның көңіл-күйлерінен тұратын
Ал әлем әдебиетіне көз тіксек, ғалымдар Бокаччоның
Декамеронынан да психологизмнің іздерін байқаған [18,7]. Орыс
әдебиетінде алғаш рет Чернышевский Толстой шығармаларын
талдау үстінде «психологиялық талдау» деген терминді
Қазақ әдебиетіндегі психологизм Б.Майлин, С.Сейфуллин т.б. жазушылардың шығармаларында көрініс
1960-90 жылдарда адамдардың рухани және материалдық өміріндегі күрделі, прогрестік
Бұл жылдарда Ә.Кекілбаев, О.Бөкеев, Д.Исабеков, тағы басқа көптеген жазушылардың
Аталған жазушылардың қай-қайсысының да шығармалары ең алдымен, өзінің ешкімге
Осындай күрделі ойларға құрылған, сюжеттің сыртқы дамуымен ғана емес,
Жазушы Төлен Әбдіковтың шығармашылығы туралы Қ.Құрманғалиев: «Әбдіковтің әдебиеттегі қолтаңбасының
Мұның барлығы жазушының қазақ әдебиетінде өзіндік ерекше орны бар
Біз бұл жұмысымызда жазушы Т.Әбдіков шығармашылығындағы кейіпкерлердің дүниетанымы мен
1960 - 90 жылдар прозасы ерекше назар аударуға негіз
Бітіру жұмысы кіріспе мен қорытындыдан өзге екі тараудан
І ТАРАУ
Т.ӘБДІКТІҢ ӨМІРІ МЕН ҚАЛАМГЕРЛІК ҚЫЗМЕТІ
Белгілі қаламгер, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Мемлекеттік және Ф.Кафка
Төлен Әбдік әдебиет әлеміне 1964 жылы жарияланған «Райхан» атты
Қаламгер шығармашылығына негізінен адам мен қоғам қарым-қатынасы өзек болған.
Төлен Әбдік шығармашылығының ерекшеленетін тұсы адам бойындағы тек қоғам
Кез келген көркем шығармада басты идея және жанама бірнеше
Шындығында да сонау Бразилия орманында табиғилығын жоймаған пәк сәбидей
Кейіпкердің ішкі жан дүниесін білгенін білгендей, сезгенін сезгендей етіп
«Тозақ оттары жымыңдайды» повесіндегі доктор Бейкердің тұлғасын тану мақсатында,
Осылайша өз тайпасының соңғы адамын ажалдан арашалай алмады. «Бұл
Жоғарыда атап өткеніміздей кейіпкердің өмір сүрген әлемі айқын шекаралы
Өмір ағыны - қоршаған орта, айнала дүние, сырт әлем,
Т. Әбдіктің бұл шығармасындағы кейіпкер жүрген ортасының тым тез
«Шығарманы өз кезеңінің тұрғысынан, өз кезеңінің ғана даму сатысынан
Повестегі Янумака шалдың оларды тозақ оттары дейтіні де содан.
« - Ертеде, - дейді Янумака тамақ шайнағандай иегін
Міне осы ертегіні бүкіл шығарманың философиялық түйіні деуге болады.
Жазушы Ә.Кекілбаев Т.Әбдіков шығармаларына ойша саяхат жасай отырып: «Сырттай
Т.Әбдік шығармашылығында кейіпкерді біржақты жағымсыз етіп бейнелемей, оның жағымсыз
Қанды саясаттың құрбаны болып, ғылыми тәжірибе жасауға зорлықпен бекітілген
Ол бас кейіпкердің жанын қинап азапқа салған түрлі ойларды
Жалпы Т.Әбдіков шығармашылығындағы кейіпкер үлкен, күрделі әлемде өмір сүреді,
Роберт бейнесі алғашында профессормен болған әңгімеде ашыла бастайды. Адам
Бас кейіпкер Роберт үшін өмірдің мәні басқада, ал профессор
Осыған дейін жұмбақ болып келген телепаттың ішкі әлемі ол
Жазушы бас кейіпкерге осы сөзді айтқызу арқылы оның жан
«Айтыңызшы, құдіреттен жаралған мына өзіміздей адам баласына Наполеонның, иә
Шындығында да мәңгілік биігінен қарағанда соншалық мағынасыз нәрселердің адам
Телепат Роберт те қайдағы бір мағынасыз пирамидалардың тарихта қалып,
Кейіпкердің ішкі өміріне көп үңілу бұл екі жазушының да
характер жасау тәсіліне тікелей ықпал жасап отырады. Жазушы
ішкі монолог, тура сөздер арқылы кейіпкердің өз логикасы мен
дүниетанымын бетінен қақпай отырып
қағидаларын толығынан тұтастай аша біледі. Ә. Кекілбаевтың туындыларындағы кейіпкер
Т. Әбдіков болса, адам басындағы белгілі бір жағдайды суреттей
Осындай ішкі монологты пайдалана отырып, қаһарман жанының ізгілігін айшықтап,
Жазушы Т.Әбдіков шығармашылығына тән ерекшеліктің бірі — ертегі,
«Мен ол есікті аштым ба?», - дейді өзіне өзі
«Егер мен осынау жат құпиялардың ешқайсысын білмесем, ел қатарлы
Шындығында адамзаттың қолында табиғатқа, мынау жаратылысқа қарсы келер қауқар
Бұлай көркемдік шешім жасау, дәл осындай кейіпкерлерді суреттеу -
Алайда, оның өмір сүрген қоғамы Бәйтенді өз дегеніне көндіріп,
Нұрбектің ойынша жаңа үкімет орнату үшін «маузерге сөз беру
- Мемлекеттік заңды бұзу мен өз бойындағы кемшілік -
ғана кез келген жауға тойтарыс беретін қуатты мемлекет жасай
- Меніңше... - Бәйтен даусын соза ойланып, - адамдар
- Сен өзің қауіпті
тіреп отырған Нұрбек Бәйтенге еңкейе үңіліп. — Осы кезге
бізбен соғыскан тап жауларының бәрін де, бәлкім, ақтап алу
шығар. Олар біздің заңымыздан бейхабар болатын...
- Жо-оқ, ол күрес
ешқандай ереже, заң болмайды. Ал қазір жағдай басқа...
Құйыршық! — Нұрбек
жұлқынып Бәйтенге төне түсті. — Мен сенің көкейіңде не
білмейді деп ойлайсың
бүйрегіңнің бұратынын, кімнің сойылын соғатыныңды — бәрін де
бәрін де... Мен сені бекер алып шыққам жоқ, тексеруге
шықтым. Мінеки, енді кім екеніңді өзің де көрсетіп отырсың.
Нұрбек, - деді Бәйтен іштегі қайнаған ашуын әрең басып,
сен ең алдымен совет үкіметі бір өзіңе әкеңнен қалған
иемденіп сөйлеуіңді қой.
қатысымыз бірдей. Ал түбі қайсымыздың еңбегіміз көбірек сіңеді,
оны уақыт көрсетеді.
қорқытпайды, дәлелдейді. Дәлелі жоқ адам ғана зорлыққа көшуі
мүмкін. Сенің қорқыту тәсіліңнен адам санасындағы прогресс қанша
жылдарға кейін шегінетінін түсінесің бе? Социализм қалалар мен
далаларда ғана емес, адамның санасында да орнауға тиісті. Ал
санадағы социалистік қүрылысқа зиян тигізушісің...[28, 256].
Бұл диалог сол заманды, ол заман адамдарының бастан кешкен
Оқиғаларға қатысты адамдар да, оларды қоршағандар да мән бермеген
Т.Әбдіков өзінің ең алғашқы шығармалар жинағын "Көкжиек" деп атаған
Әдебиеттану терминдер сөздігіне жүгінсек, теоретик, ғалым З.Ахметов характерге мынадай
Кейіпкердің рухани әлемін танытуда характер даралау шеберлігі — басты,
Көркем әдебиеттің мақсаты да қоғам мен адам, бұқара мен
Әдеби характер — кейіпкердің мінез-бітімі, адамның бойына, психологиясына қимыл-әрекеттеріне
түріне де характер сомдаудың ерекше қатысы болады десек, Төлен
Жалпы, «әдебиеттегі мазмұн мен пішіннің ара қатынасы тәрізді ажырамас
«Ақ сары кісі "бұл қайсы" дегендей еңкейе қарады да:
- Ә, Назармысың, - деді жұмсақ жымиып. — Шырағым-ай,
Жазушының бір ерекшелігі — басты кейіпкерлердің түр сипатына көп
Пах, шіркін, тал сүйретіп бара жатып, бір еңкеймейді-ау!
Кербез қайнаға деп бекер айтады дейсің бе?". [28,91] деген
үзінді Асқар бейнесін толыққанды тануға мүмкіндік береді. Егер
Асқардың жан дүниесіндегі мазалаған көп жайттар бар
ескерсек, оның жұрт көзінше иілмей, өзін тік ұстап бара
рухының биіктігін көрсетсе керек.
Шығарма тарихи оқиғалардың негізінде жазылғандықтан да, сол оқиғаларды түрлі
«Қалтаңбаевыңыз шашы тікірейген, қоңқақ мұрын, еңгезердей айбатты кісі екен.
- Мен кісі жемеймін, кәне, бері жақын отыр", -
Тумысында ұялшақ Бәйтен абдырап, қыбырлата қойылған орындықтардың біріне отыра
Алайда, Бәйтен бейнесі роман бойында осы ұяң, балаң қасиеттерінен
Кейіпкер - әдебиет суреттеген адам, түрлі жағдайларда өмір сүреді.
Роман өзін оқытып тәрбиелеген Асқардың інісі елге оралғанда тай
Қаһарманның ішкі әлеміндегі күйзелістерді көрсетуге оның түр-тұлғасы, бет-пішінін суреттеу
"Қыз Бәтіш пен Ерсейіт" повесіндегі есте қалардай етіп бейнеленген
0, хұдауәнда, аумаған әкесі, - деді Қожекең күбірлеп.
Марқұм үнемі өстіп дабдырап жүруші еді.
Кенет Тышқанбай есіне әлдене түскендей тұнжырап қалды:
- Ойбай-ау, Қожеке,
қазасы қайырлы болсын... Апырай...
Қожекең не айтқаны белгісіз аузын жыбырлатты.
Апырай, жөндеп не ести алмадық, неден болды?
Ауырып қайтты ғой.
Не ауру?
- Білмеймін, шырағым.
кесел болды. Рак дей ме? Уһ!" [23 ,459].
Осы диалогтан баласынан айрылған әкеге көңіл айтуды ұмытып кетуі
«Тышқанбай өз өзінен үрейленіп, қырыққа жетпеген жап-жас жігіттің қалайша
« - Үй-ішің аман ба, шырағым? —
- Аман, аман, аман, - деп асып-састы Тышқанбай." [23,459].
" - Қойыңыз, Қожеке, болмайды, - деді Тышқанбай адамның
Шайтан емеспін ғой енді. Бүйрықтан қашып қайда барам?
Ол дұрыс емес, - деді Тышқанбай тағы келіспей".
Осы диалог Тышқанбай характерін даралауға үлкен үлес қосқан. Характердің
Осындай диалогтардың көркем туынды қаһарманының жақсылы-жаманды
- Не үшін керек? — деді естілер-естілмес.
осы сұмдық...
Профессор анығырақ есту үшін құлағын тақай бергені сол еді,
Құрып кетсін! Керегі жоқ, көргім келмейді! Көргім келмейді...
Жынданып кетпеді ме деп зәресі ұшқан профессор:
Тек, тек... - дей берді дауысы қалтырап" [26,4].
Осы үзіндідегі Роберттің ысылдап, естілер-естілмес сөйлегені оның шаршағандығын көрсетсе,
Осы орайда атап өтер жайт, ол философиялық сарындағы шығармаларда
Профессордың характеріндегі басым қасиет - өзімшілдік. Осы өзімшілдік қасиет
"Шынайы өнер туындысында ізгілік, жақсылық, сұлулық егіз дүниелер. Соның
Туған босағасын сағынбаған туған жерін еш уақытта сағына алмайды.
Әңгімедегі автор антипатиясы Сапабек жағында. Осында көзге көрінбей айғайлап
Осындай айтары салмақты, әсері терең туындының бірі - "Бассүйек"
Бұл әңгімеде Хамит деген мүсінші жігіттің бейнесі өз мәнінде
Шығармашылық - рухани сүйіспеншіліктің ең жоғарғы түрі. Ал әңгіме
Әңгімеде қария атымен айтылатын мынадай шындық бар. «Жаубөрі соңғы
Жазушының "Оралу" повесі де жүрек баурар, сезім қабағын дірілдетер
- Повестке келді, соғысқа кетем, - дедім ентігіп. Асығып
сөйлегеннен шашалып қалдым. - Кетем, - дедім әңгірлеп.
Бәтима менің тағы қандай ойын шығарып тұрғаныма түсініңкіремей, сәл
- Ә-ә, соғысқа жүресің бе? Повестке ме... - деді
Дұрыс, барсаң бар.
"Балаларымның" бетінен сүйіп, "бәйбішеммен" қоштасып, соғысқа аттандым. Құлаған ескі
Бәтима менің сөзімді аяқтатпай, тап бір майданда күйеуі өлген
Күлкіге жетелер шуақты юмор заман атмосферасына сай зілді трагизмге
Повесгегі Әбдікәрім, Бәтима сезімдерінің пәктігінен жазушы
идеалының сұлулығын, талғам тазалығын анық аңғарамыз. Екі
жастық арасындағы махаббат драмасын ежіктеу көзделсе, повесгь
сюжеті басқа ыңғайда құрылар еді. "Оралуда" лирикалық шегінісгер
мол. Оқиғаның калай тынары белгілі болса да, жүрек шымырлатып,
тәтті қиялға жетелейтін түрлі психологиялық детальдар алға
жетелеп отырады. Көркем туынды қаьарманның жақсылы-жаманды
алуан қасиеттерін қабар ашу арқылы толыққанды бейне
жасауда ол детальдардың
"Кейін ойлап отырсам, мен Бәтиманы сәби күйінде сүйіппін де,
Сонда барып мен біздер үшін күйінудің де, сүйінудің де,
Осы үзінді шығарманың көркемдік қуатын арттырумен қатар, кейіпкердің характерін
Бұл тұста жазушының кей жағдайда зілсіз езу тартқызар, күлкілі
Жалпы, Т.Әбдік шығармашылығы қоғам мен адам арақатынасын, жан-сезім сырларын
Жазушы шындығы осы.
ІІ ТАРАУ
«ПАРАСАТ МАЙДАНЫНДАҒЫ» КӨРКЕМДІК ӨРНЕКТЕР
Адам жан дүниесінің екіге бөлінуі - қазақ әдебиетінде бұрыннан-ақ
Адамның екі ұдай күй кешуін, адамның ішкі әлеміндегі сезім
«Оң қол» дәрігер жігіттің әңгімесі есебінде берілген. Әңгіме шағын
Шындығында да адамзат әу баста «Бәрі де адам үшін!»
соның игілігі үшін деп жасаған "құндылықтары" өзіне қазылған көр
болып шықпасына кім кепіл? Ал бұл мәселені «Ақиқат» повесіндегі
Роберт айтқан болатын: «Адамға өз көрін өзі қазуға болмайды!».
Роберт осылай десе, «Тозақ
«Оң қол» әңгімесі ауруды бақылаушы дәрігердің әңгімесі болғандықтан, бас
Жазушы Т.Әбдіктің «Ақиқат" пен «Оң қол" шығармаларындағы үлкен идеяның
Кейіпкердің ішкі күйзелістері, сезімдері — барлығы кейіпкердің өз аузынан
Адамның "мені" - психикалық тұтастық. Бірақ тұтастық болуы үшін
Жазушы Т. Әбдіков бүгінде дәл осы қоғам адамының ішкі
«Бетін ашсаң болды, небір сұмдық оқиғалар тасқыны сені жаңқа
- өзінің анасын зорлаған немесе өлтірген...
- өзінің балиғаға толмаған қызын зорлаған немесе өлтірген...
- сәбиін өлтіріп, қоқысқа тастаған келіншек...
өз ұлына тұрмысқа шыққан миллионер әйел...
адам етін жеген маньяктар...
еркекке үйленген еркектер...
өлікпен жыныстық қарым-қатынас
Әйтеуір бірінен-бірі өткен сұмдық! Осыны оқып, көріп отырған әуел
бастан адамды адам
жақсылық атаулының өмірде басым бола беруіне сенуге және сол
үшін күресуге пейіл кейіпкердің жан дүниесі екіге жарылмағанда не
қалды? Осыдан келіп өмірден
Ал жаттану - өзіңнен шыққан, етене
үшін деп
өзіңе үстемдігі.
қазіргі дәуірде сол қоғамды адам басқару мүмкіндігінен
айрылған. Себебі, ұлы Абай айтпақшы: «Тәннен жан артық еді,
Жалпы Т.Әбдік шығармаларындағы кейіпкерлер санасындағы ырықсыз өрнектер олардың тіршілігіндегі
Басты кейіпкер өмірдегі өзін таба алмай жүрген көп пенделер
Ақыл мен жан — "Мен өзім", тән — "Менікі";
"Мені" мен "Менікінің" мағынасы екі.
"Мен" өлмекке тағдыр жоқ әуел бастан,
"Менікі" - өлсе өлсін, оған бекі, - деп Абай
Бұл туынды адамзат өмірінде енді парасат майданы басталғандығын меңзеді.
Төлен Әбдіков сөз болып отырған «Парасат майданы» атты
«Мен бұл күнделікті таныс дәрігерден алғанмын. Ең ғажабы –
Жас кезде өмір қайнаған базар секілді. Дос та көп,
... Сондықтан онымен аса бір емен-жарқын араласып кеткен күн
Күнделік иесінің аты-жөнін жария қылу әбестік болар деп ойладым.
Міне осылай күнделік мазмұнды повесть байланысы өрбиді. Күнделік он
Шығарма мазмұны құраған орталық кейіпкердің күнделігі оқырманын еш
... Оның себебін дәрігерден сұрасаң шаршағаннан дейді. Рас шығар.
... Жақсыға да, жаманға да дәлел көп. Біреудің көзін
... «Сұм өмір абақты ғой саналыға»
Бұл шығарманың құндылығы мен қасиеті де – қиыннан қиыстырылған
Сонымен шығарма құрылымы күнделік күндеріне негізделіп, он жеті бөлімнен
Тілі өте шұрайлы, артық баяндаулар мен басы бөлек сөйлемдер
Осы жоғарыда берілген баламалардың нақты біреуіне тоқталсақ, жалғыздықта осындай
Ғалымдардың айтуынша ғалам кеңістігіндегі ой жетпес галактикаларда «қара үңгірлер»
Төлен Әбдік ешкімге, ешбір кейіпкерге ұқсамайтын орталық кейіпкерінің мінезін
Орталық кейіпкердің рұқсатсыз күнделігін оқып, пікірталас мақсатында хат жазысуға
- Қатысы тікелей, - деді ол бұрынғысынша бойын тік
- Не деп тұрсыз?- деймін дәрігердің сөзіне толық түсінбей.
- Сіз әр күн сайын, кейде төрт күн салып,
Жан дүниемді қалтыратқан үрей тасқыны тағы да басталды. Үлкен
Ол енді қашан пайда болады? – дедім соңғы сөзге
Бүгін төртінші күн бе? – деді дәрігер төбеге қарап
Таңертең мүлде басқа адам болып қайта оянатынымды ақылға сыйдыра
Ол кісі менің жан сарайымда, - деді ол көкірек
«Біз бәріміз де басқа адамға айналдық, - деді ол
Жауыздық біткен менімен ғана бірге өлсе,
Бүгін-ақ өліп кетер ем.
Армансыз барып,
Көрімнің аузын жапқасын,
Дүниедегі тірілер
Жамандық іздеп бақпасын!
Жамандық жатқан,
Армадық жатқан көрімнің
Қақпасын келіп қақпасын! [22, 77].
Парасат майданында арпалысқа түскен кейіпкер жанына үңілу – қаламгердің
Повесть мазмұны хаттар айналымындағы тартысты пікірталас, орталық кейіпкердің
Жазушы адам болмысын танытуда ең әуелі сол адам бел
«Парасат майданындағы» екі адам болып өмір сүрген бір кейіпкер
Бұл – туынды табиғатына адалдық.
Бұл – жазушы еңбегінің, ізденісінің нәтижесі.
Жазушы еңбегінің, өмір шындығының сыры осы.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, қазақ әдебиетінің 1960-90 жылдардағы дамуы ерекше серпінді
Қоғамдағы қайшылықтар ғана емес, жеке адамның жан дүниесіндегі өзгерістер,
Бұл тұрғыда психологиялық, лирикалық прозамен арадағы тығыз байланыс анық
Жұмыс барысында тек бір жазушы шығармашылығы төңірегінде сөз қозғалды.
Әдебиет атаулы қай кезде де ашық та, сыншыл көзқараспен
Бұл туралы белгілі қаламгер Ә.Кекілбаев Т. Әбдіков шығармашылығына баға
Шындығында да адам атаулы өзіне өзі көр қазып жатқандай,
Бұл шығармаларда осы ойлар белгілі бір оқиғаларды суреттеу арқылы,
Интелектуалдық ізденіс деген де өте күрделі ұғым. Ол суреткерлік
Алайда әдебиеттің қызметі тек көңіл көтеріп, ермек ету ғана
Өмірдің мәні тек қана айналаңдағы өзің сияқты өзгелерден жоғары
Әдебиет дамыған сайын алғашқы кездегі ағартушылық міндеттің шеңберінен шығып,
Төлен Әбдіков шығармашылығының ерекшелігі де - жеке адамның идеялық
Әдебиет дамуының бұл дәуірі дамудың аталған ерекшеліктермен оқшаулануының өзі
Т. Әбдіковтың соңғы жарық көрген «Парасат майданы» повесі де
Өз дәуіріндегі әдебиетте кең қолданыс тапқан әдеби-көркемдік әдіс-тәсілдерді өзіндік
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Қоңыратбаев Ә. Шеберлік сырлары. – Алматы: Жалын, 1981. –
Базарбаев М. Замана тудырған әдебиет. – Алматы: Ғылым,
Ахметов З. Роман-эпопея Мухтара Ауэзова. – Алматы: Санат,
Елеукенов Ш. От фольклора до эпопея-романа. – Алматы: Жазушы,1987.
Қирабаев С. Ұлт тәуелсіздігі және әдебиет. – Алматы: Ғылым,
Серікқалиев З. Ақ жол. – Алматы: Жазушы, 1990.
Дәдебаев Ж. Өмір шындығы және көркемдік шешім. –
Майтанов Б. Қазақ романы және психологиялық талдау. -
Исмақова А. Казахская художественная проза. - Алматы: Ғылым,
Әзиев Ә. Қазақ повесі. – Алматы, 1989. –
Бекниязов Т. Қазіргі қазақ повестеріндегі қаһарман және адамгершілік проблемасы.
Жарылғапов Ж. 70-80 жылдардағы қазақ прозасындағы адам концепциясы. Филология
Асылбеков С. Қазіргі қазақ повестеріндегі замана шындығы. Филология ғылымдарының
Көзбеков О. О. Бөкеев прозасының поэтикасы. Филология ғылымдарының кандидаты........
Уәлиханов Е. Қазіргі қазақ прозасы шағын түрлерінің поэтикасы. Филология
Хамзина Қ. Қазақ повестеріндегі көркем уақыт және кеңістік. Филология
Ержанова Г. Қазіргі қазақ повестеріндегі психологизм.
Автореферат. – 28 бет.
Храпченко М. Творческая индивидуальность писателя и развитие литературы.
Әшімбаев С. Ақиқатқа іңкәрлік. – Алматы: Ана тілі,
Құрманғалиев Қ. Сырбаз суреткер. // Қазақ әдебиеті., 1992, 4
қыркүйек.
Кекілбаев Ә. Адамстанға саяхат. // Егемен Қазақстан,. 2002, 4
қыркүйек.
Әбдік Т. Парасат майданы. – Астана: Фолиант. 2003. –
Әбдіков Т. Көкжиек. – Алматы: Жазушы, 1992. –
Майтанов Б. Қаһарманның рухани әлемі. – Алматы: Жазушы,
1987. – 232 бет.
Бахтин М.М. Эстетика словесного
Искусство,1986. -455 с.
Әбдіков Т. Ақиқат. – Алматы: Жазушы, 1974. 186
Гей Н.К. Искусство слова. – Москва: Наука, 1967. –
ӘбдіковТ. Таңдамалы. – Алматы: Жазушы, 1992. – 221
Әдебиеттану терминдер сөздігі. // Құраст. Ахметов 3., ШаңбаевТ.
– Алматы: Ана тілі, 1998. -240 бет.
Абрамович Г.Л. Введение в литературоведение. – Москва:
Просвещение, 1970.
Майтанов Б. Мұхтар Әуезов - суреткер. –
Гинзбург Л. О литературном герое. – Ленинградское
отделение издательства: Просвещение, 1970. - 443 с.
Құлсариева А. XX ғасырдағы батыс философиясының тарихы. –
Әбдіхалық Ж. Төленнің парасат майданы. // Егемен
Қазақстан., 2002, 13 қараша.
35. Хализев В. Теория литературы. Москва: Наука, 2000. –
36. Аманшаев Е. Албасты туралы аңыз. - Алматы:
37. Коссак Е. Экзистенциализм в философии и литературе: Перев.
38. Гречнев В. Я. Категория времени в литературном произведении
39. Сүлейменов А. Болмыспен бетпе-бет. - Алматы: Жас
40. Пропп В.Я. Фольклор и действительность. Москва: Наука,1976. –
64
Роман кейіпкерінің жаны жамандық көріп, жапа шеккендерге деген мейірімге толы
Қарым-қатынас ұғымы және оның мәні жайлы
Психологизм - көркем шығарманың жұлын жүйесі
Орта мектепте Фариза Оңғарсынова лирикасын оқыту
Қазақтың ою - өрнегінің мәні мен мағынасы
Төлен Әбдіковтің прозалық шығармаларының жанрлық, тақырыптық және көркемдік ерекшеліктері
Өрнектер кілем композициясын құрайтын негізгі элементтер
Асқар шығармашылық тілге көп мән берген жазушы
«Өнер» баспасы өнімдерінің ерекшеліктері
Жазушы прозасындағы тұлғаның психологиялық болмысы