Қазақстан Республикасының салық кодексі
Мазмұны
КІРІСПЕ....................................................................................................5
1 МҮЛІК САЛЫҒЫНЫҢ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ..............................7
1.1 Салықтардың экономикалық мәні...................................................18
1.2 Қазақстан Республикасындағы мүлікке салынатын салықтың
даму тарихы......................................................................................26
2 МҮЛІК САЛЫҒЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ АЛЫНУ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ................................................................................31
2.1 Заңды тұлғалар мен кәсіпкерлердің мүлкіне салық салу.............34
2.2 Азаматтардың мүлік салығын төлеу ерекшелігі............................42
2.3 Бюджет табысындағы мүлікке салынатын салықтың орны.........53
3 МҮЛІК САЛЫҒЫН ЖИНАУДЫҢ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ........56
ҚОРЫТЫНДЫ........................................................................................52
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ............................................55
КІРІСПЕ
Нарық экономикасы қазіргі қарқынды дамуы жағдайында салықтық құқық бұзушылықтар
Нарық жағдайларға заңды және жеке тұлғаларға мүлкіне салық салу
Сондықтан нарық экономикасы жағдайындағы салық салу механизмін зерттеу қажеттілігі
Дипломдық жұмыстың мақсаты болып мүлік салығының нарық шаруашылығындағы мәнін
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі бірқатар өзара байланысты сұрақтарды
- салықтардың мәні мен маңызын ашу;
- Қазақстан Республикасындағы мүлікке салынатын салықтың дамуын қарастыру;
- бюджеттік түсімдегі мүлікке салынатын салықтың орнын анықтау;
- заңды тұлғалар мен кәсіпкерлердің мүлкіне салынатын салықты зерттеу;
- жеке тұлғалардың мүлкіне салықты есептеу мен төлеу ережесін
- мүлік салығының алу нақты жетілдіру жолдарын шет мемлекеттер
Зерттеу объектісі болып мемлекет пен салық төлеушінің мүлікке салық
Дипломдық жұмыстың ақпараттық негізін Қазақстан Республикасының Үкіметінің заңнамалық актілері,
Тәжіриебе негізі болып – Қаржы министрлігінің жоспарлы және есеп
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және әдебиеттер тізімінен
1 МҮЛІК САЛЫҒЫНЫҢ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ
1.1. Салықтардың экономикалық мәні
Кез келген мемлекет салықтарсыз өмір сүре алмайды, өйткені өзінің
Мемлекетті қамтамасыз ету үшін қажетті, ақша қаражаттарын шоғырландыру және
Сонымен, салықтардың бірінші рет пайда болуына қоғамның небір мүдделерін
Ұзақ уақыт ішінде адамдар салықты объективтік қажеттілік деп білді.
Ақшалай қатынастардың проблемаларымен айналысатын ғылымның осы бір салысы «қаржы»
Осы кезде А.Монкретьен бірінші рет мемлекет мүддесінен емес, керісінше
Салық жүйесіне деген осындай көзқарас XVII ғасырдың салық теориясы
У.Петти былай деп жазған болатын: «... жер салығы тұтыну
Меркантелизм кезінде салықтарды зерттеу Х.Юсти мен С.Вобланның жұмыстарында ерекше
- төлеуге шамасы бар азаматтар;
- біркелкілер;
- азаматтар мен мемлекеттің әл-ауқатына зиян келтірмейді;
- өндіріп алу үшін қолайлы;
- аталмыш мемлекеттік басқару сипаты мен экономикалық жағдайларына сәйкес
Меркантелисттердің іліміне негізделе отырып және оны әрі дамыта отырып
XVIII ғасырдың аяғында – ХІХ ғасырдың басында мемлекеттік табыстардың
XVIII ғасырдың аяғында буржуазия революциясын басынан өткізген мемлекеттерде практикаға
Адам Смитпен салық жүйесін құруда келтірілген төрт ереже немесе
Салықтардың мәнін түсіну үшін, салық салу теориясына
Адам Смит ойынша салықтар төмендегі талаптарға жауап беру керек:
- заңдық тәртіп. Заң формасындағы, мемлекеттен жиналған уақыт және
- бір тектілігі. Мемлекеттің қорғауын пайдалана отырып, тапқан табысына
- анықтылығы. Салық төлеушіге төлемнің көлемі, тәсілі, уақыт және
- төлеудің арзандылығы. Салық жинау төменгі деңгейдегі шығынмен жүзеге
- шаруашылық дербестілік. Салық субъектісі ретінде, өзіндік нақты қажеттілігі
Салық салу теориясы саласында Адам Смитпен қозғалған пікірлерді
XІХ ғасырдың екінші жартысы қаржы ғылымының даму уақыты
ХІХ ғасырдың бірінші жартысындағы салықтарды көрсетілген мемлекеттік қызметтерге ақы
Қаржы ғылымында да, сондай-ақ салықтар теориясында да әр
Салықтар теориясына үлкен үлесті әлеуметтік саяси мектептің жақтасы, әйгілі
А.Вагнермен ұсынылған салық салудың 9 негізгі ережесі осы күнге
1) салық салудың жеткіліктігі;
2) салық салу созылымдылығы. Одан кейінгі топ – халық
3) салық салу көзін тиісті таңдау;
4) әртүрлі салықтарды осындай жүйеге дұрыс комбинациялау, ол салықты
5) салық салудың жалпылығы;
6) бір келкілігі, төртінші топ әкімшілік-техникалық ережелерден тұрады;
7) салу салудың нақтылығы;
8) салық төлеу қолайлылығы;
9) өндіріп алу қалдықтарын барынша төмендету.
Марксизм классиктерінің де пікірлері қызығушылық тартады. Карл Маркс
Карл Маркс жанама салықтарға теріс қарады, ол оны буржуазияның
Салықтар мен басқа қаржы институттарын қосалқы құбылыстар екен деп
Осындай көзқарастар өткен жүзжылдықтың 30 жылдарына дейін бар болды.
Салықтық реттеуге арналған көптеген жұмыстар пайда бола бастады. Өткен
Салықтарды экономикаға кірісу құралы ретінде пайдалануды ұсынған бірінші ғалым
Бірақ та айта кететін жайт, экономикалық және құқықтық сұрақтар
Солардың негізгілерін қарастырайық:
С.Д.Ципкиннің ойынша: «Салық – бюджетке түсетін материалдық алғышартқа сәйкес,
П.К.Воронкова салыққа келесідей анықтама береді: «Салық – жалпы мемлекеттік
Д.Соколова «Салық – заңмен бекітілген және анықталған көлемде анықталмаған
С.Пепеляев ойынша: «Салық – міндеттеме бастамасы ретінде жеке және
- «Жалғыз заңдық» және «заңмен бекітілген» түсініктер маңызы бірдей
- салық - меншікті алудың жалғыз түрі емес
- салық барлық жағдайда меншікті алу болып танылмайды.
Салықтың қызықты анықтамасын «қаржылық құқық» жағынан. Қазақстандық ғалым Е.В.Порохов
Е.В.Порохов анықтамасы бойынша салықтар бюджетке аударылады, бірақта бюджеттен тыс
Салық дегеніміз – мемлекетпен біржақты тәртіппен бекітілген және құқықтық
Салықтың қызметі бұл – салық құрылым мәнінің көріну тәсілі.
Сонымен салықтың бөлу қызметі фискалдық механизм көмегімен қоғамдағы бөлу
Әлеуметтік және ынталандырушы функциялары жеңілдік преференций жүйелерімен іске асады.
Салық және жинақтар бойынша төменгідей жеңілдік түрлері бар:
- салық салынушы объектінің салық салыну минимумы;
- салық салынушы объектіден бір элементті алып тастау;
- белгілі бір тұғлаларды немесе төлеушілердің категорияларына байланысты салық
- салық ставкасын жеңілдіктер;
- салықтық несиелер.
Енді ынталандырушы қызметке бағытталған, кәсіпорынның пайдасына салық салудың жеңілдіктері:
- өндірісті ұлғайтуға және тұрғын үй құрылысына кеткен шығындарды
- кәсіпкеріктің шағын формасы;
- мүгедектер мен зейнеткерлерді жұмысбастылықпен қамтамасыздандыру;
- әлеуметтік мәдени және қоршаған ортаны қорғауда қайырымдылық қызметпен
Преференциялар – ұлттық өнеркәсіптерде өндірілмейтін немесе жеткіліксіз көлемде дайындалатын
Бөлуші функция мен бақылаушы функция өзара байланысқан. Бақылаушы функцияның
Салықтың бақылаушы қызметі іске асқанда, оның толықтығы мен тереңдігі
Қорытындай келе, жоғарыда аталған функиялар қаржы бюджеттік қатынастың және
Фискалдыққызметі ол мемлекеттік бюджетпен байланысты. реттеу құралдарын қамтиды, яғни
Мемлекеттік сатып алу әр түрлі болуы мүмкін. Мысалға, мемлекеттік
Фискалдық функциясы – салықтардың күшімен мемлекеттің ақша қоры қалыптасады,
Фискалдық қызмет екіге бөлінеді:
- Дискрициондық түріне – мемлекеттің ЖҰӨ-ң нақты көлеміне жұмыспен
- Автоматтық қызметіне – ішкі тұрақтандырушылар жүйесіне негізделеді. Ішкі
- Салық жүйесі қаржы ресурстарын жинау түрлері мен әдістерінің
- Салық жүйесінде, оның мақсаттық міндеттерінің арасында терең қайшылық
- Мамандардың пікірінше, мына принциптерге негізделген салық жүйесі тиімді
- салық жинау жүйесі өте ықшам, оған жұмсалатын шығындар
- салық төлеу процедурасы салық төлеушілер үшін ыңғайлы;
- салық салмағаншамадан тыс арттырып, кәсіпкерлердің белсенділігі мен қапыр
- салық салу принципі өндіріс шығындарын арттырып, өндіріс көлемінің
Нарықтық экономикада салықтар өте маңызды тұрақтандыру қызметін атқарады. Салық
- нарық конъюктурасы өскен жағдайда ұлттық табыстың көпелгі артады;
- мемлекеттік әлеуметтік төлем төлеу жүйесі, жеке табыстарды теңестіру
- экономикалық мүмкіншілігі шектеулі топтардың жеке табыстары өсіп, жалпы
Өзін-өзі реттеп нарық жағдайына бейімделген салық түрлері ғана экономика
Салық саясатының жалпы экономика көрсеткіштеріне ықпал-әсер жасауы туралы сөз
1.2. Қазақстан Республикасындағы мүлікке салынатын салықтың даму тарихы
Қазақстан Республикасының салық жүйесінің негізі 1991 жылы салық сұрақтары
Қазақстан Республикасының «Салық жүйесі туралы» заңын еңгізбес бұрын, мүлікке
1992-1994 жылдардың ішінде салық заңдарына барлық мүмкін түзетулер
Жоғарыда айтылған, Қазақстандағы салық жүйесінің шаруашылық субъектілерінің қызметіне қауіпті
Бірақ, бұл көпке бармады. Ежелден командалық-әкімшілік жоспарлы экономика принципіне
Тәуелсіз Қазақстанның салық жүйесін құрудың және дамытудың бірінші бесжылдық
І кезең: 1991-1992 жылдар – тәуелсіз Қазақстанда дербес салық
ІІ кезең: 1994-1995 жылдар – экономикадағы нарықтық өзгерістерді, Қазақстанның
Жаңа салық заңын әзірлеуде салық салудың халықаралық тәжірибесін қарқынды
Жоғарыда көрсетілген ұйымдар мен мамандардың қатысуымен, әр түрлі ұсынымдарды
Концепцияда реформаның басты себептері мен мақсаттары, көрсетілген мақсаттарға қол
Концепцияға жаңа салық жүйесінің негізгі принциптері де салынды, олар:
Қазақстанның бірінші салық кодексін қабылдауға байланысты мынадай маңызды міндеттер
Салық салу қарапайымдылығын қамтамасыз ету мақсатында салықтардың барлық ірі
Салық кодексі бұрынғы барлық салық заңдарын біріктірді, бұл Қазақстанның
Талқылаудың өзі, жобаларды әзірлеу оппоненттермен қызу пікір таласта және
Салық кодексін Қазақстанның өнеркәсіп Одағы мен Қазақстан Республикасы Президенті
1995 жылғы қаңтар айының аяғында Салық кодексі Қазақстан Республикасының
Салық кодексі күшіне енгеннен кейін бірінші жүз күн өткеннен
1996-1999 жылдар аралығындағы кезеңді салық жүйесін жетілдіру жөніндегі жұмыстардың
Осы уақыт ішінде Салық кодексіне енгізілген өзгерістер мен толықтырулар
Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі мен мемлекеттікті алғаннан кейін қысқа мерзімде
Заңды тұлғалардың мүлігіне салық төлеуші болып кәсіпорындар, ұйымдар, олардың
Жеке тұлғалардың мүлік салығын төлеушілер меншігінде пәтер, тұрғын үй,
Нарықтық қатынастардың дамуымен мемлекеттің салық жүйесі өзгеріске ұшырады. 1995
Бұндай сыныпталу зайырлы мемлекет жағдайында біртұтас әкімшілік салық пен
Республикадағы қазіргі заманғы мүліктік салықтың жүйесі жалпы және халықаралық
1996 жылы 31 желтоқсанда жеке тұлғалар мүлкіне жоғарғы шегі
Қазақстан Республикасында жүзеге асырылған заңға сәйкес мүлік салығын төлеуші
Мүлікке салық төлеуден мүлікке мұқтаждықтары бар ортақ жер салығын
Салық салу объектілері:
- азаматтық және заңды тұлғалардың амортизациялық есептеулерден қалдық құны,
- тұрғын ғимарат, дача құрылысы, гараж және басқа құрылыстарға
Заңды тұлғалардың, филиалдардың, құрылымдарының заңды тұлға құрусыз кәсіпкерлікпен шұғылданатын
Қазір қолданыстағы Қазақстан Республикасының салық кодексіне сай мүлік салынатын
Заңды және жеке кәсіпкерлердің мүлік салығы объектінің орташа
Салық кодексінде салық заңын түпкілікті реформалау мақсатынсыз әзірленгенін атап
Жаңа салық кодексінде басқа да нормативтік құқықтық актілерден алынған
Тағы да салықтың әкімшілік ету туралы сөз қозғайық. Егер
Жоғарыда айтылғанды қорытындылай отырып, қазіргі уақытта ҚР заң деңгейінде
Осылайша Қазақстан Республикасы мүлікке салық даму тарихын қарастыра келе,
2. МҮЛІК САЛЫҒЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ АЛЫНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1. Заңды тұлғалар мен кәсіпкерлердің мүлкіне салық салу
Мүлік салығы шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен
Сондықтан да мына тұлғалар мүлік салығын төлеушілер болып табылады:
- Қазақстан Республикасының аумағында меншік, шаруашылық жүргізу немесе оралымды
- Қазақстан Республикасының аумағында меншік құқығында салық салу объектісі
Егерде заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшелері бар болса, онда оның
Мыналар мүлікке салатын салықты төлеушілер болып табылмайды:
- Қазақстан Республикасының Үкметі белгілейтін қажеттілік нормативтері шегінде салық
- салық режимнің екінші үлгілі бойынша жүзеге асырылатын жер
- тек мемлекеттік бюджет есебінен ұсталатын ұйымдар;
- Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі, оның филиалдары мен өкілдіктері;
- уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерінің
- діни бірлестіктер;
Егерде бұл аталған заңды тұлғалар пайдалануға немесе жалға берілген
Меншік иесі салық салу объектілерін басқаруға немесе жалға сенімгер
Бұл ретте сенімгер басқарушының немесе жалға алушының салық төлеуі
Бірлескен ортақ меншіктегі салу объектілері бойынша осы салық салу
Заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлер үшін негізгі құралдар (оның
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп жөніндегі заңдарына сәйкес бухгалтерлік есеп
Салық кодексі бойынша мыналар салық салу объектілері болып табылмайды:
- жер салығын салу объектісі болып табылатын жер;
- көлік құралдарына салық салу объектісі болып табылатын көлік
- Қазақстан Республикасының Үкіметінің шешімі бойынша консервацияда тұрған негізгі
- жалпыға ортақ пайдаланатын мемлекеттік автомобиль жолдары мен оларға
- белгіленген тәртіппен инвестициялық жоба шеңберінде пайдалануға жаңадан енгізілетін
Бухгалтерлік есептің деректірі бойынша анықталатын салық салу объектілерінің орташа
Бюджетке салық төлеу салық салу объектілерінің орналасқан жері бойынша
Салықтың ағымдағы төлемдерінің сомаларын салық төлеуші салық кезеніндегі 20
Ағымдағы төлемдерді төлеудің соңғы мерзімінен кейін құрылған салық төлеушілер
Салық көзеңі ішінде сатып алған күннен кейінгі кезекті мерзім
Салық кезеңі ішінде шығып қалған салық салу объектілерінің шығып
Азайтылуға тиіс салық сомасы салық төлеудің қалған мерзімдеріне тең
Салық төлеуші салық кезеңі ішінде декларацияны табыс ету мерзімі
Жеке кәсіпкер тұрғын үй қоры құрамында тұрған үй-жайларда кәсіпкерлік
Жеке кәсіпкер кәсіпкерлік қызметті заңдарда белгіленген тәртіппен тұрғын үй
Мүлік салыңын есептеу мен мөлеу үшін салық кезеңі ретінде
Салық төлеушілер (ауыл шаруашылық өнімдерін өндірушілер үшін арнаулы салық
Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар үшін арнаулы салық
Мүліктерін пайдалануға немесе жалға берген заңды тұлғалар салық салу
Мүлік салығы бойынша ағымдағы төлемдер сомаларының есебі есепті салық
Жанадан құрылған салық төлеушілер ағымдағы төлемдер сомасының есебін салық
Мүлік салыңы бойынша декларация есепті жылдан кейінгі жылдың 31
Мүлік салығын төлеушілер болып табылмайтын құрылымдық бөлімшелері бар заңды
Құрылымдық бөлімшелер үшін Астана, Алматы қалаларының тиісті бюджеттерін немесе
Мүлік салығын төлеушілер болып табылмайтын құрылымдық бөлімшелері бар заңды
Мүлік салығын төлеушілер болып табылатын құрылымдық бөлімшелері бан заңды
2.2. Азаматтардың мүлік салығын төлеу ерекшелігі
Мүлік салығын төлеуде азаматтар меншік құқығында салық салу объектілері
Салық заңдылығы бойынша Мыналар жеке тұлғалардың мүлік салығын төлеушілер
- мерзімді қызметтегі әскери қызметшілер мерзімді қызметтен өту (оқу)
- салық салу объектілерінің бір мың айлық есептік көрсеткішке
Егерде жеңілдік қолданылатын адамдар мүліктерін пайдалануға немесе жалға берген
Салық салу объектілерін меншік иесі сенімгерлік басқаруға немесе жалға
Бұл ретте сенімгер басқарушының немесе жагердің салық төлеуі салық
Егер салық салу объектісі бірнеше тұлғаның ортақ үлестік меншігінде
Бірлескен ортақ меншіктеп салық салу объектілері бойынша өздерінің арасындағы
Жеке тұлғаларға меншік құқығымен тиесілі және кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын
- Қазақстан Республикасының аумағындағы тұрғын үй-жайлар, саяжай құрылыстары, гараждар
- Қазақстан Республикасының аумағындағы аяқталмаған құрылыс объектілері – қоныстану
Әрбір жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі
Жеке тұлғалардың салық салу объектілерінің құнын анықтау тәртібін Қазақстан
Егер салық кезеңінің ұзақтығы он екі айдан кем болса,
Бірнеше салық салу объектілері бойынша салық төлеуші бір жеке
Жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын сапық, салық салу объектілерінің құнына
1 000 000 теңгеге дейін салық салу
қоса алғанда 0,1 %;
1 000 000 теңгеден жоғары -
2 000 000 теңгеге дейін асатын сомадан
қоса алғанда
2 000 000 теңгеден жоғары - 2500
3 000 000 теңгеге дейін асатын сомадан
қоса алғанда
3 000 000 теңгеден жоғары - 4500
4 000 000 теңгеге дейін асатын сомадан
қоса алғанда
5) 4 000 000 теңгеден жоғары -
5 000 000 теңгеге дейін теңгеден асатын
қоса алғанда
6) 5 000 000 теңгеден жоғары -
6 000 000 теңгеге дейін теңгеден асатын
қоса алғанда
7) 6 000 000 теңгеден жоғары -
7 000 000 теңгеге дейін теңгеден асатын
қоса алғанда
8) 7 000 000 теңгеден жоғары -
8 000 000 теңгеге дейін теңгеден асатын
қоса алғанда
9) 8 000 000 теңгеден жоғары -
9 000 000 теңгеге дейін теңгеден асатын
қоса алғанда
10) 9 000 000 теңгеден жоғары -
10 000 000 теңгеге дейін теңгеден асатын сомадан
қоса алғанда
11) 10 000 000 теңгеден жоғары
асатын сомадан 1%.
Жеке тұлғалардың салық салу объектілері бойынша салықты есептеуді салық
Бірнеше жеке тұлғаның ортақ үлестік меншігіндегі салық салу объектісі
Бірнеше салық салу объектілері бойынша салық төлеуші бір жеке
Жаңадан енгізілген салық салу объектілері бойынша салықты есептеу олардың
Салық салу объектісі жойылған, қираған, бұзылған кезде жойылу, қирау,
Бюджетке салық төлеу салық салу объектілерінің орналасқан жері бойынша
Салық кезеңі ішінде салық салу объектілеріне меншік құқықтары іске
Меншік құқығын берген тұлға салық салу объектісін іс жүзінде
2.3. Бюджет табысындағы мүлікке салынатын салықтың орны
Нарықтық қатынастарға көшу барысында салықтық ел экономикасына әсер еуші
Бюджетке түсім ретінде мүлік салығының орнын анықтау үшін, бұл
1 суретте заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетке және
Мемлекет бюджетіне заңды тұлғалардың мүлік салығының үлес салмағы
сурет 1
Көріп отырғанымыздай салықтық түсімдегі заңды тұлғалардың мүлік салығының үлес
2003 жылы мүлік салығы 2002 жылмен салыстырғанда – 108,1%
Енді Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетке жеке тұлғалардың мүлік салығын
Мемлекеттік бюджетке жеке тұлғалардың мүлік салығының үлес салмағы.
сурет 2
Көріп отырғанымыздай халық түсімдердегі жеке тұлғалардың мүлік салығы аса
Қазақстан Республикасы «Бюджет жүйесі жайлы» заңына сәйкес мүлік салығы
Сондықтан берілген салықтың Қарағанды қаласы, Қазыбек би ауданы бойынша
1 кесте
Қарағанды қаласының Қазыбек би ауданы бойынша жергілікті бюджет
иелінгіне 2000-2003 жж. салықтың түсу қарқыны
Төлем аты 2001 жыл 2002 жыл 2003 жыл
Нақты мың тенге Үлес салмағы (%) Нақты мың тенге
Барлық түсім соның ішінде 4259184 100 4035842 100 4801983
Мүлікке салық:
заңды
тұлға
жеке
тұлға
80132
26565
1,88
0,62
90205
28590
2,24
0,71
150496
28469
3,13
0,59
Бірінші кестеден көріп отырғанымыздай Қарағанды қаласы Қазыбек би ауданның
Заңды тұлғалардың мүлік салығы бойынша 2003 жылға 142105 мың
Келесі, бюджетке салықтың толық және уақытылы төленбеу себебі заңды
Жеке тұлғалардың мүлік салығынан сомма тұрақты емес (2001 ж.
Қарағанды қаласы, Қазыбек би ауданының салық комитетінде төлеушілердің толық
Мүлік салығын тексеру барысында төлеудің қасақана жалтару фактілері сондай-ақ
Салық қызметі органдары лауазымды адамдардың жақын туысы (ата-анасы, жұбайы
Қосымша Б көрсеткендей 2001 жылы есепке 93188 төлеуші алынған,
Ол үшін жергілікті атқарушы органдар салықты төлеуші – жеке
Салық қызметі органдары орталық және жергілікті мемлекеттік органдармен өзара
Мемлекеттік органдар салық заңдарының орындалуын бақылауды жүзеге асыру жөніңдегі
Салық қызметі органдары мен кеден органдары өздеріне жүктелген салық
Қарағанды қаласының, Қазыбек би ауданың салық комитеті бойынша есепке
2003 жылы есепте 95160 төлеуші тұрған. Соның ішінде жекешелендірілген
Қазақстан Республикасы салық төлеушілерінің мемлекеттік тізілімі – салық және
Салық төлеушілерді мемлекеттік тіркеу – салық төлеуші ретінде оны
Салық төлеушінің нөмірі – салық төлеуші ретінде оны мемлекеттік
Тіркеу есебі – салық төлеушіні салық органында есепке қою,
Қазақстан Республикасында мыналар:
- орналасқан немесе қызметін жүзеге асыру орны бойынша заңды
- тұрғылықты жері бойынша – салық және бюджетке төленетін
- Қазақстан Республикасындағы болатын орны бойынша тұрақты мекеме арқылы
- салық салу объектілері орналасқан жері бойынша және (немесе)
Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімін уәкілетті мемлекеттік орган жүргізеді. Салық
Осылайша жергілікті бюджет табысында мүлік салығының орнын қарай отырып,
3 МҮЛІК САЛЫҒЫН ЖИНАУДЫҢ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
Бұрынғы кеңестік мемлекеттер өз салық жүйесін жасау мен реформалауда
Соған қарамастан батыс елдердің тәжіриебесін қолдануға болады, егер оны
Дүние жүзінде салық жүйелері ұқсас. Әр елде тура және
Ұлыбританияда негізгі салық болып мүлік салығы табылады. Ол мүлік
Жапонияда мүлікті салықта заңды және жеке тұлғалар бірдей бағамен
Германияда салық бағамы жеке тұлғаларға 0,5%, заңды тұлғаларға 0,6%.
Австрияда салық төлеушілерге барлық мүлік иелері жатады. Жекет және
Швецияда мүлікке, салық жанұяның мүліктің қосындысы алынады. 400 мың
Испаняның қазіргі заманғы салық жүйесі 1977 және 1984-1985 жылдары
- салық төлеу үрдісін жеңілдету;
- жеке және заңды тұлғаларға жеке номер беру арқылы
- салық төлеушіге бақылауды күшейту үшін банк жүйелерімен жұмысты
- мамандаған салық басқармасын құру.
Салық этикеттері енгізілді, оларға төлеуші жайлы ақпарат, жеке номері,
Әр төлеушіге салық сектор – салық туралы ақпаратты кіргізеді.
Испанияда мүлік салығы жергілікті бюджет табысының негізі болып табылады.
Кадарстлық басқарма мүлікті тіркеу, қайта бағалау мен айналысатын мемлекеттік
Ол басқармалар қозғалмайтын мүлікті бағалаудың түрлі жобаларына ие, олардың
- тура бағалау. Қозғалмайтын мүлік нарығының болуының өзі сол
- жаппай бағалау. Бағалаудың бұл түрін қолдану, бар мүліктің
Испанияның төлеушілеріне салық салу келесідей жасалады:
- Мұраға және сыйға берілетін мүлікке салық. Бұл салық
1) сыйға беру арқылы мұраға қалса;
мұра алушымен сақтандыру соммалары.
Салық салуі негізі болып мүлік бағасы мен сақтандыру соммаларынан
Екінші, үшінші деңгейлі мұрагер салық соммасын 1235 мың песет
- мүлікті беру және мүлікті құқыққа салық. Берілген
- жеке тұлғалардың мүлкіне салық. База болып мүлік бағасы
Шет ел азаматтары Испанияда 183 күннен көп болса, мүлік
Кадрлық жұмыс тәжіриебесі де қызықты. Салық қызметінің персоналы: инспекторлар
АҚШ-та салықты жинау, аударым дұрыстығын Қаржы министірлігіне кіретін салық
Салық құрылымы – федералды, штаттар және жергілікті салықтармен көрсетілген.
АҚШ-та мүлікке салық штат деңгейінде 51 түрлі жүйеден құрылады.
АҚШ-тағы қалалар өз салық көзіне ие. Олардың бастысы –
Әр территорияда салықтық ерекшеліктер бар, олардың барлығына тән ерекшеліктер
Мүлік салығын төлеу міндеті жеке тұлғаның меншігіне салықтан шығады.
Жеке мүлікке жауапкершілік жылжымайтын мүлікке қарағанда мобилді, бірақ олардың
Кейін салық салу мақсатымен коммерциялық иелік пен жеке немесе
Коммерциялық иелік жеке меншік ретінде толық салық салуға ұшырайды,
Жеке меншік АҚШ-та материалды және материалды емес болып бөлінеді.
Меншікке салық, салық ауыртпалығын бөлу үшін бағалау үрдісін талап
АҚШ-та үкімет бағалаудың түрлі сызбаларын қолданады; бірақ үш негізгі
Жаппай циклді бағалауда бар мүлік салық салу юрисдиксиясында белгілі
Сегментті бағалау – қозғалмайтын мүліктің негізгі бөлігі жыл сайын
Үшінші жүйе – әр жылғы жылжымайтың бөліктер жаңаруының жыл
Бағалаудың бар жүйелері меншіктің құнын бағалауды талап етеді. Қозғалмайтын
- нарық көрсеткіштеріне негізделген;
- құн немесе қосу;
- табысқа негізделген.
Нарыққа негізделген тұрғы нарықтағы мүлік негізінде жасалады.
Қосу тұрғысы – берілген құрылыс бағасын анықтап, құрлыстан бергі
Табысқа негізделеген тәсіл – меншікті бағалануға қолданады, ол мүлік
Орташа, елдегі салық ставкасы белгілі ғимараттың нарық бағасының 2%
Штат үкіметі діни, қайырымдылық қорларын, коммерциялық ұйымдар салықтан босатады.
Мүлікке салық экономикалық жағдайға сай салынса, берілген салық негізгі
Егер мәселе табыс салығы немесе сатудан табыс жайлы болса,
Осылайша халықаралық тәжіриебе, мүлік салығы жергілікті бюджеттің негізгі көзі
Осылайша, мысалы, АҚШ-та жергілікті бюджеттегінің орны 70-80%, Францияда 40%,
Ставкалар әдетте прогрессивті болып және 0,8-1,5% құрайды. Кейбір елдерде,
Нарықтың мәселесінің бірі, қозғалмайтын мүліктің бағасын анықтау табылады. Бұл
- анықтылық. Мүлікті бағалау үрдісі мен нәтижесі мөлдір, түсінікті
- заңдылық. Салық міндеттемесі заңмен нақты бекітілген нормалармен бөліну
- әділдік. Есептеу механизмі біртұтас және бар салық төлеушілерге
- техникалық өкілеттік. Мүлікті бағалау сәйкес әкімшілік құрылыммен жүзеге
Осылайша мүлікке салықтың қазіргі жүйесі келесі жетілдіру мен толықтыруды
Әлемдік тәжіриебе көрсеткендей салық базасы ретінде нарықтық құнына 100%
- біріншіден, салық төлеушілер бірдей жағдайда болады; мүлкі бір
- екіншіден, тқлеушілерге түрлі бағалы мүлікке ие болса, көлемі
- үшіншіден, егер салық базасы бюджет аралық дотацияларды бөлуге
Жеке мәселе болып жылжымайтын мүлікке жаға салық бойынша шегерімдер
Бұл берілген мүлікті салықтан толық босату жолымен жүзеге асырылады,
Тәжіриебе көрсеткендей, салық салу сұрақтары әмбебап сызбамен жасалынбайды, сондықтан
Қазақстанға құлдырауды тоқтатып, өмірлік деңгейді жақсарту үшін жеке секторды
Мүлікке салық негізгі өндіріс капиталдарына инвестицияларды қолдамайды. Ол өндірістердің
Мүлікке салықтың көтерілуін болдырмау қажет, өйткені стаканың жоғарылау тек
Осыған байланысты салық ставкаларына бақылау жергілікті деңгейде маңызды болып
Мүлік салығы жергілікті бюджетке жіберілу негізінде ставканы сол органдарға
Шешім барысына: біздің экономика дами ма, жоқ нақты сектордың
Мүлікке салықты құру мен қолдану үшін берілген талаптарға сай
- азаматтардың мүліктік қаржылық жағдайын декларациялау;
- Қазақстанның бағалаушы ассоциацияның (ҚБА) кәсіби жұмысын жүзеге асыру
- орта арнайы білімі бар агенттер мен жұмысты белсендіру,
1) жеке тұлғаларға жалға беруді тексеру бойынша арнайы тапсырмалар;
салық төлеушілерден ақпарат алу үшін бланктар толтыру;
салық төлеу жайлы хабарлау;
жеке тұлғалардан салық жинау.
- Мүліктің бағалау құны нарықтадағы бағадан жоғары болмауы керек.
1) объектіні табу аймағы, өйткені объектінің нарықтық құны орналасуына
салыну жылы, соңғы өңдеу жылы;
объект құрамындағы бірлік саны, егер ол бірнешелермен қолданушылар арасында
4) қабаттар саны, салық салынатын бірліктің орналасқан қабаты;
5) салық салынатын бірліктің шекарсын анықтау.
Жеке тұлғалардың мүлкіне салықты жинауды жетілдірудің ұсынылған жолдары, еліміздің
Қорытынды
Мүлікке салық салу салық төлеушілермен барлық қатынас нәтижелеріне негізделеді.
Бұл мәселе Қазақстанға оның тұрақтанбаған, дамушы жүйесімен Қазақстанға маңызды,
Мүлікке салық, меншікке салық салудың кең тараған түрі. Барлық
Мүлікке салық құрауда саяси және ең жоғарғы пайда алу
Қазақстан Республикасында жеке тұлғаларға мүлік салығын салу мақсатында кәсіпкерлікке
Кәсіпкерлікке қолданылмайтын жеке тұлғалардың мүлкі мүлік құнына жыл сайын
Жеке тұтынудағы жеке тұлғалардың мүлкіне салық, объектінің орналасқан орны
Нарық қатынастарына өтуде салық маңыздылығы, экономикаға әсер етуші құрал
Бюджеттегі мүлік салыңының орнын анықтау үшін, осы салықтың Қазақстан
Салық төлемдерде заңды тұлғалардың мүлік салығының үлес салмағы: 2000ж.
Заңды тұлғалардың мүлік салығы бойынша 2003 жылға 142105 мың
Келесі, бюджетке салықтың толық және уақытылы төленбеу себебі заңды
Жеке тұлғалардың мүлік салыңынан сомма тұрақты емес (2001ж. –
Қарағанды қаласы, Қазыбек би ауданының салық комитетінде төлеушілерді толық
- мүлік салығының әлсіз жақтарының бірі – мүлікті бағалау.
- мүлікке салық салуда екі рет салық салу байқалған.
- салық органдарында салық төлеушілерді тіркеудің шаралары толық тексерілуде.
- тәжіриебе көрсеткендей салық салу сұрақтарда әмбебап сызбалардың болмайтындығын
- ҚБА жұмысын жетілдіріп, бағалаудың ұлттық стандарттарын енгізу;
- орта арнайы білімі бар агенттер мен жұмысты белсендіру,
Біздің ұсынған салық жинаудың жетілдіру жолдары, еліміздің ұлттық, мәдени
Қолданылдған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының салық кодексі
2. Алехин С.Ю., Оптимизация имущественных и ресурсных платежей за
3. Барулин С. Налоги как инструмент государственного регулирования экономики.
4. Бреннер Л. Результаты работы в ИНИС за
5. Герун А. Планирование налоговых проверок // Вестник
6. Идрисова Э.К., Налог на недвижимое имущество: основы построения
7. Налогообложение: учебное пособие. –Алматы:Прагма, 2003. -76с.
8. Нуралиева Н. Налоги: история и современность //
9. Оспанов М.Т. проблемы совершенствования системы управления налогами
10.Оспанова М.Т. Налоговый терминологический русско-казахский словарь-справочник /Под ред.
11.Литвин М.И.Налоговая нагрузка и интересы предприятий // Финансы. -1998.
12.Львов Д. Райские налоги можно платить и без облодения
13.Маханов Н. Информатизация работы налоговых органов //Вестник налоговой службы
14.Медведев А.Н. Как планировать налоговые платежи //Финансы. -1999.-№8. –С.23
15.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы. –Алматы: Каржы-каражат, 2001.-512с
16.Основы налогового права: Учебное пособие / Под ред. С.Пепеляева.М.:
17.Панков В.Налоговая система России как фундамент экономической стабилизации. //Финансы,
18.Петроев Я. О справедливом изьятии налогов // Финансы Казахстан.
19.Путров В.А., Рагимов С.Н. Формирование рыночной инфраструктуры и налоги
20.Райханова К.А. Налоговый контроль. – Алматы: Бико, 2001. -26с.
21.Салина А.И., Налогооблажение имущества предпрятий // Финансы, 1995,
22.Сарсебаев М. Налоговый контроль на основе мониторинга. // Вестник
23.Сейдахметова Ф., Характеристика и особенности налога на имущество в
24.Соболь Н.Н., Типичные ошибки при исчислении налога на имущество
25.Ушаков Е., Недвижимость в системе налогообложения // Российский экономический
26.Худяков А.И. Налоговое право Республики Казахстан. – Алматы: ТОО
27.Худяков А.И., Наурызбаев Н.Е., Налоги: понятие, элементы, установление, виды,
28.Шондыбасов К.М., Порядок исчисления и уплаты налога на имущество
28.Черника Д.Г. Налоги: учебное пособие. /Под ред. –М.:Финансы и
30.Юткина Т.Ф. Налоги и налогообложение: Учебник. – М: ИНФРА-М,
31.Отчет о результатах деятельности Налогового комитета имени Казыбек би
32.Отчет о результатах деятельности Налогового комитета имени Казыбек би
33.Отчет о результатах деятельности Налогового комитета имени Казыбек би
Қосымшалар
Қосымша А
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінің табысындағы 2000-2003 жж. Мүлік салығынығ
Көрсеткіштер 2000 жыл 2001 жыл 2002 жыл 2003 жыл
Заңды тұлғалардың мүлік салығы
Іс жүзінде түскен
(млн.теңге)
Салық түсіміндегі
үлес салмағы (%)
Мемлекеттік
табыстағы үлес
салмағы (%)
10579,9
5,2
3,77
13705,2
6,36
4,51
14246,3
4,31
3,61
15401,3
4,06
3,91
Жеке тұлғалардың мүлік салығы
Іс жүзінде түскен
(млн.теңге)
Салық түсіміндегі
үлес салмағы (%)
Мемлекеттік
табыстағы үлес
салмағы (%)
630,7
0,31
0,22
920,1
0,43
0,30
963,8
0,29
0,24
1026,0
0,27
0,26
Қосымша Б
Қарағанды қаласының Қазыбек би ауданы бойынша 2001-2003 жж. жеке
Төлеушілер 2001 жыл 2002 жыл 2003 жыл
1. Тіркеуге қойылған 93188 96607 95160
2. Төлеуге тартылған оның ішінде:
жекешелендірілген
пәтерлер бойынша
жеке үйге иелік
бойынша
гараж құрылыстары
бойынша
дачалық
құрылыстары
бойынша
кәсіпкерлікке
пайдаланатын мүлік
бойынша 76949
57470
10472
5548
3000
459
75371
56543
10495
5620
2350
363 74032
55599
10704
5080
2300
349
3.Төлеуден босатылғандар 16239 20236 21128
Салықтар, салық салу және мемлекеттің салық жүйесі жайында
Қазақстан Республикасының салық жүйесі жайлы мәлімет
Салық міндеттемелері
Экологиялық құқық негізінің түсінігі, пәні, жүйесі
«ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУШЫЛАРДЫҢ ҚЫЗМЕТІНЕ САЛЫҚ САЛУДЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ»
Салық қызметі органдарының лауазымды тұлғалары салық төлеушіге
Салық жүйесін реформалаудың экономикалық қажеттілігі
Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасуы мен дамуы
Салық жүйесі
Салық түрлері туралы