Несиенің нысандары
Жоспар
Кіріспе
Несиенің экономикалық категория ретінде жалпы сипаттамасы.
Несие – банк жүйесі.
а) Несиенің маңызы және оның өзгеруі.
ә) Несиенің оңтайлы шегі.
б) Ақша - несие саясаты, оның элементтері.
г) Банктік несиенің түрлері.
д) Қазіргі кездегі лизнгтік қатынастардың дамуы
3. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі.
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
1. НЕСИЕНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КАТЕГОРИЯ РЕТІНДЕ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ
Несиенің қажеттілігі және оның мазмұны.
Тарихтың қай кезеңінде болса да, несие, алуан түрлі
Несиенің түпкі тамыры тауарлық өндірістің пайда болған кезінде
Осыған байланысты болашақ экономистерге несиенің арғы негізін, қазіргі
Жоғарыда айтылғандай, несиенің түбірін тауарлы өндірістің пайда болған
Қоғам дамуынан кейінгікезеңдерінде, несиелік қатынастың пайда болып және
Өндіріс құрал-жабдықтары,құндық тұлғасында дәл бір уақытта ақшалық, өндіргіш
Сонымен қатар, осындай ақшаның материалдық нысанға ауысып, одан
Сонымен әрбір шаруашылықта, уақытша бос ақшаның пайда болу
Сөйтіп, несие тауарлы өндірістің сөзсіз атрибутына айналады. Кез
Осының бәрін қорытындылай келіп, несие экономикалық категория ретінде
Несиенің қажеттілігі мен оның мазмұнын сипаттай келіп, оның
5
көзге түседі. Бірақ, олар әр түрлі экономикалық категория
Мысалы, ақшалық қарым-қатынас сатушы мен сатып алушының арасында
Ақша да, несие де төлемнің мерзімін ұзартуға қатынасады,
Ақша мен несиенің тағы бір айырмашылығы, олардың тұтыну
Несие құнның ақшалай нысанында да, тауарлы нысанында
6
Несиенің нысандары мен түрлері
Несиенің нысандары
Қарызға берілетін құнның түріне қарай несиенің тауарлық, ақшалай
Несиенің тауарлық нысаны. Тауарлық нысан ақшалай нысаннан бұрын
Ақша шыққаннан кейін, несиенің тауарлық нысанын қолдану бара-бара
Іс жүзінде тауарлы несиені пайдаланудың зиянды екенінбайқауға болады.
7
Несиенің ақшалай нысаны. Бұл нысан қазіргі уақытта көп
Несиенің тауарлы-ақшалай(араласқан) нысаны.
Несиенің бұл нысаны тауарлық нысанда, ұзатылған мерзімге берілген
Несиелік мәмледе, кімнің несиегер(кредитор) болып қатынасқанына байланысты, несие
Несиенің банктік нысаны. Барлық несие нысандарының ішінде ең
8
Сондықтан, банктердің несиелік қызметтен түсетін табысы, барлық табыстан
Несие беру үшін банктер, өзінің қаржы емес, банкке
Несие алушы, қарызға алған ақшадан тапқан табысы сол
Несиенің коммерциялық нысаны. Несиенің бұл нысанында несие беруші
Өткенде, талай рет айтылғандай, мұндай несиенің негізінде төлемнің
Яғни, тауарды сату үшін беріп, ақшасын тауар сатылып
Коммерциялық несие, қазіргі нарық кезінде, тауарлық нысанда да,
монополиясы болмайтын нарықтық экономикаға тән қасиет.
Коммерциялық несиенің, ақшалай нысанының өзіне тән ерекшелігі, оны
болса, оған төлем мерзімін ұзарту, тауарды өткізу процесінің
Сөйтіп, қарызға айналымнан босаған қаражат емес, сол процесте
Коммерциялық несиенің нысандарының ерекшеліктері мынандай:
Коммерциялық несие тауарлық нысанда
Коммерциялық несие ақшалай нысанда
Несиеге берілетін тауарға меншіктік сатушыдан сатып алушыға ауысады.
Несиеге берілген құнға меншіктік несие берушіде қала береді.
Төлем мезгілін ұзартқаны үшін төлем, тауардың құнына кіреді.
Несиені пайдаланғаны үшін төлем, пайыз ретінде төленеді.
Несиенің мемлекеттік нысаны. Несиенің бұл нысаны жөнінде екі
Сонымен қатар, мемлекет, қазіргі нарықтық экономика жағдайында да,
қағаздар шығарады, оларды мемлекет атынан ішкі нарықта таратады,
Қорытындылай келіп, несиенің мемлекеттік нысаны мемлекет немесе оның
Бұл жерде «қарызгер», «несиегер» деген сөздер тікелей мемлекетпен
Несиенің халықаралық нысаны. Несиенің бұл нысаны, несиелік мәмлеге
Несиенің азаматтық нысаны. Бұл нысан нарықтық экономикаға тән.
11
в) Несиенің қандай мақсатқа алынуына байланысты ол, өндірістік
Несиенің өндірістік нысаны: Өзінің атынан көрінгендей, несиенің өндірістік
Нарықтық экономикаға ауысу кезінде несиенің осы нысаны үлкен
Сонымен қатар, жекешелендірілген өндіріс орындары да (фабрикалар,
Басқаша жағдай тұтыну несиесінде. Бұл несие ешқандай қосымша
12
Несенің түрлері
Жекелей ұйымдастыру- экономикалық белгілеріне байланысты несиенің түрлері мынандай:
-Шаруашылықтың салаларына байланысты- өндірістік, ауыл шаруашылық, коммерциялық;
- Несиенің объектілеріне байланысты:
а)Шикізатттардың қалдығын жабатын;
б) Негізгі және көмекші материалдардың қалдығын
в) Отынның қалдығын жаьатын;
г) Ыдыстың қалдығын жабатын;
д) Бітпеген өндіріс өнімінің қалдығын жабатын;
ж) Дайын өнімдердің қалдығын жабатын;
з) Өндірістің мерзімді шығындарын жабатын тағы басқа да
Мерзіміне байланысты несие қысқа мерзімді, орта мерзімді, ұзақ
13
несие есептеледі; бір жылдан 5-6 жылға дейін берілетін
Міне, тап осы жағдай Қазақстанда ауыл щаруашылығын(басқа салаларды
Дәл оыған байланысты Қазақстанда көпке дейін ұзақ мерзімді
Ұзақ мерзімді несиенің көп жылдар бойы өте аз
Дегенмен де, несиенің қайтару мерзімін қарызгердің өнімін өткізіп,
14
Ұлттық Банктің және екінші деңгейдегі банктердің несиелері
Аукциондық- Ұлттық Банктің ақша несиелік саясатының уақытша құралы
Ломбардтық- Ұлттық Банкпен мемлекеттік бағалы қағаздарды көтерілген процентпен
Бюджеттік- Ұлттық Банкпен Қазақстан Республикасының Министірлігіне қайтарымды (нарықтық)
Ұлттық Бпнкпен Республикалық бюджетті несиелеу 1998 жылдан бастап
Екінші деңгейдегі банктердің несиелері:
Өзіндік айналымдық құралдардың жеткіліксіздіктерін уқытша орын толтыру;
Қаржылық салымдарды қаржылауға арналған;
Импорттық, импорт бойынша контрактіні төлеу үшін берілетін несие;
Несиелік сызық негізінде –заемшы алдындағы банктің оған бірінші
Консорциялық – несиелік, кепілдік немесе өзге де банкілік
15
Тұтынушылық мақсаттарға арналған;
Банкаралық.
Банкаралық несиелердің негізгі көлемі ұйымдастырылған банк аралық нарығында
Ссудалық портфельдің топтастырылуы туралы ережеге сәйкес және екінші
Стандарттық – қайтару мерзімі келмеген және сапасына күмән
Стандарттық емес – несиені 30 күнге кідіртумен қайтарумен
Қанағаттандырылмайтын – төлем мерзімін ұзартудың ұзақтығы мерзімін ұзартқан
Күмәнді – мерзімді өткізудің ұзақтығы мерзімі өткізіліп алынған
Шығынды – мерзімді өткізу мерзімі 90 күннен аспайтын
Ссудалық портфельдің топтастырылуы оның сапасын жоғарлату және несиелік
16
2. НЕСИЕ –БАНК ЖҮЙЕСІ.
а). Несиенің маңызы және оның өзгеруі.
Экономикалық санаттың маңызың оның экономикалық процеске қатынасы мен
Іс жүзінде, кейбір шаруашылық жүргізуші субъектілер жеке тұлғалар,
Сонымен несиенің бойында бар қасиетті іске асыру үшін
Несиенің экономикадағы маңызын төмендегідей негізгі салалардан көруге болады:
Жоғарыда айтылғандай, көпшілік жағдайда шаруашылық жүргізуші субъектілердің, табыскерлердің
17
шараларды өз кезінде істемесе, өндіріс процесі тоқтап қалуы
Өндіріс көлемінің жыл ішінде осы сияқты болып бөлінуі,
Ауыл шаруашылық өндірісі де қатты мерзімдігімен ерекшеленеді.Мысалы, биылғы
жазғытұрым жер жыртып тұқым себу, егінді күтіпоны қору
Кейбір материалдық құндылықтың мерзімді жұмсалатындығын дәлелдейтін отын жұмсау
Сонымен, басқа жағдайлардың бәрі бірдей болған күнде, несиенің
Несиеге алған қаржыға әртүрлі өндірістік әлеуметтік ғимараттар, үйлер
3) Несиелік операциялар мен қолма- қол ақшаның орнын
Жалпы айтқанда, клиенттің есеп шотына ең бірінші ақша
Айналымдағы ақша жинағының оған қажеттілігі мен сәйкестенуі өндіру
Өткізілмеген өнімнің қоры шектен асып кетеді, шаруашылықтардың арасында
Осының бәрі несиенің ақша айналымын ұйымдастыруда да үлкен
Несиенің маңызы және оны қолданатын салалар, елдің экономикалық
Экономиканы бір орталықтан басқару кезінде несие ресурстары КСРО
Нарық жағдайында керісінше, барлық несие берумен байланысты мәселелерді
Нарық кезенінде несиелік қарым-қатынастың кеңеюіне, сонымен бірге, оның
Несиенің маңызы өзгеруі, инфляция жағдайында да орын алады.
ә) Несиенің оңтайлы шегі
Айналымның қажеттілігін несиемен жетеіліксіз қамтамасыз еткен күнде, әсіресе
Сонымен, несие экономикаға жағымды әсерін тек оның шаруашылық
Айта кететін нәрсе, шаруашылық жүргізетін субъектілердің несиемен жабатын
Қордың ең төменгі шамасы (тұрақтысы) өндірісті әдеттегідей үздіксіз
Уақытша босалқы қорға келсек, ол әр түрлі объективтік
Қорытып айтқанда, несиенің шаруашылық айналымындағы оңтайлы шегі дегеніміз,
Қазақстан экономикасының дағдарыс жағдайында, көпшілік шаруашылықтардың (қандай меншікте
Дей тұрғанмен, несиенің дәлелденген шегін анықтау,оны сақтау, кез
Жоғарыда айтылғанға байланысты, несиенің оңтайлы шегін үлкен экономика
Шаруашылықтың қаржыға қажеттілігінің қандайын
несиемен жабуға болады, ал, қандайын жабуға болмайтындығы;
Айналымдағы төлем құралдары, ақша айналымының арнасын кемерден асырып
Кіші экономика деңгейінде несиенің шегі төмендегі қозғалғыш күштерді
қарыз алушылардың объективтік себептермен байланысты несиеге қажеттілігі және
Банктік несилік қарым- қатынасы кеңейтуге мүдделілігі және оның
Банкінің қызметін реттейтін Ұлттық банк белгілеген экономикалық мөлшерлерді
Несиенің қайтарымдылығын қамтамасыз ететін жағдайлардың барлығы.
б) Ақша – несие саясаты, оның элементтері.
Қазақстан Ұлттық банкі мемлекеттік ақша – несие саясатын
Ақша- несие-бұл айналыстағы ақша жиынын,несие көлемін,сыйақы мөлшерлемесін өзгертуге,
Ақша-несие саясатының түрлері. Шаруашылық жағдаятына байланысты ақша-несие саясатының
1)рекстрикциялық ақша-несие саясаты;
2)экспанциялық ақша-несие саясаты.
Рекстрикциялық ақша-несие саясаты-екінші деңгейлі банктердің несиелік операциялар көлемін
Экспанциялық ақша-несие саясаты – несие беру көлемін кеңейтумен,
Ақша-несие саясатының мақсаты және құралдары:Ақша саясатының құралдарын төмендегідей
Ақырғы мақсат:
а) экономиканың өсуі;
ә) толық жұмысбастылық;
б) бағаны тұрақтандыру;
в) төлем балансын тұрақтандыру.
Аралық мақсат:
а) ақша жиыны;
ә) пайыз мөлшерлемесі;
б) айырбас курсы.
Құралдары:
а) несие берудің лимиті, пайыз мөлшерлемесін тікелей реттеу;
ә) міндетті резервтер нормасының өзгеруі;
б) есептеу мөлшерлемесінің өзгерісі;
в) ашық нарықтағы операциялар.
Тікелей (а) және жанама (ә,б,в) құралдарының арасында
Соңғы мақсаттар жалпы экономикалық саясатың, сонымен қатар қазыналық,
Аралық мақсаттар нарықтық жағдайда тікелей орталық банктің жанама
Бұл мақсаттарға жетуде Ұлттық банк ақша-несие саясатын жүргізуде.Нысанаға
қайта қаржыландыру мөлшерлемесі:ресми мүдделендіру мөлшерлемесі деңгейін белгілдеу;
ҚҰБ-те (Қазақстан Ұлттық банкі) жинақталатын ең төменгі міндетті
мемлекеттің бағалы қағаздарын сатып алу және сату бойынша
банктерге және үкіметке несие беру ;
валюталық нарықтағы басқыншылық;
кейбір жағдайларда несиелік операциялардың жекелеген түрлерінің деңгейі мен
ресми есепке алу (дисконттық) мөлшерлемесі.
Ақша-несие саясатының жанама әсерлерін де ескерген жөн: Мысалы,
Мұндай шаралардан кейін ақша мультипликаторы төмендейді, бұл жағдай
Ақша-несие саясаты көлемді сыртқы кешеуілдеуге ие бола алады
Ақша-несие саясатының қазіргі кезеңдегі тиімділігі Орталық банктін саясатына
Егерде Орталық банк тұрақты айналым курсын ұстап тұруды
Қазыналық саясаттың нәтижесінде бюджетте тапшылық болса, онда мұндай
2004-2006 жылға арналған ақша-несие саясатының негізгі көрсеткіштерінің болжамы
Көрсеткіштер 2003
(бағалау) 2004 2005 2006
Базалық инфляция
жылына орташа,%
4-6 3-5 3-5
Инфляция (ТБИ)
жылына орташа,% 6,5 5-7 4-6
Қайта қаржыландыру
жылдың соңыа,% 7,0 6-6,5 6,0 5,5
ҚҰБ жалпы алтын-валюта
резерві
млн.АҚШ доллары 48,52 5156 5679 6438
өзгерістер,% 54,5 6,3 10,1 13,4
АҚШ базасы
млрд. теңге 312 411 495 574
өзгерістер,% 50,0 31,6 20,3 16,1
Ақша массасы
млрд. теңге 1026 1325 1607 1898
өзгерістер,% 34,2 29,1 21,3 18,1
Банк жүйесіндегі
резиденттердің депозиттері
млрд. теңге 780 972 1183 1407
өзгерістер,% 29,4 24,6 21,7 18,1
Экономикаға беретін
банктің несиелері
млрд. теңге 940 1225 1520 1844
өзгерістер,% 39,8 30,3 24,1 21,3
Жеке тұлғалардың
теңгедегі мерзімді
депозиттері бойынша
орташа өлшемді
мөлшерлеме,% 10,0-11,0 9,0-10,5 8,0-9,5 7,0-9,0
Заңды тұлғаларға берілген
теңгедегі несиеле
бойынша орташа өлшенген мөлшерлемесі,% 14,5 12,0-13,5 11,0-13,0 10,0-12,0
Кестеден көріп отырғанымыздай, 2004-2005 жылға арнплған ақша-несие саясатының
Жалпы 2003 жылы ақша-несие саясатын жүргізу қаржы нарығындағы
2004жылдан бастап Ұлттық банктін негізгі мақсаты ретінде бағалардың
г) Банктік несиенің түрлері
Несиенің түрі – бұл несилік қатынастар құрлымының, олардың
Несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы байланыстар қалай
Коммерциялық банктер өздерінің клиенттеріне әр түрлі несиелер береді.
Қарыз алушылар категорияларына қарай:
Қаржылық институттарға берілетін несиелер:
. мақсатты қорларға;
. банктерге;
. қаржы- несиелік мекемелеріне.
Қаржылық емес агенттерге берілетін несиелер:
. өнеркәсіп салаларына;
. ауыл шаруашылығына;
. саудаға;
. дайындау ұйымдарына;
. жабдықтау – сату ұйымдарына;
. кооперативтерге;
. жеке кәсіпкерлерге.
Тұтыну мақсатына берілетін несиелер.
Мерзіміне қарай:
. қысқа мерзімді (1 жылға дейін);
. орта мерзімді (1 жылдан 3-5 жылға дейін);
. ұзақ мерзімді (5 жылдан жоғарғы)
Тағайындалуы және пайдалану сипатына қарай:
. негізгі қорларға жұмсалатын;
. айналым қаражатына жұмсалатын.
Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай:
Қамтамасыз етілген:
. кепіл- хатпен,
. кепілдемемен;
. кепілдікпен
Сақтандырылған.
Қамтамасыз етілмеген:
. сенім (банкілік) несиесі.
Қайтарылу дәрежесіне қарай:
Стандартты несие – қайтарылу уақыты жетпеген, бірақ қайтуында
Күмәнді несиелер – қайтарылу уақыты кешіктірілген, мерзімі ұзартылған
Үмітсіз несиелер – қайтару уақыты кешіктірілген, мерзімі өткен
6. Валютамен берілуіне қарай:
. ұлттық валютамен;
. шетел валютасында.
Берілу шартына қарай:
Тұтыну несиесі – бұл жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын
Ипотекалық несие – бұл қозғалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді,
Овердравт несиесі – клиенттің шотына қаражатты шегеру, дебеттік
Овернайт несиесі - өтімділікті қолдау мақсатында бір түнге
Онкольдық несие – кредитордың алғашқы талабы бойынша өтелетін
Банкаралық несие – банктердің бір-біріне беретін несиесі.
Ломбардтық несиесі – тез іске асатын бағалы заттарды
Лизингтік несие – құрал- жабдықтарды жалға алумен байланысты
Рамбурстық несие – шикізаттарды ішке алып кіру және
Сенім несиесі – банктің сеніміне кірген, төлем қабілеті
Маусымдық несие – жабдықтаушының қаржыландыру уақыты мен түсімді
Консорциалдық несие – ірі жобаларды несиелеу мақсатында банктердің
д) Лизингтік қатынастардың дамуы
Қоғамдағы және кәсіпорындардағы еңбек бөлінісінің деңгейіне және елдегі
Жалпы банктік тәжірибеде коммерциялық банктер мен лизингтәк компаниялар
(. Банктер лизингтік компанияларға олардың жүргізетін әрбір операциялары
(. Банктер лизингтік компанияларға кез ( келген қарыз
Осыған байланысты тәжірибеде банктік капиталдың лизингтік бизнеске қатысуының
(. Тікелей әдіс;
(. Жанама әдіс;
Көптеген лизингтік компаниялар өз қызметтерін іске асырудың алғашқы
Бүгінгі таңда еліміздегі отандық лизингтік компаниялардың сырттан қаражаттар
Коммерциялық банктердің берілген несиелер
12.1998 12.1999 12.2000 12.2001 12.2002 12.2003 12.2004
барлығы 71702 93442 148830 276218 489817 672407 879395
Қысқы
Мерзімді 51208 57927 75427 143195 241135 289014 330223
Ұзақ және орта мерзімді 20494 35515 73405 133023
Осы кестеден көріп отырғанымыздай, ((.(((( жылғы мәліметтер бойынша
Қорыта айтқанда, лизинг берушінің қызметін атқара отырып коммерциялық
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІ.
(((( жылғы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының банк секторында
Банк жүйесіндегі тұрлаулылық артуда. Ағымдағы жылғы ( айда
Банктердің жиынтық активтері ((((ға ((( трлн. теңгеге
Сол сияқты экономиканы несиелеуді де банктер белсенді жүзеге
Банктердің экономикаға несие бойынша жыл басынан бері негізгі
Осылайша, Қазақстандағы банк сеторының даму қрқыны бүгінгі күні
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің (((( жылдың ((жартыжылдығындағы есебі
Қазақстан Республикасының статистика жөнінднгі агенттігінің ресми деректері
Валютаның айтарықтай келуі Ұлттық Банктің халықаралық резервтерінің өсуіне
Мұнайға жоғары әлемдік бағалар төлем балансының жай (
Ақша базасы ((((((ға ((((( млрд. теңгеге дейін
Банктердің экономикаға несиелері ((((((ға ((( трлн. теңгеге
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің 2004 жылғы қорытындысы.
Кредит нарығы.
Кредит нарығы қаржы нарығының ең тез дамитын бөлігінің
Кредиттер құрылымында валютаның түрлері бойынша да оң өзгерістер
2004 жылға 11 айда ұзақ мерзімді кредиттер 52,6%-ға
Кредиттер бойынша ставкалардың динамикасы әр түрлі бағыттағы сипатқа
Банкаралық ақша нарығы.
2004 жылы банкаралық ақша нарығында ұлттық валютадағы өтімді
2004 жылы орналастырылған банкаралық теңге депозиттерінің жалпв көлемі
Доллар депозиттері бойынша кері үрдіс байқалды, бұл негізінен
Негізгі мақсатты орындау үшін Ұлттық банкке мынадай міндеттер
мемлекеттің ақша-несие саясатын әзірлеу және жүргізу;
төлем жүйелерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
валюталық реттеуді және валюталық бақылауды жүзеге асыру;
Ақша-несие статистикасын және бухгалтерлік есепті жетілдіру бойынша жұмыс
Несиелік ставкалрды төмендетумен бөлек және орта бизнес субектілерін
Сонымен бірге, шағын кәсіпкерлікке берілетін несиелер бойынша сыйақы
Осылайша, Ұлттық банк 2004жылынан кейінгі жылдары қаржы секторын
Қорытынды
Қазақстан Републикасында банкілік несиелеу соңғы кезде өзінің әмбебаптылығының
Қазіргі таңда көптеген адамдар өздерінің қаражаттарын банктеге, яғни
Әдебиеттер тізімі
(. Саниев М.С. «Ақша, несие банктер» Алматы ,((((ж.
2( Я.Ә. Әубәкіров, Б.Б. Байжұмаев, Ф.Н. Жақыпова,
3( Сейітқасымов Ғ.С. «Ақша, несие, банктер». Оқулық (
4( Кошенова Б.А. «Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары».
5( Банки Казахстана № 12, 2004 год
6. Банки Казахстана № 6, №1, №5, №9,
7. Банки Казахстана №1,№2 2005год
8. Марченко Г.А. «Развития банковского сектора РК»
Алматы – 2000ж
9( Мақышев С.Б. «Коммерциялық банктердің операциялары» Алматы (((((ж
10( Мақышев С.Б. «Ақша айналымы және несие»
Алматы ( ((((ж
11( Банки Казахстана внутреннем финансовом рынке. Ред. Р.К.
12. Геращенко, Ю.П. Савинский «Денежное обращение и кредит
13. Егемен Қазақстан 2004жыл 4 наурыз
14.Егемен Қазақстан 2005 жыл 26 наурыз
15.Ақиқат №3 2005жыл
Экономиканың даамуындағы банктік несиенің рөлі және оның шектері
Несиенің экономикалық санат ретінде жалпы сипаттамасы
Банктің несиелік операциялары
Мемлекеттік несие мәні
Несие түрлері және формалары. Несиелендіру кезеңдері
Мемлекеттік несие түсінігі, нысандары мен сыныптамасы
Мемлекеттік несие, мемлекеттік қаржыдағы оның ролі
Мемлекеттік несие мен мемлекеттік борыш
Халықаралық мемлекеттік несие
Халықаралық несиенің шарттары