Германияның сыртқы экономикалық байланыстары
Кіріспе.................................................................................................................3
I -Тарау. Хх және ххІ ғғ. Германия экономикасының
1.1. Германия экономикасының құрылымы мен ерекшеліктерінің сипаттамасы.............................................................................................................6
1.2. Экономикалық саясатының негізгі бағыттары..............................................9
1.3. Германияның сыртқы экономикалық байланыстары..................................15
II-Тарау. Германия және Еуропалық Одақ.....................................................25
2.1. Еуропалық интеграция мен ЕО экономикасының даму тенденцияляры.......................................................................................................25
2.2. Біріңғай Еуропалық ішкі нарық пен Еуропалық
III-Тарау. ГФР мен Қазақстан Республикасы арасындағы экономикалық
3.1.Екі жақты экономикалық ынтымақтастықтың дамуы............................46
3.2. Экспорттық - импорттық операциялар мен шетелдік
3.3. ҚР мен ГФР – ң арасындағы ынтымақтастықтың даму
Қорытынды..........................................................................................................61
Қолданылған әдебиеттер тізімі...........................................................................64
Кіріспе
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Кез келген елдің өзін әлем
Германия өзінің қалыптасу кезінен бастап халықаралық қатынастарда өз бетінше
Жұмыста әлемдік шаруашылықтың алдыңғы қатарындағы Германия экономикасының жалпы сипаттамасы
Тақырыптың өзектілігі. “Германия өзінің географиялық орналасуына, халық санына және
Егеменді және тәуелсіз еуропалық мемлекеттер арасындағы интеграциялық байланыстардың қалыптасу
ЕО интеграциялық құрылымында өз белсеңділігін арттыра отырып, ГФР Еуропадағы
ГФР – ның экономикалық саясаттың бағыттары мен сыртқы экономикалық
Осы мақсатқа жету барысында бұл жұмыс келесі міндеттерді
Германия экономикасының құрылымы мен ерекшеліктеріне нақтырақ тоқталу;
ЕО құрылу идеясының эволюциясын және оның
ЕО құрылуының негізгі кезеңдерін айқындап, әр кезеңдегі ГФР интеграциялық
Германияның ЕО-ғы орны мен рөлін сараптау негізіндегі қарастырылған кезеңнің
Қазақстанмен екі жақты экономикалық қатынастарындағы перспективаларымен екі жақты ынтымақтастықтың
Бірінші топқа Қауымдастықтың негізін салған құжаттар. Еуропалық Одақ
Екінші топқа орыс, неміс тілдеріндегі баспасөз құралдары
ҚазҰУ- де бүкіл Орталық Азия аймағына таралатын Еуропалық
Зерттеу әдістері. Жұмыстың ішінде сараптау, салыстыру, синтездеу
Жұмыстың құрылымы. Қойылған мақсат пен міндеттерге сәйкес, жұмыс
Кіріспе тақырыптың өзектілігі мен ғылыми зерттелу дәрежесіне
Жұмыстың бірінші бөлімінде Германия экономикасының құрылымы мен ерекшеліктеріне, сонымен
Екінші тарауда Еуропалық экономикалық интеграцияның даму процессіндегі Біріңғай Еуропалық
Қорытындыда бүкіл жұмыс барысына қысқаша түйін берілген.
Жұмыстың жалпы көлемі 65 беттен тұрады, оның ішінде 16
1. ХХ және ХХІ ғ.ғ Германияның экономикалық жағдайы мен
Германия экономикасының қурылымы мен ерекшеліктерінің сипаттамасы.
1990 ж. елдің Батыс және Шығыс бөліктері қосылғаннан кейін
Германия пайдалы қазбалар қорына бай емес. Тек қана тас,
Германия халқы – 82 млн. адам, Еуропадағы Ресейден кейін
Өнеркәсіп. Германия экономикасына «жоғары индустрализация» тән, яғни әлемнің басқа
Қазіргі кезде Германия өнеркәсібі елдің дайын өнімдердің әлемдік нарығында
автомобиль жасау.
транспорттық машина жасау (вагон жасау, ұшақ жасау).
жалпы машина жасау (станоктар, әртүрлі қуралдар жасау).
электротехникалық өнеркәсіп.
дәлдік механика және оптика.
қара металлургия.
Өнеркәсіпте машина жасау, автомобиль, электротехникалық және химиялық өнеркәсіп салаларының,
Қазіргі кезде Германияда қызмет көрсету сияқты экономиканың жекеленген салаларының
Жаңа кәсіпорындарды құру. Соңғы он жыл ішінде жаңа кәсіпорындардың
2000 ж. салық реформасының нәтижесінде кәсіпорындардың және жеке үй
Осы салада Германия Еуропада көшбасшы болып табылады және әлемде
2004 ж. халықтың жартысынан көбі интернетпен пайдаланады, ал 2/3
1.2 Экономикалық саясатының негізгі бағыттары.
Қазіргі заманғы Германияның экономикалық жүйесі әлеуметтік нарықтық шаруашылық болып
Нарықтық механизмнің жұмыс істеуінің алғышарты бәсекелестікті дамыту арқылы мемлекеттік
Әлеуметтік нарықтың шаруашылық моделі экономикалық өсу және байлықтың бірдей
Әлеуметтік кепілдіктің жоғары деңгейі неміс компанияларының таза пайдасының
Германияның экономикалық саясатының жалпы мақсаты – баға тұрақтылығын, жұмысбастылықтық
Мемлекеттік қолдаудағы мақсатты топтарға шамамен 1 млн. жуық сауда,
Германия экономикасының жұмыс істеуіндегі басты алғышарты еркін бәсекелестік болып
Экономикалық және қаржылық саясатты жүзеге асыру және үйлестіру–федерация, общиналардың
Сонымен қатар, федералдық үкіметте тәуелсіз ғалым – экономистер кеңес
«Агенда-2010» реформасының бағдарламасы. 2003 ж. Федералдық үкімет «Агенда-2010» реформасының
Агенда – 2010 экономика, оқыту, еңбек нарығы, денсуалық сақтау,
Салықтың жоғары деңгейгі және шетел инвестицияларын ынталандыру бойынша бағдармалардың
Шетел инвесторларының Германияда жоғары технологиялық өндірістерді құруға мүдделі болмауы
Мемлекет халықтың жаппай наразылығын тудырмау үшін табыс төмен салаларды
Германия өнеркәсіптің базалық салаларында жоғары еңбекақылы жұмыс орындарын сақтай
Мемлекеттік реттеу нарықты кейнсияндық сұраныс экономикасында көрсетілген түрде реттеуде.
1990 ж.ж алғында Германияның әлеуметтік бағытталған экономикасының даму шыңына
Бұл «Neue Mitte» (Жаңа Орта) бағдарламасы келесі бағыттарға сүйенді:
- компанияларға салықтарды төмендету;
- еңбек нарығының икемділігі және
- еңбек ақа төлеудегі шығындардың азаюы
- экономиканың қоғамдық секторын модернизациялау;
Германия экономикасының жаңа бағытындағы негізгі жағдайлар келесілер жатады:
салықтық реформа, 2001 жылдан компания пайдасына салынатын салықтың
Федералдың бюджет шығындарының 16,7 млрд. Долларға қасқарды.
Мемлекеттің зейнетақылық шығындарының қысқаруы және
Икемді еңбек нарығын жасау, жұмысбастылықты ұлғайту және жұмысшылар мен
Қазіргі кездегі Германия экономикасы үшін бәсекқабілеттілігі төмен, икемсіз еңбек
Қазіргі заманғы реформалау бағдарламасы белгілі бір кемшіліктерге ие. Неміс
1998 – 1999 жж. Ұлттық валютаның әлсіреуінен болған экспорттың
Германияның ұлттық шаруашылығының мекемелері үшін оның әулеметтік бағытталған экономикадан
Егер Германия дер кезінде жаңа реформа жүргізбесе
Кесте 1
ЖІӨ көрсеткіштері
млрд евро
2001 ж. 2002 ж. 2003 ж. 2004 ж.
ЖІӨ 2067,57 2071,22 2080,16 2,1
ЖІӨ өсімі 0,6 0,2 0,4 1,9
--------------------------------------------------------------------------------------
Кесте Неміс Бундестагының көрсеткіштерімен құрылған
ЖІӨ бұл кез келген елдің экономикалық жағдайының бірден –
Шаруашылық реформалаудың жаңа бағдарламасы жүзеге асырыла бастады,
ішкі және әлемдік нарықтағы коньюктараның жандануы
экономикадағы фундаментальді өэгерістер: ұлттық шаруашылықтың инновациялық , өнімді және
Неміс экономикасындағы өнеркәсіптік бумға сыртқы нарықтық жағдайда әсер етті.
Неміс экономикасындағы фундаментальді өзгерістер бизнес мәселелерін шешуде
1.3 Германияның сыртқы экономикалық байланыстары.
Германия экономикасында сыртқы байланыстар басты орын алады.
Сыртқы сауда. Германия өзінің тұрақты даму жолында экологиялық
Германияның негізгі сыртқы саудадағы серіктестері:
Сонымен Германияның жетекші сауда серіктестерінің үштігіне Франция,
Жалпы алғанда ГФР- ң сыртқы сауда айналымының 50
Кесте 2
Германияның сытқы сауда құрылымының географиясы 2004 ж көрсеткіштері
Елдер Экспорт Импорт
ЕО 57 53
ЕЕСА (ЕАСТ) 5 6
НАФТА 12 9
Жапон 2 5
Азия елдері, Корея, Тайвань, Гонконг 4 5
Польша, Чехия, Венгрия, Ресей, Түркия 8 10
Қытай и Индия 2 4
Басқа елдер 10 8
Кесте (ITIC) Халықаралық Орталық деректері бойынша құрастырылған.
Бірқатар елдер үшін Германия олардың өнімдерінің негізгі өткізу
Германия Орталық және Шығыс Еуропа елдерінде ірі кредитор болып
Сыртқы экономикалық қызметті қолдау туралы заңды жүзеге асыру арқылы
Реформа жүргізуші «үшінші әлем» елдері мен мемлекеттерін тікелей инвестициялайтын
Әлемдік саудада Германияның үлесі 10%-ке жуық. 2003 ж. бұл
Сыртқы сауда балансының оң сальдосы герман кәсіпорындарының бәсекеқабілеттілігінің жоғарылауы
2001 ж. бастап ағымдағы операциялар бойынша жылдық баланста оң
Германияның сыртқы сауда бойынша көрсеткіштерін, даму тенденциясын дәлірек
Кесте 3
ГФР – ң сыртқы сауда серпіні
млрд. Евро
2000 2001 2002 2003 2004
Тауар айналымы 1045,53 1002,738 1104,49 1193 1270
Экспорт 550,15 517,358 612,59 661 710
Импорт 495,38 485,38 491,9 532 560
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Кесте Германия Бундестаг деректері бойынша құрастырылған
Батыстың индустриалды дамыған елдері Германияның ірі сауда серіктестері болып
Германияның тауар және қызмет көрсету бойынша негізгі импортерлары Франция,
Сыртқы экономикалық байланыста экономиканың бәсекеге қабілеттілігі және тиімділігі үлкен
Ұлттық экономиканың сапалық сипаттамасы бойынша (еңбек өнімділігінің деңгейі, өндірістің
ГФР- сы сыртқы саудасының тауарлық құрылымы дайын өнеркәсіп өнімдерінің
Арнайы несие институттары-экспортты несиелендіру қоғамы (АКА Аусфуркредит-Гезельшафт ГМБХ) және
Дайын өнеркәсіп өнімдері және жартылай фабрикаттар ГФР-ның импортының негізгі
ГФР-ның сыртқы саудасында өнеркәсіпітін дамыған елдер (75%) жетекші орынға
ГФР-ның негізгі сыртқы экономикалық серіктестері АҚШ, ЕО және Жапониямен
Шетелдік инвестициялар. 80ж. алғында Германияда шетелдік кәсіпорындардың инвестиция көлемі
Қазіргі кезде жағдай басқаша көрініске ие. Алайда бұл экспортқа
Халықаралық менеджмент институтының (IMD) зерттеулері бойынша елге шетелдік инвестициялардың
Неліктен Германия шетелдік инвесторлар үшін тартымдылыққа ие? Бұның көптеген
Басқа Еуропа елдеріне қарағанда Германияның экономикалық тартымдылығының айырмашылығы. Германия
Еуропалық Одақ ішкі нарықта 450 млн. тұтынуларға негізделген. Жоғары
Шетелдік инвесторларды екі тақырып шеңберіндегі мәселелер қызықтырады. Біріншіден, германдық
Advanced Micro Devices (AMD) Американдық фирмасы Дрездендегі өндірісі
ГФР-ы шетелге тікелей капитал салымы бойынша әлемде 4-ші орынға
ГФР-ы әлемдегі ең ірі капитал экспортерларының бірі болып табылады.
Германия халықаралық несие капиталдары нарығында өз позициясын нығайтты және
ГФР-ның Еуропадағы инвестициялық айырбас бойынша ірі серіктестері Еуропалық Одаққа
Кесте 4
Германиядан шығарылатын шетелдік инвестициялар
2000 ж.
млрд. евро 2001 ж.
млрд. евро 2002 ж.
млрд. евро 2003 ж.
млрд. евро III кв. 2004ж.
млрд. евро
Барлығы 353,152 270,851 249,672 189,429 184,289
Тікелей 54,045 36,314 9,161 2,268 0,407
Бағалы қағаздар 212,722 123,281 66,711 32,816 79,123
Несиелер
86,385
40,750 111,256
49,236 173,800
34,760 154,345
34,593 104,758
отток 6,471
Кесте 5
Германияға тартылатын шетелдік инвестициялар
2000ж.
млрд. евро 2001ж.
млрд. евро 2002ж.
млрд. евро 2003ж.
млрд. евро III кв.2004ж.
млрд. евро
Барлығы 387,499 249,433 178,948 119,704 70,823
Тікелей 211,786 23,990 38,269 11,400 Отток 37,716
Бағалы қағаздар 49,104 156,175 109,783 91,276 74,616
Несиелер
126,609
19,923 69,268
15,559 30,896
23,504 17,029
отток 1,552 33,923
От.3,028
Кестелердегі деректер Бундесбанк көрсеткіштері бойынша жасалған (2004 қараша)
Германия жеке меншік капиталдың экспортері және импортері ретінде. ХХ
50-60 шы жылдар аяғында жеке меншік капиталды шетелге шығару
Германияға жыл бойы Батыс еуропаның дамыған елдерінен шамамен 86%
1998 ж. жеке меншік неміс капиталының шетелге көрсеткішке жетті.
ГФР тікелей жеке меншік капитал салушы инвесторлаының объектісі автомобиль
Неміс жеке меншік инвестициясының негізгі саласы жылжымайтын мүлік саласы
2.Тарау. Еуропалық Одақ және Германия
2.1 Еуропалық интеграция мен ЕО экономикасының даму тенденциялары
Қазіргі кездегі әлем назарын өздеріне аударып отырған Батыс Еуропадағы
Еуропалық Одақ қазір интеграциялық процесс дамуының керемет аймағы болып
Орталық Азия елдері үшін Еуропалық Одақтың үлгілері орындауға қажетті
Біріншіден, ұзақ уақытқа белгіленген мемлекеттер арасындағы интеграциялық дамудың нақты
Екіншіден, ЕО – тың дамуының кезеңдері. Интеграция еркін сауда
Үшіншіден, Еуропалық Одақ тәжірибелерін ала отырып, Орталық Азия мемлекеттері
Сонымен бірге, Еуропалық Одақтың Орталық Азияға берер тағы бір
Еуропалық одақ экономикасы. Алғашында 1952 ж. Германия Федеративтік Республикасы
1965 ж. Еуропалық Одаққа бірігу туралы келісім – шарт
- Жалпы Еуропалық Одақ азаматтардың қажеттіліктерін өтеу керек. Бұл
- кедендік саясат саласындағы ынтымақтастық бойынша, Еуропалық Одақ бюджетіне
Сонымен қатар, Еуропаға оперативті өкілеттіліктер беру және ЕО шегінде
Еуропалық кеңестің Кельндегі (1999 ж. июнь) сессиясында жұмысбастылық саласында
Лиссабондағы Еурокеңестің сессиясында еуропалық әлеуметтік моделді әрі қарай дамыту
Еуропалық валютаны енгізудегі бірнеше қорытындылар: Еуропа елдері нақты бірігуге
1998 ж. мамыр айында осы критериялар негізінде евро аймаққа
Бұл кезеңде фирмалар мен азаматтар евроны енгізудің әсерін сезбеді,
Екінші кезең 2002 ж. 1 қаңтардан басталады. Жарты жыл
Қазіргі кезде жаңа евровалютаның долларға қатысты өзгеріс оның тұрақтылығының
1998 ж. 2 мамырда Еурокеңес 1999 ж. 1 қантардан
Тәжірибе жүзінде ол былай көрсетіледі:
2002 ж. 1 қантардан бастап айналымға жаңа евро банкноталар
2002 ж. 1 наурызда көне валюталар заңды төлем құралы
1998 ж. 2 мамырда қабылданған экономикалық және валюталық одақ
Еуро сауда, инвестициялық және резервтік валюта ретіндегі потенциалы бойынша
Кесте 6
ЕО елдерінің ЖІӨ серпіні
млрд. ECU/EUR
Елдер 1960ж. 1990ж. 2000ж. 2001ж. 2002ж. 2003ж.
Бельгия 10,7 196,5 248,3 257,3 265,4 278,0 291,2
Дания 5,8 105,0 173,9 180,3 187,2 196,5 213,8
Германия 68,0 1182,0 2026,0 2063,0 2110,0 2187,0 2301,7
Греция 3,5 66,1 122,9 130,4 139,7 150,2 164,1
Испания 11,4 401,7 608,8 650,2 684,7 724,6 745,9
Франция 59,0 958,0 1405,0 1456,0 1500,0 1564,0 1610,5
Ирландия 1,8 37,2 103,5 115,9 125,4 137,9 144,2
Италия 38,0 868,0 1165,0 1217,0 1262,0 1325,0 1524,1
Люксембург 0,6 8,7 20,6 21,8 23,0 25,1 25,8
Голландия 11,6 231,9 401,1 426,8 447,3 473,0 493,1
Австрия 6,1 127,3 204,8 210,7 216,9 225,3 250,4
Португалия 2,8 56,3 115,3 122,9 128,7 134,7 147,6
Финляндия 4,9 107,7 131,2 135,1 138,9 146,2 154,2
Швеция 13,7 187,6 248,5 234,2 245,6 256,8 264,2
Ұлыбритания 68,0 781,0 1550,0 1591,0 1677,0 1756,0 1954,2
Еуропалық одақ 306,0 5274,0 8524,0 8812,0 9152,0 9580,0 9960,8
Деректеме: Statistical Annex of European Economy, spring 2005, PP.
Бұны 6 кестедегі 1960-2004 ж.ж аралығындағы Еуропалық Одақ елдерінің
Біріншіден, бүкіл қарастырылып отырған кезеңге дейін (оның ішінде Еуропалық
Екіншіден, 1960-1990 жж аралығындағы ГФР – ы экономикасының дамуын
30 жыл ішінде (1960 – 1990 ж.ж) ГФР –
Интеграциялық топтамадағы мемлекеттің ролін сипаттайтын маңызды параметр Германияның Еуропалық
Еуропалық Одақ елдерінің ішінде Германия, Ұлыбритания және Францияның ірі
СТАТЭК (Люксембургтің сыртқы сауда статистикасын есепке алатын статистикалық органы)
Люксембургтің Еуропалық Одақ елдеріне экспортының көлемі 2002 ж. салыстырғанда
Еуропалық Одаққа минералдық өнімдердің экспорты (-14,22 %) азайды, «өзге
Еуропалық Одақ елдерінен Люксембургке импортталатын тауар көлемі де сандық
Өзге Люксембургтік экспорттың өнімдердің үлесі бар болғаны 2,63 %
75,6 % -ін құрайды. 2003 ж. Люксембург Еуропалық Одақ
2003 ж. Франция әлемдік саудада экспорт көлемі бойынша
Францияның сыртқы сауда айналымының 62,55 % - і еуропалық
Өнеркәсіп өнімдері (машина, құрал жабдық, химия өнімі, қара металлургия,
Аталған тауарлардан басқа Франция Еуропалық Одақ елдерін электротехникалық жабдықтармен,
2003 ж. агроөнеркәсіп өнімі экспорттың 12,4 % -ін, импорттың
Еуропалық Одақ елдері бойынша француз импортының басым бөлігін энергия
2003 ж. мауысымда Еуропалық Одақ шеңберінде Галилео жобасы бойынша
Өзінің экономикалық потенциалы бойынша Италия әлемнің жетекші өнеркәсіптік дамыған
Сыртқы сауда Италия экономикасында маңызды роль атқарады. Тауар айналымы
2003 ж. Еуропалық Одақ елдері бойынша Итальян экспорты 2002
Итальян экспортын құрайтын негізгі тауарларға: технологиялық құрал – жабдықтар
Италия импортында Еуропалық Одақ елдерінен импортталатын тауарлар бойынша көлік
Итальян экспортының 53% –і және импортының 57% -і (соның
2003 ж. үкімет тарапынан жасалған шараларға қарамастан голланд экономикасы
Голланд экономикасының ашық болуы және әлемдік шаруашылыққа интеграциялануы оны
2003 ж. Нидерланды сыртқы сауда айналымы 586 млрд. Евроны
Еуропалық Одақ елдеріндегі Нидерландының негізгі сауда серіктестері: Германия, Бельгия,
2003 ж. Нидерланды сыртқы сауда құрылымын аса көп өзгеріске
2003 ж. Еуропалық Одақтың тауар және қызмет көрсету экспортында
ГФР – на ет және ет өнімдерін тасымалдау бойынша
ГФР – ң ролі еуропа елдері үшін өте маңызды.
1960 - 2004 жж. аралығындағы ЕО елдері бойынша
Кесте 7
Тауарлар мен қызмет көрсету таза экспорты,
млрд. ECU/EUR
Елдер 1960ж. 1990ж. 2000ж. 2001ж. 2002ж. 2003ж. 2004ж.
Бельгия 4,1 109,4 214,3 219,2 225,9 243,0 261,4
Дания 1,8 37,6 76,2 81,7 83,7 90,4 98,7
Германия 12,9 379,4 682,8 722,1 742,7 807,0 884,2
Греция 0,4 12,4 30,7 31,9 33,8 37,1 41,2
Испания 0,9 65,5 182,6 194,4 204,0 223,2 241,7
Франция 8,2 203,1 403,2 410,6 423,0 456,7 478,2
Ирландия 0,5 21,2 98,2 109,1 117,2 131,8 152,4
Италия 4,8 171,0 330,9 344,4 359,7 396,2 421,9
Люксембург 0,6 9,7 31,7 33,6 34,9 39,2 43,1
Голландия 5,3 125,2 269,5 276,1 282,2 304,6 332,5
Австрия 1,4 50,4 102,6 110,0 116,0 126,8 142,7
Португалия 0,4 18,5 36,7 39,0 40,4 43,9 47,1
Финляндия 1,1 24,6 56,3 54,6 55,8 60,8 67,2
Швеция 3,1 56,1 117,3 108,9 112,5 122,0 154,1
Ұлыбритания 13,6 187,4 435,6 431,2 446,1 477,6 501,4
Еуропалық Одақ 59,4 1471,4 3068,6 3 163,5 3276,4
Деректеме: Statistical Annex of European Economy, spring 2005, P.21-22,
1960 -2004 жж. аралығында ЕО елдері бойынша тауар
5 кесте мәліметтері бойынша ЕО бойынша тауар және қызметтердің
Кесте 8
Тауарлар мен қызмет көрсету импорты
млрд. ECU/EUR
Елдер 1960ж. 1990ж. 2000ж. 2001ж. 2002ж. 2003ж. 2004ж.
Бельгия 4,2 106,1 206,1 209,2 215,8 231,6 245,7
Дания 1,9 32,3 65,9 70,1 72,6 78,8 81,9
Германия 11,2 310,9 674,7 682,9 683,6 748,0 820,4
Греция 0,6 18,5 40,6 42,0 45,1 49,1 54,2
Испания 0,8 79,1 196,0 204,2 212,3 231,9 251,4
Франция 7,3 212,7 382,2 382,9 388,5 423,8 460,7
Ирландия 0,6 19,5 83,5 91,2 98,8 110,7 117,2
Италия 5,0 171,0 319,2 324,9 344,5 377,6 401,2
Люксембург 0,5 9,5 27,0 28,9 29,9 33,3 37,2
Голландия 5,2 117,3 250,3 253,5 259,9 281,9 302,4
Австрия 1,5 48,9 104,7 110,8 116,0 127,5 138,9
Португалия 0,6 22,2 49,7 50,8 51,5 55,1 61,4
Финляндия 1,1 26,3 44,1 42,7 43,9 47,2 50,4
Швеция 3,2 55,2 103,9 95,1 98,0 107,1 117,2
Ұлыбритания 14,6 207,7 461,9 466,2 489,7 525,0 549,7
Еуропалық Одақ 58,1 1434,5 3009,0 3 057,8 3148,3 3429,6
Деректеме: Statistical Annex of European Economy, spring 2004, PP.21-22,
Еуропалық комиссияның экономикалық және қаржылық қатынастар басқармасының
ғана ЕО шегінен тыс елдерден импортталған.
Тауар ағымдарының аймақтық бөлінуі туралы мәліметтер бойынша
Біріншіден, интституционалдық факторлар үлкен мәнге ие. ЕО мүше елдер
Екіншіден, көршілес орналасуы әсер етеді. Көрші елдерге өнімді
Үшіншіден, өткізу нарығының сыйымдылығы маңызды орын алады. Мысалы, ГФР-
Төртіншіден, евро аймағындағы батыс еуропалық елдер технологияның
Соғыстан кейінгі жылдар бойы Германия Федеративтік Республикасы Батыс
2.2 Біріңғай Еуропалық ішкі нарық пен Еуропалық
Еуропалық Одақ шеңберінде тауар, қызмет, капитал және еңбек күшінің
1999 жылдың 1 қаңтарынан бастап, өз кезегіне сәйкес, ЕО
Жаңа кабинет ГФР-ң интеграциялық саясатының негізіне келесі мәселелерді шешуді
жұмыссыздықпен күресу;
еңбекпен қамтамасыз етудің еуропалық Пактісін қабылдау;
ГФР үкіметінің приориттерінің қатарында:
ортақ еуропалық валютаны енгізу;
ЕО елдерінің экономикалық, қаржы және әлеуметтік саясатын реттеуді күшейту;
салық, әлеуметтік және экологиялық салаларда міндеттейтін антидемпингтік нормаларды қабылдау
Әсіресе, басты акцент Германияның еуропалық саясатта қоршаған ортаны қорғауда
ГФР ЕО бюджетіне ең көп мөлшерде төлем төлеуші[27]. Оның
Германиядағы үкімет ауысуы және Еуропадағы саяси жағдайдың жаңаруы ендігі
Бірыңғай ішкі нарық шеңберінде 1990ж. бастап 1993ж. дейін ГФР
Бірынғай ішкі нарықты құрудағы жұмыстың негізгі бағыттары:[28]
Кедендік кедергілерді жою. ЕО мүше-мемлекет арасындағы кедендік алымдар жойылғаннан
Техникалық кедргілерді жою. Тауар өткізу жолында және кедендік одақ
Фискальді кедергілерді жою. Жанама салық салу деңгейлеріндегі айырмашылықтар, оың
ЕО-ң басқа мүше-мемлекеттерде жұмыс істеу құқығы. ЕО мүше-мемлекет азаматтары
ЕО-ң басқа мүше-мемлекеттерінде негізделу құқығы. Бос мамандыққа ие тұлғалар
Қаржылық нарық ашу және капиталдардың кедергісіз қозғалысын қамтамасыз ету.
Мемлекеттік сатып алу құқықтарын ашу. «92 жобасын» жүзеге асыру
Бірыңғай ішкі нарықты құру айтарлықтай экономикалық пайда әкелуге тиіс
ЖІӨК-4,5%-ға өсуі (200 млрд. экюге жуық).
Жұмыс орындарының 1,8 млн мен 5 млн.-арасында өсуі.
Бағалардың төмендеуі (4,5% бен 6,1% арасында).
Сауда балансының 1%-ға жақсаруы.
Тұтынушыларға төмен бағаға тауар ауқымын кеңейту мүмкіндіктерін жасау.
Баяндама ғаламдану әсерлері мен әлемдік нарықтардағы бәсекелестіктің күшеюін,
Соған қарамастан БІН-ты құрудағы артықшылықтар сыртқы экономикалық факторлардың кері
Жалпы заңдармен, институттармен және саясатпен күшейтілген кедендік одақтан жалпы
Американдық нарықтың 40%-ға және жапониялық нарықтан 3 есе үлкен,
Экономикалық және валюталық одақтың құрылуы. 1979ж. 13 наурызда Батыс
1989 ж. сәуірде Экономикалық және валюталық одақ құрудың дәл
Экономикалық және валюталық одақ өз қызметін 1999 жылдың 1
Еуропалық Экономикалық және валюталық одақтың тарихы 1968ж. ұсынылған «Вернер
1990 жж. аяғында ЕО шеңберінде Германияның алдына қойған мақсаты
Германия әлеуметтік мемлекетті жоюды емес, оны ықшамды модернизациялауды көздейді.
Әлемдік деңгейдегі бағаға бейімделу неміс шаруаларына тиімсіз болған жерде,
Германия шынайы тәуелсіз банкті құру арқылы дамуға жолын кеңейте
Тек алға жүруге шешім қабылдаған Германия саяси басшылығының тарихи
Еуро мен саясат арасындағы өзара байланыстың негізгі аспектісін келесі
Еуро – бұл өзінің ЖҰӨ-ң көлемі бойынша екінші, ал
Нарықтық-экономиканың бәсекелестік дамуына ықпал ететін сенімді шаралар өнім өндіру
Еуропаның басым бөлігінде бүгінгі таңда жұмыссыздық деңгейі жоғарылап
Тұрақты экономикалық өсуге көмек көрсетуге бағытталған салық саясаты. Қазіргі
Осылайша, корпорациялардан түсетін салықтың төмендетілуіне инвестицияларды тартатыны байқалды. Инвестициялардың
Еуропалық интеграция мен қатар жүрген валюталық жүйелердің әрі қарай
Еуропалық Экономикалық валюталық одақ – ЕО мүше-мемлекеттері үшін қажет
3. ГФР мен Қазақстан Республикасы арасындағы экономикалық
Екі жақты экономикалық ынтымақтастықтың дамуы
Біз Қазқстанның жаһандық экономиалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан
Біз қатаң бәсекеге әзір тұрып, оны өз мүддемізге пайдалана
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан халықыаралық аренаға шықты. Дәл
1991 жылы желтоқсанның соңғы күндерінде Германия еліміздің тәуелсіздігін
Сонымен екі ел арасындағы сауда-экономикалық қатынастар бұл келісімшартқа қол
Өзара тиімді экономикалық қатынастардың нығаюы мен дамуындағы Германияның
1993 ж Лейпциг қаласында Орта азия ТМД елдерінің өндіріс
1994 ж. Келн мен Берлин қалаларында Келн сауда өндіріс
Сонымен қатар 1993 ж. өзара тиімді экономикалық қатынастарды орнату
Герман экспортын қолдау мақсатында 1994 ж. Қазақстанда Герман
Соған қоса Республикада 50 неміс фирмалар
Қазақстанның неміс экономикасына деген қызығұшылығы бірқатар себептерге байланысты.
Қазақстанда Еуропаны соның ішінде Германияны қызықтыратын
Германия үщін Қазақстан аса тиімді нарық болып келеді.
Германияның Қазақстанмен экономикалық – сауда қатынастарын
Екі жақты экономикалық ынтымақтастықтың дамуындағы маңызды рөл атқаратын қазақ
Фирма әлемдегі ең ірі химиялық концерлердің бірі болып келеді.
Қазіргі кезде Қазақстанда 460 Германиямен бірігіп
Екі жақты ынтымақтастығының дамуы сонымен қатар Германияның бөлек
Қазақстан Герман жерлерімен ары қарай сауда –
Соңғы жылдары жүзеге асырылған шаралар: Кельн қаласындағы Қазақстан
Сонымен қатар Республикамыздың түрлі неміс жәрмеңкелеріне
2006 ж өткізілген Қазақстанның делегаттар тобының “Hannover –Messe
Өткен жылдары жүргізілген барлық шаралар мен қолқойылған келімшарттар
3.2 Экспорттық - импорттық операциялар мен шетелдік инвестициялар.
Қазіргі кезде мемлекетіміз ірі масштабты экономикалық реформаларды жүргізуде. Қазақстан
Кесте 9
Батыс Еуропа елдерінің Қазақстан экспорты мен импортындағы үлес салмағы
Елдер Экспорт Импорт
2001 2002 2003 2004 2001 2002 2003 2004
Автрия 2.1 2.8 1.9 1.6 1.4 0.5 0.9 0.6
Бельгия 0.3 0.1 0.4 0.5 0.2 0.8 0.5 0.7
Ұлыбритания 4.1 3.9 5.4 6.5 5.2 2.2 1.8 3.9
Германия 6.7 6.9 9.3 8.7 8.6 8.6 8.7
Нидерланды 8.3 5.1 3.2 3.2 0.8 1.2 1.6 1.8
Франция 0.2 0.1 0.1 0.4 0.7 0.8 1.4 1.7
Швейцария 3.6 3.6 4.5 5.3 1.5 1.1 1.2 1.0
Швеция 0.1 0.3 0.1 0.2 0.4 0.3 0.3 0.2
-----------------------------------------------------------------------------------
Кесте ҚР Ұлттық Статагенттігінің деректері бойынша құрылған
Кестеден көріп тұрғанымыздай Қазақстанның экспорты мен импортының жоғарғы үлес
Қазақстанда Герман импорты Ресейден кейін 2 –
Қазақстан Республикасының Статагенттігінің деректерінің анализі бойынша республикамыздың экспортын 96%
Кесте 10
Қазақстаннан Германиияға шығаралатын экспортының тауарлық
құрылымы
мың АҚШ доллар
Тауар аталымы Жылдар
2000 2001 2002 2003 2004
Мыс
219446,6 279979,7 196829,2 23086,8 40868,4
Мұнай, мұнай
тауарлары және мин. отын 79984,1 179148,9 213391,0 107810,5 19290,9
Былғары шикізаттары
177,5 1103,1 2567,3 3019,5 3226,5
Қара металлдар
615,1 1755,4 1340,8 2870,2 4127,2
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Кесте ҚР Статагенттігінің:ҚР сыртқы сауда мен біріккен кәсіпкерлік. Статистикалық
Ал Германиядан Қазақстанға әкелінетін импорт жеткізімдерінің ішінде ерекше орын
Кесте 11
Германиядан Қазақстанға әкелінетін импортының
мың АҚШ доллар
Тауар аталымы Жылдар
2000 2001 2002 2003 2004
Машина жасау өнімдері
26132,4 37571,2 70058,5 100364,9 136616,1
Электротехникалық жабдықтар 35596,0 53987,8 58843,6 75684,6 12316,0
Механикалық құрылғылар 93144,6 116263,6 177896,5 184385,7 195746,9
-------------------------------------------------------------------------------------------------Кесте ҚР Статагенттігінің:ҚР сыртқы сауда мен біріккен кәсіпкерлік. Статистикалық
Қазақстанға әкелінетін Герман импорты көлемі бойынша әлемде Ресейден кейінгі
Кесте 12
Қазақстан мен Германия арасындағы сауда айналымы
млн АҚШ доллар
Жылдар 2000
2001 2002 2003 2004 2005*
Ақша бірлігі 886.6
992.0 806.6 880.6 1.3 млрд 1.7 млрд
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Кесте Қазастан мен Германия арасындағы экспорты мен имортының
Сонымен қатар бұл тенденцияны экспорт – импорттың операциялардың даму
Жалпы Қазақстан – Германия арасындағы ынтымақтастықтың экспорт импорт сауда
Кесте 13
Қазақстан Республикасының Германия Федеративтік Республикаға шығарылытын
млн. АҚШ доллар
Жылдар 2000 2001 2002 2003 2004 2005*
Ақша бірлігі 550.9 501.8 220.3 146.4 212.8 321
-------------------------------------------------------------------------------------------------Кесте ҚР Статагенттігінің: ҚР сыртқы саудасы. Статистикалық жылнама. Ред.
Кесте 14
Германия Федеративтік Республикасынан Қазақстан Республикасына
әкелінетін импорты
млн. АҚШ доллар
Жылдар 2000 2001 2002 2003 2004 2005*
Ақша бірлігі 335.7 409.2 586.2 734.2 1053.1 1427.6
-------------------------------------------------------------------------------------------------Кесте ҚР Статагенттігінің: ҚР сыртқы саудасы. Статистикалық жылнама. Ред.
*2005 жылғы деректер www.almaty .diplo. de
Сонымен Қазақстанның Германиямен саудасы ҚР – дың бүкіл сауда
Республикамыздың экспортының шикізатқа бағыттылығы, бұл Қазақстанның экспортын қамтамасыз етуші
Сыртқы экономикалық байланыстар максималды түрде өзара тиімді мен пайдалы
Инвестициялар
Экономикамыздың шикізатқа бағытталуының сипаттамалы сонау Кеңес Одағының қарамағында
Әлемнің көптеген елдердің әлеуметтік экономикалық дамуы шетелдік капиталдың катысуымен
Әрине, шетелдік капиталды тартудың негізгі мақсаттарының бірі экономикалық артта
Қазақстанның әлемдік экономикаға интеграциялануының салдарынан еліміз көптеген мемлекеттерімен,
Осы сыртқы экономикалық байланыстарда Қазақстан елдің өндірістік саласына шетелдік
Кесте 15
Қазақстан Республикасындағы экономика секторларындағы перспективалық инвестициялар
(%) көрсетілген
Экономика секторлары
Перспективалық инвестициялар
1
Мұнай – Газ 52,0
2 Кәсіптік қызмет көрсету 12,0
3 Кен өндіру 16,0
4 Көлік
12,0
5 Өндіріс/қайта өндеу
12,0
6 Телекоммуникация 4,0
7 Тұтыну тауарлар
4,0
8 Сауда 12,0
9 Химия/ энергия
8,0
10 Құрылыс
8,0
11 Ауыл шаруышылығы
4,0
12 Жоғары технологиялар
12,0
Кесте салықтар мен инвестициялар жөніндегі халықаралық (ITIC) Халықаралық
Қазақстанға тартылатын шетелдік инвестициялардың ішінде Германияның да үлесі маңызды.
Германияның Қазақстандағы инвестициялық қызметі ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 1992
Инвестициялар үшін приоритетті бағыттары анықталып, қаржыландыру ға тиіс проектілер
Сонымен қатар екі ел арасындағы экономикалық ынтымақтастық пен инвестицияландыру
Жалпы Германияның Қазақстанға құйылатын тікелей инвестициялардың түсімі онша көп
Кесте 16
Германияның Қазақстанға құйылатын тікелей инвестициялар түсімі
млн. АҚШ доллар
Жылдар
2000 2001 2002 2003 2004
Ақша бірлігі 46,8 50,6 37,4 63,9
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Кесте ҚР Статагенттігінің:ҚР сыртқы сауда мен инвестициялар. Статистикалық жинақ.
Германиядан тартылатын тартылатын тікелей инвестициялардың түсімдерінен басқа неғұрлым
Сонымен қатар 1996 ж. Қазтелеком мен Дойчетелеком арасында
1997 ж. қазан айында Германияда Қазақстан республикасының
Келіссөздер нәтижесінде бірқатар келісімдерге қол қойылды. Соның ішінде: ҚР
Сонымен Қазақстан экономикасындағы Германияның инвестициялық қызметі белсенді және перспективалық
Соңғы кезде ғылымды қажетсінетін салалардың маңызы арта түсуде.
және ақпараттық технологияларды әзірлеу және машина жасау мен
салаларында мамандануы - Қазақстан экономикасы үшін маңызды фактор.
Ғылымды қажетсінетін тауарлардың экспортын ынталандыру нәтижесінде Германия әлемдегі тіркілген
Ғылымды қажетсінетін атуарларды сату қазіргі заманда өте тиімді
Қазақстан экономикасына оң әсер ететін тікелей неміс инвестициялардан
Оның ішінде мұнай - газ секторандағы проектілерге қысқаша
«ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясы «Сименс» неміс компаниясымен көптеген проектілер бойынша
Тағы бір неміс компаниясы «Cegelec and Co KG»
Сонымен қатар «КазТрансГаз» неміс «MAN Ferrosaal
Қазақстан «Теміржолы» мен «Сименс» (кәсіпорындарды басқарудағы компьютерлік жүйені енгізу)
Ал «Гюнтер Папенбург» фирмасы – Алматы-Бишкек автомобиль жолын салу
«Сименс» концернің қатысуымен байланыстар айтып кеткен проектілерімен
Неміс инвестициялар, проекетілер мен ұзақ мерзімді келісімдер әдетте мемлекеттік
3.3 ҚР мен ГФР – ң арасындағы ынтымақтастықтың даму
Мемлекет өз тарапынан іскерлік бастамашылықтың жолындағы заңнамалық, әкімшілік
Германия мен басқа елдерге шығарылатын шикізаттық емес тауардардың
Біз түпкі өнімдерін экспортқа шығаруға бағдарланған өндірістерді, мұнай –кәсіп
Екі жақты ынтымақтастықтың дамуында бірқатар мәселелер бар.
Кеден баж салықтарының көтірілуі; Қазақстан кей жағдайларда экспортының әлемдік
Қазақстан экспортының негізгі баптары үшін әллемдік нарықтың жағымсыз коньюктурасы.
Германияың географиялық алшақтығы, ортақ шекараның жоқтығы мен бұл
Шешу долдары
Жалпы Қазақстан-Герман қатынастарын теңгерімді деп айту қиын.
Осы екі жақты сауда айналымының неғұрлым рационалды құрылымын құру
Тіптен, менің ойымша Германиядан әкелінетін жеңіл және тамақ өнеркәсібінің
Сауда экономикалық ынтымақтастығы негізгі тежеуші факторлары болып Германияның
Германия Қазақстанның жетекші сауда серіктес болғанына қарамастан, ынтымақтастың даму
Сонымен қатар ынтымақтастың дамуын тежеп тұратын:
көтеріңкі кеден тарифтері;
Қазақстан экспорт баптары үшін әлемдік нарықтық қолайсыз коньюктурасы;
Қазақстанның Германиядан географиялық алыс орналасқаны;
және ҚР транспорт жүйесінің нашар жағдайы;
сияқты мәселелер бар.
Сондықтан, сауда айналымын эффективті түрде дамыту үшін, менің
кеден және салық салалаларының мәселелеріне қатысты инфрақұрылымды
біздің республикамыздың транспорттық инфрақұрылымын дамыту;
және көлік пен коммуникациялық жүйелер саласындағы инфрақұрылымды дамыту;
заң мен кеңес беру компаниялардың қызметтерін жоғары деңгейге келтіру;
Сондай сияқты мәселелерді шешуге арналған 1994 ж. құрылған
Дегенмен көрсетілген мәселелер сауда – экономикалық ынтымақтастығының дамуын
Германияның әлемдік экономикадағы, соның ішінде ЕО-дағы жетекші рольге ие
Ал Германияның Қазақстанға деген қызығұшылығы еліміздің бай ресурстарға ие
Сонымен, екі елдің экономикалары өзара тиімді бір-бірін толықтырып отыр.
Неміс экономикасын құрылымын негізінен жоғары технологиялық үндеу салалары, ал
Ал Қазақстан экономикасында керісінше жағдай, минералдық ресурстар және шикізат
Германияның экспортының 75%-ін машина жасау өнімдері, электротехникалық және химия
Бұл тұжырымдарды қорытындылай келе Қазақстан мен Германия үшін бірлескен
Екі жақты экономикалық қатынастардағы перспективаларын айтатын болсақ, келесі приоритетті
Жалпы алғанда Қазақстан мен Германия арасындағы қаттынастар жоғары қарқын
ҚОРЫТЫНДЫ
Жұмысты жазу барысында Германияның Еуропалық Одақтағы және әлемдегі
- “Германия өзінің географиялық орналасуына, халық санына және экономикалық
Германия Федеративтік Республикасы еуропалық экономикасының негізін құрайды. Германияның экономикалық
Германия экономикасына «жоғары индустрализация» тән, яғни әлемнің басқа дамыған
Германия экономикасында сыртқы байланыстар басты орын алады.
2004 ж. экспорт көрсеткіші бойынша экономикалық потенциал 3
- Қазіргі кездегі әлем назарын өздеріне аударып отырған Батыс
Еуропалық Орталық банктiң германдық Бундесбанк үлгiсiмен салынуы және
Бүгінгі таңда, еуропалық аймақтардың рөлі өсуде. Аймақтар комитетінде Германия
Германия үшін еуропалық интеграцияны аяқтау оның негізгі мүддесіне айналды.
- Германияның Қазақстанмен сауда – экономикалық ынтымақтастығын дамытудағы
Қаншама дегенмен ҚР мен ГФР экономикалық қатынастары өзара тиімді
Германияның әлемдік экономикадағы, соның ішінде ЕО-дағы жетекші рольге ие
- Ал Германияның Қазақстанға деген қызығұшылығы еліміздің бай ресурстарға
Екі елдің арасындағы екі жақты экономикалық қатынастардың болашағын анықтағанда,
-Жалпы алғанда Қазақстан мен Германия арасындағы қатынастар жоғары қарқынмен
Қазақстан мен Германия арасындағы байланыстардың бүгінгі жағдайына анализ жасай
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
K. Eggers «Deutschland in der Welt» //Tatsachen ueber Deutschland\\
Намазбеков М. Н. «Экономика Германии: современное состояние и перспективы»
«От краха ГДР к единству Германии» // Ведомство печати
Die Wirtschaft von Deutschland // Das Magazin Deutschland –
Важнейшие отрасли экономики Германия // Германия Факты. – Берлин
Forum fuer Politik, Kultur, Wirtschaft und Wissenschaft
Cтруктуру социальной рыночной экономики // Германия Факты. - Берлин
Экономический строй и экономическая политика// Экономика Германии в хх/
Правительственное заявление федерального канцлера Г. Шредера «Так как мы
Der deutsche Bundestag.// Die Statistik von der Wirtschaft der
. Европейское Сообщество на пути к единому рынку.-М.,1990.-С.55
Борко Ю.Л. Общий европейский дом: что мы о нем
Германия в мировой торговли // Ведомство печати и информации
Р. Ульрике «Не только продавать и экспортировать» //
Товарная структура ФРГ // Ведомство печати и информации
Der wichtigste Handelspartner in der EU – Deutschland// Deutsche
Die Investitionstaetigkeit von Deutschland//Der deutsche Bundestag./ Die Statistik von
Иванов И. Д. « Единый внутренний рынок ЕС: Свет,
.18. Иноземцев В.Е., Кузнецова А.У. Объединение Европы на пути
19.Ж. А. Атымтаева Еуропалық Одақ интеграциясының Орталық Азия тәжірибесі//
20. Алан Ваддамс « Европейская интеграция от «А» до
21. «Европейский Союз Ра пороге хх века.// Выбор стратегии
22. Фаминскийй И. П «Единый валютное сообщество –
23. Сессhini P. The European challenge: 1992, The Benefits
24.Экономика Европейских стран // www.eu –information.de
25.Die Benelux Laender // www. benelux.com
26. Быков П, Власов П. Сверхновая Европа.//Эксперт.-17 июля 2001.–С.42-46.
27.Kaiser K. Das vereinigte Deutschland in der internationalen Politik//
28. Безруков А.И. Европейское Сообщество на пути к единому
29. Шемякин Л. К. Единый Европейский рынок// Европейский
30.Шемятенков В.Г. Евро:две стороны одной монеты.–М., 1998.-С.45-46.
Маастрихтский договор и Германия. Европейский союз: факты и комментарии.
31. Губайдуллина М.Ш. Европейская политика Германии в период введения
32. Шпэт Л.1992: Мечта о Европе.-М., 1983.-С.65
33 Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті ең
34. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасу мен
35.Договор между РК и ФРГ о развтитии широкомасштабног
36. Токаев К. К. Внешняя политика Казахстана в условиях
37. Отношения между ФРГ и РК. Посольство Германии.- Алматы,
38. Назарбаев Н. А Казахстан -2030. «Ашық экономика
39.Торговля между Казахстаном и Германии // www.almaty.diploma.de
40.Дюкарева Г. Р. Инвестиционный климат в Казахстане // Аль-Пари
41.C казахстанской энергичностью и германской педантичностью // казахстанская правда
42.Инвестиции Германии в Казахстан// Deutsche Allgemeine Zeitung–Алматы -2003-2
43.Statistik ueber Deutschland // Deutsche Bundestag www.bundestag.de
Қосымша баспасөз құралдары
Frankfurter Allgemeine Zeitung 2001
Deutsche allgemeine Zeitung 2005
Журнал Европейский Диалог 2004
Международная жизнь 1999-2005
«Wirtschaft von Deutschland»
65
езруков А.И. Европейское Сообщество на пути к единому
Иноземцев В.Е., Кузнецова А.У. Объединение Европы на пути к
Германия Федеративті Республикасының Орталық Азияға қатысты сыртқы саяси концепцияларының негізінде орталық азиялық бағытының басымдылықтарын көрсету
Аумағының құрамы
ГФР мен Қазақстан Республикасы арасындағы экономикалық қатынастар
Германия мемлекеті
Германияның орталық Азиядағы саясаты (1992-2009 жж.)
Германия
Халықаралық еңбек бөлінісі туралы мәліметтер
Германияның Орталық Азиядағы саясаты (92-2009 жж.)
Германия Федерациялық Республикасы
Германия Федерациялы республикасы (ГФР)