ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУ
М А З М Ұ Н Ы
І. К І Р І С П Е..................................................3-4-бет
ІІ. Негізгі бөлім
. ТҰЛҒАНЫҢ ДАРЫНДЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН
ДАМЫТУДАҒЫ ПЕДАГОГТЫҢ РОЛІ.................................5-11 бет
Дарынды балалардың шығармашылық
қабілеттерін анықтау....................................................12-13 бет
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ
ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУДЫҢ ЖОЛДАРЫ..................................................................14-20
ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРДЫ ДАЯРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ
ӘДІСНАМАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ...........................................21- 24 бет
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН
ДАМЫТУ...............................................................25-38 бет
Қ О Р Ы Т Ы Н Д Ы...........................................................39-40
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.................................41 бет
І. К і р і с п е.
Дарын – қабілеттің бастапқы деңгейі. Дарындылық - әр түрлі
Дарындылық әрбір адамның ақыл–сана, оқу, шығармашылық, көркемөнер
Дарынды адамдарды ғылым саласынан да көптеп кездестіреміз. Мәселен, қазіргі
Қабілеттіліктің ең жоғарғы дәрежесін талант деген сөзбен белгілейді. Талант
Творчестволық қызметтің асқан дарынды өкілдерінің барлық қуат-қабілеттерінің бірдей шарықтайтын
Осы эпизод бізге үлкен талант иелерінің шығармалары оп-оңай өзінен-өзі
«Алуан-алуан жүйрік бар, әліне қарай шабатын» дегендей адамдардың дарындылық
Менің курстық жұмысым “Дарынды балалардың шығармашылық қабілеттерін анықтаудың заманауи
“Дарын” терминін отандық болсын, шетел педагог-ғалымдары болсын жетерліктей зерттеді
Жалпы іздену кезінде баспасөз құралдарына сүйендім. Әсіресе білім саласы
ІІ. Н е г і з і г і
2.1. Тұлғаның дарындылық қабілеттерін дамытудағы педагогтың ролі.
Бұл мәселенің қоғамдағы қазіргі алатын орны ерекше, әрі аса
Педагог әрбір оқушының жеке тұлғалық ішкі мүмкіндігін тану өзектілігі;
Оқушының дарындылық қабілетін ашудағы педагогтың алатын орны мен ролінің
Барлық оқушының дарындылық қабілеттерін аша алу өзектілігі;
Жасырын, ашық түрдегі, қабілеттерді анықтаудың өзектілігі;
Болашақ педагог тек білім беруші ғана емес, ғылымға жаңалық
Болашақ ұрпақты өмірлік білімнен ғұмырлық білімге икемдеу өзектілігі мәселелерін
іс-әрекеттік, (деятельность)
әдіс-тәсілдік, (методическое)
амал-айлалық (подходный) шешу жолдары мен жобалық барысын ұсынамыз.
Жеке тұлғаның дарындылық қабілеттерін дамытуда болашақ педагог «оқыту технологиясы»
«Оқыту технологиясы» ұғымы педагогикада және жеке әдістемеде әсіресе соңғы
Педагогикалық технология ұғымының даму тарихына экскурсия жасасақ мынаны көрсетеді:
20 жылдары педология шеңберінде рефлексология идеяларына негізделген «педагогикалық технология»
40-50 жылдары «білім берудегі технология» термині оқытудың техникалық құралдарын
60 жылдары педагогикалық технология қандай да бір әдістемені, мысалы,
70 жылдары педагогикалық технологиялар қоры кеңейе түсті. Жалпы оқытуды
70-80 жылдары мектеп жұмысын басқару технологиясы жөніндегі көзқарастар пайда
90 жылдары оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру, басқару технологиялары, білім сапасын
Соңғы жылдары педагогикалық технологиялар ұғымы оқу-тәрбие жүйесін басқару және
Кең таралғандығы мен негізделгендігіне, білім беру тарихындағы айқын белгіленген
Майкл Кларк білім беруде технология жаңа нәрсе емес, ол
Жапонның педагог ғалымы Т.Сакомонтоның сипаттауынша, өз мәні бойынша педагогиялық
Ф.А.Фрадкин, жеке алғанда педагогикалық технологияның құндылығы мен бағыттары жоқ,
Богомолова педагогикалық технологияны оқу-тәрбие үрдісінде мұғалімнің оқушыға әсер ету
В.П.Беспалько «Слагаемые педагогические технологии» деген монографиясында технологияны тәжірибеде жүзеге
Педагогикалық технология ұғымының даму барысы сыртқы факторлармен, оқу-тәрбие үрдісіне
Педагогикалық технология - оқу-тәрбие үрдісінің алдын-ала жоспарлануы және оны
Педагогикалық технология - диагностиканы басшылыққа ала отырып жеке тұлғаға
Педагогикалық технология - педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданылатын
Педагогикалық технология - жүйелі ойды алгоритмдеу құралы.
“Педагогикалық технология» ұғымының анықтамасына жүргізілген талдау ұғым мазмұнын «жүйе
Педагогикалық технология жүйе жобасы ретінде білімге қатысты объектілерді, үрдістерді
Оқу үрдісін технологияландыру оқушы мен оның оқу қызметін басты
оқушының ішкі интеллектуалдық, эмоционалдық, тұлғалық даму үрдістері негізінде мақсаттарды
оқытылатын білім мазмұны арқылы мақсаттарды анықтау;
оқушылардың оқу қызметі арқылы мақсаттарды анықтау;
мұғалім қызметі арқылы мақсаттарды анықтау;
Оқыту технологиясы - бұл оқытушылар мен оқушылардың қызметін құру.
Педагогикалық технология ұғымы негізінде білім беру жүйесіне қатысты субъект,
Жеке тұлғаның ішкі қабілетін ашу мақсатында педагог төмендегідей жүйеде
Білім беру саласының пәндік және негізгі (ключевых) мақсаттарын ескере
Оқу процесін оқу материалдарын игеруді ұйымдастыру бойынша міндеттер кешенін
Оқу материалдарын даярлау және оқу мақсаттарына сәйкес оқытуды ұйымдастыру;
Оқу процесін жобалауға және іс жүзінде іске асыруда ақпараттық
Оқушының оқу материалын игеруінің тұлғалық-әрекеттік бағыттылығын реттеу;
Оқушының озық дамуын ұйымдастыру үшін толыққанды жағдай жасау;
Құзыреттілік түрінде жеке қол жеткізген нәтижелеріне жағымды эмоция
Оқушының өзінің алған білімін қолдана білудегі жеке тәжірибесі
Мектептегі оқыту мен тәрбиелеуде жеке тұлғаның қабілеттерін толық көрсетіп,
Әрекеттік қатынас оқушының әлеуеттік мүмкіндігін дамытуға және есепке алуға
Дарынды балалармен жұмыс жасау мынадай ұстанымдармен анықталады:
түрлі ақпарат алу көздерін пайдаланып, бала қабілеттерін кең көлемде
баланы танып-білу мен зерттеудің ұзақтығы (баланың түрлі жағдайдағы іс-әрекетін
баланың қызығушылығы мен бейімділігіне барынша сәйкес келетін қызмет аясында
дамушылық ықпал ете отырып, баланың психологиялық «кедергілерін» жоюға мүмкіндік
баланың бойындағы қандай да бір дарынды бағалауда жоғары санатты
баланың дарындылық белгісін оның психикалық дамуының нақты деңгейінде ғана
жұмыс нәтижесін талдау, бақылау, әңгімелесу, мұғалімдер мен ата-аналардың сараптамалық
2.2. Дарынды балалардың шығармашылық қабілеттерін анықтау.
Дарынды балаларды анықтауда кешенді қадам жасау ұтымдырақ болатыны сөзсіз.
балаларды бақылаудың түрлі баламалары (шынайы және зертханалық жағдайда, мектептен
баланың отбасылық жағдайы, оның ерте балалық шағынан бергі жетілуі
арнайы психодиагностикалық тренингтер;
баланың іс-әрекетін мұғалімдер, ата-аналар, тәрбиелеушілер тарапынан экспертті бағалау;
арнайы бағдарламалар бойынша «байқау» сабақтарын өткізу, балаларды арнайы ойын
ұжымдық шығармашылық іс-шараларды жүргізуде балаларды басты рөлдерге қатыстыру;
балалардың шығармашылық жұмысының нақты нәтижелерін (суреттер, өлеңдер, техника модельдер
түрлі танымдық әрі пәндік олимпиадалар, конференциялар, спорт жарыстарын, шығармашылық
белгілі дарын түрін талдау міндеттеріне байланысты түрлі әдістерді пайдалана
Оқушының дамуы мен тәрбиелілік деңгейін диагностикалаудың барлық түрлері сияқты
Күтілетін нәтиже: Дарынды тұлғаның дарындылығын арттыруда, жасырын дарынды ашыққа
Атақты Қытай ойшылы Комфуций «танымның үш жолы бар ең
2.3. Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамытудың жолдары.
Елімізде болып жатқан елеулі өзгерістер Республиканың тек экономикалық саласын
Сондай-ақ оқу ісі әрекетінің жақсы жолға қойылуы біздің ойымызша
Көп уақыттан бері орта білім беретін мектептердің негізгі міндеттері
Осыған байланысты Қазақстанда Ж.Қараевтың, Ә.Жүнісбековтың, М.Жанпейісованың және т.б. ғалымдардың
үнемі қайталау, ірі блокпен оқыту, тірек белгілерді қолдану;
ізгілік, ықпал, жеке бағдарлы қарым-қатынас;
әр оқушының табысының жариялылығы, оны түзетуге, табысқа жетуге жағдай
Бастауыш мектеп-оқушысы тұлғасы мен санасының дамуы қуатты жүретін, ерекше
Ойындық іс-әрекеттердің психологиялық механизмі жеке бастың өзіндік талап-талғамдарын сүйенеді.
Модульдік оқыту технологиясының ерекшелігі:
- білімді меңгеру емес, тұлғаның танымдық қабілеттерін, танымдық
- ойын, танымдық және шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру т.б.
Ұлы неміс педагогы А.Дистерверг әйгілі «Неміс мұғалімдерінің білім беру
Неміс педагогы И.Ф.Гербарт өзінің оқыту теориясының негізіне әр саладағы
1) Қызығуу мұқтаждықтан пайда болмайды.
2) Адамның қызығуларын соқыр сезімдерге теңейді.
3) Адамның қызығулары ерте кезден бастап нәсіл арқылы соқыр
4) Сыртқы дүниемен байланыспайды. т.б.
Қызығу мекгепте оқу-тәрбие үдерісінде өте қажетті шарттар қатарына кіреді.
Қызығудың бастауыш сынып жасындағы балалардың жақсы оқуына, оқығанын ары
Бастауыш сыпын жасындағы оқушылар әр нәрсеге еліктегіш, қызығушылықтары соншалықты
Психолгтардың айтуы бойынша бала ойын үстінде қалай болса, есейгенде
а) мадақтау;
б) бағалау;
в) көрнекілік түрлерін қолдану;
г) дидактикалық материалдар;
д) денгейлік тапсырмалар беру.
Оқушының шығармашылық қабілетін дамытуды талдап, түсіну үшін «қабілет» ұғымын
«Шығармашылық» сөзінің этимологиясы «шығару, ойлап табу» дегенді ұғындырады. Жалпы
Баланың шығармашылық қабілеттерін дамытудың жолдарын, құралдарын анықтауды педагогика, психология
Ұлы ойшылдарыныз Ж.Баласағұн, әл-Фараби, Абай да «шығармашылық», «қабілет» деген
Мысалы, көрнекті ағартушы Ы.Алтынсарин өз шығармаларында қабілеттерді дамытудың жолдарын
А.Я.Пономарев «шығармашылық қабілетті» «даму» ұғыну мен қатар деп түсіндірді.
1.Биологиялық фактор
2.Әлеуметтік фактор.
3.Баланың белсенділігі.
Жеке тоқталып ғылыми, психологиялық түсінік беретін болсақ:
биологиялық фактор - бұл ата-аналардан берілетін, дененің барлық мүшелерінің
әлеуметтік фактор - бұл бала өмір сүретін орта, ең
баламен қарым-қатынасы төңірегіндегі адамдармен. Сол адамдардың мінез-құлқы, ақыл-ой белгілері,
бала белсенділігі - бұл даму үдерісіндегі әрекет ететін үшінші,
Психологтардың зерттеуі бойынша, әрбір жаста шығармашылыққа баулуға өзек болардай
Сонымен оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға қажетті жағдайлардың мазмұны төмендегідей:
мұғалім ең алдымен, сыныпта шығармашылық көңіл-күй тудыру арқылы баланың
оқушылардың назарын шығармашылық арнаға бұру үшін, үнемі шығармашылық тапсырма
шығармашылық жаттығу, ойын - тапсырмалардың мазмұны жеткіншектердің жас ерекшелігіне,
Мұғалімнің ен үлкен міндеті бала белгілі бір көркемдік шешім
Шығармашылықты тежейтін үш нәрсе бар:
біреуі - «сәтсіздікке ұшыраймын, қолымнан еш нәрсе келмейді» деген
екіншісі - өзіне-өзі тым риза болмаушылық сезімі,
үшіншісі - жалқаулық.
Ондай жағдайда баланы құтқарудың жолдарын табу:
оқушылардың шығармашылықпен айналасуына мектепте, сабақ үстінде, үйде қолайлы жағдай
шығармашылық бағытта баланы жүйелі, саналы түрде қалыптастырып отыру.
Оқушылардың шығармашылық жұмысқа баулып, олардың белсенділіктерін, қызығушылықтарын арттыра түсу
тақырыпты мазмұнына қарай жинақтау;
арнаулы бір тақырыпта пікір талас тудыру және т.б.
Сыныптан тыс жұмыстарды мұғалім тарапынан берілген тапсырмаларды орындау барысында
белгілі білім көздеріне қажетті материал жинақтайды;
кітаптармен, ғылыми еңбектермен жұмыс істеуді менгереді;
теледидардан, ергеңгіліктер мен әдеби кештерде және көпшілік алдында мүдірмей
мектептегі қабырға газеттеріне, күнделікті баспа сөз беттеріне мақала жазу
сынып немесе мектеп көрмесінде көрнекі құралдарды жасауға дағдыланады.
Оқушы мектепте, ауданда, обылыс көлемінде ұйымдастырылған сыныптан тыс жұмыстарға
Танымдық белсенділік немесе ізденімпаздылық, оқушының берілген тапсырманы басқаның көмегінсіз
2.4. Дарынды балаларды даярлаудың теориялық және әдіснамалық мәселелері.
Білім беруді дамытудың 2005-2010 ж.ж арналған мемлекеттік бағдарламасы білім
Біз оны соңғы жылдары профильдік оқытуды кеңейтілген және жекелеген
Оның шығармашылық, көркем-эстетикалық пәндер циклдарын оқытуда ролі ерекше. Қазіргі
Негізінде тек қана тұлғалық бағдарланған білім беру жүйелерінде оқушылардың
Нәтижесінде педагогикалық тұрғыдан алғанда, көркем мүдделер баланың образды когнетивтік
Міне осы қабілетті дарынды баладан шығармашылық тұлға қалыптастыру үшін
Дарынды бала бойындағы бейімділікті тәрбиелеу, қабілет деңгейін көтеру –
Сондықтан дарынды бала бойындағы бейімділікті көре, болжай білу, әрі
Ең бірінші кезекте дарынды балаларды тауып, олардың ерекше қабілеттерінің
Сурет салуды қаламайтын бала болмайды. Сондықтан олардың шимай-шатпақ суреттерінің
Шығыс даналығы «Бір сурет мың сөзге тұрарлық» дейді. Бейнелеу
Түсініктеме
Мақсаты
Міндеттері
Әдісі
Мұғалім жұмысының нәтижесі
Пән бойынша оқушыларға берілетін пән мазмұны
Бағдарлама құрылымы
Түсініктеме - ұсынылып отырған бағдарлама өнер түрлерін меңгерту арқылы
Мақсаты: жалпы білім беретін және кәсіптік бағдарламамен тереңдетіп оқытылатын
Міндеттері:
Халыққа білім берудің жаңа реформаларын бағдарламаға сай мектептерде шығармашылық
рухани өнерді зерттеу және табиғатты, қоғамдағы өзара әрекеттесуден болатын
әрбір оқушының қызғушылығын ескере оқыту;
мамандык тандауға дейінгі дайындық деңгейлерін ұлғайту;
оқушылардың ойлау қабілетін дамыту;
оқушыларды практикалық еңбекке баулу;
икем-дағдыларын қалыптастыру.
Әдісі: суреттеу - баяндау, сұрақ-жауап, түсіндірмелі-иллюстративтік, пікірлесу, әңгімелесу, проблемалық
Мұғалім жұмысынын нәтижесі:
Оқушылардың пәндер арасындағы байланыстарды толықтай сезінуіне жол ашады. Бейнелеу
Бағдарлама бойынша оқушыларға берілетін білім мазмұны:
Эстетикалық білім алу, өнер түрлерін игерудің механизмдерін игеру.
Рухани күштің құдіреті туралы түсінік беру.
Ақпараттық мәдениетті меңгеруге мүмкіндік беру.
Бағдарлама құрылымы
2.5. Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Бүгінгі таңда XXI ғасырдың жан-жақты зерделі, дарынды, талантты шығармашылық
Қазақстандық білім берудің даму болашағы 2008-2009 оқу жылынан бастап
Өзінің даралығын сезініп, өзін-өзі дамыта білуі,
Өзінің қызметін баюлай білуі,
Түйткіл мәселені шешудің ең тиімді жолдарын таба білуі,
Өз алдына мақсат қойып, оны жүзеге асыра білуі;
Өз әрекетінің нәтижелерін бағалай білуі;
Өз бетінше алынған ақпаратты талдай, таңдай білуі;
Түрлі өмірлік жағдайларда пайдалы, тиімді шешім қабылдай білуі;
Әлемдік білім кеңістігіне ену мақсатында білімді жеке тұлғаға қарай
Шығармашылық сұрау-тапсырмалар мен жаттығуларды орындау барысында оқушыларда танымдық
«Мұғалім әрдайым ізденісте болса ғана шәкірт жанына нұр құя
Қазақстан Республикасының жаңа «Білім туралы» заңында мемлекеттік саясат негізінде
Біз дарынды деп белгілі бір қабілеті көпшіліктің орташа қабілетінен
Педагогикалық энциклопедияда дарындылық туралы анықтама берген. Дарындылық дегеніміз-адамдардың қабілеттіктерін
Ж.Аймауытовтың пікірінше, адам өмірге өзіндік табиғи қасиеттермен, қабілеттерімен келеді.
«Неғұрлым баланың қабілеті мен талантын дамытуға ертерек көңіл бөлінсе,
Дарындылық төмендегідей топтарға жіктеледі.
Ой-өрістін жоғарылылығы.
Академиялық табыс.
Шығармашылық және тиімді ойлау, пікір айту.
Көркемдік әрекет.
Қатынас және белсенділік.
Қозғалғыштық.
1.Бала бойындағы қабілеттіліктерді бақылау. Жалпы, дарындылықты анықтау, дамыту аса
Оқушының алдымен қабілетіне қарап сыныптан шартты түрде даралаймыз. Бұл
Байқау әдісі.Бала ерекшеліктеріне, жалпы әрекеттеріне бақылау жүргізіледі.
Әдіс шарттары: 1) байқау ұзақ мерзім жүргізіледі; 2) мақсатқа
Әңгімелесу.Мұнда алдын ала жоспарланған сұрақтармен қатар жанама сұрақтар
2.Потенциялдық мүмкіндіктерін анықтау. Ерекше бағыттағы мүмкіндігін анықтағанда тесттер қолданылады.
2.1. Есте сақтауы.
Аз уақыт аралығында сөзді есете сақтауы. Айтылатын сөздер тізбегі
Көзбен көріп есете сақтау. 16 түрлі сурет көрсетіледі. 30
2.2. Көзбен шолып анализ-синтез жасау.
- 4 суреттерберіледі. Осылардың ішінен артық сурет сызылып тасталады.
- Көзбен салыстыру. Бірінші баған 2-ге бөлінеді. Оның біреуіне
2.3. Сөзден тікелей анализ-синтез жасау.
- 4-5 сөз айтылады. Осылардың ішінен басқалармен сәйкестігі жоғын
- Салыстыру. Бірінші екі сөз айтылады. Мысалы, Сағат-уақыт. Екінші
2.4. Ойлау.
- 5 – тен кейін қай сан тұру керек?
- Ауызша айтылған сөздер ішінен ұзынын немесе қысқасын табу
2.5. Пікіріндегі дәлдік, толықтық жүйелілік.
Сұраққа жауап беруінде немесе әңгімелесу кезінде әрбір сөйлемге мән
Мәселен, З.А. Мальковтың « современная школа США» кітабында оқушының
1.Оқытуды түсіндірусіз, нұсқаусыз жүргізу. Ондай сабақтарда оқушылардың қателесуі әбден
2.Меңгерілуге тиісті материалдар мазмұны мен оның жолдары оқушылардың өздеріне
3.Оқытуды ойдағыдай жүргізіп, межеленген тиісті материалдардың мазмұны мұғалімнің
Бұлар оқытудағы ең өнімді әрі негізгі болып саналады. Оқытудың
Дарынды балаларды анықтау үшін бастауыш сыныптан бастап оқушыларға арнайы
2-4 сыныпта:
- жазуының әдемі, сауатты болуы;
- оқығанын, көргенін жүйілі түде баяндауы;
- 15-20 өлеңді жатқа білу;
- табиғат көріністеріне, жыл мезгілдеріне шағын әңгіме жаза білу;
Дарынды оқушылардың шығармашылық қабілеттерін анықтауда психологиялық дайындықтан өткізу қажет.Шығармашылық
«сенің қолынан бәр келеді», «сен қабілеттісің», «жаз», «үйрен» деп,
оқушының кішкентай жетістігі болса да, жоғары бағалап, мадақтап, көтермелеу,
шығармашылық сәтте оқушыға құптаушылық көзқарас білдіру, сезім күйін бақылау,
ақын-жазушылардың, өнер адамдарының шығармашылық дәстүрінен қызғылықты оқиғаларды әңгіме ету;
оқушылар үшін педагок өзін қарапайым жан есебінде таныта білу,
оқиға, сюжет, образ жасауда оларға сенім білдіру;
оқушының қойған сұрақтарына пейілмен дұрыс жауап беру, олардың психологиялық
Балалардың қабілетін анықтау әдісі.
Жалпы мінездеме.
Бұл әдіс баланың мінезі, қызығушылығы және қабілеті туралы алғашқы
Баланың қызығушылығы мен қабілетін анықтау басқа психодиагностикалық әдістер сияқты
Баланың қабілетін анықтау әдісін қолдана отырып мұғалім өзінің баланың
Жалпы баланың қызығушылығы мен қабілеті бір-бірімен байланысты.
Дайындық жұмысы.
Бір балаға екі парақ дайындалады.
Жауап парағы.
Оқушының аты- жөні
Жауап парағын толтыру үшін сұрақ парағына жауап береміз. Сұрақ
Екінші кезеңде сұрау ата-аналарға жүргізіледі. Он жеке немесе ұжымдық
Ата-аналарға арналған нұсқа
Балаларыңыздың қабілетін дамытуда нақты кеңес нұсқау беру үшін, өз
Сұрақ парағы
1. Анық ойлап, жақсы түсінеді.
2. Жаңа білімді өте тез меңгереді
3. Жаңа ойлар, күтпеген жауап, шешім табады.
4. Басқа балалар ойында, оқуда онымен бірге болуды қалайды.
5. Көп уақытын сурет салу, құрастыру, илеу жұмысына арнайды.
6. Қызуқанды, дене қимыл қозғалыстарын жақсы көреді.
7. Бір құбылыспен екіншісінің байланыстарын, себеп-салдарын жақсы біледі.
8. Оқығанын, естігенін қайталамай есінде сақтайды, қайталауға көп уақыт
9. Жаңа нәрсенің бәріне жылдам көңіл аударады, байқағыш, қабылдағыш.
10. Басқа адамдар арасында өзін сенімді сезінеді.
11. Саз сабақтарына қызығушылығы жоғары, музыка әуеніне тез көңіл
12. Спорт ойындарына, жарыстарына қатысқанды жақсы көреді.
13. Өз ойын жақсы жеткізеді, сөздік қоры мол.
14. Өз құрдастары білмейтін оқиғаларды, проблемаларды жақсы біледі.
15. Жаңа нәрселерді ашуға дайын тұрады, өмірлік міндеттерді шешуде
16. Басқа балалар арасында ойын, әрекеттерді жиі басқарады.
17. Өнер туындыларына ерекше көңіл аударады. Жақсы суреттерді қарағанды,
18. Құрдастарына қарағанда дене қимылы ширақ, дене жағынан дамуы
19. Байқағыш, кез келген құбылысты, оқиғаны талдай алады.
20. Кітап оқығанда жақсы көреді, әсіресе өзінен үлкен балалар
21. Әртүрлі заттарды таңдау, қолдануда тапқыр (мысалы ойында).
22. Балалармен, үлкендермен де тез тіл тапқыш.
23. Өлең айтқанда өз көңіл-күйін, жағдайын білдіреді.
24. Саяхатқа барғанды, спорт алаңдарында ойнағанды жақсы көреді.
25. Логикалық ойлау қабілеті жоғары.
26. Заттардың шығу, қызметі туралы жиі сұрақ қойып, жүйелеу
27. Өзін қызықтыратын іске «басымен» енеді.
28. Құрдастарымен тез тіл табысады.
29. Әңгімелегенде әртүрлі кейіпкерлердің көңіл-күйін, сезімін шебер көрсететін сөздер
30. Бос уақытының көбін қимыл-қозғалыс ойындарына (хоккей, футбол) арнайды.
31. Танымдық қабілеті жан-жақты.
32. Ойын іс-әрекеттерде математикалық дағды, түсініктерін жиі қолданады, әртүрлі
33. Бір мәселені жан-жақты қарастыра алады.
34. Өз жасына тән емес жауапкершілікті ала алады.
35. Кез келген кейіпкер роліне тез кіре алады.
36. Барлығынан да жылдам жүгіреді.
Бастауыш сынып оқушыларының «қызығушылық картасы»
Бұл әдіс кіші мектеп жасындағы балалардың қызығушылығын анықтауға арналады.
Бұнда да жауап, сұраұ парақтары толтырылады.
Балаларға нұсқау
Жауап парағының жоғарғы жағына өз фамилияңызды жазыңыз, жауап сізге
Сұрақ парағы
Логикалық міндеттерді шешу.
Ертегілерді, әңгімелерді өз бетімен оқу.
Олең айту.
Дене шынықтырумен айналысу.
Басқа балалармен бірге әртүрлі тапсырмаларды орындау.
Табиғат туралы әңгімелерді оқу, тыңдау.
Асханада тамақ әзірлеу, ыдыс жуу.
Техникалық конструкция құрастыру.
Шет тілін үйрену, таныс емес сөздері қолдану.
Өз бетімен сурет салу.
Спорттық қимыл-қозғалыс ойындарын ойнау.
Балалар ойындарын ұйымдастыру.
Орманға бару, жануар, өсімдік, жәндік өмірін бақылау.
Дүкеннен тағам алуға бару.
Техника туралы кітаптады тыңдау, оқу.
Сөзтізбек, сөзжұмбақтарды шешу.
Өз бетімен ертегі, әңгімелер құрастыру.
Күн режимін сақтап, ертеңгілік жаттығу жасау.
Бейтаныс адамдармен сөйлесу.
Аквариум және үй жануарларын күту.
Ойыншық, кітап, дәптерлерді, жұмыс орнын жинау.
Самолет, корабль жобаларын салу, құрастыру.
Тарихпен танысу, тарихи музейлерге бару.
Өз бетімен көркем өнер шығармашылығының түрлерімен танысу.
Спорт туралы кітаптар оқып, спорттық телехабар көру.
Достармен ұжымдық ойын ойнау.
Үй жануарларын, өсімдіктерді күту, көмектесу.
Үй жинауға көмектесу.
Мектепте өз бетімен математикамен айналысу.
Халықаралық хабарлармен танысу.
Қойылым спектакльдерге қатынасу.
Спорт секцияларына, үйірмелерге қатысу.
Бақта, бақшада жұмыс жасау, өсімдіктерді өсіру.
Басқа адамдарға көмектесу.
Өз бетімен тігу, кір жуу.
Баланың қабілетін 6 салаға бөліп қарастыру
Интеллектілік деңгейі.
Академиялық жетістіктері.
Шығармашылық, өнімді ойлауы.
Қарым-қатынас, лидерлік қабілеті.
Көркем өнерге бейімділігі.
Қимыл-қозғалыстық қабілеті.
Қалай бағалаймыз?
«5» - жеке тұлғаның дамуы өте жақсы, ерекше, әртүрлі
«4» - ерекшелік жақсы байқалады, бірақ үнемі көрінбейді.
«3» - бағаланатын және оған қарсы жеке тұлға ерекшеліктері
«2» - бағалайтын қасиеттерінен гөрі оған қарсы ерекшеліктері анық
«1» - тұлғаның тәртібінде іс-әрекетінде бағаланатын қасиеттерге қарсы ерекшеліктер
«0» - бағаланатын қасиеттер мәліметі мүлдем жоқ.
Дарындылықты жалпы диагностикалау әдісі
Педагогика психологиялық теория мен тәжірибеде жеке тұлғаның интеллектуалдық шығармашылық
Жеке тұлғаның интегративті сипаттамасы.
Танымдық қажеттігі.
Бала неғұрлым дарынды болса, білуге ұмтылысы соғұрлым жоғары болады.
Әртүрлі мәселеге жоғары сезімталдық.
Басқалардың байқамайтының байқау қабілеттіліг. Бұл шығармашылықпен ойлайтын адамдарға тән
Болжам жасау қабілеттіліг.
Мысалы, кез келген мәселені қалай шешуге болжам жасап, қалай
Сөздік қоры. Баланың ақыл – ой дамуының негізгі қорытындысы,
Бағалау қабілеттілігі. Өзінің ойын іс - әрекетіне және басқа
Ақыл – ой даму саласына сипаттама
Ойлау тапқырлығы, ұшқырлығы. Бұрыннан бар, кең таралған идеялардан басқа
Ойлаудың иілгіштігі. Мысалы, тез, оңай бір құбылыстан екіншіге ауыса
Ой өнімділігі. Ой өнімділігі немесе шапшаңдығы көбінесе үлкен ой
Талдау, жинақтау қабілеттілігі. Кез келген хабарды жүйелі, логикалық түрде
Классификациялау, категориялау. Кез келген хабарды жүйеліеу білу, бағалай білу
Зейіннің жоғары шоғырлануы.
Ес. Баланың оқиға, мәліметтерін, белгілерді есте сақтай білу қабілеті.
Жеке даму деңгейіне сипаттама.
9. Көшбасшысы (лидер) болу.
ІІІ. Қ о р ы т ы н д
Адамның дамуы қоғамның дамуына, оның әлеуметтік сипатына ғылыми-техникалық прогресс
Адам дарынының жан-жақты жетілуі еңбектің ескі бөлінісін, яғни ой
Пайдаланылған әдебиеттер.
Құдайқұлов М.Ә. Қабілеттілік, дағды, шеберлік. А., 1986.
Аймауытов Ж. Психология. –Алматы, 1994.
Мұқанов М. Жас және педагогикалық психология. -Алматы, 1981.
Тәжібаев Т. Жалпы психология. -Алматы, «Қазақ унивсрситеті», 1993.
ҚР-сы Президентінің 2006-жылы ЕҰУ-де оқыған лекциясы.
Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасы.
В.П.Беспалько. «Слогаемые педагогические технологии».
Асипов А. Болашақ мұғалім, педагогикалық оқыту технологиясын пайдалану. /Еуразия
Құдайбергенова К.С. Құзырлылық амалдары. –Алматы, 2006 жыл.
Жүрекпен білім беретін Жапония: шетелдік тәжірибе. Зерде, №6, 2004,
Тұрғынбаева Б.А. Мұғалімнің әлеуетін шыңдау. –Алматы, 2007.
Якиманская И.С. разработка технологии личностно-ориентированного обучения // Вопросы психологии.
Нысанова К. Жапонияның білім жүйесінің кереметтігі неде? // Ана
Қазақстандағы дарындылық мәселесі бойынша инновациялық педагогикалық қызмет жинағы. Дарын,
«Білім. Образование» журналы, 2007.
Психологическая диагностика одоренности. Сборник методик., -Астана, 2006.
Бабаев С.Б. Оңалбек Ж. Психология танымы. Түркістан, 2006.
Тұрғанбаева Б. Шығармашылық қабілеттер және дамыта оқыту. –Алматы, 1999.
Жарықбаев Қ. Жантану негіздері. –Алматы, 2002.
Әбиева Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика. Алматы: Дарын,
Қоянбаев Р. , Қоянбаев Ж. Педагогика. –А., 2004.
20
Шығармашылықты қалыптастыру
Шығармашылық әрекет
Көркемдік сана
Эстетикалық білім
Әсемдік әлемін қорғауға, көркемдік, тұрмыстық қызмет етуге бағыттайды
Оқушыларды әлеуметтік құнды, рухани адамгершілік ұғымдарын қалыптастыруға бағыттайды
Өнер пәндеріндегі білімдерді іскерлікпен дағдылары жүйелендіруге бағыттайды
Шығармашылық әрекет
Шығармашылық қабілеттің қалыптасуы
Шығармашылық ойлау
өзіндік жұмыс
ізденіс
ойлау
өнімді
Еркін
Нақты
Логикалық
Іскер
Ақыл мен білімнің жаңа бағытқа көшуі;
Жаңа мәселенің таныс жағдаяттан дамуы;
Ойлау мен қиялдың дамуы;
Қабылдаудың тұтастығы;
Танымдық қызығушылықтың артуы
Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту
Сабақта оқушылардың дара ерекшелік қабілеттерін қалыптастырудың теориялық негіздері
Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамытудың педагогикалық шарттары
Бастауыш сынып оқушылардың шығармашылық тұлғасын қалыптастырудың теориялық негіздері
Математиканы оқыту барысында оқушының шығармашылық қабілетін дамыту
Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамыту
Математиканы оқыту барасында оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту
Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытудың негіздері
Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытудың психологиялық ерекшеліктері
Музыканың басқа өнермен байланысы