Есеп айырысу шотына
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
3
1 КРЕДИТОРЛЫҚ БЕРЕШЕКТЕРДІҢ ЕСЕБІ МЕН ТАЛДАУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
5
1.1 Кредиторлық берешектер мен оның талдауының мәні мен маңызы
1.2 Кредиторлық берешектер есебінің теориялық негіздері
1.3 «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК
2 «ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ СЫРТҚЫ ІСТЕР МИНИСТРЛІГІНІҢ ШАРУАШЫЛЫҚ БАСҚАРАМАСЫ» РМҚК
35
2.1 «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК
2.2 «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК
3 «ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ СЫРТҚЫ ІСТЕР МИНИСТРЛІГІНІҢ ШАРУАШЫЛЫҚ БАСҚАРАМАСЫ» РМҚК
46
3.1 «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК
3.2 Кредиторлық берешектерді ұйымдастыруды жетілдіру жолдары
53
ҚОРЫТЫНДЫ
57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
60
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
«Экономикалық өрлеудің нақтылы, тұрақты және барған сайын арта түсетін
Мекемелер мен кәсіпорындардың қаржылық - шаруашылық туралы экономикалық ақпараттардың
Бухгалтерлік есептің жоғарыда аталған қызметтерін тәжірибиелік жүзеге асыру үшін
Кредиторлық берешек – кәсіпорынның басқа заңды, жеке тұлғаларға міндеттемелері.
Кәсіпорынның кредиторлық берешектері есебі және талдауының маңыздылығы дипломдық жұмыс
Тандалған дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп
«Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы» Заңның ескі
Жоғарыда айтылғанның бәрі берілген дипломдық жұмыс тақырыбын жаңа шарттар
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Кәсіпорындағы кредиторлық берешектер есебі және талдауы
Жұмыстың мақсатына қарай келесі міндеттер қойылған:
- Кредиторлық берешектер есебі мен талдауының теориялық - әдістемелік
- Кәсіпорынның шаруашылық-экономикалық көрсеткіштеріне талдау жүргізу;
- Кәсіпорын кредиторлық берешектері есебі мен аудитіне талдау жасау;
- Кредиторлық берешектердің ұйымдастырылуын жетілдіру жолдарын ұсыну.
Зерттеу объектісі ретінде «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық
1 КРЕДИТОРЛЫҚ БЕРЕШЕКТЕРДІҢ ЕСЕБІ МЕН ТАЛДАУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Кредиторлық берешектер мен оның талдауының мәні мен маңызы
Міндеттеме - бұл бір тұлғаның (борышқор) нақты әрекетпен басқа
Міндеттеме - өткен кезең оқиғасынан пайда болған субъектінің берешегі.
Қаржылық есептің халықаралық стандарттарына сәйкес бұл бухгалтерлік есептің жалпыға
Кредиторлық берешектер – бұл бір ұйымның басқа заңды және
Қазақстан Республикасында көбінесе кредиторлық берешектерге: сатып алушылардың жабдықтаушылармен, тапсырыс
Алғашында кредиторлық берешектер есебін жүргізудің пайда болуы мен қажеттілігі
Тауарлар, жұмыс, қызметтерді несиеге беретін ұйым кредитор болып табылады,
Кредитор деп белгілі бір ұйымға ақша немесе тауарларды несиеге
Құқықтық категория ретінде ұйымның кредиторлық қарыздары – ұйым мен
Осылай кредиторлық қарыздардың екі формасы бар: мүліктің бір бөлігі
Кредиторлық қарыздар бухгалтерлік есепке алынады және ұйымның қарыздары ретінде
Арнайы қаржы компанияларынан, құрылтайшы қаржыландыратын мекемелерден, мемлекеттiк мекемелерден және
Кредиторлық берешектерге экономикалық мазмұны бойынша жабдықтаушылар мен мердігерлерге қарыздар
Алынған аванстар бойынша қарыздарға келісім – шарт негізінде алдағы
Табыстарды төлеу бойынша қатысушылардың кредиторлық қарыздарына акциялар мен облигациялар
Кәсіпорынның ағымдағы қызметі құндылықтардың үзіліссіз қозғалысын, сонымен бірге бұл
Есеп айырысулардың нәтижесінде кәсіпорын біруақытта қаржылық донор және рецепиент
Бірақ ағымдық операциялар бойынша дебиторлық қарыздардың пайда болуына бөгет
Сыртқы
Сурет 1. Ұйымдар арасындағы есеп айырысулар түрлері
Кредиторлық берешектерді басқаруға қатысты талдамалы процедуралар, негізінен, фирма ішілік
- жабдықтаушыны таңдау (бұл жағдайда мыналарға көңіл аудару қажет:
- есеп айырысулардың уақтылығын бақылау (жеткізіліп берілген шикізат және
- нақты кредиторлармен ннақты жағдаятта есеп айырысуды таңдау (көп
Кредиторлық берешектер – бұл қаражаттар көзі, сондықтан кәсіпорын сыртқы
Кәсіпорын басқа кәсіпорындармен, тұлғалармен және т.б. шаруашылық және қаржылық
- егер де кәсіпорын дайын өнімнің (жұмыс, қызмет) жеткізушісі
- банк, бюджет, жұмыскерлер, бюджеттен тыс қорлар қарыздарын жабумен
Кредиторлық берешектер деп белгілі бір ұйымның әр түрлі шаруашылық
Материалдық құндылықтарды сатып алумен байланысты пайда болған кредиторлық қарызгерлерді
Жеткізушілер мен сатып алушылармен есеп айырысу қысқа және ұзақ
Қаржылық есептілікті пайдаланушылар бірінші кезекте кәсіпорынның төлем қабілеттілігі мен
Кредиторлар – кәсіпорынның белгілі бір қарызы бар заңды және
Кредиторлық берешектер бар болуы кәсіпорынға тиесілі емес, бірақ әр
Кредиторлық берешектер:
- төлем мерзімі келмеген есеп айырысу құжаттары арқылы;
- мерзімінде төленбеген есеп айырысу құжаттары бойынша жабдықтаушылар арқылы;
- өзара талап ету есебі бойынша есеп айырысулар арқылы;
- бюджетпен есеп айырысу арқылы;
- төлем мерзімі келмеген вексельдер мен мерзімі өткен төлемдер
Бухгалтерлік есептің ережелері бойынша кредиторлық қарыздар міндеттеме ретінде анықталадаы,
Стандарт бойынша міндеттемелер ұзақ мерзімді (несиелер, кейінге қалдырылған салықтар)
Міндеттеменің түсінігі мен негізі және оның орындалуы ҚР АК
Салық заңнамасында қарызға деген қатынасы басқаша. Кәсіпорынның үш жыл
Салық есебінде міндеттемелерді есептен шығару белгіленген мерзімнің аяқталуы нәтижесінде
Кредиторлық қарыздар қысқа және ұзақ мерзімді кредиторлық қарыздар (ұзақ
Ұзақ мерзімді пассивтерге жататындар:
- ұзақ мерзімге капитал салымдары үшін қолданылатын ұзақ мерзімді
- ұзақ мерзімді несиелерге ұқсас (банкіліктен басқа) ұзақ мерзімді
Қысқа мерзімді пассивтерге жататындар:
- айналым қаражаттарымен жабылатын немесе жаңа қысқа мерзімді міндеттемелердің
Қысқа мерзімді міндеттемелер баланста не олардың ағымдағы бағасы, не
Қысқа мерзімді міндеттемелерге кәсіпорынға несие беру нәтижесінде пайда болған
Кредиторлық беерешектерді талдаудың тікелей міндеттеріне жататындар:
- ақша қаражаттарының қозғалысы мен олардың қозғалысы бойынша операцияларды;
- кассалық және төлем-есеп айырысу ережелерінің сақталуын бақылау;
- кредиторлық қарыздардың құрылымын өтеу мерзімі, қарыздың түрі, қарыздың
- мерзімі өткен кредиторлық қарыздардың құрамы мен құрылымын, кредиторлық
- төленбеген есеп айырысу құжаттары бойынша, мерзімі өткен вексельдер
- вексельдер, талаптар, алынған және берілген аванстар мүлікті және
- банк қарыздарын қоланудың дұрыстығын анықтау;
- жұмыскерлермен еңбекақы бойынша, жабдықтаушылар мен мердігерлермен басқа кредиторлармен
1.2 Кредиторлық берешектер есебінің теориялық негіздері
Міндеттеме – қарыз немесе міндеттеме, бір нәрсені белгілі бір
Міндеттеме 3 белгісі бойынша анықталады:
- Міндеттемені туғызған құбылыстың орын алған жері;
- Міндеттемелерді реттеу тек активтерді ауыстыру немесе қызметті басқа
- Міндеттеме пікір таластырылмайтын болуы керек.
Осы анықтамаға сәйкес міндеттеме қабылданса, онда ол міндетті түрде
Міндеттемелерді реттеу әртүрлі әдістермен жүргізіліу мүмкін:
- ақша қаражаттарын төлеу;
- басқа активтерді беру;
- қызмет көрсету;
- бір міндеттемені екішісімен ауыстыру;
-міндеттемелерді капиталға ауыстыру[23].
Реттеудің басқа да бастарту немесе кредиторлармен өз құқығын шығару
Ағымдық міндеттемелер субъектінің қызметіне әсер ете алады, ал ұзақ
Мынадай жағдайларда міндеттемелер қысқа мерзімдік болып жіктелуі керек:
- оны субъектінің операциялық циклының қалыпты жағдайымен өтеу көзделеді;
- есепті күннен бастап 12 ай аралығында ол өтеу
Ағымдық міндеттемелерге келесілер кіреді:
- Қысқа мерзімді және овердрафт;
- Ұзақ мерзімдік несиенің ағымдық бөлігі, егер ол алынып
Кредиторлық берешектер:
- төленетін шоттар мен векселдер;
- сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден алынған аванстар;
- салық бойынша берешек; төленетін дивидент;
- негізгі шаруашылық серіктестік пен еншілес серіктестігі арасындағы берешек;
- АҚ қызметті тұлғаларға берешек;
Басқа да кредиторлық берешектер:
- Төленуге есептелген шығыстар;
- Болашақ кезең кірістері;
- Күтілмеген жағдайларға байланысты есептелген төлем[24].
Төленетін шоттар – жабдықтаушылармен есеп айырысу шоты. Кәдімгі қызмет
Берілген векселдердің негізгі қайнар көзі – банктік ссуда және
Атына байланыссыз барлық қарыз құралдары заемщиктерден тура несе жанама
Белгіленген пайыздық қойылым – бұл қарыздың құжаттарда көрсетілген пайыз
Нақты қарыз бойынша пайыздық қойылым – деп сондай уақыт
Қарыздың толық сомасы – бұл қарызды өтеу күнінде төленуі
«Пайыздық емес» деген сөз мұндай типтегі векселге ең жақсы
Банктердің несиелерін есепке алу ұзақ мерзімді несиелерді беру Қазақстан
Несие беру және оның операцияларын жүргізу лицензия берілген Ұлттық
Несие өтеу қабілеті болып кәсіпорынның борышты міндеттерін толығымен және
Несие мерзімділік, қайтарымдылық, төлену шарттарымен коммерциялық және келісім-шарт негізінде
Несие беру банктермен өздерінде бар несие қорларының көлемінде жүзеге
Кәсіпорын несие алу үшін кредиттің сомасы және мақсатты бағыты,
Ұзақ мерзімді несие берудің ерекшеліктері. Банктер несиені кәсіпорындарға күрделі
Жоспар бойынша жүзеге асырылу мерзіміне қарай әрбір ұзақ мерзімге
Несие құрылыс-монтаж жұмыстарының орындалуына, қондырғыға арналған құрал-жабдықтармен, тауарлы-материалдық құндылықтардың
Ұзақ мерзімді несиені өтеудің мерзімділігі мен нақты мерзімі, қарыз
Ұзақ мерзімге берілген несиелер жыл сайын 31 - желтоқсаннан
Несиені пайдаланғаны үшін пайыз мөлшері нарық жағдайына байланысты депозит
Жекелеген құрылыстар бойынша (жаңа құрылыс) құрылыс мерзімінде есептелінген пайыздардың
Қарыз алушы басынан уақытша қаражат қиындығын өткізіп отырған жағдайда,
Банк баланс деректері бойынша және басқа да есеп беру
Ұзақ мерзімді несиелерді өтеу. Несие бойынша қарыздарды өтеудің әдістері
Әдетте қысқа мерзімді несиені өтеу қарыз алушының мерзімді міндеттемесінің
Қарыз алушылар несие бойынша қайтарылуы қамсыздандырылмаған қарыздарды және олар
Ипотека жағдайында кепілге салынған мүліктер кепілге берушінің немесе үшінші
Облигацияларды сатып - өткізу жолымен қарыз қаржыларын тарту бойынша
Кәсіпорын облигацияларын шығарудың шарты заңдармен және кәсіпорындар мен мекемелердің
Кейінге қалдырылған табыс салығының есебі. Кейінге қалдырылған салықтың есебі
4300 шоты бойынша есепті ұйымдастырған кезде 11 «Табыс салығы
Мынаны ескеру керек: салық (жедел) есебінде жиынтық жылдық табыстан
Бухгалтерлік және салық есебі арасындағы мәліметтер алшақты, сондай-ақ, құнды
Басқа құнды қағаздар бойынша орнын толтыратын (өтелетін) табыс алынбаған
Осының нәтижесінде уақытша және тұрақты айырмашылықтар, сондай-ақ уақытша айырмашылықтардан
Уақытша айырмашылықтар (немесе уақыт жағынан алшақтықтар) - бұл есепті
Тұрақты айырмашылықтар - бұл ағымдағы есепті кезеңде туындайтын және
Уақытша айырмашылықтардың салықтық тиімділігі - уақытша айырмашылықтардың туындауы нәтижесінде
Есепті кезең ішіндегі салық төлемі міндеттемелер әдісімен салық тиімділігін
Міндеттемелер әдісіне сәйкес кезең үшін салық төлеміне мыналар жатады:
Алдағы уақытта салық ставкаларын өзгерту туралы хабарлама болмаған жағдайда
Салық ставкаларының өзгеруіне байланысты мерзімі өткен салықтар сальдосы тиісінше
Қазақстан Республикасының Салық Кодексі (27-бап) кәсіпкерлік қызметтен шеккен зиянды
Салық төлемдері бойынша үнемдеуді таза табыс (зиян) есебіне жатқызуды
1. Егер сақтық приципі негізінде заңды тұлғаның болашақта салық
2. Салық төлемі бойынша үнем 4300 «Кейінге қалдырылған табыс
Басқа бір әдістің мәні мынада болып табылады: қайта бағалаумен
Қаржылық есеп - беруде мына төмендегі ақпараттар ашып көрсеіілуге
4300 шот бойынша талдамалық есеп табыс салығы бойынша уақытша
1.3 «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК
Жедел басқару құқындағы «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық
Кәсіпорынға қатысты республикалық мемлекеттік меншік құқығы субъектісінің функциясын Қазақстан
Кәсіпорынды мемлекеттік басқару органы ҚР сыртқы істер министрлігі болып
Кәсіпорын өзінің қызметін Қазақстан Республикасы заңнамасы мен өзге де
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорынның ұйымдастыру-құқықтық
Кәсіпорынның орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, 010000, Астана қаласы, «Есіл»
Кәсіпорын қызметінің мәні ҚР Сыртқы істер министрлігі мен Қазақстан
Кәсіпорынның негізгі мақсаты ҚР Сыртқы істер министрлігінің және Қазақстан
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК - ды мемлекеттік басқару органының
- Кәсіпорын қызметінің басым бағыттарын анықтайды;
- кәсіпорынның шаруашылық қызметінің ағымдағы және перспективалық жоспарларын, оның
- тиісті есептілікті уәкілетті органға олар белгілеген мерзімде бере
- Кәсіпорын мүлкінің мақсатқа сай пайдалануын және сақталуын бақылауды
- Мемлекеттік тапсырысты бөле отырып, кәсіпорын сметасын бекітеді;
- Еңбекақы қорын белгілейді;
- Қазақстан Республикасының заңдарымен оның құзыретіне жатқызылған өзге де
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК - ның органы мемлекеттік басқару
- Сенімхатсыз кәсіпорынның атынан іс-қимыл жасайды;
- шарттар жасасады және мәмілелер жасайды;
- кәсіпорын мүдделерін білдіреді;
- Филиалдарға бекітіліп берліген құралдарға өзіне берілген құқықтар шегінде
- Қазақстан Республикасының заңдарында және Жарғыда белгіленген шекте мүлікке
- Банк мекемелерінде есеп шоттарды ашады;
- сенімхаттар береді;
- өзінің міндеттерін орындауға қажетті өзге де іс қимылдар
- Қазақстан Республикасының заңдарында және Жарғымен жүктелген өзге де
Кәсіпорынның мүлкі негізгі және айналыс құралдары, сондай-ақ құндылықтар құрайды,
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК - ның қызметі мемлекеттік басқару
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК сметадан сметадан тыс алған кірістер
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК өзінің міндеттемелері бойынша иелігіндегі ақшаға
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК Қазақстан Республикасы Заңдарына және мемлекеттік
Кәсіпорынның қаржылық – экономикалық қызметі.
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК - ның қаржылық жағдайын талдаудың
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК -нің қаржылық есептілігіне мыналар кіреді:
- Бухгалтерлік баланс;
- Пайда мен зияндар туралы есеп;
- Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп;
- Капиталдағы өзгерістер туралы есеп;
- Есеп саясаты мен түсіндірме жазбалар бойынша ақпарат.
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК - ның қаржылық есебі Қазақстан
Баланс активі кәсіпорын иелігіндегі мүлікке жалпы баға беруге мүмкіндік
Баланс құрлымының құрамын талдай отырып келесідей нәтижелер шығаруға болады:
- 2009 жылдың 31 желтоқсанына қарай кәсіпорынның мүліктері 4243751,4
- Ұзақ мерзімді активтер құрамында кәсіпорын қызметкерлері үшін тұрғын
Кесте 1
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК баланс активтерінің құрамы мен орналастырылуы
Көрсеткіштер
2007 ж. 2008 ж. 2009ж. Ауытқуы 2009ж. мың теңгемен
Сома,
мың тг. Меншікті
салмақ, % Сома,
мың тг. Меншікті
салмақ, % Сома, мың тг. Меншікті
салмақ% 2007 ж. 2008 ж.
Ұзақ мерзімді активтер 4273330,9 99,3 4253569,9 99,4 4221950,2 99,5
Оның ішінде.
Негізгі құралдар 2512660,5 58,4 2507935,3 58,6 83480,4 2,5 -2429180,1
МЕА 5,7 0,001 - - - - -5,7 -
Қаржылық салымдар - - 200,0 0,001 2385726,5 56,2 -
Басқа да ұзақ мерзімді активтер 1760664,7 40,9 1745434,6 41,4
Қысқа мерзімді активтер 32 674,6 0,7 25 472,4 0,6
Оның ішінде:
Қорлар 4 445,2 0,1 10 363,5 0,1 6 997,4
Ағымдағы салық активтері 135,2 0,001 2,3 0,001 - -
Дебиторлық қарыздар 20 994,8 0,5 9 384,4 0,4 2
Ақша қаражаттары 6 381,5 0,1 4 669,8 0,1 12
Басқа да қысқа мерзімді активтер 717,9 0,001 1 052,4
Барлығы
4306005,5
100
4279042,3
100
4243751,4
100 -62 254,1 -35 290,9
- Негізгі құралдардың баланстық құны 83 480,4 мың теңгені,
- Ұзақ мерзімді активтерге «ДипломатСтройСервис» ЖШС Жарғылық капиталға салым
Кесте 2
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК меншікті капиталы мен міндеттемелерінің құрамы
Көрсеткіштері 2007 ж. 2008 ж. 2009 ж. Ауытқу
2009 ж.
мың.тг
Сомма,
мың тг. Меншікті
салмақ
% Сомма,
мың тг. Меншікті
салмақ,
% Сомма,
мың тг. Меншікті
салмақ
% 2007ж. 2008ж.
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Қысқа мерзімді міндеттемелер 32 333,2 0,8 36 779,9 0,9
О.і.:
Қаржылық міндеттемелер - - 200,0 0,001 - - -
Салық міндеттемелері 8 005,7 0,2 11 827,6 0,3 26
Басқа міндетті және ерікті төлемдер 4 611,0 0,1 5
Кредиторлық қарыздар 19 716,5 0,5 19 545,3 0,4 34
Басқа да міндеттемелер - - 4 465,0 0,1 -
Ұзақ мерзімді міндеттемелер 1736182,3 40,3 1841009,2 43,0 1858489,5 43,8
Кредиторлық қарыздар 1 388,4 0,1 - - - -
4 -
Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер 87,0 0,001 87,0 0,001 87,0
Басқа да міндеттемелер 1734706,9 40,2 1840922,2 43,0 1858402,5 43,0
Меншікті капитал 2537489,9 58,9 2401253,2 56,1 2312654,7 54,5 -224835,2
Шығарылған капитал 2826010,2 65,6 2813827,1 65,8 2813302,6 66,3 -12707,6
Бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян) -288 520,3 -6,7 -412 573,9
Барлығы 4306005,4 100 4279042,3 100 4243751,4 100 -62254 -35290,9
Талданған 2 кестеден меншікті капиталы мен міндеттемелерінің құрамы мен
- 2009 жылы 2008 жылға қарағанда 88074,0 мың теңге
- 2009 жылы кәсіпорынның балансына өкілетті органдардан берілген капиталдың
- Ағымдағы міндеттемелер 72 607,2 мың теңгені құрады, ең
Қаржылы нәтиженің көрсеткіштері кәсіпорынның абсолютті тиімді қызметі туралы сипаттайды.
Кесте 3
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК -ның 2008-2009 жылдардағы техника-экономикалық көрсеткiштерi
Көрсеткiштер 2008 ж. 2009 ж. Ауытқуы
Өнiмдi сату мен қызмет көрсетуден түскен түсiм, мың теңге
Сатылған өнім мен көрсетілген қызметтің өзіндік құны, мың теңге
Жұмыскерлер саны, адам 42 45 3
Еңбек ақы қоры, мың теңге 3 928,3 4 219,2
Бiр жұмыскердiң орташа айлық еңбек ақысы 93,53 93,76
Әкімшілік шығыстар 260 892,5 288 614,4 27 721,9
Негiзгi құралдардың орташа жылдық құны, мың теңге 2507935,3 83
Рентабельдiлiк, % 0,006 - -
4 кестеден көрiп отырғанымыздай кәсіпорында 2009 жылы өнiмдi сату
Нарықтық қатынастарға өткелі бері ұйымдардағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға көзқарастар
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға жаңаша көзқарастың ерекшелігі мемлекет бекіткен бухгалтерлік
Қаржылық қорытынды есеп ақпараттарын пайдаланушылар тұрғысынан қарағанда есеп саясаты
Есеп саясатының ең негізгі міндеті ұйымдардың әр жылдар бойы
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК «Есеп саясаты» Қазақстан Республикасының Қаржы
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК «Есеп саясатын» құрастыру мен енгізу
Ұйымның тиімділігінен қамтамасыз ету үшін, есеп саясаты бухгалтерлік есептің
1. Есептесу – бухгалтерлік есепте шығыстар мен кірістер есептеледі
2. Үздіксіздік – субъектінің болжамды болашақта жұмыс жасайтынын және
Түсiнiктiлiк, орындылық, сенiмдiлiк және салыстырмалылық қаржылық есептiлiктiң негiзгi сапалық
1. Түсініктілік–қаржылық есептегі берілетін ақпараттың басты сапасы–оны тұтынушылардың тез
2. Мәнділік–ақпаратта ағаттық кетіп немесе теріс дерек беріліп, олар
Қайсы бір статьялардың мәні немесе мәнсіз екенін бағалау кезінде
а) бұл ақпарат тұтынушыларға қазіргі, өткендегі немесе болашақ іс–қимылдарды
ә) ақпарат маңызды ма;
б) ақпарат анықта па;
Мәнділік сондай–ақ қаржылық есеп берілетін түсініктілік және дәлдікпен де
Мәнділік сондай–ақ қаржылық есептің статьялары туралы ақпаратты ашып көрсету
3. Маңыздылық – тұтынушыларға өткен, қазіргі және болашақтағы оқиғаларды
4. Анықтық – ақпарат елеуі қателіктер мен объективсіздіктен аулақ
5. Шынайылық және әділ көрсету – ақпарат субъектісінің шаруашылық
6. Бейтараптық – қаржылық есепте берілген ақпарат оның анықтығы
7. Сақтық (кертартпалық) – бұл активтер мен табыс артық
8. Аяқталу – мәнділік пен маңыздылықты есептегенде ақпарат толық
9. Салыстырмалық – ақпарат бір есепті кезеңнен екіншісіне салыстырмалы
10. Сабақтастық–бұл есеп саясатының бір кезеннен екіншісіне жалғаса жүргізілетінін
Есеп саясатын қалыптастыру әрбір стандартта ұсынылатын тәсілдердің бірін таңдауда,
Есеп саясатын қалыптастырудың жауапкершілігі субъектінің бірінші басшысының мойнында. Есеп
Субъектінің есеп саясатына мынадай тараулар енуге тиіс:
- Кәсіпорының жалпы сипаттамасы.
- Есеп саясатының жалпы ережелері.
- Бухгалтерлік есеп әдістемесі.
- Бухгалтерлік есеп жүргізу техникасы.
- Бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру.
Есеп саясатының негізгі аспектілері қаржылық есептің түсіндірме хатында ашылып
Субъектінің есеп саясаты салық пен бухгалтерлік есеп салалындағы заңдар
Егер есепті кезең ішінде нақ осы саясатта өзгеріс бола
Ұйым құрған есеп саясаты негізінде құрылған қаржылық есептер пайдаланушыларда
Қандай жағдайларда болмасын есеп саясатының өзгеріске түсуі арнайы тәртіппен
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК есеп саясаты төмендегі жағдайларды қамтамасыз
- жедел басқаруға, сонымен бірге кридиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар
- бекітілген норма, норматив сметаларға сәйкес мүмкін болуы мен
- шаруашылық-қаржылық қызметте теріс жағдайларды дер кезінде алдын алу
- шаруашылық қызметінің нақты жағдайын құқықтық тұрғыдай ғана емес,
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК қызмет ету жағдайына байланысты есеп
Бұл құжаттар бухгалтерлік және салықтық есепте қаржылық шаруашылық операцияларды
Бухгалтерлік, қаржылық, өндірістік, салықтың есепті ұйымдастыруы, ішкі бақылау мен
- Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы. Қазақстан Республикасының
- Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарын бекіту туралы. Қазақстан
- Бухгалтерлік есеп тіркелімдерінің нысандарын бекіту туралы. Қазақстан Республикасы
- Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
- № 98-1 1997ж 7 мамыр Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік
- Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары[26].
Ұйымның есеп саясаты қаржылық қорытынды есеп жасауда ұйымдардың қолданатын
Есеп саясатын құрастыруда «ҚР СІМ ШБ» РМҚК директоры жауап
Қазақстан Республикасының заң актілерінің бухгалтерлік есеп жүйесіне тән өзгеріске
Есеп саясаты нәтижесінде пайда болған түзету сомасы есепті жылдың
Есеп саясатындағы қандай болмасын өзгерістер, сонымен бірге бұл өзгерістердің
Енді «ҚР СІМ ШБ» РМҚК - да 2006 жылдың
Бұл құжатқа жасалған талдау барысында онда кәсіпорынның қызметінің бағыты
Құрастырылған есеп саясаты бухгалтерлік есептің әр түрлі жақтарын қамтиды:
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК – дағы мүліктің, міндеттемелердің шаруашылық
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК жалпы есеп жүйесі бөлінеді:
- Қаржылық есеп;
- Статистикалық есеп,
- Салықтық есеп;
- Басқару есебі.
«Бухгалтерлік есеп тіркелімдерінің нысандарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Қаржы
- төлем тапсырмалар мен банк көшірмелері;
- шығыс және кіріс ордерлері;
- жабдықтау келісім шарттары.
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК ұйымның қызмет жүргізу ерекшеліктерін ескере
Салықтық есеп айырысу мен төлемдер Қазақстан Республикасының «Салықтар және
Қаржылық есептілікті құрастыру тәртібі бухгалтерлік есеп стандарттары мен реттеледі:
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК және бухгалтерлік баланс ХҚЕС -
Қаржылық есептілікке байланысты ХҚЕС Қазақстан халық банкісінде №700467599 есеп
Кассадағы ақша қаражаттар қалдығын түгендеу келесі айдың 1-ші жұлдызына
Есептік жылдың соңында шығындар мен табыстар «Қорытынды табысқа» жабылады.
2 «ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ СЫРТҚЫ ІСТЕР МИНИСТРЛІГІНІҢ ШАРУАШЫЛЫҚ БАСҚАРАМАСЫ» РМҚК
2.1 «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК кредиторлық берешектері есебі заңнамаға сәйке
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК шаруашылықтарын үзіліссіз жүргізу үшін тауарлы-материалдық
Ұйым келіп түскен материалдарға жабдықтаушылардан есеп айырысу және ілеспе
- келіп түскен жүктердің есебін жүргізу журналында құжаттарды тіркеу;
- құжаттардың мәліметтерін материалдардың ассортименті, бағасы және саны бойынша,
- есеп айырысу құжаттарындағы ақпараттың дұрыстығын тексеру;
- есеп айырысу құжаттарын толық немесе бөлектеп акцептеу (төлеу)
- келісі-шарт шартының бұзылуы жағдайында жауапкершіліктің нақты көлемін анықтау;
- өз уақытында құжаттарды келесі өңдеу үшін ұйымның бөлімшелеріне
Алынған материалдық құндылықтар бойынша есеп айырысу үшін келесі құжаттар
- тауарлық-көліктік құжаттары;
- шот-фактура;
- банктің есеп айырысу – төлем құжаттары;
- кіріс және шығыс ордерлер және т.б.
Шот – фактура ҚҚС сомаларын салықтық шегеру үшін негіз
Шот-фактураларды құрастыру мен тіркеу салық салу мақсатымен ұйым бекіткен
Сурет 2. Тауарлы - материалды қорлардың келуі кезіңдегі рәсімделетін
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК мен жабдықтаушылар арасындағы есеп айырысу,
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК қолма-қолсыз есеп айырысуды Қазақстан Республикасының
Сонымен бірге кәсіпорында есеп беруші тұлғаоар арқылы жабдықтаушылар мен
Кәсіпорында бухгалтерлік есеп Қазақстандық бухгалтерлік есепке бейімделген қажет етілетін
Алынған тауарлы-материалдық қорлар және пайдаланылған көліктік, коммуналдық және байланыс
Алынған тауарлы-материалдық қорлар және пайдаланылған қызметтер үшін есеп айырысулармен
Тауарлы-материалдық қорлар түскенде тауарлық ілеспе құжаттарының (шот-фактуралар, тауарлық-көліктік құжаттары
Дт 1310 «Шикізат және материалдар»
Дт 1320 «Дайын өнім»
Дт 1330 «Тауарлар»
Дт 1350 «Өзге қорлар»
Дт 1420 «Қосылған құн салығы»
Кт 3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді берешек
Кт 4110 «Жеткізушілер мен мердігерлерге ұзақ мерзімді берешек».
Тауарлы-материалдық қорларды жеткізгені үшін көлік мекемесі есеп айырысу шотын
Дт 1320 «Дайын өнім»
Дт 1330 «Тауарлар»
Дт 1350 «Өзге қорлар» немесе
Дт 7110 «Өнімдерді сату мен қызметтер көрсету бойынша шығыстар»
Кт 3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді берешек»
Кт 4110 «Жеткізушілер мен мердігерлерге ұзақ мерзімді берешек».
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК –ның қоймасына келіп түскен ТМҚ
- бір жылға дейін төлем мерзімі бар берешек:
Дт 1280 «Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек»
Кт 3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді берешек»
- бір жылдан асатын ұзақ төлем мерзімді берешек:
Дт 2180 «Өзге ұзақ мерзімді дебиторлық берешек»
Кт 4110 «Жеткізушілер мен мердігерлерге ұзақ мерзімді берешек».
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК акцептеген жабдықтаушылардың есеп айырысу шоттарының
Дт 3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді берешек»
Дт 4110 «Жеткізушілер мен мердігерлерге ұзақ мерзімді берешек»
Кт 1010 «Кассадағы ақша қаражаттары»
Кт 1030 «Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаттары»
Кт 1610 «Берілген қысқа мерзімді аванстар»
Кт 2910 «Берілген ұзақ мерзімді аванстар»
Кт 3010 «Қысқа мерзімді банктік қарыздар»
Кт 4010 «Ұзақ мерзімді банктік қарыздар»[12].
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК 3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа
Айдың соңында төленбей қалған сомалар, сондай-ақ фактуранбалаған жеткізілімдер бойынша
Дебеттік және кредиттік оралымдардың жиынтық сомалары және айдың аяғындағы
3350 «Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» шоты, онда персоналға,
Өндірім мен еңбек төлемінің есептері өндірілген өнім саны аяқталмаған
«Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК –да
Жұмысқа уақытша жарамсыздығы бойынша есептелген жәрдемақылардың және әлеуметтік сақтандыру
Жинақтаушы зейнетақы қорымен есеп айырысудың есебі. Зейнетақы қорымен есеп
Жарналар кәсіпорынның ережелерімен, жарғыларымен және қолданылып жүрген заңдарға сәйкес
Зейнетақы бойынша жарналар сомасы есептеген уақытта кәсіпорынның бухгалтериясында мына
Д-т: 3350 «Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» деп аталатын
К-т: 3220 «Зейнетақы аударымдары бойынша міндеттемелер».
Ал бұл есептелген жарналар қорға аударған уақытта:
Д-т: 3220 «Зейнетақы аударымдары бойынша міндеттемелер» деп аталатын шот,
К-т: 1030 «Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты» шоты түріндегі
Кәсіпорынның 3220 «Зейнетақы аударымдары бойынша міндеттемелер» деп аталатын шоттың
Д-т: 7210 «Әкімшілік шығындар» деп аталатын шоты,
К-т: 3220 «Зейнетақы аударымдары бойынша міндеттемелер» деп аталатын шоты.
Ал бұл соманы кәсіпорын тиісті қорға аударған уақытта:
Д-т: 3220 «Зейнетақы аударымдары бойынша міндеттемелер» деп аталатын шот,
К-т: 1030 «Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты» шоты түріндегі
Зейнетақы қорына төленетін жарналар жұмысшылар мен қызметкерге есептелген еңбекақы
Кесте 4
Жинақтаушы зейнетақы қорымен есеп айырысудың есебі шоты бойынша жүргізілетін
Операциялардың мазмұны Дебет Кредит
1 Жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелген еңбекақы сомасынан жинақтаушы
2 Жинақтаушы зейнетақы қорына есептелген сомалар есеп айырысу
2.2 «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК
Кредиторлық берешектер – кредиторлар алдында қарызгер міндеттемелерінің құндық көрсеткіші.
Кредиторлық берешектерді терең талдау барысында дебиторлық қарыздар сияқты, құрылу
Әрбір кәсіпорынның құрамында шартты түрде қарыздардың 2 типін бөліп
- «жедел» (бюджет алдындағы, алынған қарыз бойынша банк алдындағы,
- «қауіп-қатерсіз» (сатып алушылардан алынған аванстар, жабдықтаушылар мен мердігерлер
2008-2009 жылдардағы кредиторлық берешектердің өзгерісін 5 кестеде қарастырайық.
Кесте 5
2008-2009 жылдардағы кредиторлық берешектердің өзгерісі (мың тенге)
Көрсеткіштер 2008 ж. Соңына қалдық 2009 ж. Міндеттеменің пайда
Кредиторлық берешектер 19 545,3 19294 3 850,5 34 988,8
Қысқа мерзімді,о.і.: 19 545,3 19294 3 850,5 34 988,8
Мерзімі өткен 0 0 0 0
О.і.
3 айдан ұзақ 0 2300 0 2300
5 кестенің мәліметтері бойынша кәсіпорынның кредиторлық берешектері қысқа мерзімді
6 кестенің мәліметтері бойынша пассивтің жалпы сомасындағы кредиторлық берешектердің
Кесте 6
2008-2009 жылдарға кредиторлық берешектердің құрылымы (мың теңге)
Көрсеткіштер 2008 ж. Үлес салмағы% 2009ж. Үлес салмағы %
Кредиторлық берешектер, барлығы, о.і. 19 545,3 0,4 34 988,8
Бюджет алдында 5 625,3 0,1 12 200,5 0,2 6
Еңбекақы бойынша 3 669,0 0,1 8 650,2 0,1 4
Әлеуметтік сақтандыру мен қамсыздандыру бойынша 3 621,3 0,1 7
Басқа да кредиторлар 6 599,7 0,1 6 609,3 0,1
Кредиторлық берешектердің айналымдылығын бағалау үшін көрсеткіштер тобын 1-4 формулалары
Кредиторлық берешектердің айналымдылығын бағалау үшін көрсеткіштердің келесі тобын есептейміз:
- орташа кредиторлық берешектерді;
- кредиторлық берешектердің айналымдылығын;
- кредиторлық берешектерді өтеу кезеңін;
- ағымдағы пассивтегі кредиторлық берешектердің үлесі.
Кредиторлық берешектердің орташа шамасы мына формуламен есептеледі:
(1)
КЗ – кредиторлық берешек
Кредиторлық берешек айналымдылығының коэффициенті мына формуламен есептеледі:
(2)
Окз – кредиторлық берешектердің айналымдылығы;
Вр – өнімді сатудан түсім;
Скз – орташа кредиторлық берешек
Кредиторлық берешектер айналымдылығының коэффициенті кәсіпорынға берілген коммерциялық несиенің кеңеюі
Біруақытта кредиторлық берешек айналымының орташа мерзімі анықталады:
(3)
Ппкз – кредиторлық берешектерді өтеу кезеңі.
Кредиторлық берешектерді өтеу кезеңі кәсіпорынға берілген есеп айырысу шоттары
(4)
Дкз – кредиторлық берешектер үлесі;
Кз - кредиторлық берешектер;
Тп – ағымдағы пассивтер[41].
Бұл есептеулер нақты көрсеткіштерді бейнелемеуі мүмкін, сондықтан кредиторлық берешектердің
Кредиторлық берешектердің талдамасын алдыңғы кезеңменен салыстырып жүргізу қажет. Сондықтан
1. Есептеулерге сәйкес орташа кредиторлық берешектер 2008 жылы -
2. Кредиторлық берешектердің айналымдылығы 24,3 күнді 2008 жылы, 2009
3. Күніне кредиторлық берешектердің өтеу кезеңі 2008 жылы 14,81,
4. Ағымдағы пассивтегі кредиторлық берешектердің үлесі 2008 жылы -
Есептелген кредиторлық берешектердің көрсеткіштері 7 кестеде көрсетілген (мың теңгемен).
Кесте 7
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК 2008-2009 жылдардағы кредиторлық берешектер айналымдылығының
Көрсеткіштер 2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл
Өнімді сату мен қызмет көрсетуден түскен пайда 552 174,0
Ағымдағы пассивтер 32 333,2 36 780,0 72 607,2
Кредиторлық берешектер 19 716,5 19 545,3 34 988,9
Кредиторлық берешектердің орташа шамасы - 19 630,9 27 267,1
Кредиторлық берешектер айналымдылығы - 24,3 22,0
Кредиторлық берешектерді өтеу кезеңі - 14,81 16,36
Кредиторлық берешектердің ағымдағы пассивтегі үлесі - 53,1 48,2
Кестенің мәліметтері бойынша 2008 жылмен салыстырғанда кредиторлар алдындағы жағдайы
3 «ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ СЫРТҚЫ ІСТЕР МИНИСТРЛІГІНІҢ ШАРУАШЫЛЫҚ БАСҚАРАМАСЫ» РМҚК
3.1 «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК
«Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК кредиторлық
- Кредиторлық берешектер бойынша аудиторлық процедуралар;
- Кредиторлармен есеп айырысудың тәртібі мен кезектілігін анықтау;
- Есепті мерзімінің аяғына қарай қарыз сомасын көрсету арқылы
- Кредиторлық берешектерді түгендеу нәтижесін қарастыру;
- Кредиторлық берешектер туралы мәліметі бар баланс баптары мен
- Жабдықтаушылар мен мердігерлерге аванстыңесебін тексеру;
- Есептің және алғашқы құжаттардың ресімделуінің дұрыстығын тексеру.
Аудитор тексеріс барысында кредиторлық берешектер бойынша ақпараттарға ерекше назар
Ақталмаған кредиторлық берешек болып бюджетпен есеп айырысу бойынша қаржы
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК кредиторлық берешекті тексерудің басты міндеттері
- Берешектердің төлем тәртібі сақталғаннан тексеру;
- Оларды есептеуде қолданылатын бағаның, тарифтің және басқа құндық
- Кредиторлық берешек сомаларының шынайылығын тексеру;
- Есептіліктерді реттеу мен кредиторлық берешекті азайту жөніндегі ұсыныстарды
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК кредиторлық берешек бойынша тексерістің басты
Кредиторлармен есеп айырысу жағдайында бақылауды ұйымдастыру келісім - шарттық
Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысудың бақылауы мен аудиті. Аудитор
а) алынған ТМҚ (Тауарлы-материалдық құндылықтар) мен айналымнан тыс активтер,
ә) алынған ТМҚ, айналымнан тыс активтер, есеп-қисап құжаттары әлі
б) қабылдау кезінде табылған ТМҚ артығымен айналымнан тыс активтер;
в) тасымалдау мен тағы да сол сияқты бойынша алынған
Бұл шот бойынша есептеулер негізі мынадай екі бағыт бойынша
1 Қабылданған материалдық құндылықтар, орындалған жұмыспен көрсетілген қызмет үшін
2 Жабдықтаушылардан алынған ТМҚ кіріске алудың толықтығын талдау.
Жабдықтаушылар мен мердігерлермен есеп айырысуды тексеру бойынша аудитор бағдарлама
Берілген құжаттардың көшірмелері негізінде қуыным өтініштеріндегі жабдықтаушылардың кіналарын айғақтылығын
Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу операциясын бақылай келе, аудитор
Кесте 8
Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу бақылауы бағдарламасы
Аудит процедуралары Ақпарат көздері
1 2
ТМҚ алуға арналған құжаттарды ресімдеудің дұрыстығымен бар екендігін тексеру
ТМҚ-дың саны мен сапасы жөніндегі тілек-талаптары ресімдеудің дұрыстығын және
Алынған құндылықтарды кіріске алудың немесе орындалған жұмыспен көрсетілген қызмте
Жабдықтаушылар мен мердігерлерге берешектің сенімділігін, шынайылығын, нақтылығын және заңдылығын
8 кестенің жалғасы
1 2
Вексельдерді пайдаланып, жабдықтаушылармен ҚҚС алып тасталғанын және олармен есеп
Берілген шот корреспонденциялар жайлы мәліметтерді тексеру, аналитикалық есеп мәліметтердің
Уақыты ертеде өтіп кеткен берешекті айқындау үшін оның уақытын
а) 1 айға дейінгі;
ә) 1 айдан 3 айға дейінгі;
б) 1 айдан 6 айға дейінгі;
в) 6 айдан 1 жылға дейін;
г) 1 жылдан жоғары.
Осы уақыттар негізінде аудитор қаржылық – есеп айырысу тәртібін
Қорытындыда аудитор шот корреспонденциялардың құрастыру бұрыстығын тексереді.
«ҚР СІМ ШБ» РМҚК бюджетпен есеп айырысуды аудиті. Бюджетпен
- Салық салынатын негізді анықтаудың толықтығы және дұрыстығы;
- Салық мөлшерлемесінің және басқа төлемдерді қолдаудың, сондай-ақ төлемді
- Жүргізілетін есептеулердің заңдылығы мен негізділігі және салық төлеуде
- Салық инспекциясына төлем түрлері бойынша есеп беруді ұсынуды
- Бюджетпен есеп айырысудың талдамалы және жинақтамалы есебін жүргізу
- Талдамалы және жинақтамалы есептер жазбаларының Бас кітаптағы және
«Қысқа мерзімді міндеттемелер» бөлімінде «Салықтар бойынша міндеттемелер» акті жеке
Аудитор әрекет етуші заңдарды мұқият зерттеу негізінде салық төлеу
Корпоративтік салық бойынша бюджетпен есеп айырысуды (Д-т 7710 К-т
Әсіресе, шаруашылық субъектінің салық төлемі дұрыстығын тексергенде мына сияқты
Еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысудың аудиті. Жұмысшылар мен қызметкерлерге
Қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысуларды тексеруді әр айдың
Еңбекті уақыт бойынша төлеуде (мерзімді еңбекақы) тарифтік мөлшерлеме немесе
Жұмыс уақыты мен нарядтар есебі табелін, сондай-ақ еңбекті төлеуді
Аудиторлық тексерудің одан әрі жүзеге асатын кезеңдері мыналар болып
- Төлемді есептеудің дұрыстығын іріктеп тексеру;
- Жұмыстың қалыпты жағдайларынан ауытқуымен байланысты болатын қосымша еңбекақыны
- Құжаттық ресімдеу мен іркіліс төлемі;
- Өнімнің ақауын құжатпен ресімдеу мен оны төлеу;
- Түңгі мезгілдегі жұмысқа төленетін қосымша еңбекақы;
- Жұмыстан тыс уақыттағы еңбекақыны төлеу;
- Мерекелік күндердегі жұмыс істегені үшін еңбекақы төлеу;
- Іс жүзіндегі заңды қарастырылған (еңбек демалысына, жұмыстан шығу
- Уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы есептеу ;
- Еңбекақыдан аударымдардың дұрыс ұсталғандығын тексеру.
Заңға сәйкес еңбекақыдан мыналар ұсталынуы тиіс:
- Зейнетақы қорына аударым;
- Табыс салығы;
-Бұрын берілген аванс бойынша берешекті;
-Арифметикалық қате нәтижесіндегі артық төленген соманы беруге;
- Пәтер ақы;
- Баланың мектепке дейінгі балалар мекемесінде тәрбиеленгені үшін;
- Қызметкерлердің кәсіпорынға келтірген материалдық зиянның орнын толтырылуы;
- Ақшалай артық есептеулер;
- Несиеге сатып алынған тауарлар үшін;
- Газет пен журналдарға жазылғаны үшін;
- Орындалатын үкім бойынша құжаттар, өнім ақауы үшін.
Жеке табыс салығы Қазақстан Республикасы «Салықтар және бюджетке міндетті
Зейнетақы жарнасының ұстауы және қызметкерлердің ай сайынғы еңбекақыдан 10%
Қарызға алныған тауарлар үшін ұсталымдар қызметкерлерге ұзақ пайдалану үшін
Тексеру қорытындысында мыналарды атқарылады:
- Шығыстарды еңбекке ақы төлеу қорына жатқызудың дұрыстығы;
- Жеке төлемдерді өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметтің) өзіндік құнына
- Бухгалтерлік өткізбелерді төлеу қоры бойынша жасаудың дұрыстығы;
- Синтетикалық және аналитикалық есепті жинақтық мәліметтерді және еңбекке
- 3350 шоты арқылы орындайтын үкім қағазы және депозитке
3.2 Кредиторлық берешектерді ұйымдастыруды жетілдіру жолдары
Жалпы «ҚР СІМ ШБ» РМҚК кредиторлық берешектер есебі бухгалтерлік
Кәсіпорында кредиторлық берешектердің ұйымдастырылуын жақсарту үшін келесі іс-шаралар ұсынылады:
- дебиторлық және кредиторлық берешектердің арақатынасын әрдайым қарастыру, өйткені
- келісім-шарттармен жұмысты жоғары деңгейде ұйымдастыру, толық сатудан, барлық
Кәсіпорынның кредиторлық берешегінің құрамы, құрылымы мен қарқынын талдау нәтижесі
Аналитиктің міндеті тек кәсіпорынның қаржылық деңгейін қалыптастыру ғана емес,
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын сауықтыруда кредиторлық берешектерді қайта құрастыру маңызды
Елдегі экономикалық жағдайының жақсаруына қарамастан, салық төлеушілердің берешектері азаймай
Қаржылық-шаруашылық қызмет барысында кәсіпорында жиі өз контрагенттерімен, бюджетпен, салық
Екінші бөлімде «ҚР СІМ ШБ» РМҚК көрсеткіштердің талдауын жүргізу
- кредиторлық берешектерді қайта құрастыру;
- өзара есеп айырысулар;
Қарыздардың әр түрін қайта құрастыру күрделі үрдіс. Әрбір нақты
Қарыздарды қайта құрастырудың оң және теріс жақтары алдында құрылған
Кредиторлық берешектерді қайта құрастыру бойынша келіссөздер дипломатиялық және тұлғалық
Әрбір жақ қарызды өтеу мәселесінде басқа жаққа келісімге жету
1. Қарыздар мен міндеттемелер бойынша талаптардың заңдылығын тану;
2. Өтеу мүмкіншілігін растау.
3. Қарыздар бойынша өтіп кеткен мерзімді анықтау.
4. Өтеудің нақты жағдайларын есепке ала отырып, мүмкін болатын
Кредиторлық берешектерді қайта құрастырудың тиімділігі көбінесе жабдықтаушыға, банктерге, тапсырыс
Банкроттылықты алдын-алу, қаржылық сауықтыру мен сыртқы басқару кезеңдерінде жүргізілетін
1.Кредиторлық берешектердің құрамын анықтау және талдау;
2.Ұйымның кредиторлық берешектерін қайта құрудың аса тиімді тәсілдерін таңдау;
3. Бар міндеттемелерді өтеу және жаңа пайда болған міндеттемелерді
4. Кредитормен келісім бойынша сәйкес құжаттамаларды дайындау және оны
Қайта құрастыру үрдісін бастау үшін негізгі ереже – ағымдағы
Мемлекеттік бюджетке міндетті төлемдер бойынша ұйымның берешектерімен қайта құрастыру
Салықтар мен алымдар бойынша қарызы жоқ ұйымдарға өсім мен
Операцияның мазмұнына байланысты есеп айырысулар тек ақша қаражаттарымен байланысты
Қолма-қолсыз есеп айырысу формаларын ҚР ҰБ бекітеді. Бұл:
- төлем талап-тапсырмаларымен есеп айырысу;
- аккредетив пен ерекше шоттар арқылы есеп айырысу;
- жоспарлы төлемдер тәртібінде есеп айырысу;
- төлем тапсырмасымен есеп айырысу;
- аударымдар, чектермен және т.б. есеп айырысу.
Бұл жағдайда кәсіпорын есеп айырысудың аса тиімді тәсілін таңдау
Өзара есеп айырысу контрагенттердің өзара міндеттемелерін өтеу болып табылады.
Қарыздыармен өзара есептесу берешектерді қайта құрастыру әдістерінің кең тараған
Ұйымдар арасындағы өзара есептесу тек қана банк арқылы ғана
ҚОРЫТЫНДЫ
Кредиторлық берешектер есебі және талдауы мәселелеріне байланысты теориялық және
- Міндеттеме - бұл бір тұлғаның (борышқор) нақты әрекетпен
- Кредиторлық берешектер – бұл бір ұйымның басқа заңды
- Кредиторлық қарыздар бухгалтерлік есепке алынады және ұйымның қарыздары
- Кредиторлық қарыздарды талдаудың тікелей міндеттеріне жататындар: ақша қаражаттарының
- Жедел басқару құқындағы «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің
- Баланс құрлымының құрамын талдай отырып келесідей нәтижелер шығаруға
- 2009 жылдың 31 желтоқсанына қарай кәсіпорынның мүліктері 4243751,4
- Ұзақ мерзімді активтер құрамында кәсіпорын қызметкерлері үшін тұрғын
- Негізгі құралдардың баланстық құны 83 480,4 мың теңгені,
- Ұзақ мерзімді активтерге «ДипломатСтройСервис» ЖШС Жарғылық капиталға салым
- Меншікті капиталы мен міндеттемелерінің құрамы мен құрылымы туралы
- 2009 жылы 2008 жылға қарағанда 88074,0 мың теңге
- 2009 жылы кәсіпорынның балансына өкілетті органдардан берілген капиталдың
- Ағымдағы міндеттемелер 72 607,2 мың теңгені құрады, ең
- «ҚР СІМ ШБ» РМҚК кредиторлық берешектері есебі заңнамаға
- Кәсіпорынның кредиторлық берешектері қысқа мерзімді сипатта. Негізінен бұл
- «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК
- Жалпы «ҚР СІМ ШБ» РМҚК кредиторлық берешектер есебі
Кәсіпорында кредиторлық берешектердің ұйымдастырылуын жақсарту үшін келесі іс-шаралар ұсынылады:
- дебиторлық және кредиторлық берешектердің арақатынасын әрдайым қарастыру, өйткені
- келісім-шарттармен жұмысты жоғары деңгейде ұйымдастыру, толық сатудан, барлық
Кәсіпорынның кредиторлық берешегінің құрамы, құрылымы мен қарқынын талдау нәтижесі
- Екінші бөлімде «ҚР СІМ ШБ» РМҚК көрсеткіштердің талдауын
- кредиторлық берешектерді қайта құрастыру;
- өзара есеп айырысулар;
Қарыздардың әр түрін қайта құрастыру күрделі үрдіс. Әрбір нақты
Қарыздарды қайта құрастырудың оң және теріс жақтары алдында құрылған
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. – Алматы: Қазақстан, 1998 ж
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы бөлім). - Алматы:
3. Назарбаев Н.А. Қазақстан – 2030. Ел Президентінің Қазақстан
4. «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның
5. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы». Қазақстан Республикасының
6. «Бухгалтерлік есепті жүргізу ережесін бекіту туралы», ҚР Қаржы
7. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
8. Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі. Қазақстан Республикасының 2007 жылғы
9. Қазақстан Республикасындағы банктер мен банк қызметі туралы. Қазақстан
10. Закон Республики Казахстан от 13.06.2005 N 57-3 «О
11. Закон Республики Казахстан от 29.06.1998 № 237-1 «О
12. О Вексельном обращении в Республики Казахстан. Закон Республики
13. Закон Республики Казахстан от 30.03.1995№ 2155 « О
14. «Об аудиторской деятельности», Закон Республики Казахстан от 20.11.98
15. Қаржылық есептіліктің Ұлттық №1 және №2 стандарттары. Қазақстан
16. Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарын бекіту туралы. Қазақстан
17. Бухгалтерлік есеп тіркелімдерінің нысандарын бекіту туралы. Қазақстан Республикасы
18. Методические рекомендации по составлению корреспонденции счетов: Библиотека бухгалтера
19 Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары. – Алматы: Корпорация «КАРАНА
20. Абленов Д.О. Қаржылық бақылау және басқарушылық аудит: теориясы,
21. Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері -
22. Әбдіманапов Ә. Қаржылық есеп - Алматы 2007ж.-140-178б.
23. Кеулемжаев К.Қ., Құдайбергенов Н.А. «Бухгалтерлік есеп теориясы және
24. Толпаков Ж.С. Бухгалтерлік есеп: Оқулық. – Қарағанды, «Қарағанды
25. «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК
26. «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» РМҚК
27. «Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шаруашылық басқармасы» 2008-2009
28. Назарова В.Л.Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов: Учебник. Под.ред. Н.К.
29. «Типовой план счетов бухгалтерского учета» 010.01.2008 приказ Минфин
30. Нурсеитов Э.О., Нурсеитов Д.Э. «Международные стандарты Аудита: принципы
31. Нурсеитов Э.О., Нурсеитов Д.Э. «Международные стандарты финансовой отчетности:
32. Нурсеитов Э.О. «Бухгалтерский учет в организациях». Учебное пособие.
33. Сейдахметова Ф.С. «Современный бухгалтерский учет». Учебное пособие. Издание
34. Кабылова Н.К.,Доспалинова Ш.А., Оразалинов Е.Н. «Бухгалтер. Основы бухгалтерского
35. Головина Л.А., Жигунова О.А. «Теория экономического анализа». М:
36. Савицкая Г.В. «Экономический анализ деятельности предприятия». - М.:
37. Скала В.И., Скала Н.В., Нам Г.М. «Национальная система
38. Бабаев Ю.А. «Бухгалтерский учет и контроль дебиторской и
39. Колиева З. В. «Бухгалтерский учет кредиторской задолженности //
40. Самойлов, С.В. «Кредиторская задолженность предприятий торговли и общественного
41. Бабаев, Ю.А. Организация бухгалтерского учета расчетов с дебиторами
42. Парушина, Н.В. Анализ дебиторской и кредиторской задолженности //
43. Сысоева, И.А. Дебиторская и кредиторская задолженность // Бухгалтерский
44. Давыденко, Ю.Н. Учет и налогообложение сумм дебиторской и
9
Есеп айырысу шотына
Кірістік төлем тапсырмасы, ақшаның түсуі төлем ордері, операция түрі
Кассаға
Құжат кіріс кассалық ордер, операция түрі жабдықтаушымен ақша соммасы
Есеп айырысу шотынан
Құжат төлем тапсырмасы,ақша қаражаттарын есептен шығару төлем ордері, операция
Әр түрлі дебиторлар мен және кредиторлармен
Құрылтайшылармен
Ішкі шаруашылық есеп айырысулар
Басқа да операциялар бойынша персоналмен
Есеп беруші тұлғалармен
Еңбекақы бойынша
Әлеуметтік қамтамасыз ету бойынша
Салықтар мен алымдар бойынша
Күмәнді қарыздар бойынша
Несие мен қарыздар бойынша
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілермен
Жабдықтаушылар мен мердігерлермен
Ұйымның есеп айырысулары
Кассадан
Құжат шығыс кассалық ордер, операция түрі жабдықтаушыға төлем
Жабдықтаушы шот-фактурасы
Қайтарылған ТМҚ сомасына жабдықтаушыдан ақшаның келуі
ТМҚ қайтарудың жабдықтаушы шот-фактурасы
Тауарларды жабдықтаушыға қайтару
Құжат жабдықтаушыға ТМҚ қайтару
Жабдықтаушымен тауарлар үшін есеп айырысу
Тауарлар түсуі
ТМҚ түсуінің құжаты
Ақша қаражаттар операцияларын есепке алудың мәнi мен мақсаты туралы
Ақша қорының есебі және тапсырмалар
Қаржылық инвестициялар және ақшалар
Кассадағы және есеп айырысу шотындағы қолма - қол ақшаның есебі
Ақша қаражаттар операцияларын есепке алудың мәнi мен мақсаты
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру, оның аудиті және алдауы
Бухгалтерлік есеп бойынша есептер жинағы
Бухгалтерлік есептің концепциясы
Қолма-қолсыз есеп айырысу шарттары және қолдану формалары
Ақша, қаражат түсінігі, олардың қазіргі жағдайда дамуы