Қарыз алушы
Мазмұны
1 Нарық жағдайындағы несие
1.1 Несиенің мәні, қажеттілігі және құрылымы………………………………
1.2 Несиелік жүйені құру принциптері, формалары
1.3 Несие жүйесі дамуының әлемдік
2 ҚР-дағы несие жүйесінің дамуының
2.1 ҚР-дағы несие жүйесінің даму
2.2 ҚР-ның несие жүйесінің қазіргі
3 ҚР-ның несие жүйесін перспективалық
3.1 ҚР-ның несие жүйесін дамыту
1.НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ НЕСИЕ ЖҮЙЕСІНІҢ
1.1 Несиенің мәні, қажеттілігі және құрылымы.
Несиенің мәнін анықтаған кезде бірқатар
-несие келісімі тұтасымен алғанда несиенің
-несиенің мәнін талдауда несиенің құрылымын,
Несиеде өзгермейтін, тұрақты болып қалатын
Несие беруші- несиелік келісімнің қарыз
Қазіргі уақытта қарызға ақша ұсынатын
Қарызға алушы - несиелік қатынастар жағы,
Несиелік мәміледе қарызға алушы несие
Несие берушілер мен қарызға алушылардан
Несиеленген құн ұдайы өндіріс процесін
Несиеленген құн өндірістік қорлардың ауыспалы
Несиенің қарастырылған құрылымы оның біртұтастығын
Несиеленген құн қозғалысының сатыларын қарастырсақ,
Ко –Қақ--Кп ... Рб ... Кқ ... –Бқ
Мұндағы: Ко – несие орналастыру;
Қақ – қарызға алушының несиені алуы;
Кп – несиенің пайдаланылуы;
Рб – ресурстарды босату;
Кқ – несиенің қайтарылуы;
Бқ – банктің аталмыш қарызды қайтаруы.
Несиеленген құнды орналастыру (несиенің ұсынылуы) Ко
Несие алу (Қақ) қарыз алушының уақытша
Несиені пайдалану (Кп) қарыз алушының
Несиенің қайтарылуы (Кқ) уақытша пайдаланылған
Уақытша пайдаланылғаннан кейін (Кп) құнды
Осы қарастырылған кезеңдер несиеленген құнның
Несиенің мәнін тану үшін
Несиенің қайтарылуы – уақытша пайдаланнған
Несиенің әлеуметтік-экономикалық негізі оның қоғамдық
Банкке, несие берушіге қарыз алушының
Несиенің құрылымын, қозғалыс кезеңдерін және
Несиенің тағы да көп анықтамалары
Несиеге толық анықтама беруге тырысып
Несиелік қатынастардың мәні несиенің- қайтару, қамтамасыз
Бұл принциптер несиенің алғашқы даму
Несиенің қайтарылу принципі – қарыз алушының
Несиенің төлемділігі – қарыз алушыға берілген
Несиенің жеделдік принципі қарыз алушыға
Белгіленген мерзімді бұзу – несие беруші
Несиенің мақсатты сипаты несие берушіден
Бұл принциптердің барлығы бір-бірімен өзара
Несие – ақша сияқты тарихи экономикалық
Несиенің объективті қажеттілігі табиғи
Капитал түрлерінің ауысуы бір шаруашылық
Қызмет процесінің бағыттылығы ауыспалы айналымның
Өңдірісті жеке шаруашылық жүргізуші субъектілері
Осылайша негізі және айналым қорларының
Ақшалай қаржаттың уақытша босауы және
Қаражатқа деген қажеттілік пен оның
Несиенің объективті қажеттілігі несие қатынастарын
Несиенің мүмкіндігін шындыққа айналдыру үшін
Несие беруші мен қарыз алушының
Осылайша, экономикалық негіз бен (капиталдың бірдей
Шарушылық жүргізуші субъектілердің жеке ауыспалы
Түрліше несие қарым-қатынастарындағы несиенің мән-маңызы
Құндық қатынастың ерекше формасы ретінде
Несиелік қатынастар пайда болатын
Қарызға алушы несиені кедей болғаны
Сонымен, несиенің объективті өмір сүруінің
-жеке тауар өндірушілердің өндірістік (негізгі
лар айналымы мен жеке ауыспалы
сәйкес келмеуі;
-несие беруші мен қарызға алушының
-несиелік қатынасқа несие беруші мен
танытуы.
Несие объективті қажеттіліктен туындаған және
Оның көмегімен мемлекеттің, халықтың, ұйымдардың және
Несие мен ақшалар – түрлі экономикалық
Осыған байланысты несие және ақша
* Нарықтық экономикада
Өндіріске қатысты екінші кезекте бола
Несие жүйесінің ролі мен маңызы
Несие жүйесі өз қызметін атқарған
Бірақ несиелік қатынастардың мазмұны ақша
Несие жүйесі елдегі ақша айналымын
Несиелік қатынастардың екі түрлі сипаты
Екі жақты қатынастар мыналардың арасында
Несиелік қатынастар несие экономикалық категориясының
Несие екі формада болады: тауарлық
Несиелік қатынастардың, несие формаларының және
Тар мағынадағы несие жүйесі – бұл
Несие жүйесі банктік және
Несие жүйесі несиелік операциялардың көлемінің
Қазіргі кездегі несие жүйесі бұрыңғы
-банктік капиталдың және банктік монополиялардың
және орталықтануы;
-несиелік мекемелердің әр алуан түрлері
шеюі;
-банктік капиталдың өнеркәсіптік капиталмен байланысуы
жылық капиталдың қалыптасуы;
-несиелік, соның ішінде монополистік мекемелер
дануы мен интернационалдануы және континент
лық несиелік монополиялардың пайда болуы.
Экономиканың тарихи-экономикалық дамуының әрбір сатысына
Мемлекеттік банк басқарған несиелік жүйенің
Қазіргі кездегі несие жүйесінің күрделі,
орталық (эмиссиялық) банк;
коммерциялық банктер;
мамандандырылған несие мекемелері (сақтандыру,жинақтық,
ипотекалық,сенімгерлік және т.б.)
Шаруашылық буындардың ұсынатын қаржы қызметтерінің
Орталық банк – бірінші деңгейдегі басты
Орталық банк тікелей ықпал ету
Коммерциялық банктер ссудалық капитал
Олар бұрынғысынша үкіметтің, іскер топтардың
Мамандандырылған қаржы-несие мекемелері (оларды басқаша
Парабанктік мекемелер не клиенттердің белгіленген
Бұл мекемелер үшін екі жақты
АҚШ-тың несие жүйесі өте дамыған
АҚШ-тың несие жүйесіне қарама-қайшы Жапондық
КСРО күйрегенге дейін Қазақстанның өзіндік
Қазақстанның несие жүйесі орталық банк-Қазақстан
Қазақстанның несие жүйесі 1999 жылдан
Қазақстан несие жүйесі
3-сурет
1.2. Несиелік жүйені құру принциптері, формалары
түрлері
Несие жүйесінің ұйымдастырылуы мен
Банк ісіне мемлекеттік монополия ұғымы
Нарықтық экономиканың ерекшеліктері банктік емес
Қазақстан Республикасысының Ұлттық банкі (бұдан
Банк ісінің әлемдік тәжірибесі мынаны
Олардың басшылық ролі мемлекет берген
Коммерциялық банктер несиелік саясатты жүргізуде
Нарықтық экономикада банктік емес институттарды
Экономиканы басқара отырып мемлекет ортақ
Несие жүйесін құрудың басты принципі
Қазіргі таңда Қазақстан аумағында 385
Барлық ақша айналымының несие жүйесінде
Мемлекеттік валюталық монополия принципіне үлкен
«Валюталық реттеу» түсінігіне нормативтік актілерді
Бұл принцип – елдің тәуелсіздігін сақтау
Орталық банктің автономиясы егеменді елдердің
Банктер оперативті банктік қызметпен байланысқан
Ұлттық банк Қазақстан Республикасы Парламентіне
Істің мән-жайы мынада, яғни бүкіл
Орталық банк елдегі ақша-несие саясатының
Ұлыбритания мен Францияда орталық
Орталық банктердің автономиясы Германия, АҚШ-та
Біздің еліміздегі және шет елдегі
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің үкіметтен
Президенттің заң күші бар «ҚР-сы
а)Қазақстан Республикасы Қаржы Министірлігіне қарыз
пілдемелік міндеттемелеріне сәйкес келісім жағдайында
зімді несиелер береді;
ә)Қазақстан Республикасы Қаржы Министірлігіне Қазақстанның халық-
аралық ұйымдарға мүшелігіне байланысты жазылу
лемдеріне қатысты өзара келісілген жағдайлар
сиелер береді».
Ұлттық банктің басқа клиенттері сияқты
Әрбір несие бойынша Үкімет нарықтық
АҚШ-та,Жапонияда,Англияда, Канада және т.б.елдерде үкіметті тікелей
* Несие формасы –
Таңдап алынған жіктеу өлшеміне қарай
-қызмет ету саласына қарай-ұлттық және
-несие мәмілесінің объектісіне қарай-ақшалай және
-несие қатынасының субъектісіне қарай-банктік,коммерциялық,халық-
аралық,тұтынушылық несиелер;
Несиенің тауарлық формасы – тарихи жағынан
Несиенің тауарлық формасы осы замаңғы
Несиенің тауарлы формасының негізінде ақшалай
Несиенің тауарлық және ақшалай формаларымен
Несие түрлері – бұл оның несиелерді жіктеу үшін пайдаланатын,
Несиенің айрықша түріне жылдам сатылатын жылжымалы мүлікпен немесе құқықпен
Ломбардтық несиені негізгі әр алуан түрлеріне құнды қағаз кепілдігімен
Жаңартпалы несие (револьверный, ағылшынша revolve-айналыста болу, кезең сайын ауысып
Несие желісі қарыз алушының алдындағы несие ұйымының оған несие
Овердрафт (ағымдағы банк шотының келісімшарты аясында несиелеу) несие ұйымының
Несиенің басқа формаларына қарағанда коммерциялық несие олардан бұрын
Осы несие формасының құралына вексель жатады. Вексель қолма-қол ақшасыз
Вексель- бұл сатып алушы-қарызгердің жабдықтаушы алдындағы заңмен қатаң белгіленген
Вексельдің қолдан қолға өту барысында табыстау жазбасы-индоссамент жасалады. Вексельде
Коммерциялық несиенің басты мақсаты- тауарлардың сатылу процесін жеделдету және
Оған тән белгіге оны пайдаланғаны үшін сатылған тауарлардың немесе
Коммерциялық несие дамыған елдерде кеңінен тараған және ол өндірістің
Коммерциялық несие көбінесе ауыл шаруашылығында қолданылады. Азық-түлік корпорациясы фермерлерге,
Коммерциялық несиені тауар жеткізушілер сатып алушыларға жеткізілген тауар үшін
Дамыған нарықтық экономика жағдайында коммерциялық несие банк несиесімен әрдайым
Нарықтық экономикада несиенің формасы банк
Банк несиесінің бірінші ерекшелігі- банк
Несие формасының екінші ерекшелігі- шаруашылық
Банк несиесінің үшінші ерекшелігі- банк
Банк несиесі банк пен қарыз
Банк несиесі берілетін мерзіміне қарай
Ұзақ мерзімді несие ұзақ мерзімді архивтердің
Банк несиесінің есебінен залалдардың орнын толтыруға, жарғылық капиталды қалыптастыруға,
Несие есеп айырысу құжаттарының төлеміне қолма-қол ақшасыз түрінде, жекелеген
Несие қарыз алушыларға тек несие келісімшартында қарастырылған мақсаттары үшін
Банк несиесі негізіне тікелей болады, яғни, қарыз қарыз алушыларға
Қазақстандағы коммерциялық банктер соңғы бес жылда (2001-2006 жж.) экономикадағы
1.07.2006 ж. несие салымдарының құрылымы:
- қысқа мерзімді несие -47,9%;
- орта мерзімді несие (1 жылдан 5 жылға дейін)-32,2%;
- ұзақ мерзімді несие (5 жылдан жоғары)-19,9%;
Тұтыну несиесі халыққа оның ағымдық сипаттағы қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін
Халықты несиелеу халықтың өмір деңгейін арттыруға бағытталған мемлекеттік несие
10-12 %-ын тұтыну несиесін өтеуге жұмсайды. Қазақстанда несиенің бұл
Несие халыққа тауарлы формада және ақшалай формада берілуі мүмкін.
Тұтыну несиесінің қосарлы қызметі бар: бір жағынан, тауар айналымы
Несиелеу объектісі бойынша Қазақстанда тұтыну несиесі мыналарға: кезек күттірмейтін
Тұтыну несиесі белгілі бір дәрежеде табыстары біркелкі емес тұрғындардың
Тұтыну несиесі банк операцияларымен тығыз араласып кеткен.Мәселен, сатып алушылардың
Тұтыну несиесі халықтың тауарға деген
Қазақстанда тұрғын үй құрылысын салуға
Жылжымайтын мүлікті кепілге салу арқылы
-ипотекалық несие – бұл қатаң анықталған
рыз. Несие қайтарылмаған жағдайда кепілге
мүлік сатылады және одан түскен
шағы өтеледі.Сол себепті де ипотека
«сенімді» несие ретінде саналады;
-ипотекалық қарыздың көбісі қатаң мақсатты
ол тұрғын үй мен өндірістік
тұрғызу үшін және жер учаскелерін
-ипотекалық несие,әдетте, 10-30 жылға дейін
Несие алдын-ала жасалған кестеге сәйкес
ҚР « Ипотека туралы » заңы шыққаннан кейін Қазақстанда
Респуликаның ірі банктері ипотекалық бағдарламаны жүзеге асыратын өздерінің ипотекалық
2000 жылдан бастап ҚР Ұлттық банкісі жарғылық капиталы 100%-ды
ҚИК 300 және 500 млн. сомаларында ипотекалық облигацияның екі
Ипотекалық несиелеудің отаны-Германия: алғашқы мемлекеттік ипотекалық банк 1770 жылы
ХІХ ғасырдың бас кезіндегі ипотекалық банктің қызметі шағын помещиктік
Мемлекеттік несие жеке және заңды
Оны мемлекет бюджет тапшылығын жабу
Бүгінгі таңда Қазақстанда айналыста мынандай бағалы қағаздар бар:
3,6 және 12 ай мерзімдеріне шығарылған мемлекеттік қысқа мерзімді
облигациялар (МҚО)
5-7 жыл мерзімінде шығарылған мемлекеттік орта мерзімді
облигациялар
20 жылға дейінгі мерзімге шығарылған мемлекеттік ұзақ мерзімді
облигациялар.
Мемлекеттік қазынашылық міндеттемелерді ҚР Қаржы министірлігі шығарады және оған
МҚМ-мен қатар айналыста ҚР Ұлттық банк ноталары бар. Ол
Мемлекеттік несие жеке және заңды
Мемлекеттік қарыз ішкі және сыртқы
Сыртқы қарыз мемлекеттің өзге мемлекеттерден
Халықаралық несие-несие беруші ретінде мемлекет,банк,
Шетелдік инвестарлар үшін халықаралық несие басқа елдерге , әсіресе,
Бүгінгі таңда Қазақстан, әсіресе, ірі компаниялар, филиалдар және банктер
Халықаралық несие делдалдың көмегі арқылы немесе тікелей берілуі мүмкін.
Қазақстанның халықаралық жетекші ұйымға кіруі экономикалық реформаларды жүогізуге қажетті
Халықаралық влюта қорымен (ХВҚ) «стенд-бай » несие аясында 185,6
Бүгінгі таңда Қазақстан халықаралық және Еуропа қайта құру және
Қазақстанның және банктердің халықаралық рейтингісі алуы төмен несие бағасы
Халықаралық несие арқылы ұлғайтылған ұдайы өндірісті қамтамасыз ету, қолма-қол
Қазақстан 2003-2015 жылдарына арналған Индустриалдық-инновациялық дамудың стратегиясын жүзеге асыруда
Қазақстандағы компаниялар, фирмалар және банктер бір несие келісімі аясында
Қазақстанда 2000 жылдан бері лизингілік несие қолданылып келеді. Лизинг-бұл
Қызметтің бұл түрі ҚР « Қаржылық лизинг туралы »
Лизинг бұйымына кез-келген тұтынылатын заттар, оның ішінде, кәсіпкерлік қызметте
Лизинг объектісі лизинг берушінің балансында болады және лизинг объектісінің
Лизинг – бұл мүліктің меншік иесі (жалға беруші) мен
Лизинг өзінің мазмұны бойынша несие қатынасына сәйкес келеді және
Лизингтің банк несиесінен артықшылықтары:
мүлік кепілге салынбайды, яғни мүлікті кепілге салудың қажеті
болмайды;
бизнес жоспарды ұсынудың қажеттілігі болмайды;
лизингілік төлемнің жүйесі икемді болады және ол игеруге жатқызы-
лады, бұл салық салынатын базаны кемітуге мүмкіндік береді;
жүз пайыздық несиелеу және төлемдерді дереу төлеуді талап етпейді;
Лизингілік несиені Қазақстанда ауыл шаруашылық өндірушілері комбайн, трактор және
1.3.Несие жүйесі дамуының әлемдік
Қазіргі кездегі несие жүйесі соңғы
Ірі әмбебап банк өз клиенттері
Несиелік мекемелердің әмбебаптануы екі бағыт
Екіншісі–банктік мекемелердің (сақтандыру, брокерлік, жинақ, сенімгерлік компаниялар,
Соңғы жылдары банктік және басқа
Бұрын коммерциялық банктер депозиттер бойынша
Ірі банктік мекемелерге арналған әмбебаптануға
Экономиканың өзгермелі жағдайларына сәйкес банктік
Банкті қызметті қайта реттеу активтік
Несиелеу объектілерін ірілендіру жүзеге асып
Банк жетекшілері өз активтерінің сапасын,
Ұзақ мерзімдік несиелеу кең өріс
Нәтижесінде тартылған қаржылардың құрылымы күрт
Банктердің пассивті операцияларының инновациясы қосымша
Банктік операциялардың дамуында ақпарат пен
Банк жүйесінің дамуындағы елеулі құбылыс
Соғыстан кейінгі жылдар дамыған нарықтық
Біз дамыған нарықтық экономикасы бар
2 ҚР-ДАҒЫ НЕСИЕ ЖҮЙЕСІНІҢ
2.1 ҚР-ның несие жүйесінің
Өркениетті мемлекеттердің тәжірибесінде несие жүйесі
Несие жүйесінің қызметінен несие қатынастары
Несие жүйесінің маңызы мен ел
Несие қатынастарының даму дәрежесі несие
Өз қызметінің тиімділігін арттыру
Өткен 16 жыл ішінде
Қаржы нарығының түрлі сегменттерінде бір
Қаржылық ұйымдар қызметін табыспен қайта
Қадағалау және реттеу қызметтерін бөлу
Жаңа релиялар Ұлттық Банк саясатындағы
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының
Ақша- несие саясатының негізгі бағыттары
Айқындалмаушылық жағдайында әлемдік қаржы нарығының
Ұлттық Банктің баға тұрақтылығын қамтамасыз
Ұлттық Банк Қазақстан экономикасының дамуының
Ұлттық Банктің 2008-2009 жылдарға арналаған
Екінші деңгейлі банктердің экономика саласына
Қазақстанда орта және шағын бизнестің
Осы көрсеткіштер, сарапшылырдың пікірі бойынша дамыған елдердің деңгейімен бара-бар,
Аталмыш көрсеткіштер осы сектордың дамуын бағалауда сандық емес, сапалық
Тұтас алғанда, республика азаматтары үшін ең танымал және үйреншікті
Шағын бизнес, әсіресе сауда, қызмет көрсету, ауыл шаруашылығы сфераларында
Кесте 1
Облыстар бойынша шағын кәсіпорындардың үлесі, %-те
Оңтүстік Қазақстан облысы
Алматы
Алматы облысы
Қызылорда облысы
Маңғыстау облысы
Атырау облысы
Басқалар
Барлығы:
Шығыс көзі:ҚР Статикалық мәліметінің негізінде
Республика 2003 жылдың 1 желтоқсанына дейін 189016 шаруашылық субъектілер
Президенттің тапсырмасы бойынша үкімет дайындаған
Қазақстан экономикасы соңғы жылдары өрлеу
Еліміздегі банк жүйесі жақсы дамып
Банк жүйелерінің несие беру көлемі
Банктің несие бергендегі қосылатын пайыздық
Біздің алдымызда Дүниежүзілік сауда ұйымына
Қазақстанда несие жүйесінің даму ерекшеліктерінің
Банктердің ресурстық базасының қарқынды өсуінің
Несиенің негізгі көзі – депозиттер есебінен
Банктердің несие жобаларын білгірлікпен және
Ұлттық Банк шағын кәсіпкерлікті қолдау
Шағын бизнестің субъектілерін несиелеуде банктер
15 жыл ішінде Қазақстандағы шағын
Соңғы жылдары мемлекеттік саясат өзінің
Қазақстанда шағын бизнестің тіркелген субъектілер
Кесте 2
Шағын бизнестің тіркелген және жұмыс
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Шағын бизнестің тір-
келген субектілері, бірлік
соңын ішінде:
тіркелген кәсіпорындар 76743 87995 102182 116924 130779 145087
тіркелген жеке кәсіпкерлер
тіркелген шаруа
қожалықтары
105170 119060 137870 149357 176110 186882
Республика бойынша тіркелген
шаруашылық жүргізуші субъек-
тілердің жалпы санындағы ша-
ғын бизнестің тіркелген суб-
ъектілерінің үлес салмағы,%-бен
...
...
87,1
88,6
89,8
90,8
91,4
Шағын бизнестің жұмыс істеп тұрған
...
...
289496
366434
431503
497871
569127
соның ішінде:
жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар 63422 67059 77398
жұмыс істеп тұрған жеке
кәсіпкерлер
жұмыс істеп тұрған шаруа
қожалықтары ... 76373
Республика бойынша тіркелген шаруашылық жүргізуші
76373
93060
109480
122893
146892
156767
Шығыс көзі:ҚР –ның статистикалық бюллитені
Шағын бизнестің жұмыс істеп тұрған
Азаматтарға ипотекалық несиелерді беруді екінші
Ипотекалық несие беру жүйесінің осындай
ҚИК-тің қатысуымен ипотекалық несие беру
2001 жылғы 1 – наурыздағы жағдай
Ипотекалық несиелерге кепілдік беру (сақтандыру)
Осыған байланысты ҚР – да 2003
Тұрғын үй саласының ипотекалық несиелеу
Кесте 3
Банктердің халыққа ипотекалық несие беруі
млн.теңге
2001 2002 2003 2004 2005 2006 01.04.2007
Барлық несиелер
Оның ішінде:
ұлттық валютада:
қысқа мерзімді
ұзақ мерзімді
шетел валютасында:
қысқа мерзімді
ұзақ мерзімді
3-кестеде берілген мәліметтер бойынша банктердің халыққа
2007 жылдың сәуір айында банктердің
Тұтыну несиесі – бұл тұрғындарға тұтыну
Несиенің бұл түрін әр түрлі
Кесте 4
Банктердің халыққа берген тұтыну несиелері
млн.теңге
12.04 12.05 12.06 01.07 02.07 03.07 04.07
Барлық несиелер:
Оның ішінде:
қысқа мерзімді
ұзақ мерзімді*
Несиелердің жалпы
сомасы ішінде:
Жеке тұлғаларға
берілген несиелер
Оның ішінде:
қысқа мерзімді
ұзақ мерзімді*
Жеке тұлғалар-ша-
ғы кәсіпкерлік суб
ъектілеріне берілгендер
несиелер
Оның ішінде:
қысқа мерзімді
ұзақ мерзімді*
*1 жылдан аса
** қорытынды айналымдар есепке алынған жоқ
4-кестеде көріп отырғанымыздай екінші
Қазақстан Республикасындағы қазіргі таңдағы даму
Қазақстан Республикасындағы қазіргі уақыттағы
Банктердің қаржылық жағдайының тұрақтылығын
Сонымен қатар, несиелік тәуекелді реттеудегі
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мен
Банктік жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз ету.
Банктер қызметінің сенімділігін қамтамасыз ету.
Жалпы экономикаға әсер етуіне байланысты
Несиелік тәуекелді реттеу шараларының ішіндегі
Отандық банктік тәжірибеде проблемалық несиелерге
Кесте 5
ЕДБ – дің экономикаға берген несиелердің
№ Көрсеткіштердің аттары 01.01.2003ж 01.01.2004ж 01.01.2005ж 01.10.2005ж
1 Несиелік портфель 717.4 1086.6 1812.9 2514.0
2 Стандартты 511.2 664.0 1019.1 1486.0
3 Күмәнді,соның ішінде 191.7 399.7 741.9 975.8
1-санатты күмәнді 121.1 280.7 578.1 755.3
2-санатты күмәнді 18.1 34.0 25.1 66.2
3-санатты күмәнді 29.5 49.5 95.2 89.4
4-санатты күмәнді 8.2 15.5 17.6 27.6
5-санатты күмәнді 14.7 20.0 25.9 37.3
4 Үмітсіз 14.4 22.8 51.9 52.2
5 кестеден көріп отырғанымыздай 2003-2004
Кез келген коммерциялық банкте проблемалық
Проблемалық неиелермен әрі қарай жұмыс
қарыз алушының Банк алдындағы міндеттемені
проблемалық несиенің пайда болу себептері:
қарыз алушының іскерлік беделі, несиелік
кепіл мүлкі есебінен ссудалық қарызды
қаржылық сауықтандыруға байланысты шаралар жасалған
қарыз алушының ағымдағы қаржылық есебі,
ның қозғалысы туралы толық ақпараттарды
болуы;
- қарыз алушының қосымша
Қорыта айтқанда, банк үшін аталған
2.2 ҚР-ның несие жүйесінің қазіргі
Несие нарығындағы ахуалға мониторинг жүргізу
2007 жылдың екінші жартыжылдығында зерттеу
капиталдың ішкі нарықтарындағы қаржы ресурстарының
борыштық ауырпалықтың өсуіне байланысты салалық
жылжымайтын нарықтағы жағымсыз үрдістер жағдайында
тұтастай алғанда елдің экономикалық дамуы
Сыртқы нарықтардағы қарыз алу талаптарының
Екінші жартыжылдықтың жағымсыз үрдістері 2008
Сондай-ақ банктер 2008 жылдың 1
Маңыздылығы жөнінен 2-ші орында деп
Осылайша, банктер өтімділікке қолдау
Кесте 1
Несие нарығы
Экономикаға берілген несиелер, кезеңнің соңына, млн. теңге
Барлығы Оның ішінде валюта түрлері бойынша
ұлттық
валютада шетелдік
валютада қысқа
мерзімді орта және ұзақ мерзімді Банктік емес заңды
12.07* 7258369 4158399 3099970 1457607 5800763 4681174 2577195
01.08 7242981 4147127 3095854 1428749 5814232 4685205 2557776
02.08 7239542 4115322 3124220 1401884 5837685 4696270 2543272
* қорытынды айналымдар есепке алынды
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай екінші
Қазақстанда экономика өсімі бұрыңғы жылдармен
Соңғы уақытта мұнай емес секторы
Елдің алтын-валюта қоры үнемі өсуде
Негізгі экспорттық құрам бағасының рекордтық
Тікелей шетелдік инвестициялардың үнемі айтарлықтай
Қазақстанның халықаралық рейтингтері өткен жылдың
Жоғарыда аталған факторлар елдің рейтингін
Алайда, бұған қарамастан өзге рейтинг
2007 жылы ақша массасының өсу
Мемлекеттің макроэкономикалық саясаты баға тұрақтылығын
Келешегі бар ірі жобалар мен
Мәселен, « Алдыңғы кезектегі іс-шаралар жоспарын
Сонымен қатар үкімет қаулысына сәйкес,
Мұнымен қоса қазіргі кезде үкімет
Атап айиқанда, даму институттары мен
Сонымен қатар шағын неcие беретін
Жылдары шағын несие беретін ұйымдарды
Жалпы алғанда, аталған шараларды жүзеге
Республикада құрылған әлеуметтік – кәсіпкерлік корпарациялардың
Мәселен, 2007 жылы « Сарыарқа » әлеуметтік
Үстіміздегі жылы « Сарыарқа » жаңа
Қазақстан Республикасының мемлекет басшысының халыққа
1999 жылдың 16 тамызынан бастап
Несиелік мониторинг – несиені берген
Несиелік мониторингті жүргізуге арналған ақпарат
банкте жинақталған қарыз алушы туралы
қарыз алушыдан алатын ақпараттар;
өзге де көздерден алынатын ақпараттар
Ақпараттың толықтығына қарай несиелік мониторинг
Ағымдық мониторинг – ай сайын ағымдық
Ағымдық несиелік мониторинг әр ай
Ағымдағы мониторингтің негізгі қадамдарына мыналар
қарыз алушының шотындағы ақша қаражаттарының
клиентке ескертулер жасау ( несиені төлемеу
клиенттің орналасқан жеріне бару ( қарыз
Қарызды қайтару күнінде несиені қайтару
Тереңдетілген мониторинг – ай сайын тереңдетілген
Тереңдетілген мониторингтің ұзақтылығы мыналарға тәуелді:
қарыз алушының несиелік рейтингіне;
қарыз алушының саласының жағдайына;
Несиелік рейтинг – несиені қайтару ықтималдылығы,
Кесте 2
ТМД елдерінің несиелік рейтингтері
Эмитент Дефолтты эмитенттің ұзақ мерзімді рейтингі шетел валютасында Дефолтты
лық рей-
тинг бойынша болжам Қысқа мерімді рейтинг ұлттық валютада Ұлттық
лекет-тік
« шек» Берген
күні/
соңғы
қаралу
Азербайжан
Қазақстан
Украина
Армения
Ресей
Федерациясы
Молдавия
ВВ+
ВВВ
АА+(ukr)
ВВ-
ВВ-
ВВВ+
В-
Шығыс көзі: Fitch Ratings. Экономика және
Статистикалық мәліметтер негізінде мемлекеттік ұлттық
Қазақстан Республикасы ТМД елдері ішіндегі
2006 жылдың маусымында Standart & Poors
Экономиканың қазіргі жағдайындағы банктің несие
Қазақстан жоғарыда көрсетілген уақытта екінші
Кесте 3
Банктік сектордың құрылымы
Банктік сектордың құрылымы
01.01.2007ж 01.01.2008ж
Екінші деңгейдегі банктердің саны, оның ішінде:
Мемлекеттің жарғылық капиталына 100 пайызға
Екіншідеңгейлі банктердің филиалдарының саны
Екінші деңгейлі банктердің есептік-кассалық бөлімдерінің
Екінші деңгейлі банктердің шетелдегі өкілдерінің саны
Қазақстан Республикасындағы резидент емес
банктердің өкілдерінің саны
Міндетті жүйеге қатысатын жеке тұлғалардың
ұжымдық кепілдік (сақтандыру), салымдар (депозит) бойынша
Кастодианды қызметіне іске асыруға лицензиясы бар
Шығыс көзі: Қазақстанның банкі журналы
Екінші деңгейлі банктердің саны 01.01.2007
Екінші деңгейлі банктердің есептелген жарғылық
Кесте
Екінші деңгейлі банктердің несиелік көрсеткіштері
млрд. теңге
Атауы 01.01.07
Бірінші деңгейдегі капитал
Жарғылық капитал
Қосымша капитал
Өткен жылдың бөлінбеген таза
табысы 131,6
Екінші деңгейдегі капитал
Бөлінбеген таза табыс
Қарыздар
Үшінші деңгейдегі капитал
Барлық өзіндік капиталдың есебі
Шығыс көзі: Қазақстанның банкі журналы №2
Банктік сектордың өзіндік капиталының дәл
Қазақстан Республикасының банк жүйесінің
«Алматы сауда-қаржы банкі» АҚ банк
Кесте
«Алматы қаржы-сауда банкі» АҚ филиалының қаржылық
көрсеткіштері
мың теңге
Баптардың аты
I
квартал
II
квартал
III
квартал
IV
квартал Жыл
б/ша
барлығы
Табыстар
58376,4
61 647,2
55 504,2
73 651,6 249
179,4
Шығындар
56959,1
38 310,3
33 972,1
28 047,8 157
289,4
Табыс салығын
ескермегендегі нәтижеже
1 417,2
23 336,9
21 532,1
45 603,8
91 890,0
Табыс салығы
2 889,6
7 285,2
4 383,4
5 136,1
19 694,2
Табыс салығын ескергендегі нәтиже
-1 472,3
16 051,7
17 148,7
40 467,7
72 195,8
Зерттеу нәтижесі бойынша филиалдың табыс
Банк филиалы қызметінің негізгі бағыттары
Диаграмма
«Алматы қаржы-сауда банкі» АҚ филиалының
Кесте
«Алматы сауда-қаржы банкі» АҚ филиалының
несиелерінің көлемі
мың.теңге
Берілген несиелер
1-
жартыжылдықта
жартыжылдықта
жылына
корпаративтік
клиенттерге
2 150
286,0
38 742
723,0
40 893
009,0
кіші және орта бизнес субъектілеріне
оның ішінде:
260
207
444,0
441
282
537,0
701
489
981,0
ЕБРР тармағы бойынша
222 110
229,0
399 167
690,0
621 277
919,0
тұтыну мақсаттарына
85
64481,0
117 112
230,0
202 176
711,0
барлығы:
347 422
211,0
596 1 137
526,0
943
1 559
737,0
2007 жылы филиалмен 943 несие
Кесте
«Алматы сауда-қаржы банкі» АҚ филиалының
бағдарламасы бойынша ссудалық портфелі
мың теңге
Ссудалық портфель:
Саны
Көлемі
- корпаративтік несиелеу
8
399 049,0
- кіші және орта бизнес субъектілерін
несиелеу:
561
345 660,0
ЕБРР тармағы бойынша
492
184 984,0
- тұтыну мақсатында
240
160 881,0
Барлығы:
809
905 590,0
Зерттеу нәтижелері жалпы ссудалық портфельдің
Корпаративтік клиенттерді тарту банк аралық
Филиалдардың несие саясатының болашақ
«Алматы сауда-қаржы банкі» АҚ филиалының
субъектілеріне берілген несиелері, мың теңге
Кесте
«Алматы сауда-қаржы» АҚ филиалының ссудалық
жіктелінуі
мың теңге
Несилердің жіктелінуі
01.01.2005 01.07.2006 01.01.2007
Негізгі
қарыз Үлес
салмағы Негізгі
қарыз Үлес
салмағы Негізгі
қарыз Үлес
салмағы
Стандартты 867
150,0 96,99 % 992 374.0 97.37% 896
634.0 99.0%
Күмәнді 26907,0 3,01 % 23 464.0 0.4% 6 345.0
Үмітсіз - - 18 752.0 2.3% 2 611.0
барлығы:
894
057,0 100,0 % 1 034
590.0 100% 905
590.0 100%
Стандартты несиелер – 896 634,0 мың теңге, филиалдың
Күмәнді – 6 345,0 мың теңге, филиалдың
Үмітсіз – 2 611,0 мың теңге, филиалдың
Филиалдың жалпы ссудалық портфелінің 99,0
Кесте
«Алматы қаржы-сауда банкі» АҚ филиалының
провизиялары
№ Қарыз алушы
Қалдық
ссудалық
қарыз Резерв
көлемі Провизия
сомасы Жіктеу
категориясы
1 ЖШС СКТП ”Южмаш-К”
036,13
100
2 601 036,13
үмітсіз
2 ТОО “Сейхун-S”
800,00
5
215 490,00
күмәнді
3 ЖШС “Көкөніс-жеміс”
000,00
5
83 300,00
күмәнді
4 Танкибай Ж.Е.
498,00
5
4 374,90
күмәнді
5 Жамалбеков Ш:
616,10
5
13 180,81
күмәнді
Барлығы:
2 917 381,84
2007 жылдың ақпан айында ЖШС
2007 жылдың 29 желтоқсанында кепіл
2003 жылы жеке тұлғаларға
Кесте
«Алматы сауда-қаржы банкі» АҚ филиалының
ссудалық портфелінің жіктелінуі
мың теңге
Көрсеткіштер
01.01.2006 01.04.2006 01.07.2006 01.10.2006 01.01.2007
Қысқа мерзімді
3 120,0
4 444,0
2 947,0
2 486,0
2 288,0
Ұзақ
мерзімді
61 498,0
71 484,0
91 134,0
116 515,0
158 593,0
Барлығы
64 618,0
75 928,0
94 081,0
119 001,0
160 881,0
Тұтыну мақсатына несиелер 6 айдан
Зерттеу нәтижелерін қорытындылай келе банктің
банк өнімдерін белсенді түрде жарнамалау;
белсенді жарнаманың негізінде депозитік базаны
шағын және орта бизнестер бойынша
клиенттерге қызмет көрсету сапасын арттыру;
жаңа банк өнімдерін енгізу;
аймақтық нарықтар бойынша маркетингтік жұмыстар
нарықтарды зерттеу, АКБ ашу мүмкіндіктерін қарастыру.
3. ҚР-ның несие жүйесін перспективалық
3.1 ҚР-ның несие жүйесін дамыту
Несие жүйесін қарастырған кезде мынаны
Несие жүйесінің екі ұғымы қарастырылады:
несие байланыс жиынтығы, несиенің түрлері
( функционалды түрі ).
еркін ақшалай қаржыны жинап, оларды
Бірінші аспектте несие жүйесі банктік,
Қазіргі заманғы несие жүйесі екі
Бірінші ұғым, әр-түрлі несие түрі
Екінші, несие жүйесі өзінің көптеген
Несие жүйесі несие механизмі арқылы
Ол, біріншіден, несие институттарымен әр түрлі
Екіншіден, қаржыны өз несие институттары
Үшіншіден, несие институттарымен шетел клиенттері
Сонымен қатар, несие механизміне барлық
Қазақстанда қазіргі таңда үш деңгейлі
1 деңгей – коммерциялық банктер;
2 деңгей - мамандандырылған қаржы –
3 деңгей - шағын - несие
Коммерциялық банктер – бұл несие
Мамандандырылған қаржы – несие институттары немесе
Тағы да несие жүйесінің бір
Шағын несие мекемелерінің пайда болғанына
Банк жүйесінің нығаюына банкаралық ақша
Алайда, екінші деңгейлі банктерге мемлекеттік
Ұзақ мерзімді несиелердің өсуіне Ұлттық
Банк қызметінің сапасын жақсаруына және
Айта кету керек, қазіргі таңда
15 миллион халқы бар Қазақстанды
Одан бөлек, Қазақстандағы банк жүйесі
Қазақстан Республикасындағы несие жүйесінде
банк секторындағы тиімсіз стратегияны
банктердегі астарлы капиталдың болуы;
жеке банк операцияларын жүзеге асыратын
жеке банк операция түрлерін жүзеге
Осы аталған кемшіліктерге аса көңіл
Атап айтсақ, Қазақстан Республикасындағы қаржы –
Несиенің құрылымы
Несие беруші
Несиеленген құн (несие)
Қарызға алушы
Қазпошта және оның аумақтық бөлімдері
Несиенің серіктестігі, кооперативтер, одақтар, ломбардтар,
Мемлекеттік: Қазақстан Даму банкі, мерзімді
Коммерциялық банктер
Аумақтық филиалдар
Екінші деңгейлі банк (эмиссиялық емес)
Ұлттық (эмиссиялық банкі)
Мамандандырылған қаржы-несие мекемелері
Банк жүйесі
Қазақстанның несие жүйесі
Аралас
Тауарлық
Ақшалай
Тауарлық
Коммерциялық
Тұтынушылық
Лизингтік
Мемлекеттік
Тұтынушылық
Ипотекалық
Банктік
Ақшалай
Ұлттық
Халықаралық
Несие формасы
Заем шартының мәні
Қазақстан Республикасындағы тұтыну несиесінің дамуы
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау туралы
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау
Несиенің мәні және функциялары
Несиелік процесті ұйымдастыру және оны жетілдіру
Несиенің түрлері және қызметтері
Несие берудің қазіргі жүйесінің ерекшеліктері
Қазақстандағы несие нарығының құрылымы
Қарыз алушыны оның ссудалық карыздарының жағдайымен ақпараттандыру