Әлемдік мұнай мен газ нарықтарының пайда болуы
Мазмұны
Кіріспе 3
І Бөлім. Әлемдік мұнай мен газ нарықтарының пайда болуы
1.1 Халықаралық еңбек бөліндісі-халықаралық нарықтарының қалыптасуының алғышарты ретінде 6
1.2 Халықаралық мұнай мен газ нарықтарының пайда болуы 11
1.3 Мұнай мен газ саласындағы ынтымақтастық нысандары 21
ІІ Бөлім. Халықаралық мұнай мен газ нарықтарының қазіргі
2.1 Қазіргі халықаралық мұнай мен газ нарықтарының сипаттамасы 31
2.2 Халықаралық мұнай мен газ нарықтарының даму тенденциясы
2.3 Қазақстан Республикасы халықаралық мұнай мен газ нарығында 50
ІІІ Бөлім. «СНПС-Ақтөбемұнайгаз»-Қазақстан мен Қытай арасындағы ынтымақтастықтың айқын мысалы
3.1 Кәсіпорынның жалпы сипаты 62
3.2 «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» ААҚ-ның өндірістік-шаруашылық қызметі 68
3.3 «СНПС-Ақтөбемұнагаз» ААҚ-ғы қаржылық есеп 75
Қорытынды 80
Қолданылған әдебиеттер тізімі 86
Кіріспе
Зерттеу пәнінің актуалдылығы. Әлемдік мұнай мен газ нарықтары тауарлы
ХХ ғасырдың соңғы онжылдықтары дамушы елдердің әлемдік экономика-ға интеграциясының
Көмірсутекті ресурстарды игеру әлемдік экономика дамуының басымды-лықты бағыты болып
Қазіргі Қазақстанның әлемдік шаруашылықтағы орны күшеюде. Әрине бұ-ған себеп
Қазақстан Республикасында ашық экономикалық моделін қалыптастыру кезеңінде мұнайгаз комплексінің
Қазақстан шетел инвестицияларды тартуда, UNCTAD мәліметі бойынша, Тәуелсіз Мемлекеттер
Біздің дипломдық жұмыстың мақсаты әлемдік мұнай мен газ нарықтары-ның
Халықаралық мұнай мен газ нарықтары пайда болуының алғышартын көрсету;
Әлемдік мұнай мен газ нарықтары қалыптасуының тарихын көрсету;
Мұнайгаз саласында қолданылатын ынтымақтастық нысандарын анық-тау;
Әлемдік мұнай мен газ нарықтарының қазіргі жағдайы мен даму
Қазақстан Республикасының халықаралық мұнай мен газ нарығына ену деңгейін
Халықаралық ынтымақтастық мысалы ретінде «СНПС-Ақтөбемұнай-газң ААҚ-ның негізгі қызметіне сипаттама
Дипломдық жұмыс 64 беттен, оның ішінде 13 кестеден, 12
І Бөлім. Әлемдік мұнай мен газ нарықтарының пайда болуы
1.1 Халықаралық еңбек бөліндісі-халықаралық нарықтарының қалыптасуының алғышарты ретінде
Қазіргі экономикалық және ғылыми-техникалық қарым-қатынастардың даму заманында ХЕБ-не қатысу
Кейбір экономистер ХЕБ-н жеке мемлекеттердің ұлттық шекараларынан шығатын қоғамдық
ХЕБ-ң қызмет ету аясы тұрғысынан қарастырғанда, ол – еңбек
ХЕБ мемлекет ішінде және мемлекетаралық еңбектің даму қорытындысы болып
ХЕБ – елдер арасындағы қоғамдық аймақтық еңбек бөлінісі дамуының
ХЕБ өндірісті интернационализациялауда және айырбастауда кеңейтуде ерекше орын алады.
Елдердің табиғи-географиялық орны:
табиғи байлықтың ерекшелігі және бөлінуі
елдің географиялық орны
еңбек ресурстарының әр түрлілігі
өндірістің тарихи дамуындағы әдет-ғұрып
топырақ-климаттық жағдайларындағы ерекшелік
Ғылыми-техникалық прогресс;
Әлеуметтік-экономикалық жағдайлар:
ғылыми-техникалық және экономикалық даму деңгейі
өндірістің табиғи дамуындағы ерекшелік, әдет-ғұрып және сыртқы экономи-калық байланыстағы
ұлттық өндірісті ұйымдастырудың механизмі және оның әлеуметтік түрі
сытрқы экономикалық қатынастарды ұйымдастырудың механизмі және әлеуметтік орта
Еңбектің халықаралық бөлінуі әлем меншіктерінде кеңейтілген ұдайы өн-діріс процестерін
ХЕБ-еңбек бөлінісінің ең жоғарғы нысаны, яғни жекелеген елдердің ша-руашылыққа
елдің өзінің салыстырмалы ерекшелігі болуы (табиғи ресурс байлығы), басқа
сол шығарылған өнімге деген басқа елдердің қажеттілігі болуы керек;
өнімге кеткен шығын оны сататын елге алып келгенде бастапқы
ХЕБ уақыт өткен сайын өзгеріп отырады. Ол еңбек өнімділігін
Экономикада, әлемдік өндірісте, саудада және де халықаралық экономи-калық байланыстардың
ХVІ ғасырда дүниежүзілік нарық бірте-бірте қалыптаса бастады ( сауда-ның
Дамыған капиталистік тауарлы өндіріс жағдайында өнеркәсіп пен ауылша-руашылықтың әрбір
Әлемдік нарық – жеке елдердің халықаралық өндірістік мамандануына не-гізделетін
Әлемдік нарықтың дамуына капиталистік өнеркәсіп әсер етті. Сөйтіп
Қазіргі кезеңде әлемдік нарықтың қызмет ету ерекшілігіне байланысты ай-рықша
Екінші белгісі өндіріс анархиясы мен бәсекелестік болып табылады, эконо-миканың
Әлемдік нарыққа жеке елдер кәсіпорындары арасындағы бәсекелестік кү-рес әр
ХХ ғасырда әлемдік нарық бірнеше рет дағдарысты басынан кешірді.
Келесі дағдарыс екінші дүниежүзілік соғыстан кейін болды, ол әлемдік
Соғыстан кейінгі жылдары әлемдік нарық империалистік державалардың отаршылдық жүйесінің
Қазіргі уақыттағы әлемдік нарықтың айрықша белгісі өнеркәсібі дамыған мемлекеттер
1.2 Халықаралық мұнай мен газ нарықтарының пайда болуы
ХІХ ғасырдың орта шенінде мұнай әр түрлі медициналық ауруларды
1883 жылы Рокфеллер Д. басымды мұнай каналдарына бақылау алды
Голландиялық Роял Датч мұнай компаниясы өз бастауын 1890 жылы
ХІХ ғасырдың соңында жарық керосин, газ және шаммен қамтамасыз
Шелл және Роял Датч Шығыс Азия мен Ресей
ХІХ ғасырдың басында Ресейде болған саяси, таптық тұрақсыздық ресей-лік
ХІХ ғасырдың басында Парсы шығанағында үлкен мұнай қорлары табыл-ған.
1914 жылы Британ империясының әскери-теңіз флоты түгелдей мұнай отынына
ХХ ғасырдың 20-шы жылдары АҚШ-та өз мұнай қорларының таусылу
20-шы жылдары автокөлік индустриясы кең өріс алды. Әсіресе 5
Соғыстан кейінгі жылдары Ресей экономикасы өз мұнай өнеркәсібін аяғы-на
АҚШ-та мұнай өндірісін жүйелі түрде бақылаудың жоқтығынан, көптеген мұнай
Алғашқы ішкі жанатын двигательдер бензин негізінде жасады. Оның мұ-найдан
Германияның жеңілісінен кейін және оның «Ирак петролеумдағың 25% француздарға
Мұнай өндіруші елдерде « мемлекет мемлекеттең мәртебесін қолданып, монополиялар
1963 жылы ОПЕК елдері ұйымға мүше елдердің мұнай саясаты
ОПЕК елдерінің үкіметтері өз территортяларында мұнай мен газ қорларын
Үкіметтердің шетел компаниялардың қатысуымен біріккен кәсіпорында қа-тысуға құқығы болу
Мұнайға анықтама бағалар мұнай өндіруші елдердің үкіметтерімен дербес бекітілуі
Мұнай компаниялармен ұзақ келіссөздер нәтижесінде ОПЕК 1971 жылдың басында
Иран американ және голланд меншігін ұлттандырып, АҚШ пен Голлан-дияға
Мұнай соғысының тікелей нәтижесі мұнай монополиялары жағынан мұнай өндірісі
Шетел мұнай концессияларын ұлттандырудың аяқталуы ОПЕК елдеріне экспортталатын мұнайдың
80-ші жылдардың басында мұнайға әлемдік бағалар деңгейі энергетикалық сыйымдылық
1970-2000 жылдар аралығындағы энергосыйымдылығы мен мұнай сыйм-дылығының азаюын АҚШ
Кесте №1
АҚШ ЖІӨ-ң энерго-мұнайсыймдылығының азаюы /6,54 б/
1970 1980 1990 2000
1992 ж.бағамен ЖІӨ,млрд.долл.
ПЭР тұтыну,млн.т.у.т. 2417,1 2734,4 6926,3 3358,8
онын ішінде мұнай,млн.т.у.т. 1063,3 1231,3 1208 1376,6
ЖІӨ энергосыймд.,т.у.т.1 мың долл.шаққанда 0,713 0,592 0,477 0,417
ЖІӨ мұнайсыймд.,т.у.т.1 мың долл.шаққанда 0,314 0,266 0,197 0,171
1970-1980 жж. ЖІӨ-ң энерго-мұнайсыймдылығының сәйкесінше 17 және 12%, ал
90-шы жылдардың аяғына дейін әлемдік мұнай нарығында сұраныс пен
Нарыққа мұнай жеткізу өндіріс пен коммерциялық қорларды пайдалану есебінен
Мұнайды импорттаушы елдердің осындай нарығын алып тастау үшін, ОПЕК
екі мәселені шеше алады:
коммерциялық қорлардың көлемі азаяды, мұнайға жоғары баға кезінде бұл
ОПЕК елдері шешуші рөл атқарады, өйткені олардың бірыңғай шешімімен
Мұнай өнеркәсібінің дамуына соңғы жылдары келесідей факторлар әсер етеді:
мұнай өндірісінің ағымдағы көлемін өтеу үшін жаңа қорларды ашу
әлемдік нарықта өмірге қабілетті бәсекелестерге айналған компаниялар то-бында әлемдік
дамушы елдерде жаңа технологияның таралуы;
ХХ ғ. өндірістің аз шығынымен көптеген ірі мұнай кен
Кесте №2
Әлемдегі ашылған кен орындарының саны /7,16 б/
Ашылған кен орындарының саны
көлемі млн.т 60-шы ж 70-ші ж 80-ші ж 90-шы
6,8-13,7 235 261 300 314
13,7-27,4 105 162 113 90
27,4-68,5 179 208 170 154
68,5-137,Қ 90 95 66 52
137,Қ аса 129 116 90 20
Әлемдік мұнай нарығы әлемдегі тауарлы нарықтардың ең дамыған түрі.
Әлемдік мұнай мен газ нарықтарын нарықтық процестерінің тауар, қыз-меттердің
Ақша
Өндіруші
Сатушы
Тауар
Нарық – бұл нақты тауар немесе қызметтің сатушылары мен
биржалардың
экспорттың және ішкі сауданың
маркетингтік ұйымдардың
Мұнай нарығы – мұнайды сату мен сатып алуды көздеген
Мұнай биржалық тауар болғандықтан, оның сапасы стандартталған. Жал-пы қабылданған
Қазақстандық стандарт бойынша мұнай салмақтық бірлікпен ( тоннамен), ба-тыстық
1.3 Мұнай мен газ саласындағы ынтымақтастық нысандары
Үкіметтер мен компаниялар мұнай газ саласында екі негізгі жүйенің
Концессия минералды ресурстарға жеке меншік дегенді білдіреді. Концес-сиялық жүйе
Егер жер бетіне әлі шығарылмаған минералды шикізат жеке меншікте
Егер минералды шикізатқа меншік құқығы байлық көзін пайдаланушыға шикізатқа
Көптеген елдерде минералды ресурстар мемлекет меншігінде, бірақ кон-цессиялық келісім
Контрактілі жүйені қолданған кезде минералды ресурстардың кен орнына меншік
Өніміді бөлу идеясы Наполеон кодексімен байланысты, оған сәйкес жер
Алғашқы келісім шарттағы өнімді бөлу тұжырымдамасында келесідей не-гізгі белгілері
өндірілген көмірсутектерге құқық мемлекет қолында;
жұмыс жүруін қадағалауды Permіna жүзеге асырады, ал мердігер келісім
Permіna әр келесі жылға мердігер жұмыстың бюджеті мен жоспарларын
контракт негізінде жақтар арасында табысты бөлу емес, өндірілген өнімді
мердігер бүкіл қаржыландыруды және қажетті құрал-жабдықтарды қамтама-сыз етеді және
келісімді іске асырған кезде өндірілген жылдық мұнайдың 40% шығындар-ды
мердігерлердің сатып алған және Индонезияға әкелінген құрал-жабдықтар Permіna меншігіне
Контрактілі келісімдер сервистік келісім шарттар және өнімді бөлу келі-сімдері
Фискалды жүйелердің классификациясы төмендегі суреттен көруге бола-ды.
Тәуекелі бар және тәуекелі жоқ келісімдер арасындағы айырмашылық та-быстан
Әлемде өнімді бөлу келісімдері сервистік контрактіліерге қарағанда көп қолданылады,
Аталған 2 жүйеден басқа фискалды жүйенің дербес жүйесі ретінде
біріккен кәсіпорындар
технологиялық көмек жөніндегі келісімдер
ішкі табыстылыққа бағытталған контрактілер
Біріккен кәсіпорындар тек компанияның немесе компания мен мемлекеттің қатысуымен
Біріккен кәсіпорын: мемлекет қатысуының спектрі
Технологиялық көмек жөніндегі келісімдерінің мақсаты - таусылуға айнал-ған кен
үкіметтің ақшаға және технологияға қажеттілігі;
даярланған персоналдарының бар болуы;
зерттелген қорлардың бар болуы;
қондырылған құрал-жабдықтардың және инфрақұрылымның бар болуы;
бірлесіп басқару./9,110-113 б/
Барлау мен өндіру секторындағы контрактілі және салықтық режимдер мемлекеттің
Кесте №3
Мұнай мен газ өндіруші елдерді контрактілердің типі бойынша бөлу
контракт типі негізгі өндіруші елдер
концессия режимі (мемлекеттің немесе аралас компа-нияның мүмкін қатысуымен) ЫДЭҰ(ОЭСР)
Ұлыбритания т.б.),Абу-Даби, Ангола, Аргентина,
Бразилия, Бруней, Колумбия, Габон, Нигерия, Ресей
т.б.
өнімді бөлу контрактілері Алжир, Ангола, Әзербайжан, Қытай, Конго,
Парсы, Габон, Индонезия, Қазақстан, Ливия, Малайзия,
Нигерия, Перу, Катар, Ресей, Тобаго, Түркменстан
тәуекелі шартындағы сервистік контрактілер Алжир, Иран, Катар, Венесуэла
ұлттық немесе жергілікті компанияның өндірісі(шетел инвесторларға ашық елдерде) Алжир,
ұлттық компанияның абсолютті монополиясы Сауд Аравиясы, Ирак, Кувейт, Мексика
Кесте №4
1997 жылғы мұнай мен газ өндірісін конрактілер типі бойнша
Контрактілер типі Мұнай өндірісі,% Газ өндірісі,%
концессия режимі (мемлекеттің немесе аралас компанияның мүмкін қатысуымен)
38
49
өнімді бөлу контрактілері 10 8
тәуекелі бар шар-тындағы сервистік контрактілер 2 1
ұлттық немесе жер-гілікті компанияның өндірісі(шетел ин-весторларға ашық елдерде)
28
38
ұлттық компания-ның абсолютті монополиясы 22 4
Барлығы 100 100
3-ші және 4-ші кестелерде негізгі мұнай өндіруші елдердің және
Әрбір кен орны үшін мұнай рентасы өндірілген мұнай мен
концессия режимі үшін салық салу жүйесі ( роялти, табысқа
өндіріс бөлігіне жеке меншік пен өнімді бөлу келісімі шегіндегі
мемлекет қатысуымен байланысты табыстар немесе псевдосалықтар (им-порт, экспортқа
Мұнай рентасындағы мемлекет табысының үлесіне байланысты мұнай компаниялардың инвестициялық
Мұнай рентасын мемлекет пен мұнай компаниялардың арасында бөлудің бірнеше
Салықтық шарттар сонымен қатар бір елде мемлекеттің ұсынатын гео-логиялық
барлау жұмыстарын жүргізу үшін блоктар;
қалыптасқан құрылымды игеру;
мұнай қайтарылымын көтеру жобалары;
ауыр мұнайдың кен орындарын игеру.
Концессия режимі негізінде икемділікке жету үшін келесідей мүмкін шешім-дерді
Тәуліктік өндіріске, кен орнының локализациясына ( құрлық, тайыз су
Амортизацияның қосымша сомасы инвестициялық несие түрінде инвести-цияға қосымша төлем
Табысқа салық салудың прогрессивті қойылымын қолдану ( мысалы, рента-бельділік
Мемлекеттің прогрессивті қатысуы.
Кез келген нысанда қосымша мұнай салығын ендіру ( кең
Қазақстан Республикасында концессия келісімі 1993 жылдың 6 сәуірінде Республика
Келісім жыл сайын контрактіні қайта қарастыру ( 15 сәуір)
Өнімді бөлу келісім жағдайындағы икемділік.
Өнімді бөлу келісімі үшін концессия режиміне қарағанда контрактілі шарттарды
«Табысты мұнайдың бөлу жағдайындағы икемділікті қарастыратын бол-сақ, бұнда әр
Прогрессивті шкаланы қолдану өндіріс көлемі мен мердігердің потенциал-ды рентабельділігі
мұнай табыстарындағы қосымша салыққа байланысты келісім сөз жасау. Бұл
мердігердің нақты рентабельділігіне байланысты табысты мұнайды ті-келей бөлу (
мердігердің жинақталған табыстың оның жинақталған инвестициясына қатынасынан айқындалатын R
Барлау операциялары мен елдегі кен орнын игерудегі белсенділік деңгейі
ІІ Бөлім. Халықаралық мұнай мен газ нарықтарының қазіргі
2.1 Қазіргі халықаралық мұнай мен газ нарықтарының сипаттамасы
Мұнай саласы әлемдік экономиканың ең дамыған салаларының бірі болып
Орташа есеппен 2001 жылы қуат көздерін тұтыну тек
2001 жыл әлемдік мұнай нарығы мен АҚШ-тың табиғи газ
2001 жылы мұнай өндірудің нарықтық қажеттілігі болған жоқ, оған
Қазіргі кездегі ең басты мәселе әлемдік мұнай нарығындағы жағдаймен
Теріс факторларды азайту үшін Халықаралық Энергетикалық агентілігі мұнайдың стратегиялық
Тұтынушылардың көзқарасы бойынша, энергетикалық қауіпсіздіктің ең басты аспектісі өмір
Оңтүстік Азияның ірі тұтынушысы-Үндістан да өзінің мұнай бағасына қа-тысты
Әлемдік мұнай мен газ қорлары
Мұнай қорларының орналасуы елдер арасында әркелкі. Ашылған әлемдегі 1050
Халықаралық статистикалық агенттілігінің мәліметі бойынша, Таяу Шығыс елдерінің мұнай
Мұнайдың баланстық ресурстары бойынша әлемде 10 озат елдерге Сауд
Шетел коммерциялық ақпараттық бюллетень мәліметтері бойынша, негізгі ашылған табиғи
Таяу Шығыста өндірілген 1 млрд мұнайдан ( әлемдік өндірістің
Әлемдік мұнай қорларын бағалаған кезде, олардың шындыққа сай келу,
Егер мұнайды тұтыну қарқыны соңғы онжылдықта байқалған деңгейде қа-латын
Егер әлемдік мұнай тұтынуды континент бойынша қарастыратын болсақ, ең
Мұнай өндіруші елдер – Таяу Шығыс елдері (926,8 млн.т),
Кесте №5
Әлемдік мұнай өндірісі мен тұтыну 1995-1999жж.
(млн.баррель/күн)/12/
1995ж 1996ж 1997ж 1998ж 1999ж
барлығы-өндіріс 70,1 72 74,3 75,3 73,7
оның ішінде, ЫДЭҰ елдері 21,1 21,7 22,1 21,9 21,5
ТМД мен Прибалтика елдері 7,1 7,1 7,2 7,3 7,3
ОПЕК елдері 27,6 28,4 29,9 30,7 29,1
әлемнің басқа елдері 14,3 14,8 15,1 15,5 15,8
барлығы-тұтыну 69,9 71,7 73,4 74,4 75,1
оның ішінде, ЫДЭҰ елдері 44,9 46 46,7 46,9 47,8
ТМД мен Прибалтика елдері 4,8 4,4 4,3 4,3 3,9
әлемнің басқа елдері 20,2 21,3 22,4 22,8 23,4
Иран, Сауд Аравия, Бразилия сияқты елдер негізгі отын ретінде
Кесте №6
Аймақ бойынша мұнайды тұтыну, млн.баррель/күн
1970ж 1980ж 1990ж 2001ж 2020ж
Әлемде барлығы 52 62 62 75 119,6
өнеркәсібі дамыған елдер 38 40 3,8 40 43
дамушы елдер 5 10 15 20 50
ТМД елдері мен Прибалтика елдері 5 9,5 7 3,7
Әлемдік энергетикалық агентілігінің болжамы бойынша, 2020 жылы мұ-найды әлемдік
Мұнайды негізгі экспорттаушы мен импорттаушылар
2000 жылы мұнайды негізгі экспорттаушы Таяу Шығыс (941,6 млн.т),
Мұнайды негізгі импорттаушы елдер АҚШ (594,6 млн.т), Батыс Еуропа
Эксперттердің ойынша, 2010 жылға болашақтағы импорттаушы елдер Еу-ропа нарығы,
Жеткізуді ұйымдастыру мен баға қалыптастыру әдістері бойынша әлемдік нарық
Мұнай өндіруші елдердің өздерінің ішкі нарығына мұнай жеткізу жылына
Құбырлар арқылы экспортқа жылына 200 млн.т жіберіледі. Ірі құбыр
Газды экспорттаушы мен импорттаушы елдер
Соңғы 5 жылдың статистикасы бойынша газ нарығындағы жағдай 3
Үшінші тендеция сұйықтандырылған табиғи газ нарығымен байланысты. Осы жылдары
Табиғи газ нарығындағы жағдай мұнай нарығындағы жағдайға ұқсас. Тұ-тыну
Американ нарығындағы газ бағасы 3,8 процентке, ал жапон нарығында
Басқа аймақтарда жағдай басқаша. Мысалы, Ресейде табиғи газды тұтыну
Азия газ нарығы нығая бастады. Газды тұтынудың айтарлықтай өсуі
2001 жылы әлемдегі газ өндірудің жалпы көлемі 8 процентке
Ресеймен бәсекелестікке шыға алатын әлемнің болашағы бар аймақтарына келсек,
Парсы шығанағынан Еуропаға Түркия арқылы газды транспорттау кезінде Түркия
Ал табиғи газбен халықаралық сауда көлемі қазірдің өзінде өсуде.
Болашақта сұйықтандырылған газдың әлемдік нарығын сипаттайтын қы-зықты бір жайт-бұл
2.2 Халықаралық мұнай мен газ нарықтарының даму тенденциясы
ХХ ғасырдың 70-ші жылдарына дейін мұнай нарығы әлемдік саудада
70-ші жылдары мұнай нарығында өз мұнай шаруашылығына (ресурстар, өндіріс,баға)
Осындай жағдайда мұнай нарығының күрт тұрақсыздығы пайда болды: тұтынушы
80-ші жылдарың басында бағаның түсуі импорттаушы елдер мен мұнай
Көптеген мұнай өндіруші елдер, ОПЕК-тің мүшелері және мүше еместері
Мұнай нарығының тұрақсыздығы, бағалардың және экспорттық табыстың күрт төмендеуі,
Берілген стратегияны жүзеге асыру әлемдік нарықта 25 жылдай басымды-лықта
Мұнай сатудың әр түрлі әдістері мен нысандарының, оған баға
Лондондық «Интернэшнл петролеум эксчейнджң (ИПЭ) биржасында 1985 жылдан бастап
Фьючерстік операциялардың өсу себебі бағалық тұрақсыздықтың күшеюі, бір жағынан,
Сұйық отынмен биржалық саудалаудың күрт өсуінің көрсеткіші биржада-ғы орын
1987-1990 жж мұнай өнімдеріне бағалардың ауытқулары байқалды. 1989
1995 жылды 1990 жылмен салыстырғанда әлемдік мұнай өндіріу 3,4
Ал Солтүстік Америкада ( АҚШ, Канада, Мексика) 90-шы жылдардың
90-шы жылдың бірінші жартысында мұнай өндірісінің өсуі Азия, Австра-лия,
Солтүстік теңіз бассейні мұнай өндірудің прогрессивті дамудың орталығы-ның бірі
Африкада ірі өндіруші – Нигерия. Оның үлесіне африкан континентінде
Әлемнің басқа аймақтарымен салыстырғанда ТМД елдеріндегі мұнай өнді-рісі 1990
90-шы жылдардың соңында әлемдік мұнай өндірісі келесідей болды: 1999
Мұнайды ірі тұтынушы ішінде АҚШ, Жапония, Қытай, Германия, Фран-ция,
ОПЕК-ке кірмейтін көптеген мұнай өндіруші елдер осы ұйымның бағаны
Дамыған елдерде мұнай мен газдың өзін-өзі қамтамасыз етілуінің төмен-деу
Көмірсутекті шикізатқа сұраныстың өсуі соңғы уақытта Жаңа индустриал-ды елдерде
Қазіргі уақытта 90-шы жылдардың жағдайы сақталуда, яғни тұтынудың өндіріс
Мұнай нарығының тұрақсыздығы әр түрлі болжам құруға сенім бермейді.
Халықаралық энергетикалық агенттілігінің мәліметі бойынша мұнайға сұ-раныс 2010 жылы
Кесте №7
Болжанған әлемдік мұнай өндірісі, млн. баррель/тәулік
жыл ОПЕК Ресей Каспий теңізі аймағы
1970 25 8 18
2000 32 7 37
2010 42 11 40
2020 59 20 41
Батыс елдерінің мұнайды тұтынуы болашақта салыстырмалы аз қарқын-мен жүреді,
АҚШ-тың энергетикалық ақпарат агенттілігінің болжамы бойынша 2015 жылы мұнайды
Басқа жағынан, болжам бойынша, ЫДЭҰ-на кірмейтін елдердің жылдағы өсу
Үшінші жағынан, келесі факторды есепке алу керек. Дамушы елдерде
Мұнайға сұраныс табыс деңгейіне қатысты жоғары икемділікпен сипатта-лады, әсіресе
2001-2015 жылдар аралығында ЫДЭҰ-ға кірмейтін азиялық елдердің мұ-найды тұтынуы
Мексикада мұнайға сұраныс жылына 2 % өсіп отырады. Мұнайды
ЫДЭҰ-ның еуропалық елдерінде мұнайды тұтынудың өсу қарқыны төмен шамамен
Индонезия, Малайзия, Корея, Тайланд сияқты елдерде мұнайға тәуелділік күшті
2015 жылға таман мұнайдың бағасы орташа нұсқа бойынша 25
ОПЕК, ТМД және Шығыс Еуропа елдерінде мұнай өндірісінің көлемі
Екінші нұсқа бойынша, 1990 жылмен салыстырғанда әлемдік мұнай өнді-рісі
Үшінші нұсқа-жоғары баға деңгейінің нұсқасы. Егер осы елдерде мұнай
Орташа нұсқа ОПЕК мүше елдерінде мұнай өндірісінің интенсивті өсуін
2.3 Қазақстан Республикасы халықаралық мұнай мен газ нарығында
Қазақстан Республикасы-2030 дамуының стратегиясында энергетикалық бағыт айрықша көзге көрінеді.
Стратегияда үш негізгі бағыт көрсетілген.
Біріншісі-бұл мұнайгаз жобаларына халықаралық мұнай компанияларын, шетел іскер орталықтарын,
Екіншісі- бір тұтынудан монополиялық тәуелділігін және транспорттық тәуелділікті жою
Үшіншісі- отын ресурстарын қолдану бойынша мемлекеттің стратегиясы Қазақстанға әлемдік
Қазақстан Республикасында мұнай мен газдың ірі қорлары орналасқан. Ашылған
Қазақстан территориясында 200-ден аса мұнай мен газ кен орындары
Елдің мұнайгаз саласының болашағында мыңызды орынды шельф алады. Соңғы
Алғашқы бақылаулар бойынша, Каспий теңізінде қазақстандық шельфте-рінің қорлары 13
2001 жылы сұйық көмірсутек өндірісі 39 млн.т (780 мың
1-ші сурет
Бірқатар зерттеулер бойынша 2005 жылы мұнай мен конденсат өндірісі
Қазіргі уақытта ҚР-на тікелей инвестицияларды тарту тұрақтылық, болжау мүмкіндігі,
Минералды шикізат комплексіне капитал тартуға қажетті жағымды инвес-тициялық климат
2002 жылдың 1-ші қаңтарында көмірсутек өндірісі 205 обьектілерде жүргі-зілді.
Қазақстан үкіметі салық режимінің тұрақтылығын сақтау, инвестициялық климатты жақсарту,
Өзінің стратегиялық мүдделерін есепке ала отырып, Қазақстан инвести-цияларды мұнай
Қазақстандық мұнай мен мұнай өнімдерінінің нарығы халықаралық өнді-рісі мен
Қазақстанда шетел инвестицияларын тартудың әр түрлі нысандары қолда-нады. Олардың
Кесте №8
ҚР-на тікелей шетел инвестициялардың келуі /27,292 б/
Өлшем бірлігі 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Барлығы қолданған млн.
АҚШ доллар 1271,4 689,7 984,3 1673,3 2107 1251,5 1799,3
оның ішінде мұнай газ саласы млн.
АҚШ доллар 957,3 555,8 291,1 210,3 219,6 833 1523,5
Барлығы қолданған % 100 100 100 100 100 100
оның ішінде мұнай газ саласы % 75,2 80,5 29,5
90-шы жылдардың басында басталған инвестицияларды тарту саясаты өз нәтижелерін
Осыған байланысты қазақстандық жағының шетел компаниялармен жасас-қан негізгі жобаларды
2-ші сурет
1993 жылдың сәуірінде ҚР үкіметі мен Шеврон мұнай компаниясының
1994 жылдан бастап Теңгізде мұнай өндіріледі. Жыл сайын өзінің
1996-2001 жылдар аралығындағы өндіріс динамикасы
3-ші сурет
2002 жылдан бастап БК газ өңдеуші зауытын салуды жүзеге
Теңгізшевройл БК-ны 2010 жылы газ конденсатымен бірге мұнайдың өндірісін
Қазір «ТШОң біріккен кәсіпорнының үлесі Шеврон Тексако Оверсиз ком-пани-50%,
1993 жылы ҚР үкіметі мен Feba Oіl AG және
1994 жылы қазақстандық «Қуатң холдингтік компаниясы мен Amlon Tra-dіng
2000-2002 жылдар аралығындағы мұнай өндірісі
4-ші сурет
1994 жылдың қазанында Атырау мұнай акционерлік компаниясы ЖАҚ «АНАКОң
5-ші сурет
«АНАКОң шикізатты Польша, Германия, Финдляндиядан экспорттайды.
1995 жылы ресейлік «ЛУКОЙЛң және қазақстандық «Южнефтегазң акционерлік қоғамы
Газ конденсатымен бірге мұнай өндірісінің динамикасы
6-шы сурет
1994 жылы «Қаражанбасмұнайң акционерлік қоғамы «Қаражанбас-нефтьң мұнай газ өндірісі
Газ конденсатымен бірге мұнай өндірісінің динамикасы
7-ші сурет
«Маңғыстаумұнайгазң өндірістік бірлестігі 1963 жылы республикалық мәніндегі кәсіпорын болып,
«ММГң АҚ-ң Газ конденсатымен бірге мұнай өндірісінің динамикасы
8-ші сурет
«Харрикейн Құмкөл Мұнайң ААҚ «Харрикейн-ШНОСң мұнай өндіруші кәсіпорны болып
Компания өз бастауын «Южнефтегазң кәсіпорнынан алады. 1996 жылы ка-надалық
Компанияның өндірген ашық түсті мұнай көбінесе Қазақстанның ішкі на-рығында
Газ конденсатымен бірге мұнай өндірісінің динамикасы
9-шы сурет
Біріккен қазақстандық-американ кәсіпорын «ҚарақұдықМұнайң ЖАҚ Қа-зақстанның батысындағы Маңғыстау облысындағы
Қазақстан-Қытай “СНПС-Ақтөбемұнайгаз” ААҚ кәсіпорны Қазақстанның 7 ірі мұнай өндіруші
ІІІ Бөлім. «СНПС-Ақтөбемұнайгаз»-Қазақстан мен Қытай арасындағы ынтымақтастықтың айқын мысалы
3.1 Кәсіпорынның жалпы сипаты
Ақтөбе қаласы Қазақстан мен Ресей шекарасынан жақын жерде, шамамен
«Ақтөбемұнайгазң ААҚ-ның офисі орналасқан Ақтобе қаласы Батыс Қа-зақстанның ірі
Мұнай мен газға барлау-зерттеу жұмыстары 80 жыл бұрын басталды.
Бірінші кезеңде, 1933-33 жылдары Жақсымай мен Шұбарқұдық кен орын-дарының
Екінші кезеңде, 60-шы жылдары осы аймақты толық зерттей бастады.
Ақтөбе мұнай өнеркәсібі дамуының үшінші кезеңі 1978 жылы
«Октябрьмұнайң, «Кеңкияқмұнайң басқармалары мұнай-газ өндіруді жүзе-ге асырады. Жер қойнауынан
Қазір ақтөбелік және қытайлық мамандардың бірлескен жоспарларында кәсіпшілік құрал-жабдықтарды
1981 жылы КСРО мұнай өнеркәсібінің Министрлігінің құрамында «Актю-бинскнефтьң өндірістік
1997 жылдың маусым айында мұнайгаз кен орындарын барлау мен
Ақтөбемұнайгазң Ашық Акционерлік Қоғамы болып өзгертілді.
2001 жылдың наурыз айында мемлекеттік пакет акциялары (25,12%) 5
15 филиалы, 6927 адам қызметкерлері бар қоғам облыстағы ең
«Октябрьскнефтьң мұнайгаз өндіру басқармасы-Қандыағаш қаласы.
Кеңкияқтағы «Кеңкияқнефтьң мұнайгаз өндіру басқармасы.
Ақтөбе қ-ғы Жаңажол газ өндіру зауыты.
Мұнай мен мұнай өнімдерін өткізу басқармасы-Ақтөбе қ.
Технологиялық транспорт пен арнайы техниканың Октябрьск басқармасы-Қандыағаш.
Бұрғылау жұмыстарының басқармасы-Қандыағаш.
Кеңкияқ транспорттық басқармасы-Кеңкияқ.
Өндірістік-техникалық қызмет көрсету мен құрал-жабдықтарды құрастыру басқармасы-Ақтөбе қ.
Өндірістік қызмет көрсетудің Орталық базасы-Қандыағаш.
«Актюбэнергонефтьң басқармасы-Қандыағаш.
Ақтөбе мамандалған құрылыс-монтаж басқармасы-Ақтөбе қ.
Кеңкияқ құрылыс-монтаждық басқармасы-Кеңкияқ.
Транспортсервис басқармасы-Ақтөбе қ.
Қоғамдық ас беру мен сауда басқармасы-Ақтөбе қ.
Ғылыми-зерттеу институты-Ақтөбе қ.
Қоғам коммерциялық ұйым болғандықтан, өз қызметін өндірістік-шаруашылық дербестік негізінде
Қоғам қызметінің пәніне төмендегілер жатады:
көмірсутекті шикізатты өндіру мен өңдеу;
эксплуатациялық, құрылымдық, барлау скважиналарын бұрғылау;
мұнай мен газ кен орындарын зерттеу,барлау және іске қосу,
мұнай мен газды, олардан шығатын өнімдерді тасымалдау, сату;
электр және жылу энергиясын өндіру және сату;
бұрғыланған минералды ресурстарын игеру, өндіру, сату;
мұнай құбырларын салу;
Жарияланған жарғылық капитал 14835637500 теңге құрайды және номи-налды құна
Кесте №9
Компанияның ационерлер тізімі
Акционерлер Үлесі,%
CNPC Іnternatoіnal Ltd 60,33
Access Іndustrіes 25,12
Жай акциялары бар жеке және заңды тұлғалар
Артықшылығы бар акцияларды иеленетін жай және заңды тұлғалар
9,54
Кәсіпорынның ұйымдастырушылық құрылымын қарастыратын болсақ,оның толық сипаттамасы қосымша бетте
Жоғары орган-акционерлердің жалпы жиналысы.
Басқару органы-Директорлар кеңесі. Ол 3 жылдан аспайтын мерзімге акцио-нерлердің
Атқарушы орган-Бас директор.
«СНПС-Ақтөбемұнайгаз» ААҚ шаруашылық қызметті басқаруға маңызды көңіл бөледі. Халықаралық
1999 жылы компанияның каржылық-экономикалық қызметінде өзгерістер болды. 2000 жылы
1999 жылдан 2001 жылға дейін Қазақстан Республикасының Үкіметі 32,5
«СНПС-Ақтөбемұнайгаз» ААҚ-ның қаржылық саясатын зерттегенде, оң және теріс жақтар
Оң жақтары. «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» акцияларын сатып-сатып алу келі-сімі бойынша қытайлық
Теріс жақтары. Мұнай өндірісіне қытайлық жақтың келуімен көптеген жұмысшы
Жолдар салуға қажетті түрде инвестиция бөлінбейді.
3.2 «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» ААҚ-ның өндірістік-шаруашылық қызметі
«СНПС-Ақтөбемұнайгаз» ААҚ-ы үш кен орнында көмірсутек өндіруге ли-цензиясы бар:
10-шы сурет
11-ші сурет
Акционерлік қоғам мұнайгаз өндіру көлемін 2 млн. тоннадан 5
2001 жылы акционерлік қоғам 3 млн.250 мың тонна көлемінде
Кесте №10
2001-2002 жылдар аралығындағы мұнай өндірісінің көрсеткіштері
Кен орны Орташа тәуліктік өндіріс(тонна) Жылдық өндіріс(тонна)
арақатынас арақатынас
31.12.01 31.12.02 абс (т) салыст.% 2001 2002 абс(т) салыст.%
Жаңажол 10000 12508 2508 25,8 2958780 3980000 1021220 34,51
Кеңкияқ 1000 1200 200 20 299445 387420 87975 29,38
Барлығы 11000 13708 2708 24,62 3258225 4367470 1109195 34,04
Мұнай өткізудің жалпы көлемі 4322 мың тонна құрады, оны
«СНПС-Ақтөбемүнайгаз» ААҚ-ның негізгі тұтынушылары мен қамтамсыз етушілері туралы мәлімет
Кесте№11
Компанияны қамтамасыз етушілер
Компания аты Шыққан жері Өнім
CPTDC ҚХР Құрал-жабдық
Қорғанхиммаш Ресей Құрал-жабдық
Пензахиммаш Ресей Құрал-жабдық
КНИСК ҚХР Құрал-жабдық
Кесте №12
Компанияның негізгі тұтынушылары
Компания аты Шыққан жері Өнім
CHІNAJOІL ҚХР мұнай
ЖШС «Дархан плюс» Қазақстан мұнай
Евразия Ойл Ресей мұнай
1999 жылы Қазақстан-қытайлық бұрғылау компаниясы «Ұлы қабырғаң ЖШС құрылды.
Мұнай мен газ өндіру көлемінің өсуіне байланысты ірі инвестициялар
Жаңа зауыттың қуаттылығы жылына 2 млн.тонна мұнай, 1,4 млрд.текше
Қазіргі зауыттың жаңартылуы, жаңа газ өңдеу зауыттың құрылысы табиғи
Компанияның 1997-2002 жылдар аралығындағы капитал салымдары
12-ші сурет
Мұнай мен мұнай өнімдерін сату
Компания мұнай өнімдерін өткізу жолдарын дамытуда және мұнай өткізу-ден
1997 жылдан бастап компания мұнай сату жөнінде сауданы диверсифика-циялаумен
2002 жылы Қытай Ұлттық Мұнайгаз Корпорациясы «ҚазМұнайГазң ком-паниясымен біріге
Мұнайды сатумен компанияның мұнайды жеткізу мен сату бөлімшесі ай-налысады.
Мұнай құбыры арқылы мұнай Бестамақ станциясына дейін, одан Ала-шанькоу
Пайдалануға берілген диаметрі 1020 мм қос желілі магистральды газ
Мұнайды ең тиімді Қытайға тасымалдау болып отыр. 1 тонна
Кәсіпорында мұнайдың сандық есебі жүргізіліп отырады және кезең со-ңында
Орск қаласына жіберілген мұнайдың бір бөлігі зауытта өңделіп, қайтадан
1999 жыл ішінде Орск мұнай өңдеу зауытында 52378 тонна
Кесте №13
Мұнай өнімінің аты Шығатын мұнай өнім-ң % 9900 т-дан
Бензин АИ-92 5 500 500
Бензин А-76 9 899 899
Диз.отыны 27 2697 2697
Реактивті отын 6,5 650 650
Мазут 43,8 4376 4376
Май 2,7 270 240
Мұнайбитум 2,5 250 250
Жоғалтулар 3,5 350 0
Мұнай өнімдері темір жол арқылы цистернамен тасымалданады. Қазіргі кездегі
Газды әлемдік нарыққа шығару міндеті қойылған. Ол үшін біріншіден,газ
Импорттың орнын басу
«СНПС-Ақтөбемұнайгаз» ААҚ-ы импорттың орнын басу бағдарламасын жасап, сол бойынша
Жаңажол кен орнындағы ілеспе газды толық пайдаға асыру және
Еліміздің энергетикалық тәуелсіздігін құру туралы Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаевтың саясатын
Тұрғындарды көкөніс өнімдерімен қамтамасыз ету үшін 2001 жылы жылы-на
3.3 «СНПС-Ақтөбемұнагаз» ААҚ-ғы қаржылық есеп
1. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп халықаралық стандартқа сай келетін Қазақстан
Кәсіпорынның әр филиалында өзіндік бухгалтерлік есеп жүргізіліп, кейін тұтастай
Ендірудің бірінші кезеңінде «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» өкілдері мен «Эпик-Рус» мамандарынан тұратын
Компания «ЭпикРусң «СНПС-Ақтөбемұнайгаздыңң келесі учаскелерінде автоматизацияны қамтамасыз етті:
Жеткізушілер мен тапсырыс берушілермен есеп айырысу;
Акша қаражаттарының есебі;
Дайын өнімнің есебі;
Тауарлы-материалдық құндылықтардың есебі;
Шығын мен өзінідік құнның есебі;
Аналитикалық және қаржылық есептерін алу.
Жобаның негізгі нәтижелері ішінде төмендегілерді айтуға болады:
Басқарушылық нәтижелерінің оперативтілігін және сапалығын көтеру;
Бірыңғай қаржылық-басқарушылық жүйені құру;
Бухгалтерлік есеп пен құжат айналымын дұрыстау;
Барлық қажетті қаржылық және басқарушылық есеп алу мүмкіндігі.
Бұл нәтижелер Қаржылық департаментте, өткізу бөлімінде, бухгалтерияда, жоспарлы-экономикалық бөлімде,
Компанияда аудит жылына екі рет PrіceWaterhouseCoopers компаниясымен жүргізіледі.
Шетел валютасында операциялар есебі.
Біріккен кәсіпорындарда валюталық есепте қажеттілік бар, өйткені сатып алулар
Банк операциялары.
Валюталық шоттан басқа Қазақстан Республикасының валютасымен есеп айырысулар жүргізілетін
Қойма операциялардың есебі.
Қойма операциялардың есебі келесідей жүргізіледі. «Жақсымай базасы» және «Октябрь
«СНПС-Ақтөбемұнайгаз» ААҚ-да тауарлы-материалды құндылықтардың құндылығын көрсететін FІFO әдісі қабылданған.
Капиталды құрылыстағы негізгі қаражаттарының есебі.
Капиталды құрылыстар және объектілердің монтажы жүргізіліп жатыр, олардың бітірісімен
Амортизацияны есептеудің екі негізгі әдісі қолданылады: қалдықтың азаю әдісі,
Жеткізушілермен есеп айырысу есебі.
Сатып алынатын тауарлардың көбісі орталықтандырылған өндірістік-тех-никалық басқарма арқылы жүзеге
Есеп беру.
«СНПС-Ақтөбемұнайгаз» ААҚ-да жасалынатын барлық есеп берулерді бірнеше категорияларға бөлуге
Қаржылық есеп беру, бұл категорияға біріншіден баланс, табыстар
Салықтық есеп салықтық (басқа да бақылау) органдар үшін құрылады.
Басқарушылық есеп «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» ААҚ мен CNDC басшыла-рын әр түрлі
Маңызды есеп құжаттарының тізімі:
Қаржылық нәтижелер мен олардың қолданылуы жөнінде есеп;
Баланс;
Өндіріске кеткен шығындар мен өнімді өткізу есебі;
Ақша қаражаттары қозғалысының есебі;
Дебиторлық борыш жағдайы;
Бартер мен есепке алу бойынша қаражаттар қозғалысының есебі;
Ұзақ мерзімді несие қозғалысы;
Салық бойынша есеп айырысу;
Қосылған құнға салық бойынша есеп айырысу;
Негізгі қорлардың қозғалысы жөнінде есеп.
«Қаржылық нәтиже бойынша есепкең анализ жасағанда, кәсіпорын өзінің негізгі
ді. Оған қоса, жыл сайын кәсіпорын 1 млн. тоннаға
Қорытынды
Мұнайдың қазіргі біздің түсінігімізде қолданылуы ХІХ ғасырдың соңында басталды,
Мұнай мен газ саласында екі жүйе – концессиялық және
Халықаралық мұнай мен газ нарықтарының қазіргі жағдай жоғары бәсеке-лестік,
Мұнайды негізгі импорттаушы елдер АҚШ (594,6 млн.т), Батыс Еуропа
Шетел коммерциялық ақпараттық бюллетень мәліметтері бойынша,негізгі ашылған табиғи газдың
Иран, Сауд Аравия, Бразилия сияқты елдер негізгі отын ретінде
Халықаралық энергетикалық агенттілігінің мәліметі бойынша мұнайға сұ-раныс 2010 жылы
Қазақстан Республикасында мұнай мен газдың ірі қорлары орналасқан. Ашыл-ған
Қазақстан территориясында 200-ден аса мұнай мен газ кен орындары
Қазақстанда шетел инвестицияларын тартудың әр түрлі нысандары қолда-нады. Олардың
Еліміздегі мұнай мен газ саласында нәтижелі жұмыс жасап жатқан
«СНПС-Ақтөбемұнайгазң ААҚ-ы үш кен орнында көмірсутек өндіруге ли-цензиясы бар:
2001 жылы акционерлік қоғам 3 млн.250 мың тонна көлемінде
Дипломдық жұмыс тақырыбын зерттеу нәтижесінде келесідей қорытынды жасауға болады:
Әлемдік мұнай мен газ нарықтары тауарлы нарықтардың ішіндегі ең
Мұнай мен газ саласындағы не контрактілі не концессиялық жүйе
Дамыған елдерде жоғары технологияларды кеңінен пайдаланып, соның нә-тижесінде отын
Қазақстан Республикасындағы көмірсутекті тиімді пайдалану алдымыздағы басты міндет. Ол
«СНПС-Ақтөбемұнайгазң ААҚ өзінің әрекет жасау жылынан бастап мұнай өндірісінің
Компания қоршаған ортаны қорғауға және кәсіпорыннан шыққан зиянды қалдықтарды
Жергілікті жұмысшы мен шетел өкілдері арасында тең құқылы жағдай
«Әлемдік экономикаң мамандығының 4-ші курс студенті Агзамова Д. «Халықаралық
ПІКІР
Мұнай мен газ халықаралық нарығы қазіргі замандағы халықаралық нарықтардың
Қазақстанның зор мұнай мен газ қорларын игеруде халықаралық ынтымақтастықсыз
Дипломдық жұмыс кіріспе, үш тарау, қорытынды және қолданған әдебиеттер
Дипломдық жұмыста әлемдік мұнай мен газ нарықтарының қалыптасуы мен
Дипломдық жұмыста мұнай мен газдың әлемдік қорлары, олардың географиялық
Үшінші тарау нақты кәсіпорынның материалдарына байланысты болғандықтан, мұнда осы
Диплом дайындалған кезде Агзамова Д. өз мамандығын терең игеріп,
Дипломдық жұмыс нормативтік талаптарға сәйкес, жақсы әдеби тілінде жасалған.
Ғылыми жетекшісі
э.ғ.д., профессор
11.06.2003
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Назарбаев Н.А. Сто лет нефтяной и газовой промышленности Казахстана
К.А. Семенов. Принципы развития международного разделения труда.-М.: Гуманитарное знание,
Мамыров Н.Қ.,Мадиярова Д.М., Қалдыбаева А.Е. Халықаралық экономикалық қатынастар:оқу кұралы.-Алматы:
Семенов К.А. Междунардные экономические отношения:курс лекций.-М.:Гардарика, 1998.-336 с.
Ергин Д. Добыча.Всемирная история борьбы за нефть, деньги и
Oіl and Gas of Kazakhstan.-2000.-№1-2//Новости Казахстана.-с.66
Oіl and Gas of Kazakhstan.-1999.-№12//Новости Казахстана.-с.16
Н.Байков., И.Александрова. Производство и потребление топливно-энергетических ресурсов в ХХ
Джонстон Д. Международный нефтяной бизнес: Налоговые системы и соглашения
К.Н. Миловидов, А.В. Калашников. Тенденции изменений в контрактных и
Ашимбаев. Нефтегазовые ресурсы Казахстана в системе мировых и региональных
«Global Commodіtі Marketң-World Bank,1999.
Ю.Шафраник. Мировой рынок нефти:взгляд из России//Нефтегазовая вертикаль.-Москва,2001.-№18.-с.78
С.Рогинский. Нефтегазовый мир глазами BP//Нефтегазовая вертикаль.-Москва,2002.-№13.-с.32-34
С.Рогинский. Мировой нефтяной рынок будет переделан//Нефтегазовая вертикаль.-Москва,2002.-№17.-с.15-18.
Мамыров Н.К., Саханова А.Н., Ахметова Ш.С., Брузати Л. Государство
Р.И.Зименков.Конкистадоры ХХ века:Экспансия транснациональных корпораций в развивающихся странах.-М.:Политиздат,1990.-224 с.
Лукьянчиков В. Казахойл страхует ценовые риски//Петролеум.-2000.-№5(ноябрь).-с.20
Прогноз потребления энергии в мире до 2005 г.//Экспресс-информация.сер.”Нефтегазовая геология
Новая оценка мировых ресурсов нефти и газа//Экспресс-информация.сер.”Нефтегазовая геология и
Statіctіcal Revіew of World Energy, London, BP Amoco.-June,2000.-p6
Доклад о торговле и развитии 1999 год//UNCTAD OOH.-с.35-37.
Statіctіcal Revіew of World Energy, London, BP Amoco.-June,2001.-p.6-7.
Американский “Обзор энергетики” пересматривают прогнозы об упадке атомной энергетики//Nucnet
Назарбаев Н.А.Казахстан-2030:Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев:Послание Президента
В.Школьник.Нефть-символ Казахстана//Нефть и газ Казахста-на.-
Внешняя торговля и совместное предпринемательство РК. Статистический сборник/Под ред.А.А.Смаилова,Алматы,2000-164
Нефтяная отрасль Казахстана//Нефть и газ Казахстана.-Алматы,2002.-№15.-с.47-48.
Президент поздравил СП”ТШО”с 10-летием//Панорама.-2003.-№14.с.6
Ашимбаев Н. Проблемы и развитие нефтяной промышленности //Вестник КазГУ.-Алматы,1998.-№10
Ақтөбе энциклопедиясы/Ред. М.Қ.Тажибаев.-Ақтөбе: “Отандастар-Полиграфия” ЖШС,2001.-748 б.
Петролеум.Алматы,2000.-№4
К.Шаймерденов. Внедрение “Аксесс Индастриз” в “АМГ” может иметь для
К.Шаймерденов. Скандал с АМГ завершился благополучно//Панорама.-2000.-№12.-с.8
Юбилейное издание “СНПС-Актобемунайгаз”.-2002.-30 с.
Отчет о производственно-хозяйственной деятельности “СНПС-Актобемунайгаз”.
Я.Разумов. Ван Чжунцай, КННК: “Мы соблюдаем те контрактные условия,
www.epіc.ru
2
Мұнай өнеркәсібіндегі фискалды жүйелер
концессиялық жүйелер
контрактілі жүйелер
сервистік контрактілер
өнімді бөлу келісімдері
тәуекелсіз сервистік контрактілер
тәуекелі бар сервистік контрактілер
Таза біріккен кәсіпорын. Áүкіл шығындар мен тәуекел серіктестер арасында
Мавританиялық нұсқа. Ìемлекет мұнаé áàðëàó¹à қатыспайды. Мердігер барлауға кеткен
Әдеттегі біріккен кәсіпорын. Ìемлекет мұнай барлауда қатыспайды. Жиі қолданылатын
Колумбиялық нұсқа. Ìемлекет барлауда қатыспайды және кен орнының шектерін
Барлығы мердігер мойнына салынады. Ìемлекет барлау мен игеруге қатыспайды.
Ресейлік нұсқа. Ìемлекет өндіруден табыс түсетін үақытқа дейін игеру
Әлемдік мұнай мен газ нарықтары-ның қалыптасуын көрсету, оның негізгі қатысушыларын және де еліміздің осы нарықтағы орнын анықтау
Қазақстан Республикасының шетел инвестициясын тарту жолдары
Қазақстан Республикасының Мұнай-газ секторындағы шетелдік инвестициялардың тиімділігін бағалау
Қазастандағы көлік жолдары
Еуропалық қаржы нарығындағы Евро
Әлемдік экономикадағы евроның жағдайы
Валюта нарықтарының ерекшеліктері
Химия өнеркәсібінің даму кезеңдері
Валютасы ауысқан мемлекеттер ұлттық валюта атаулары
Қазақстан Республикасының ұлттық қорын құрудың теориялық негіздері