Көңіл күй
Кіріспе...................................................................................................3 – 5
І Бастауыш сынып жасындағы баланың психикалық
1.1 Бастауыш мектеп жасындағы балалардың психикалық дамуы..................................................................................................6
1.2 Психологиядағы эмоционалдық дамудың зерттелу мәселелері.........................................................................................11 –
ІІ Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық қиыншылықтарын
2.1 Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық қиыншылықтары және
2.2 Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық қиыншылықтарын
2.3 Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық қиыншылықтарының
ІІІ Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық қиыншылықтары
Қортыныды.................................................................................... 61 – 62
Пайдаланған әдебиеттер.............................................................. 63 – 66
Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі.Қазақстан Республикасының Білім заңында және Білім беру
Адамның жеке тұлға болып қалыптасуындағы бүкіл болмысының негізі
Педагогикалық процесте орын алып отырған өзекті мәселелерді тиімді
Қазақстан Республикасының білім стандарттары мен тұжырымдамалары-ның жарық көруі,
Педагог-мамандар дайындайтын жоғары оқу орындарында болашақ бастауыш сынып
Қоғамның дамуы, білім беру жүйесінің өзгеруіне байланысты оқулық
Бастауыш сынып балалар мектепке оқу әрекетінің өзі үшін
А.Л.Венгер.,В.В.Холмовский.,Я.Я. Коломинский., Е.А.Пашко., Ш.А.Амонашвили т.б, ғалымдар баланың
Зерттеу объектісі – бастауыш сыныптағы балалр.
Зерттеу пәні- Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық қиыншылықтары
Зерттеу мақсаты – Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық
Зерттеудің ғылыми болжамы – егер бастауыш сынып оқушыларын
Зерттеу міндеттері :
- бастауыш сынып жастағы балалардың психикалық ерекшеліктері зерттелген
- психодиагностикалық жұмыстар арқылы бастауыш сынып жастағы балалардың
- бастауыш сынып оқушыларының эмоционалдық ерекшеліктеріне байланысты
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері – Л.С.Выготскидің мәдени
Зерттеу әдістері - Ч.Д.Спилберг «Рактивті және жеке бас
Зерттеудің практикалық маңыздылығы зерттеу барысында жинақталған материалдарды
Зерттеу базасы: Қапанбұлақ ауылы, Қапанбұлақ орта мектебі 1-сынып
Зерттеу кезеңдері – Диплом кіріспеден, екі
І Бастауыш сынып жасындағы баланың психикалық
1.1 Бастауыш мектеп жасындағы балалардың психикалық дамуы
Бастауыш мектеп жасындағы балалардың психикасының басты ерекшелігі –
Қазіргі замандағы бастауыш мектеп жастағы баланың ақыл-ой
Бастауыш мектеп жасындағы балалар өмірі тіршіліктің әр
Бастауыш мектеп жасындағылардың ақыл-ой жағынан бір-бірінен елеулі түрде
Қайсыбір балаға диагноз қоюмен мұғалім айналыспайды, бұл
азды- көпті күрделі міндеттерді өзі шеше алады. Дегенмен,
Үлгілі балабақша тәрбиесіндегі қалыпты дамып келе жатқан
Бастауыш сыныпта қалыпты дамыған бала атаулы ақыл-ой белсенділігіне
Баланың ойы ұғарлық проблемалар аясының
Біздің жоғарыда айтып өткеніміздей, алты-жеті жастағы балалар бейнелі
Ой өрісінің кеңдігімен,ерекше қабілетімен көзге түскен балаларды әдетте
кинд деп атайды. Бұл «ғажайып балалар» айналасындағы адамдарды
Ақыл-ой ерте жетілуі , жақсы нышан. Ол ақыл-ой
Ақыл-ойының кемелденуі жағынан құрбыларынан көш ілгері ұзап кеткен
Аса дарынды балаларды зерттеумен айналасып жүрген Н.С.
Біз екі жасында оған алфавиті бар кубиктер сатып
[8]
Мұнымен тұрмай, ол әрпімен жазуды үйренеді және
Ақыл-ойы озық дамыған балалар жөнінде психолгиялық әдебиетке талай
Ақыл-ой жағынан дарынды балаларды ондаған жылдар бойы зерттеген
Ақыл-ой дамуы озық мектепке дейінгі жастағы кішкентай
Ақыл-ой тежелуінің себептері көп.
Біріншіден, мұндай балаларға сезім мүшелерінің ақауы немесе мүкістігі
Сөзді қалыптастыруда қатынасатын мүшелері (қимыл немесе есту мүшелері)
Екіншіден, ақыл-ой дамуының тежелуі ұзақ және ауыр науқаспен
Үшіншіден, ақыл-ой дамуы жағынан тежелу педагогикалық тәрбиеден қағыс
Баланың қалыпты психикалық жай-күйі - жақсы
Дені сау ертегісінен бастап белсенділік пен зеректік
Дегенмен мектеп өміріне бейімделу кезінде алты-жеті жастағы балалар
Бұл жай- күйлерді және оларды туғызатын себептерді талдауға
Невротизм – эмоциялық орнықсыздықты, қорқынышты сипаттайтын
Бастауыш сынып жастағы балаларда невротизм мектеп өміріне бейімделу
1.2 Психологиядағы эмоционалдық дамудың зерттелу мәселелері
Бастауыш сынып оқушысының эмоционалды жағдайы ол ең алдымен
В. К. Вилюнас эмоцияларды жеке үрдістер ретінде емес,
Джеймс белгілі физиологиялық жағдайлар түрлі эмоцияларға тән (әуесқойлық,
Алғашында Джеймс пен Ланге теориясының «материалистік» екенінде
Джеймс пен Лангенің теориясына экспериментальды шабуыл 2
Одан кейінгі зертттеулерде мидың барлық құрылымынан эмоцияның бәрінен
Линдий мен Хоббтің активационды теориясы.
Эмоционың психологиялық теориясының ары қарай дамуы мидың электрофизикалық
Эмоционалдық және органикалық процестердің өзара байланысын түсіндіретін теориядан
Адамның эмоция процесі мен жағдайының динамикасында органикалық
Осындай теориялардың ең алғашқысы Л.Фестингердің когнитивті диссонансты теориясы
Қазіргі психологияда когнитивті диссонанс теориясын адамдардың қылықтарын түрлі
Қазіргі психологияның зерттеулердің когнитивтік бағыттың басымдылығы эмоциогендік фактор
С.Шехтердің когнитивті – физикалық теориясы. Жоғарыда эмоцияның пайда
Эмоция когнитивті теориясында айтылғандарға дәлелдеме ретінде бағытталған бір
Адамның эмоционалдық толқу жиілігімен мінез құлық әр жағдайда
Эмоция теориясы тұлғаның дамуындағы эмоция ролі мен оның
Эмоция мен сезімнің толық тізіміне: құмарлық, қауіпсіздік, алаңдаушылық,
Барлығы тізімде 74 атау бар. Кейбір атаулары шектеуі
Эмоция мен сезімдер – өзіндік білім. Мысалы: қуаныш
Қоршаған ортаға қарсы адам жағымды сезімдерін бекітіп және
Белгілі бір қызметке немесе органикалық қажеттіліктермен қанағаттанбаған кездегі
Барлық эмоциялық жағдайлар (эмоция мен сезімдер) олардың сапасы
Іс әрекеттің белсенділігіне қарай эмоция мен сезім стеникалық
Стеникалық сезімдер белсенді іс әрекетте адамның барлық күшін
Сезінудің эмоционалды тоны – ол біздің сезінуіміздің сапасына
Эмоционалдық емес – заттық ортадағы болып жатқан өзгерістерге
Көңіл күй – баланың мінез құлқын бояйтын, ең
Егер адам өзін – өзі реттеу әдісін игерген
Адамның эмоционалдық табандылығы түрлі жағдайда мінез құлықтың
Мотивациямен бірдей эмоция да адамның негізігі сезімдеріне жатқызылады.
Эмоция мен аффектілер.
Эмоция іс әректтің ең басты реттеушісі болып келеді.
Эмоцияның басқа формасына аффектіні жатқызуға болады, эксперименттік жағдайда
Конфликтілік эмоционалдық жағдайлар (аффект, стресс, фрустрация).
Аффект – конфликтілік жағдайда кенеттен пайда болатын, сананың
Аффектілер әдетте мінез құлықтың қалыпты реттелуіне қарсы келеді.
Аффектілер критикалық жағдайда , субъектінің тез және дұрыс
Аффектінің дамуы келесі заңға бағынады: неғұрлым мінез құлықтың
Барлық көптүрлі аффектінің көрінуінде (қорқыныш, ыза, мұң, қызғаншақтық,
Барлық психологиялық іс әрекет тез дезорганизацияланып, шындықтағы бағыттың
Шектен тыс қозу бақылауы қиын іс әрекеттермен бірге
Нервтік қысым төмендеп, әрекет қозғалысы төмендеп, депрессия, әлсіздік
Бастапқы кезеңде ерік басыңқы емес, сондықтан аффектінің дамуын
Аффектілік жағдай түрлі формада көрінуі мүмкін:
Қорқыныш – рефлекторлық эмоциялық реакция болып табылады. Қоқыныш
Қорқыныш сезіміне тән белгілер – дене бұлшықетінің дірілі,
Қорқыныш сезімінің әлеуметтік себептері – қоғамға қауіп төндіріп,ұзақ
Бірқалыпты емес адамдарда нерв жүйесінің әлсіз болуынан гипертрофиялық
Фрустрация – конфликтілі жағымсыз эмоционалды жағдай үміттердің
Аса күшті тітіркендіргіштер стрессорлар деп аталады. Организм сыртқы
Стресс түсінігі канада зерттеушісі Ганс Сельемен енгізілген болатын.
Селье стресстік жағдайдың дамуында 3 кезеңді анықтаған бірінші:Қобалжудың
Эмоция кезіндегі физикалық өзгерістер вегетативті нерв жүйесінің симпатикалық
Симпатиялық реакция организмді «энергияны лақтыруға» дайындайды. Одан кейін
Эмоция сапасы: эмоция белсенділгі
Эмоция белсенділігі нерв жүйесінің вегетативті және толық функциясының
Эмоцияның мимикалық бейнеленуі
Әлеуметтік және мәдениет түріне қарамастан адамдар арасындағы эмоция
Коммуникация және эмоция
Адам және жануарлар арасындағы коммуникациядағы атақты эмоция ролі
Көңіл күй эмоциялы жағдай ретінде
Эмоциялық жағдай – көңіл күй – адамдар мен
Мінез құлық пен эмоция
Белсенділіктің типтік тенденциясы анықтал,ан эмоцияның пайда болуын анықтайды.
Эмоция белсенділігі:
Әлсіз – кенеттен және аз пайда болатын, басөа
Орташа – әдетте санамен басқарылады, басқа сезімдерге ықпал
Күшті – санаға берілмейді. Басқа сезімдерді басып кетеді
Эмоция белгілері
Жағымды – адам эмоция белгісіне ұмтылады.
Жағымсыз – адам объектіден ары қмтылады.
Ең қызығы жағымсыз эмоцияға қмылған кезде, мысалы ауруға
Эмционалды ракцияның пайда болуы.
Эмоцияны шақыратын түрлі объектілер бізде қандай тәндік қозулардың
Бұл сұраққа бойынша басқа ғалымдардың болжамдарында Спенсердың дәлелдемелері
«Әлсіз дәрежеде сезіну» - жаралану немесе қашу кезінде
Вундт пен Бидерит моральдік дәлдік әсерлерінің символикалық жағынан
Эмоция (лат тіл «emotion» алаңдау)- индивидтің өміріне маңызды
Біз неге жылаймыз? Чарльз Дарвин «Адам мен жануарларының
Басқа да пікірлерді қарастыратын болсақ, американ психологы, фиолософ
У.Джеймс психология принциптері жұмысындағы эмоционалды физиологиялық белгілерге жатқызады:
Тек физиологияны ғана ескеретін Джеймстің пікірі
Джеймс ұсынған жолдың жақсы жағы оның эмоция мен
Болашақ биолог ретінде Дарвин эмоцияның түрлі тума белгілерінің
Таң қалу қастың, ауыз бен көздің қатты ашулануынан
Ұялу қызару белгісін білдіреді ма? Қаншалықты ол денеге
Адам оқыс жағдайдың алдын алуға ниеті болмай немесе
Бұл сұраққтарға қарасақ дейді Дарвин эмоцияның сыртқы белгілеріне
Бір жағдайда мысалы : психолгия антропологиялық жағдайдың негізін
Эмоцмяны білдіру, іс-әрекет пен рольдік ойындар, әдетте біз
Актерлік ойынды қарастырған кездегі пайда болған мәселелер эмоцияны
Барлық жағдайда физикалық реакциялар шын сезіммен сезілсе, ал
Бала — қоғамдық тіршілік иесі. Сондықтан, оның
Сезім адамдардың әрекеттенуіне түрткі болады. Қандайда болмасын жұмыстың
Оқу тәрбие жұмысында сезімнің қаншалыңты маңызды екендігі педагогтың
Эмоциялар психикалық үрдістермен, атап айтқанда, ойлаумен, еспен, қабылдаумен,
«Соңғы жылдарда эмоциялардың саласына қатысты білімдер ұдайы өсуде.
Эмоциялар мен сезімдер баланың сырт пішінінен жақсы байқалады:
Эмоцияны басқаларынан гөрі толығырақ бере алатын біздің сөзіміз.
Сезімді білдіруде өнердің, әсіресе музыканың үлкен мүмкіншіліктері бар.
Сезім сырттай көрінуі арқасында басқаларға оңай көшеді. Шынында
Сезімнің негізгі көзі адамның іс-әрекеттері болып табылады. Онда
Еңбектегі сәтсіздікке де адам әртүрлі қарайды. Біреулер еңсесі
Бала сезімдері ерекшелігі, сапасы тіпті жай белгілері жағынан
Сезімді біздер үшін жағымды және жағымсыз сезімдер деп
Көңіл-күй деп біршама бәсең, бірақ әдетте әжептәуір ұзағырақ,
Баланың көңіл-күйіне өзінің өмір сүріп және жұмыс жасайтын
Кейде баланың психикалық жағдаилардың ерекше түрлері пайда
Психикалық жағдайдың ерекше түрі — құмарлыұ болады, яғни
Ғалымдармен аталған «шаршау күюдің формасы» құбылысы, тек отандық
ІІ Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық қиыншылықтарын
2.1 Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық қиыншылықтары және
Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық қиыншылықтары және көріну
Қорқыныш пен урейді біріктіретін негізгі бастау - мазасыздану
Жас ерекшелік және невротикалық қорқыныш турлері болады.
Жас ерекшелік қорқынышы эмоционалдық сезімтал балаларда олардың психикалық
Невротикалық қорқыныштар эмоционалдық интенсивтілікпен, қысымдылықпен; ұзақ ағыммен немесе
Невротикалық қорқыныштар ұзаққа созылған және шешілмейтін күйзелістерден туындауы
Оқу жуктемесін әртүрлі себептермен игере алмай жүрген бірінші
Кейбір балалар үй тапсырмасын орындағанда қателік жіберсе, зәре-құты
Бірқатар жағдайларда мектептен қорқу, құрбыларымен қақтығыстан, олар жағынан
Жас өсе келе осы тәрізді қорқыныштар өзінің сипатын
Мектептік қорқыныш баланың психологиялық жайлылығын ғана емес, сонымен
Сонымен қоса бұл бала белсенді, эмоционалды, шыншыл.
Оқушы орташа оқиды, сонымен бірге арифметикасы да
Соынмен бір қарағанда балалардағы парадоксальді құбылыс былайшы өзіндік
А тобындағы өзін-өзі бағалауы тұрақсыз оқушылардың қатысуларының себебі
Енді неге осы балалардың олимпиадаға брауға келісткендерін қарастрайық.
Е.А.Серебрякованың айтуы бойынша, тұрақсыз өзіндік баға бір
Тұрақсыз өзіндік бағаның бір түрі - өзгермелі бағалау.
Бірақ біз біздің зерттеушілеріміз өздерән күшін білмейді немесе
2.2 Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық қиыншылықтарын
Эмоцияналдық жағдайды реттеу үшін аутогенді жаттығуларды және басқа
Психокоррекция жекеше және топқада жүргізіледі. Психокоррекция құрылған адамдар
Топтар (әлеуметтік психологиялық терапия тобы) бұл педогогқа өзін
Эмоциялық күйді өзгертуге тырысу керек. Эмоциялық кешенге
Сонымен қатар, әрбір эмоциялық көңіл-күйдің психосоматикалық көрінісі
Қарқынды эмоция күйінде адам өз мінез-құлқы
Сезімдерін шығару немесе басудың орынына адам өз
Жоғарыда аталған санасыз психикалық тәсілдер сезімін
Мысалы, жағымсыз эмоционалды импульстерді басу үшін
Кейіннен пайда болған мәселелерді жеңгенмен,
Бейімделуге кедергі жасайтын дисфункцияналды әрекеттер индивидті
Бейімделу формалары өте көп. Біз олардың әрқайсысына
Кез-келген мақсатқа жетуде адамда психологиялық мәселе туындайды.
Жас ерекшеліктері әртүрлі адамдар бір мәселені
Сезімдердің пайда болуында динамикалың стереотиптердің мәні үлкен. И.
И. П. Павлов жағымсыз әсерлердің себебі қозу және
Эмоциялардық теориялық мәселелеріге Л. С. Выготский көп көңіл
П. Я. Якобсон өз уақытында сезімдер, көңіл-күй,
А. Г. Ковалев сезімдерге жеке тұлғаның нақты
Өмір сүру барысында адамның, эмоциялары мен сезімдері күрделеніп
Эмоциялардың дамуы субъектінің іс-әрекетінің мазмұны мен құрылымы, оның
Эмоциялар мен сезімдер белгілі бір
Егер баланың қалауы дұрыс (орынықты) болып, сыртқы бөгеттер
Сәтсіздіктің себептері индивидтің психикасына байланысты болса, психологиялық мәселелер
Психологиялық мәселе төменде көрсетілген бес
Бала эмоциясы-бейнелі терапия арқылы барлық тілектерінен құтылу үшін
Сондықтан, психологиялық мәселені шешу кезінде дұрыс шешімді дұрыс
Қарым-қатынастар ұғымына арналады. психотерапевтік процестің қатысушылары
2.3 Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық қиыншылықтарының
Бүгінгі күнде жоғарыда айтылғандар бастауыш сыныпта қиындықтарды шешуге
Осы бағытта Г.Дьяконов тұлғаның ресурстарын қалпына келтіруге бағытталған
Аутогенді жаттығулар адамдарда жоғарғы эмоцияналдық қысымы бар қызмет
Е.А.Серебрякованың әдістемесін бастауыш сынып оқушысының эмоционалдық қиындықтарды жеңу
Бұл әдіс әр түрлі зерттелушілердің алдындағы тапсырманы орындау
Е.А.Серебрякова өзінің зерттеулерінің нәтижелерінде өзін-өзі бағалаудың бірнеше түрлерін
1 сурет. Өзін-өзі бағалаудың түрлері
Өзін-өзі бағалау
Тұрақты Тұрақсыз
Адекватты
Жоғары
Өзін-өзі бағалауға байланысты балалар өзіне сенгендер (өзін-өзі бағалауы
Е.А.Серебрякова өзінің эмоционалдық қиыншылықтарды жеңуге бағытталған әдістерінде сәтсіздікке
Е.А.Серебрякованың айтуы бойынша эксприментте тұрақты, адекватсыз, жоғары өзін-өзі
Оқушылардың көңіл – күйін бақылау. Мұғалім өз бақылауындағыларының
Қазіргі мұғалім мен оқушы арсындағы қарым – қатынас.
Егер тәндік белгілер қабылдаудан кейін жүрмесе онда,соңғысы танымдық
Бәрінен бұрын, мынадай фактіге көңіл аударсақ,белгілі түрдің функционалдық
Қиын балаларды сен «қиынсың» деп кеудесінен нұқымай жалпы
Эмоцияға қабілетті әрбір стимул осы бағытта эмоцияны
Мұнда эмоция жай тәндік жағдайдың сезіну немес
Арықарай әрбір тәндік өзгерістердің қандай болмасын нақ немес
Барлық денеміз алатын көлеммен біз эмоция кезінде түрлі
Берілген эмоцияның модификация жағдайында дененің үлкен жеке мүшлері
Енді мен теоримның маңызды бөлігін баяндасам: егер біз
Іштегі қоздырғыштар мен жүректің қатты соғуымен жиі дем
ІІІ Бастауыш сынып жасындағы балалардың эмоционалдық қиыншылықтары
Мектеп жасындағы балалардың эмоцияларының басты ерекшелігі - тұрақсыз,
Интеллектік сезімдердің дамуы баланың рухани қажеттерінің өсуі үшін
1-сынып оқушыларының эмоцияналдық қиыншылықтарын анықтау мақсатында,айқындаушы кезеңде келесі
Айқындаушы кезеңде:
Ч.Д.Спилберг әдістемесі
Рактивті және жеке бас үрей сатысын бағалайтын шкала
Бұл тест үрей сатысын бағалау (жағдайы) және
Жеке бас үрейі қорқытатын жағдайларды білдірсе, реактивті үрей
Ч.Д.Спилберг әдістемесінің нәтижесі:
№ Аты – жөні 0-30 31-45 46-дан жоғары
1 Арганбаева Арайлым +
2 Алиманов Дархан +
3 Байтурсунова Дильназ +
4 Даниярқызы Алия +
5 Сарканова Ардак
+
6 Касымов Жарқын +
7 Тусупова Айжан +
8 Касымова Арай +
9 Қадыржанұлы
+
10 Құрманов Мара
+
11 Рамазанқызы Айда
+
12 Рымбекова Мадина +
13 Сарканов Асем
+
14 Сейткалиева Жайна
+
15 Сарсекенова Асина
+
16 Сарсекенова Асима
+
17 Тыныбекова Жансая +
18 Турсынов Данияр
+
Сурет – 1
Интерпретацияда қорытындыны былай есептеуге болады: 30-ға дейін –
Баяу үрей ерекше зейінді қажет етеді, жоғары үрей
Әдістеме қорытындысы бойыншы: сыныптағы екі оқушының үрейі жоғары
«Эмоционалды күйді бағалау» әдістемесі
Эмоционалды күйді бағалау үшін А.Уэссман және Д.Риско атты
«Салмақтылық-алаңдаушылық» - баланың эмоциялық күйіндегі салмақытлықты танытады, яғни
«Белсенді – баяу(шаршағыш)» - Әр іске белсенділік таныта
«Көтеріңкі көңіл – тежелуші» - Бұндай адам әр
«Өзіне-өзі сенімділік – көмексіздік сезімі» - бұндай адамдар
Жалпы осы жоғарыдағы бағыттардың барлығы әрбір жеке тұлға
Бұл төрт шкала бағыты 10 сұрақтар берілген
Әдістемеге жауап беру барысында егер «иә» деген жауап
«Эмоционалды күйді бағалау» әдістемесінің көрсеткіші
№ Аты – жөні Салмақты –
алаңдаушылық
жағдайда болуы Белсенді – баяу
(шаршағыш)
Болуы Көтеріңкі көңіл – тежелуші Өзіне-өзі сенімділік –
1 Арганбаева Арайлым +
2 Алиманов Дархан +
3 Байтурсунова Дильназ +
4 Даниярқызы Алия
+
5 Сарканова Ардак
+
6 Касымов Жарқын +
7 Тусупова Айжан
+
8 Касымова Арай
+
9 Қадыржанұлы
+
10 Құрманов Мара
+
11 Рамазанқызы Айда
+
12 Рымбекова Мадина
+
13 Сарканов Асем
+
14 Сейткалиева Жайна
+
15 Сарсекенова Асина
+
16 Сарсекенова Асима
+
17 Тыныбекова Жансая
+
18 Турсынов Данияр
+ +
Сурет – 2
Жүргізілген әдістеменің өңдеу нәтижесі эмоциялық күйдің төрт бағытын
Яғни әдістеме қорытындысы бойынша: екі оқушының көрсеткіші төмен
Қалыптсатырушы кезең:
Бастауыш сынып оқушыларының эмоциялық қиыншылықтарын жою бағдарламасы
№ Мазмұны Жүргізілу барысы Қорытынды
1 Топта жағымды эмоционалды ахуалды орнаты;
Балаларды әртүрлі сезімдермен таныстыру;
Жағымды түстерді қолана отыра олардың көңілдерін көтеру. Жаттығыу
Келесі сұрақтар қолданылды:
Осы сабақта нені сезіндіңіз?
Түстерді қолдануда не білдіңіз, қай түстерді ұнаттыңыз?
Қай түстер жағымсыз болды?
Нені ұнаттыңыз, нені ұнатпадыңыз?
Қоштасу кезінде “Бір – бірімізге күлкі сыйлайық”.
2 Психологиялық ауырлықты әртүрлі суретерді салу барысында жою,
Эмоционалды қуанышты көрсету. Осы жаттығуда нені сезіндіңіз?
Басқа адамның қуанғанын қалай білуге болады?
3 Таңқалдыру арқылы сурет бейнелерімен психологиялық ауырлықтан арылу.
Бір бетке маска салынады “таңқалу”.
4 «Қызығу» бейнесін салу арқылы психологиялық ауырлықтан арылу
Тақтаға шыққанда не істеу керек?
Досым сабақта не істеу керек?
Саған мектеп қызықты болған кезі суретте.
5 «Мақтаныш» сезімін бейнеле. «Менің отбасы» атты тақырыпта
Сіз кімді мақтан етесіз?
Отбасыңа қандай түс лайық.
Эмоция «Көңіл күй» тренингін жүргізу Балалар бүгін біз
Эмоция деген не?
Сен қатты қуана алдың ба?
Өз сыныптастарың жақсы адамдар ма?
Бастауыш сынып оқушыларының қорқыныштарын аяқталмаған сөйлемдер мен бала
Аяқталмаған сөйлемдер әдісі оқушы қарым-қатынасының және іс-әрекетінің әртүрлі
Мен мектеп туралы ойласам
Мен мектепке келе жатқанда
Қоңырау соғылған сәтте...
Мен мұғалімді көрсем...
Бізде бақылау болғанда...
Сабақ аяқталғанда...
Тақтада жауап бергенде мен...
Мен екі алғанда...
Мұғалім сұрақ қойғанда, мен...
Жоғарыдыға сұрақтардың жауабы үшке бөлінеді
Берілген сөйлемдердің аяқталуында баланың, мұғалім білуге тиісті өте
Суреттерді зерттеу баланың қызығушылықтарын, әуестіктерін, темпераменттерінің ерекшеліктерін, көңіл-күйін
Нәтиже: Баланың салған суреттегі сұр түстердің көптігі
Сурет сала бастағанда түрлі-түсті қарындаштармен салған ләзім. Сурет
Алғашқы екі сабақта балалар суреттің тақырыбын өздері таңдайды.
Тақырыбы "Мектепте" деп аталатын суреттерде сурет авторы мен
Мектептегі үрейленудің жоғары деңгейі - өзін-өзі бағалаудың төмендеуі
Сынақ көпшілік балалардың жағдайға байланысты үрейленуі тарқайтын бірінші
балалар үрейленуін жеңудің екі тәсілін көрсетілді:
1) қиын жағдайға түскен баланың конструктивтік мінез-құлық тәсілдерін
2) өзіне-өзі сенімділігін нығайту, өзіндік баға мен өзі
3 -сынып оқушыларының мектептен үрейленуін жеңуі үшін мыналар
Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың үрейленуін жоюға арналған тұтас
1) бірізді десенсибилизация - баланы мазасыздану мен
2) қорқынышты, мазасыздануды, қысымды "басынан өткеру": "Өте қорқынышты,
Үрейі бар балалармен жұмыс істегенде, олардың сәттілікке, сәтсіздікке,
Мұның барлығы, бір жағынан, сәтсіздіктен туындаған жоғары жарақат-танушылыққа
Үрейленуі бар балаларға қатысты бағалаудың арнайы нысандары қолданылады:
Мұндай қатынастың қалыптасуы тек қана баға ғана емес,
Бала іс-әрекетінің, мінез-құлқының берекесіздігіне, қатты қысымға әкелетін мектеп
Тренинг: «Эмоция. Көңіл күй».
Мақсаты: Балаларға эмоция не екендігін
Сабақтың міндеті: Оқушылардың эмоция, көңіл-күй туралы білімдерін
Қажетті құралдар: бояу қарындаштар, әр түрлі эмоция
суреттер, карточкалар, нақыл сөздер.Сіз қалай күлесіз?».
Сабақтың барысы:
1.Ұйымдастыру кезеңі.
а) Психологиялық бағыт.Ортаға шығып шеңбер бойлай тұрып, әр
2.Негізгі бөлім.
- Балалар бүгін біз сендермен «Эмоция. Көңіл күй»
(Сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының адамның қажеттеріне сәйкес
Адам өмірінде эмоциялық күйдің үлкен мәні бар. Олар
-Ал енді балалар қандай эмоция түрлерін білеміз мына
Жаттығу «Көңіл күй түсі».
Түрлі түсті қағаз қиындыларын бір-біреуден таңдап алып,
Жаттығу «Мен күн сәулесі астындамын».
Бір парақ қағазға шеңбер сызып ортасына «Мен»
(талдау түстерге байланысты жүреді)
-Балалар әр түрлі эмоцияларды басқара білу керек.Сол үшін
Көзімізді жабамыз, елестетіңдер, сен арыстансың, күштісің, қуаттысың, құдіреттісің,
Эмоциялық күйлер өтіп жатқан психикалық әрекет сипатына ғана
Жаттығу «Күллі әлемнің күлкілері».
Балалар күлкінің қанда түрлерін білесіңдер? (Күлкі түрлерін тақтаға
Күлкі жаттығулары:
1.Таңертең үйде , көшеде таныстарыңызды кездестіргенде демді ішке
2.Көзді сықситып ,ерін бұрыштарын көтеру (10-15 сек).
3.Терең дем алу , демді шығарарда «ха-ха-ха» деп
4.Одағай сөздер арқылы жымию а, о, ух.
Сурет бойынша эмоция түрлерін жасату.
Қорытынды.Рефлексия.
Балауыз шам қолдарына алып, алақанымен шамның жылуын сезініп
Ұсыныс:
1.Өзге адамдармен сұқбаттасқанда үнемі өз эмоцияларын , іс-
2.Ұйықтар алдында өміріңіздегі ең көңілді кездерді еске алу
Мұғалім мен оқушы арасындағы психологиялық қарым-қатынас нәтижесі
Мектеп өміріндегі мұғалім – басты тұлға. Мектеп мұғалімі
Оқушының жеке басын танып-білуде, оның оқу-әрекеті мен қоғамдық
Қарым-қатынас мәселесі бұл әлеуметтік психологияның негізгі проблемалары. Бірақ,
Оның себептері:
-өз сыныбындағы әр баланың психологиясын өте жақсы білуінде;
-баланың ішкі жан дүниесін оятатындай жылы сөздер айтуында;
-мұғалімнің этикасы мен психологиясының дұрыс қалыптасуында;
-мұғалім сөзінің тәртіптілігінде, жүйелігінде, анықтығында, нақтылығында;
-оқу-тәрбие үрдісінде мұғалімнің бірнеше қарым-қатынас түрлерін пайдалана білуінде.
Екінші топ мұғалімдерінің оқушылармен қарым-қатынасқа түсуі қиын. Оның
-авторитарлық стильді пайдалануында;
-балаларға салқындық танытуы;
-балаларды әлеуметтік жағынан бөлуі;
-балалардың іс-әрекетін, ойын, сөзін әділ бағаламауы;
-бала бойынан үнемі кемшіліктер іздеуі, оны жариялауы дер
Әлеуметтік психология ғылымында «Мұғалім-оқушы», «Оқушы-мұғалім» және «Балалардың өзара
телінген. Қарым-қатынас қиындықтары эмоциональдық бағытта жиі кездеседі. Оқушылармен
-мұғалім өзінің жағымсыз көңіл-күйінің болмауын қадағалау;
-қарым-қатынаста педагогикаға жатсөздер айтпау;
-бұйрық емес, өтініш деңгейінде қарым-қатынас жасау;
-қарым-қатынаста дау-жанжалға жол бермеу;
-сұхбаттасуда жеке оқушының пікірін сыйлау;
-қиын, қыңыр, қырсық оқушылармен жеке дара қарым-қатынас орнатып,
-қарым-қатынаста мұғалімнің – оқушыға, оқушының мұғалімге сенуі;
-сезімдік, әскерлік қарым-қатынаста болу.
Мысалы, класс жетекші және орыс тілі мұғалімі ретінде
Қарым-қатынаста кездесетін қиыншылықтарды осы және өзге де жолдар
Бақылаушы кезең:
Жоғарыдағы әдістемелердің нәтижелерін түзете келе бастауыш сынып оқушыларының
Қалыптастырушы кезеңде жүргізілген түзету-дамытушылық жұмыстарының нәтижелі болуын төмендегі
Ч.Д.Спилберг әдістемесі
Рактивті және жеке бас үрей сатысын бағалайтын шкала
№ Аты – жөні 0-30 31-45 46-дан жоғары
1 Арганбаева Арайлым +
2 Алиманов Дархан +
3 Байтурсунова Дильназ +
4 Даниярқызы Алия +
5 Сарканова Ардак
+
6 Касымов Жарқын +
7 Тусупова Айжан +
8 Касымова Арай +
9 Қадыржанұлы
+
10 Құрманов Мара +
11 Рамазанқызы Айда
+
12 Рымбекова Мадина +
13 Сарканов Асем
+
14 Сейткалиева Жайна
+
15 Сарсекенова Асина
+
16 Сарсекенова Асима
+
17 Тыныбекова Жансая +
18 Турсынов Данияр
+
Сурет – 3
Спилберг әдістемесі жүргізілген түзету-дамытушы жұмыстарының нәтижесін көру мақсатында
Эмоционалды маңыздылықты бағалау шкаласы» әдістемесі
Эмоция дегеніміз не және ол бізге қандай әсер
Әдістеме Қапанбұлық орта мектебінің 18 оқушыға жүргізілді, әдістеменің
Әдістеме нәтижесін анықтау мақсатында әрбір сұрақ тұсына, яғни
Жүргізілген әдістеменің көрсеткіші бойынша бастауыш сынып оқушыларының эмоционалды
№ Аты-жөні/ Ранг 1 – 4
Төмен 5 – 7
Орташа 8 – 10
Жоғары
1 Арганбаева Арайлым
+
2 Алиманов Дархан
+
3 Байтурсунова Дильназ
+
4 Даниярқызы Алия
+
5 Сарканова Ардак +
6 Касымов Жарқын
+
7 Тусупова Айжан
+
8 Касымова Арай
+
9 Қадыржанұлы
+
10 Құрманов Мара
+
11 Рамазанқызы Айда
+
12 Рымбекова Мадина
+
13 Сарканов Асем +
14 Сейткалиева Жайна
+
15 Сарсекенова Асина
+
16 Сарсекенова Асима
+
17 Тыныбекова Жансая
+
18 Турсынов Данияр
+
Ортақ көрсеткіш 2 6 10
Сурет – 4
Қорытынды: жүргізілген түзету-дамытушы жұмыстардың негізінде бастауыш сыныптағы оқушылардың
Бастауыш сынып оқушыларынң эмоцияларының қалыпты жағдайға келуіне жоғарыдағы
Жүргізілген зерттеулер төмендегідей қорытынды жасауға негіз болды:
дипломдық зерттеуде кіші мектеп оқушыларының дамуына психологиялық мінездеме
кіші мектеп жасында балалардың сабақ әрекеті, ондағы қиындықтар,
баланың жас мөлшерін шартты түрде белгілегендігі жайындағы
Ата-аналарға, бастауыш сынып мұғалімдеріне ұсыныс
Бастауыш сынып мұғалімдеріне ұсыныс: Әр баланың психологиялық ерекшелігін,
Ата – аналарға ұсыныс:
Ата –аналар өз балаларының әр жас кезеңіне байланысты
Қорытынды
Дипломдық жұмысымды жазу барысында мен өз көздеген мақсатыма
Баланың мектепке келуі – бала өміріндегі негізгі кезеңнің
Мектепке дейінгі ойын әрекеті бұдан былай талаптар мен
Бастау мектеп жаста бала психологиясында өзгерістер болады. Яғни
«Бала өміріндегі жаңа әлеуметтік өзгерістер, баланың ішкі жан
Баланың ішкі тілегі үлкен мәнге ие. Жаңа талаптарды
Ересектер көбінесе «болады», «болмайды», «дұрыс емес» деген ескертулерді
Зерттеу жұмысымның теориялық материялдарыма сүйене кетсем оқушыға деген
Леонтьев А. Н, Божович Л.И. эмоциялардық дамуы мінез-құлық
Жоғарыда аталған мәліметтер бастауыш сынып оқушыларының эмоционалдық қиыншылықтарын
Бастауыш сынып оқушыларының эмоционалды қиыншылықтары мен оларды жеңу
Пайдалынылған әдебиеттер:
Детерминанты эмоциональной устойчивости учебной деятельности // Республ.
Проблема психологической устойчивости профессиональной деятельности // Психологический журнал.
Эмоциональная регуляция учебной и трудовой деятельности // Под
Управление эмоциональными состояниями учебно-познавательной деятельности // Психология обеспечения
Теоретико-методологические аспекты проблемы эмоциональной регуляции учебной и трудовой
О методиках изучения эмоций учебно-познавательной деятельности // Там
Движение эмоций, детерминирующих учебно-познавательную деятельность // Эмоционально-волевая регуляция
О механизмах эмоционального подкрепления, детерминирующего творческую активность в
Социально-психологические аспекты эмоциональной регуляции учебно-познавательной деятельности // Актуальные
Проблема эмоциональной регуляции учебно-познавательной деятельности человека // Вопросы
Характеристика основных компонентов теории эмоциональной регуляции учебно-познавательной деятельности
Совершенствование психологической подготовки учителя к управлению эмоциональным состоянием
Психомоторная регуляция познавательной активности младших школьников (Методические рекомендации):
Диагностика и формирование эмоциональной устойчивости. Одесса, 1987 /
Эмоциональная регуляция учебной деятельности // Под общей редакцией.
Изучение эмоциональных состояний учебно-познавательной активности и условий их
Учет эмоциональной устойчивости при профотборе и профессиональной подготовке
Проблема эмоциональной регуляции в педагогической деятельности // Эмоциональная
Характеристика эмоциональных изменений в детерминации учебно-познавательной деятельности
Эмоционально-мотивационные показатели отношения младших школьников к трудовой деятельности
Диагностика социально-психологических особенностей эмоциональной сферы личности М.
Об использовании функциональной музыки в регуляции учебно-познавательной деятельности
Об эмоциональном потенциале психической регуляции учебной деятельности //
Факторы, детерминирующие эмоциональную устойчивость личности учителя
Эмоциональная регуляция учебной деятельности // Под общей редакцией.
Проблема эмоциональной регуляции учебной и трудовой деятельности
Проблема эмоциональной устойчивости // Психологическая напряженность трудовой деятельности.-
Учитель и эмоциональная регуляция учебно-познавательной деятельности школьников //
О специфических эмоциях, детерминирующих познавательную активность
Эмоциональная регуляция в структуре учебной деятельности. - Одесса,
Основные положения концепции эмоциональной регуляции учебной деятельности //
Конкретизация теоретико-методологических направлений в общей системе подготовки учителя
Приемы регуляции эмоциональных состоящий в учебной деятельности //
Сформированность основных типов эмоциональной регуляции учебно-познавательной деятельности у
Особенности эмоциональных характеристик в структуре основных теорий учений
Расширение понятия Г.С.Костяка о проблемных ситуациях в
О механизмах эмоциональной регуляции в эстетической деятельности //
Шелихова Н.И. Техника педагогического общения.- М.: -Воронеж. 1998.
Шилова М.И. Учителю о воспитанности школьников. М.: Педагогика,
Шуркова Н.Е. Воспитание : новый взгляд с позиции
Фридман М.Программа формирования воспитанности учачихся. Народная образования.
Чернышев А.С., Крикунов А.С. Социально-психологические основы организованности коллектива.
Петров А.В. и др. «Самостоятельная познавательная деятельность в
Талызина Н.Ф. «Педагогическая психология»М:1998
Бадымаев Б.Д. «Методика преподавания психологии». М. 1999
Полот Е.С. «Дистанционные обучение». М:1998
Пидкасистый П.И. «Самостоятельная познавательная деятельность школьников в
Пидкасистый П.И. «Самостоятельная деятельность учащихся. Дидактический
Шамова Т.И. «Активизация учения школьников – М: 1982
Выготский Л.С. «Избранные психологические исследования» - М:
ЗаякинаЛ.И. «Обаснование комплексной стстемы организации самостоятельной работы студентов»
Лернер И.Я. «Проблемное обучение» М: 1974
Лернер И.Я «Процесс обучения и его закономерности» М:
Кисметова Г. «Модель комплексной системы организации внеаудиторной
Изучение эмоциональной устойчивости учащихся // Педагогическое наследие К.Д.
О средствах психической саморегуляции в связи с формированием
Попытка выделения психологических к дидактических условий эмоциональной регуляции
Сюжетно-ролевой комментарий как средство эмоциональной регуляции учебной деятельности
Психологические аспекты формирования эмоциональной устойчивости в учебной деятельности
Проблема эмоциональной регуляции учебной деятельности // доклады Всесоюзного
Теоретические подходы к выделению психологических механизмов,
О природе эмоциональной устойчивости // Проблемы формирования профпригодности
Әбенбаев Н.А. « Тәрбие теориясы мен әдістемесі.» А:
Виштак О. «Самоуправление как ресурс самоорганизации учебной деятельности
Аванесов В.С. «Основы научной организации педагогического контроля в
Сәдуақасқызы К. «Өзіндік бақылау функциялары» // Ұлт тағлымы
Выготский .Л.С. Шығармалар жинағы. Жалпы психологиялар жинағы. Педогогика.
Изард.К. Адам эмоциясы. М. 1980
Немов Р.С. Психология ЖОО –ғы студенттер кітабы. Психологияның
Бардин К.В. Если ваш ребенок не хочет учиться.
Братченко С.Л. Межличностный конфликт как общение // Конфликт
Основы эмоциональной регуляции учебной деятельности // Там же.
Воронов В.В. Технология воспитания .М.: «Школьная пресса», 2000.
Диагностика в регуляция эмоциональных состояний // Под обвей
Исследование эмоциональной устойчивости и психологических средств ее формирования
Систематизация методов регуляции эмоций применительно к условиям учебной
Григорьева. Т.Г., Линская Л.В., Усольцева Т.П. Основы конструктивного
Горелов И.Н., Житников В.Ф., Зюдько М.В.. Умеете ли
Добрович А.Б. Воспитателю о психологии и психогигиене общения
3
Баланың эмоционалды аймағындағы негізгі жағымды өзгерістер
жақсы мен жаманға бара-бар эмоционалды реакциялардың пайда болуы
жаманға мойынсынбауы
қоршаған өмірдің құбылыстарының кең шеңберіне дауыс беру іскерлігі
Көңіл күй
Қазақ/ағылшын тілдеріндегі етістіктер
Музыкалық шығармалардағы динамикалық бояулар
Қазақ мәдениетіндегі күй өнері
Сезім мен эмоция
Оқушылармен жүргізетін музыкалық жұмыста кездесетін өнердің жақын түрлерінің өзара байланысы
Сезім мен эмоция туралы
Күйші Сәкен Тұрысбеков
Одағай сөз таптары
Эмоция және сезімдер