Сүт өндірудің экономикалық тиімділігі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ
Т. РЫСҚҰЛОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
«Менеджмент және маркетинг» факультеті
«Экономиканы мемлекеттік
реттеуң кафедрасы
Жүсіпова Алуа
«КӘСІПОРЫН ӨНІМІНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫН ТӨМЕНДЕТУДІ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЫНТАЛАНДЫРУ»
(«Каменка» асыл-тұқымды мал зауыты мысалында)
тақырыбына орындалған
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Ғылыми жетекшісі – Сейдахметов А.С.,
э.ғ.к., профессор
«Экономиканы мемлекеттік реттеуң
кафедрасының мәжілісінің шешімі
бойынша қорғауға жіберілді
(хаттама № __, ______________2004 ж.)
«Экономиканы мемлекеттік реттеуң
кафедрасының меңгерушісі
э.ғ.д., профессор, ҚР жоғары мектеп
ғылымдары академиясының академигі
АЛМАТЫ, 2004
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ………………………………………………… 3
1-тарау Ауыл шаруашылық өнімінің өзіндік құны және оның ерекшеліктері
5
1.1 Өзіндік құнның ұғымы, мәні мен түсінігі ……...
1.2 Ауыл шаруашылық өнімінің өзіндік құнның ерекшеліктері ……………………………………..
19
2-тарау «Каменка» асыл-тұқымды мал зауытында өнім өндірудің
27
2.1 «Каменка» асыл-тұқымды мал зауытының технико-экономикалық негіздері
27
2.2 Сүт өндірудің экономикалық тиімділігі ………. 35
3-тарау Ауыл шаруашылық өнімінің өзіндік құнын төмендетудің экономикалық
47
3.1 Ауыл шаруашылық өнімінің өзіндік құнын төмендетудің
47
3.2 Интенсивті технологияларды енгізу ………….. 56
3.3 Ауыл шаруашылық өнімдерінің өзіндік құнын төмендету
63
ҚОРЫТЫНДЫ …………………………………………. 77
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Нарықтық экономикаға өту барысында еліміздің экономикасының аграрлық жүйесінде ұйымдық
Сондықтан диплом жұмысының негізгі мақсаты ауыл шаруашылық кәсіпорынының өнімнің
Жоғарыда аталған мақсатқа байланысты диплом жұмысында мынадай міндеттер қойылды:
ауыл шаруашылық өнімінің өзіндік құнының теориялық негіздерін, оның ерекшеліктерін
«Каменкаң асыл тұқымды мал зауытының негізгі экономикалық көрсеткіштерін талдау;
сүт өнімдерінің өзіндік құнының оның экономикалық көрсеткіштеріне әсерін саралау;
- шаруашылықта өнімнің өзіндік құнын төмендету бағытында
өндірілетін өнімнің сапасын және бәсеке қабілетін арттыру жолдарын іздестіру.
Диплом жұмысының нысаны ретінде «Каменкаң асыл тұқымды мал зауыты
Диплом жұмысының теориялық және әдістемелік негізіне нарықтық экономикаға қатысты
Диплом жұмысын жазу барысында математикалық, статистикалық, экономикалық талдау әдістемелер
1 тарау. Ауыл шаруашылығы өнімінің өзіндік құны
Өзіндік құнның ұғымы, мәні мен түсінігі
Ауыл шаруашылығы экономиканың маңызды саласы болып табылады. Агроөнеркәсіп саясаты
Өнімнің өзіндік құны ауыл шаруашылығы өндірісінің экономикалық тиімділігінің аса
Өзіндік құн, бұл құнның бөлек бөлігі, онда өндірістегі материалдарды,
Ауыл шаруашылығы өнімнің өзіндік құны барлық жағдайларда да
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарындағы жоспарлы қаржы жұмыстарында өнімнің құны
Қазіргі кезде өзіндік құнды төмендету мәселесі күрделі мәселелердің бірі
Бұл жұмысының мақсаты сүт бағытындағы мал шаруашылығы өнімінің өзіндік
Агроөнеркәсіп кәсіпорындар өнім бірлігінің өзіндік құнын кеміту көрсеткішінен өзге
Сүт өнімінің өзіндік құны бойынша жоспардың орындалуын бағалау есеп
Жалпы алғанда, сүт өнімінің өзіндік құны материалдық шығыннан,
Өнімнің өзіндік құны бұл ақша түрінде көрсетілген оны өндіруге
Нарықтық қатынастар жағдайында өзіндік құн кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметінің аса
Активтердің айналымнан шығуы нәтижесінде (ақша қаржысы, өзге мүлік) осы
Әдеттегі қызмет түрлері бойынша шығындарды құру кезінде оларды келесі
материалдық шығындар;
еңбекке ақы төлеу шығындары;
әлеуметтік мұқтаждарға жұмсалған шығындар;
амартизациялау;
өзге шығындар;
Бухгалтерлік есепте басқару мақсаттары үшін шығынның салалары бойынша оның
Бухгалтерлік есеп беруде ауыл шаруашылығы ұйымының есеп жүргізу саясаты
Ауыл шаруашылығы ұйымының пайдасы мен шығыны туралы есепте өткізілген
Шығындар бапталы тізбесі, олардың құрамы және сүт өнімі түрлері
Сонымен шаруа қожалықтары үшін төмендегідей типті статьялар белгіленген:
Әлеуметтік мұқтаждықтарға ақша аудару, қоса атқарылатын еңбекке ақы төлеу;
Тұқым және отырғызатын материал;
Миниралдық және органикалық тыңайтқыштар;
Мал мен өсімдік қорғау құралдары;
Жем, шөп;
Қайтадан өндеуге арналған шикізат;
Негізгі құралдардың құрамы
оның ішінде:
а) мұнай өнімдері
б) негізгі құралдарды амартизациялау;
в) негізгі құралдарды жөндеу;
Жұмыс және қызмет көрсету;
Өндірісті ұйымдастыру мен басқару;
Несиелер бойынша төлемдер;
Мал өлімінен шығындар;
Өзге шығындар;
Ауыл шаруашылығы ұйымдарында шаруашылық жүргізудің нақты жағдайларын
Ұйым жұмысының негізгі көрсеткішінің бірі өнімнің өзіндік құны болып
Калькуляция, өнім өндіруге және өткізуге жұмсалған шығындардың есебін жүргізудің
Өндірістік шығындардың есебін жүргізудің күллі процесі сатыларға бөлінеді:
Есеп жүргізу нысандары бойынша шығындарды топтастыру.
Калькуляциялау нысандары бойынша шығындарды бөлу;
Өнімнің (атқарылған жұмыстың, көрсетілген қызметінің) бірлігінің өзіндік құнын анықтау.
Өзіндік құнның калькуляциялау үрдісі өндіріс шығындары туралы және
Нысанның шығынын есептеу өндіріс түрлерімен салаларға байланысты. Ауыл
АӨК- тің қайта өндеу салаларында есеп жүргізу объектілері жекелеген
Аналитикалық есеп шотты әрбір нысанға емес, топқа ашуға рұқсат
Ауыл шаруашылығы ұйымдарда өндірістік шығын есебінің нысандарыи және
1.1.1 кесте
Сүтті ірі қара мал өнімдерінің шығындарын есептеу нысандары
Шығындарды есептеу объектісі өнімнің өзіндік құнын есептеу объектісі өнімнің
1. Сүтті малдың негізгі табыны (сиырлар және бұқалар) Төл
сүт 1 бас
1центнер
2. Өндіруге және бордақылауға арналған малдар (бұзаулар, түрлі жастағы
Тірі салмақ 1 центнер
1 центнер
Әрбір калькуляциялау нысаны үшін калькуляциялау бірлігін дұрыс таңдай білу
Өнім өндіру шығынының және өнімінің өзіндік құнын калькуляциялаудың
Ұлттық тәжірибеде өнім өндіру шығындары мен калькуляциялау есебінің төмендегідей
Жай (тікелей)
Тапсырысты
Бөлшекті (жартылай фабрикаттар және жартылайсыз фабрикат нұсқалары)
Үрдістісті
Қосымша өнім шығыннан жалпы шығыннан алып тастау тәсілі
Коэффиценттер тәсілі;
Пропорционалды;
Нормативті;
Комбинациялы;
Өнімнің өзіндік құнын есептеу кезінде шығындарды баланстық жинақтау қағидасы
Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау әдісін таңдау, өндірістің түріне,
Қарапайым (тікелей) калькуляциялау әдісі өнімнің жеке түрінің, жұмыстың, қызметтің
Мұнда өнім бірлігінің өзіндік құны шығынның көлемін өнімнің санына
Тікелей есептеу әдісіне тапсырыс әдісі жатқызылады, мұнда есеп жүргізу
Бұл әдіс жөндеу, тігін шеберханаларында, құрылыста қолданылады. Тапсырыстың өзіндік
Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау және шығын есебін жүргізудің бұл
Өндірісте шығынның есебін жүргізу бойынша аналитикалық есепшот өндеу сатылары
Шикізатты және материалдарды қайта өңдеудегі технологияның ерекшеліктеріне байланысты болу
Түпкі өнім алу барысында шығынның есебін алу қажет. Бұл
Үрдістік әдіс – ауыл шаруашылығы кәсіпорындарындағы ең кең таралған
Қосымша өнім шығындарын шығарып тастау әдісі өнімнің өзіндік құнын
Бұл әдістің кемшілігі тәжірибе жүзінде барлық қосымша өнім пайдаланбауында.
Коэффиценттер әдісі бір объектілер бойынша шығындар ескерілген жағдайда өзіндік
Осының нәтижесінде шартты өнімнің өзіндік құны, кейін заттай өнімнің
Пропорционалды әдіс өндірістен өнімнің бірнеше түрі алынған жағдайда өнімнің
АӨК-тің қайта өндеу салаларында қолданылады. Бұл жағдайда өндіру шығындарының
Зф=Знорм+А+Ө,
Мұндағы,
- Зф-нақты шығындар;
- Зн-нормативті шығындар;
- А – нормалардан ауытқу шамасы;
- Ө – нормаларды өзгертудің шамасы.
Комбинациялы әдіс, өнімнің өзіндік құнын есептеу әдісі жоғары келтірілген
Өндіруге және өзіндік құнды калькуляциялауға жұмсалған шығындардың есебін ұйымдастыру
Калькуляциялық есеп шоттарды жабу өнімінің жұмысы қызмет көрсетудің нақты
Осымен калькуляциялық есепшоттар кредиті бойынша шартты айналымдар есепшоттардың дебеті
1.2 Ауыл шаруашылық өнімінің өзіндік құнның
Өнімнің өзіндік құны-өнеркәсіп орындары, бірлестіктері қызметінің аса маңызды көрсеткіштердің
Өзіндік құнға өнімге кеткен еңбек шығындары (негізгі қорларды амартизациялау,
Өнімнің өзіндік құнының төрт түрі бар.
Цехтық өзіндік құнға осы бөлімнің өнім өндіруге жұмсалған шығындары
Сүт өнімнің өзіндік құнын жүйелі түрде кеміту мемлекетке қоғамдық
Агроөнеркәсіп өнімінің шығындары жоспарланады және бастапқы экономикалық элементтері бойынша,
Бастапқы экономикалық элементтер бойынша топтастыру, өндіруге жұмсалатын, шығындар сметасын
шикізат және негізгі материалдар;
қосалқы материалдар;
жанар-жағармай (басқа тараптан);
энергия (басқа тараптан);
негізгі қорларды амортизациялау;
жалақы;
әлеуметтік сақтандыруға ақша аудару;
элементтері бойынша бөлінбеген басқа шығындар;
Жалпы шығындағы оның жекелеген экономикалық элементтердің ара қатынасы (байланысы)
Шығындарды экономикалық элементтер тұрғысынан шығындарын топтастыру кәсіпорынның оларды өнімнің
Сондықтан экономикалық элемнттері бойынша шығындарды топтастырумен қатар өнім өндіруге
Шығын статьялары бойынша шығындарды топтастыру олардың құрылу көздерін, олардың
Өф=Өн+Uн/Q + (-Ан/Q)
Мұнда,
- Өф - өнімнің нақты өзіндік құны;
- Өн – нормативті өзіндік құн;
- Uн – нормалардың өзгеруі;
- Ан – нормалардан ауытқу;
- Q – шығарылған өнім саны.
1.2.1 кесте
2003 жылдың ішінде сүт өнімінің өндіруге жұмсалған шығындарқұрылымы және
Шығын түрлері
Шикізат және негізгі материалдар 85,5
Қосалқы материалдар 2,6
Жанар-жағармай 0,3
Энергия 0,6
Амортизациялау 1,6
Жалақы және әлеуметтік сақтандыруға аударылған ақша 8,6
Өзге шығындар 0,8
Барлығы 100
Агроөнеркәсіпте негізгі калькуляциялау статьяларының мынадай номенклатурасы қолданады:
1) шикізат және материалдар;
2) технологиялық жұмыстарға қажет жанар-жағармай және энергия;
3) өндіріс жұмысшыларының негізгі еңбек ақысы;
4) жабдықты ұстауға және пайдалануға жұмсалған шығындар;
5) цехтағы шығындар;
6) жалпы зауыттағы (жалпы фирмалық) шығындар;
7) өнім сапасыздығынан болған ысыраптар;
8) өндірістік емес шығындар.
Өнімнің өзіндік құнына кіретін ауыл шаруашылығы кәсіпорынның шығындары тікелей
«Өндірістік емес шығындарң статьясы бойынша дайын өнімді өткізу бойынша
Сүт және мал еті бойынша шығындар, өнім көлемінің есбі
АӨК-індегі аналитикалық есепшоттар сүт бағытындағы ірі қара мал бойынша
Олар былай аталады:
Негізгі табын. Бұл бағыт бойынша сиырларды, бұқаларды бағуға жұмсалған
Малғды бағуға және бордақылауға байланысты жұмсалған шығындар ескеріледі.
«Негізгі табынң бойынша калькуляциялау нысандары сүт және алынған төл,
1. Бір жыл ішінде негізгі табынды (атарды) бағуға жұмсалған
2. Негізгі және ілеспе өнімге (сүт, төл) келетін шығынның
3. Сүт өндіруге және төл алуға жұмсалған шығындар туралы
1.2.2. кесте
Шығынның экономикалық мәні және калькуляциялау статьялары бойынша жіктелуі.
Шығынның мәні бойынша өндіріске жұмсалған шығындарды топтау Шығындарды калькуляциялау
Шикізат және негізгі материалдар (қайтарма қалдықтарды есептеп шығарғанды қоспағанда)
Сатып алынған комплектті бұйымдар және материалдар
Қосалқы материалдар
Басқа тараптан әкелінген жанар-жағармайдың
Басқа тараптан алынған электр энергиясы
Негізгі және қосымша жалақы
Әлеуметтік сақтандыруға аударылған қаржы (ақша)
Негізгі қор амартизациясы
Өзге қаржылай шығындар Шикізат және материалдар
Сатып алынған комплектті бұйымдар, жартылай фабрикаттар жән е кооперацияланған
Қайтарма қалдықтар (есептеп шығарып тасталады)
Технологиялық мақсаттарға арналған отын
Технологиялық мақсаттарға арналған энергия
Өндіріс жұмысшыларының негізгі жалақысы
Өндіріс жұмысшыларының қосымша жалақысы
Әлеуметтік сақтандыруға аударылған ақша
Өнімді дайындауға және игеруге жұмсалған шығындар
Жабдықты ұстауға және пайдалануға жұмсалған шығындар
Цехтық шығындар
Жалпы зауыттық шығындар
Ақаудың келтірілген шығындары
Өзге өндірістік шығындар
Өндірістік өзіндік құн жиынтығы
Өндірістен тыс шығындар
Толық өзіндік құн жиынтығы
Барлық шығындар біртектілік дәрежесіне қарай жай (бір элементті)
Өндіру көлемінің өзгеру белгісі бойынша шығындар ауыспалы және шартты
Ауыспалы шығындар (пропорционалды) өндіріс көлемінің
Өзіндік құн жинақтаушы экономикалық көрсеткіш ретінде кәсіпорын қызметінің барлық
Шығынның көлеміне байланысты цехтық, өндірістік және толық өзіндік құн
2- тарау «Каменкаң асыл - тұқымды мал зауытында өнім
2.1 «Каменкаң асыл – тұқымды мал зауытының технико -
«Каменкаң асыл – тұқымды мал зауыты 1971 жылы Қазақ
Республикалық мемлекеттік «Каменкаң 1998 жылдың 15 сәуінде қабылданған ҚР-сының
«Каменкаң асыл – тұқымды мал зауытында басқару және ұйымдық
Директор кәсіпорынның жұмысын ұйымдастырады, оның мүдделерін мемлекеттік органдырға ұсынады,
Мұндағы басқару аппараты қызметкерлердің дағдылары олардың атқарып отырған лауазымдарына
Зауыттағы өсімдік шаруашылығы ең алдымен мал шаруашылығын дамытуғы бағытталған.
«Каменкаң асыл – тұқымды мал зауытында 2003 жылы ауыл
2.1.1 кесте
«Каменкаң асыл-тұқымды мал зауытының жерінің құрамы мен құрылымы*
Жер түрлері
2001 2002 2003
га % га % га %
Жалпы жердің көлемі
3268
100
3170
100
3170
100
- 3
Оның ішінде:
ауыл шаруашылық жерлер
3071
94
2693
85
2739
86,4
- 10,8
егістік жерлер 2674 87,1 1796 66,7 1796 65,6
шабындық 210 6,8 296 10 269 10
жайылымдық 232 7,6 447 16,3 447 16,3 +92
көп жылдық егістік 135 4,4 181 6,8 227 8,3
Босалқы жерлер 135 4,4 181 6,8 227 8,3 +
*«Каменкаң асыл-тұқымды мал зауытының 2001-2003 жылдық мәліметтері бойынша.
Шаруашылықтағы жерлерінің құрамында егістік жердің алатын үлес салмағы үлкен
2.1.2 кесте
*Шаруашылықтың егістік жерлерінің көрсеткіштері
Егілген дақылдар
түрлері
2001 2002 2003
га % га % га %
Дәнді дақылдар 1130 60,9 730 50 500 44,7
Қант қызылшасы 30 1,6 30 2 20 1,8
Майлы дақылдар, барлығы
95
-
30
-
300
-
+ 315,8
Оның ішінде:
сафлор
65
3,5
-
-
200
17,9
+ 307,7
соя 30 1,6 30 2 100 10 + 333,3
Көп жылдық шөптер 299 16,2 382 26 50 4,5
Сүрлемге арналған дақылдар
300
16,2
300
20,4
250
22,3
- 16,7
Барлығы: 1854 100 1472 100 1120 100 39,6
*2001-2003 жылдық шаруашылық есептің мәліметінен алынды.
Жоғарыда келтірілген кесте мәліметтері көрсеткеніндей, негізінен шаруашылық дәнді
«Каменкаң асыл-тұқымды мал зауытында өсімдік шаруашылығының түсімділігі 2.1.3 кестеде
2.1.3 кесте
*Ауыл шаруашылық дақылдардың түсімділігі және жалпы өнім
Дақылдар
ЖЫЛДАР 2003 жылды 2001 жылмен салыстыр-ғанда (+;
2001 2002 2003
Жалпы өнім, ц Түсімділік ц/га
ц/га
Дәнді дақылдар 8810 7,8 10935 14,98 5450 10,9 -
Оның ішінде:
Күзгі бидай
2465
3,5
7050
23,5
3900
13
+1435
+9,5
Жаздық бидай 5045 11,7 3885 9,0 1550 7,75 -3495
Соя 140 4,7 370 12,3 1100 11 +960 +6,3
Көп жылдық шөптер
50361
115
43030
112,6
7000
140
-27385
+25
Сүрлемге арналған жүгері 108000 360 117000 390 98250 393
Қант қызылшасы 4100 136,2 3330 111 2350 132,5 -750
*2001-2003 жылдардағы шаркашылықтың есеп жүргізі мәліметтері
Егер дәнді дақылдардың егіс көлемі мен түсімділігін 2001
Шаруашылықта көп жылдық шөп және сүрлемге арналған егістіктің көлемі
Зауыттың «Ақбұлақң тауарлы сүт кешенінде ірі қара мал басын
2.1.4 кесте
* Егістік жерлерді пайдаланудың экономикалық тиімділігі
Көрсеткіштер өлшем бірлігі
2001 2002 2003
Егістік көлемі, қолда бары га 2674 1796 1796 67,17
Ірі қара малы, барлығы бас 893 890 669 78,28
100 га егістік жерге бас 33,0 50,0 39,0 116,77
1сиырдан сауылған сүт кг 4142 4201 2889 69,75
1000 га егістік жерлерге өндірілген: сүт
ц 15.5 23.4 16.1
103.8
*2001-2003 жылдық шаруашылық есептің мәліметтері
Шаруашылықта шөп, сүрлем, пішендеме үшін қойма бар. Еңбекті көп
Кез-келген кәсіпорын жай және ұдайы өндіріс қағидамен жұмыс істейді.
Келесі кестеде (2.1.5) шаруашылықтың негізгі қызметтің технико - экономикалық
2.1.5 кесте
*«Каменкаң кәсіпорынның негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер
өлшем бірлілігі
Жылдар: 2003ж
2001ж салыстыру ауытқу,
(+,-) 2003ж 2002ж салыстыру ауытқу,
(+,-)
2001 2002 2003
Өнім өткізуден алынған табыс мың. тг 80153 78444 69401
Өткізілген өнімнің өзіндік құны мың. тг 71943 67915 62511
Жалпы табыс мың. тг 8210 10529 6890 -1320 -3639
Кезең шығындары мың. тг 3291 3494 4025 734 531
Негізгі қызметтен алынған табыс
мың. тг
4919
7035
2865
-2054
-4170
Қызметкерлердің орташа саны адам 206 186 115 -91 -71
Оның ішінде:
жұмысшылар адам 174 164 96 -78 -68
Жалақы қоры мың.тг 14897 12404 12581 -2316 177
Орташа айлық жалақы тенге 7135 6303 10921 3786.4 4618.2
Қор қайтарымдылығы тенге 1,94 1,85 1,65 -0,288 -0,203
Қор сиымдылығы тенге 0,5 0,5 0,6 0,1 0,1
*2001-2003 жылдық шаруашылық есептен алынған мәліметтері.
Талдау барында байқағанымыз шаруашылықта соңғы жылдары, өнімнен алынған табыс
Жалпы табысының көлемі де азайған. Оған өнімнің өткізу
Кәсіпорын өндірген өнім көлемінің төмендеуімен қоса кезең шығындары артып
Негізгі өндірістен түскен табысқа әсер ететін факторлар, бұл өнім
Негізгі өндірістік құралдардың орташа жылдық құны 2003 жылды 2001
Ал орташа жылдық кәсіпорынның жұмысшы күшіне көз аударатын болсақ,
Өнімнің өзіндік құнының біршама қемуі жұмысшы күшінің қысқаруына байланысты.
Кәсіпорынның жұмысшы күшінің сипатын тек олардың санының қысқартумен қоса
Сонымен қатар негізгі құралдардың қор қайтарымдылығы кеміп отыр, соның
Жоғарыдағы мәліметтерді қорытындылайық, шаруашылықта өнім өндіру мен мал өнімінің
2.2 Сүт өндірудің экономикалық тиімділігі
Мал басын ұлғайту мүмкіндігін талдау үшін азықтық базаның даму
2.2.1 кесте
*Өнімнің өзіндік құнына талдау
Көрсеткіштер 2001 (мың.теңге) 2002
(мың.теңге) 2003
(мың.теңге) 2003ж
2001ж салыстыру ауытқу,
(+,-) 2003ж
2002ж салыстыру ауытқу,
(+,-)
Барлық өндірілген өнімнің өзіндік құны
71943
67915
62511
-9432
-5404
өсімдік шаруашылығы 21894 5858 23761
Мал шаруашылығы 50049 42058 8750.3
*Каменка асыл-тұқымды мал зауытының 2001-2003 жылдың шаруашылық есебінен
Өсімдік шаруашылығы өнімінің деректерінен мәлім болғанындай, ол 2001 жылы
Өнім өндіру, мал басын көбейту және малдың өнімділігін арттыру,
Мал шаруашылығы өнімін өндіру көлемін қалыптастыратын факторларын зеттеу;
Шаруашылықтың өз ішіндегі резервтерді табу, өнім өндіруді ұлғайту және
Табылған резервтерін игеру жөніндегі практикалық ұсыныстарды жасау;
Мал шаруашылығы өнімін өндіруді талдауға арналған ақпараттың негізгі көздері:
«Мал шаруашылығы өнімін өндіру және оның өзіндік құның, «Малдардың
Осыған ұқсас жоспарлы мәліметтер;
Жедел талдама жасауүшін пайдаланатын бірінші құжаттар және фермалардың өндірістік
Мал шаруашылығының жалпы өнімі, бұл негізгі, ілеспелі, қосымша өнімнің
Талдау барысында соңғы үш жыл ішіндегі жалпы өнім қозғалысы
2.1.1 диаграмма. Мал шаруашылығы өнімінің құрылымы
Диаграммадағы мәліметтерге сүйенсек |асыл-тұқымды мал шаруашылығы өнімдерінің құрылымында 2001
Мал шаруашылығы өнімінің өзіндік құнын қарастырайық (2.2.2).
2.2.2 кесте
Мал шаруашылығы өнімінің өзіндік құнын талдау
өнім түрі
2001
(мың теңге) 2002
(мың теңге) 2002
(мың теңге)
Сүт 32000 29019 25221 -6779 -3798
Мал төлі 2306.6 2091 1591.2 -710.4 -499.8
Қосымша салмақ 15748 10947.5 11938 -3809.7 990.6
Барлығы: 50049 42058 38750 -11299.1 -3307.2
Кестедегі мәліметтерді талдасақ 2002 жылы 2001 жылғымен салыстырғанда барлық
Рентабельді өндіруге кепілдік басты факторлар - өзіндік арзан, сапалы
Орташа тірідей салмағы 380-400кг келетін, тәулігіне 11кг, майлылығы
азықтық бірлік 9.5кг
қорытылған протейн -950мг
каротин - 430г
құрғақ заттар - 12кг
кальций - 66г
фосфор -47г
Мал рационында азықтың жекелеген топтарының көлемі өзгеруі мүмкін:
құрама жем 2.5-3.5кг дейін;
малдың ірі азығы 10-14кг;
түйнек жемістердің тамырлары 5-8кг;
Рацион сиырларды барлық құнарлы заттармен толық қанағаттандыратын және тиісінше
Шаруашылық орналасқан Алатау етектері сүт бағытындағы мал шаруашылығын тиімді
2.2.3. кесте
*«Каменкаң кәсіпорындағы сүттің жалпы өзіндік құнының деңгейі жене
Көрсеткіш-тер 2001ж
(мың теңге)
қорытынды үлес салмағы,% 2002ж
(мың теңге)
қорытынды үлес салмағы,% 2001ж
(мың теңге)
қорытынды үлес салмағы,% 2003ж
2001ж салыс-тырғанда ауытқуы, мың теңге (+,-)
Жалақы 9600 30 9412 32 8315 33 -1285,0
Еңбек қоры-на аударым ақша
2010
6
1735
6
1621
6 -389,0
Мал жем-шөбі 6950 22 6752 23 5721 23 -1229,0
Малдың төсеніші 1920 6 1350 5 1230 5 -
Автокөлік 1280 4 1120 4 1020 4 - 260,0
Су және электрмен жабдықтау
640
2
450
2
350
1 -290,0
Негізгі құралдардың амортизациясы
2560
8
2251
8
1191
5 - 1369,0
Негізгі құралдарды жөндеу
640
2
520
2
106
1 -534
Өзге негізгі шығандар 2560 8 2520 5 3317
Қосымша шығындар 3840 12 3890 13 2390 9 -1450
Барлығы: 32000 100 30000 100 25261 100 -6739,0
*2001-2003 жылдағы қаржылық есептің мәліметі
Келтірілген (2.2.3) кестеде мәліметтері көрсеткендей, сүттің өзіндік құнының құрамында
Жалақының азаюына байланысты жұмысшылар еңбегіне ақы төлеуден аударылатын ақшаның
Кәсіпорынның малға жұмсалған жем-шөпке кеткен шығындарының жалпы деңгейі азайған.
Автокөлік статьяса бойынша 2001 жылы шығын 1280.0 мың теңгені,
Су және электрмен жабдықтау статьясы бойынша шығынның қысқаруы және
Негізгі құралдарына жөндеу жұмыстарына 640.0 мың теңгені 2001 жылы,
Кәсіпорынның 2001 жылы өзге негізгі шығындары 2560.0 мың теңгені
Сүттің өзіндік құнын төмендетудің резервтерін анықтау үшін оның
2.2.4 кесте
*Шаруашылықтағы 1 кг сүттің өзіндік құны
Көрсеткіштер 2001жыл
теңге
Жалақы 5,85 29,98 6,16 32,46 8,87 32,95
Еңбек қорына аударылған ақша 1,23 6,30 1,14 6,01 1,73
Мал азығы 4,24 21,73 4,42 23,29 6,11 22,70
Малға қажетті төсеніш 1,17 6,00 0,88 4,64
Автокөлік 0,78 4,00 0,73 3,85 1,09 4,05
Су және электрмен жабдықтау 0,39 2,00 0,29 1,53 0,37
Негізгі құралдардың амортизациясы 1,56 8,00 1,47 7,74 1,23 4,57
Негізгі құралдарды жөндеу 0,39 2,00 0,34 1,79 0,11
Өзге де негізгі шығандар 1,56 8,00 0,99 5,22
А 1 2 3 4 5 6
Қосымша шығындар 2,34 11,99 2,55 13,44 2,55 9,47
Барлығы: 19,51 100,00 18,98 100,00 26,92 100,00
*2001-2003 шаруашылықтың қаржылық есебінен
Берілген кестедегі мәліметтерден 2002 жылымен 2001 жылға қарағанда 3%
Нарықтық жағдайдың өзгеруін болжау үшін, кәсіпорын қызметінің шығынсыздылық нүктесін
Осындай сұрақтарға шығынсыздылық нүктесі анықтаудың маңызы зор. Q –
Q=FC/P-Z
Мұндағы,
Q – шығынсыздылық нүктесі;
FC – ақша бірлігіндегі тұрақты шығындар;
Z – ақша бірлігіндегі айнымалы шығындар;
P - өнім бірлігін өткізу бағасы.
3.2.5 кесте
Шығынсыздылық нүктесін талдауға қажетті көрсеткіштер
Көрсеткіштер 2001ж 2002ж 2003ж Барлығы
Ақша бірлігіндегі тұрақты шығындар 1448 1467 1610 4225
Ақша бірлігіндегі айнымалы шығындар 19,51 18,98 26,92 65,41
өнім бірлігінің өткізу бағасы 22 20 30 72
Айнымалы шығындарды анықтауда сүттің жалпы өнім өндірудегі үлесімен анықталды,
Q1=FC/P-C=1448/22-19.51=581.5 ц
Q2=FC/P-C=1467/20-18.98=1438 ц
Q3=FC/P-C=1610/30-26.92=522.72 ц
Зерттелген уақыт аралығының шығынсыздылық нүктесінің графикалық кескіндеуін көрсетейік, жалпы
шығындар
өлі нүкте
Айнымалы шығындар
1478
шығындар
2.2.1 сурет 2001 жылғы сүттің шығынсыздылық нүктесі
шығындар
өлі нүкте
айнымалы шығындар
1467
шығындар
2.2.2 сурет 2002 жылғы сүттің шығынсыздылық нүктесі
шығындар
өлі нүкте
Айнымалы шығындар
1610
шығындар
шығарылған өнім көлемі
0 100
2.2.3 сурет 2003 жылғы сүттің шығынсыздылық нүктесі
Келтірілген мәліметтерден көріп отырғанымыздай өнім шығару көлемі шығынсыздылық нүктесінен
3 - тарау Ауыл шаруашылық өнімнің өзіндік құнын
3.1 Ауыл шаруашылық өнімінің өзіндік құнын төмендетудің негізгі
Өнім өткізу барысында шығынды оңтайлы жұмсап, өнім алу,
Сүттің өзіндік құнын кеміту резервтерін табу үшін кәсіпорын жұмысын
Өндіріс үрдісіндегі тірі және затқа айналған еңбек шығындары өндіріс
Кәсіпорынның шығынын сүт өнімін өндіру және оны өндіруге жұмсаған
Оған шикізат, материалдар, жанар-жағармай, электр энергиясының құны және еңбектің
Сүт өнімінің өзіндік құнын кеміту затқа айналған еңбекті және
Соңғы кезде шаруашылық жүргізудің әртүрлі факторлары болуына байланысты шығындарды
Өнімнің өзіндік құны өндіріс тиімділігінің көрсеткіштерімен өзара байланыста болады.
Өндірістің техникалық – экономикалық факторлары шығындар деңгейіне елеулі ықпал
Өзіндік құнды жоспарлаудың негізгі мақсаты қолдағы бар өндіріс шығындарын
Өзіндік құнды жоспарлау барлық тауар өнімін және бұйымның әрбір
Өндіріс сипатына байланысты өнімнің өзіндік құнын сипаттайтын бірқатар
Сүт өнімінің өзіндік құнын кемітудің шешуші факторы үздіксіз техникалық
Сүт өнімінің өзіндік құнын кемітудің елеулі резерві мамандандыру мен
Мамандандырудың дамуы кәсіпорындардың арасында неғұрлым тиімді кооперациялық байланыстар орнатуды
Сүт өнімінің өзіндік құнын кеміту ең алдымен еңбек өнімділігін
Сүт өнімінің өзіндік құнын кеміту жолындағы күрестің табысқа жетуі
Мысалы көрелік 1 жұмысшыға шаққандағы сүт өнімін арттыруды
Бірінші жағдайда, өндіріс нормасы және баға өзгерген кезде кәсіпорын
Екінші жағдайда, белгіленген өнім өндіру норматив және баға
Сүт өнімін шығару көлемінің өсуіне орай, кәсіпорынның пайдасы өзіндік
Сүт өнімінің өзіндік құнын кеміту жолындағы іс әрекеттерде кәсіпорынның
Материалдық шығындар өнімнің өзіндік құн құрылымында елеулі орын алады,
Кәсіпорынның материалдық ресурстар шығынын азайту жолында жұмыс жүргізу қажет.
Өнім өндіру барысында қызмет көрсету шығындарын қысқарту өнімнің
Цехтық және жалпы зауыттық шығындар құрамына елеулі дәрежеде көмекші
Цехтағы және жалпы зауыттағы шығындарды қысқарту құрал-жабдықты пайдалану және
Өзіндік құнды кеміту екі көрсеткіш бойынша: салыстырмалы ауыл шаруашылығы
Эабс.ср.т.п = Nnі Cbі - Nnі Cnі
Жоспарланған кезеңдегі абсолюттік үнем жасаудың мөлшерін анықтау үшін, жоспарланған
S ср. т.п = Эабс.ср.т.п/NnіCbі*100
Мұнда, Эаб.ср.т.п–ауыл шаруашылығының салыстырмалы өзіндік құнын кемітудің абсолюттік үнемі,
1 теңгелік ауыл шаруашылығы өніміне жұмсалған шығын көрсеткіші бойынша.
Эабс.т.п= Зтнб - зтппТП/100
Осы деректерді пайдалана отырып, есеп берілген кезеңмен салыстырғанда жоспарланған
S`т.п=Зтпн - Зтпп/Зтпб*100
Мұндағы: Зтпб – есеп берілген кезеңде ауыл шаруашылық өнімінің
Осы арада ескеретін жағдай, шығын деңгейіне бірқатар факторлар, оның
Қазіргі кезде шығарылған өнімнің шын мәніндегі өзіндік құнын талдау
Олар ауыл шаруашылығындағы кәсіпорындары ұжымдарының негізгі бағыттарын: еңбек өнімділігін
3.2 Интенсивті технологияларды енгізу
Ауыл шаруашылықтың дамуы ұлғаймалы ұдайы өндірістің объективті экономикалық заңдылықтарына
Сондықтан ауыл шаруашылықты даму барысында интенсивті технологияны пайдалану -
«Интенсивтің термині тиімді қызмет деген мағынаны білдіреді. Жерді өндірісте
Ауыл шаруашылығының интенсификациялаудың негізгі мақсаты өнім өндіруді ұлғайту мен
Ауыл шаруашылық өндірісінің нәтижелілігінің өсуінің маңызды әрі шешуші
Ауыл шаруашылықтың интенсификациясының экономикалық тиімділігінің ұлғаюы табиғи және экономикалық
Ауыл шаруашылықтың дамуына жұмсалатын шығындар әрбір бірліктен мүмкін болғанша
Ауыл шаруашылық өндірістің интенсификациясының экономикалық тиімділік көрсеткіштер жүйесімен
Әрбір жер көлемінің бірлігінен өндірілетін жалпы өнімнің шығуы
Бұл көрсеткіш келесі формуламен анықталуы мүмкін;
Эт = ЖӨ / Жк
Мұндағы,
- Эт – интенсификацияның экономикалық тиімділігі, теңге/га;
- ЖӨ - жалпы өнімнің бағасы, теңге
- Жк - жер көлемі, га
Шаруашылықтың жалпы өнімі салыстырмалы бағалармен есептелетіні белгілі. Бұл
Әр гектардан өнім шығымының ұлғаюы мен оның өндірудің өзіндік
Ауыл шаруашылық мақсатындағы жердің әр гектарынан алынатын жалпы
Эт = ЖТ / Жк,
Мұндағы,
- ЖТ – жалпы табыс, теңге
Бұл көрсеткіш қосымша салымдардың үйлесімді және өндірістің жетілдірілген шараларын
Ауыл аруашылық жердің мақсатындағы әр брліктерінен алынатын пайда
Эт = ТТ / Жк немесе Пр / Жк
Мұндағы,
- ТТ – таза табыс, теңге;
- Пр – пайда, теңге
Бұл көрсеткіштің мәні ерекше. Себебі таза табыс қосымша салымдардың
Ауыл шаруашылық интенсификациясының экономикалық тиімділігі мынадай көрсенікіштермен сипатталуы мүмкін:
Еңбек шығынының бірлігіне шаққандағы жалпы өнімнің өндіру көлемі:
Эт = ЖӨ / Е немесе ТТ / Е,
Мұндағы,
- Е - өнім өндіру үшін еңбек
Негізгі және айнымалы өндірістік қорларға шаққандағы жалпы өнімнің
Эт = ЖӨ / Қ + А немесе ТТ
Мұңдағы,
- Қ – негізгі өндіріс қорлардың бағасы, мың теңге
- А – айнымалы қорлардың бағасы, теңге
Осылайша, ауыл шаруашылығының интенсификациясының экономикалық тиімділігі, жер бірлігінен алынатын
Ауыл шаруашылық өндірісінің тиімділігін арттырудың маңызды факторының бірі жер
Жер қыртысындағы қара шірікті арттырудың негізгі көзі органикалық тыңайтқыштар
Жердің құнарлығы сидералды мәдениеттер мен көңнің себілуінен кейім 18-20%
Жерді үйлесімді пайдалану мен оны қорғаудың мақызды шарты су
Жер өнімділігінің жоғарлауына ауыл шаруашылық дәнді-дақылдардың арам шөптерімен және
Жер қорларың тиімді қолдануды арттыруға қышқыл және тұздалған жерді
Мамандардық мамандардың тәжірибелері көрсеткендей, жердің қалайсыз қышқылдану себебінен жыл
Алдыңғы қатарлы шаруашықтардың тәжірибесінен көрсеткендей, жер өңдеудің интенсивті түрлері,
Жерді қолданудың тиімділігін арттыруға интенсивті технологияны қолдану, түсімділігі жоғары
Жерлерді қолданудың тиімділігін көрсететін көрсеткіштер деңгейіне жоғарыда аталған факторлардың
Т↑Р = ((ЖӨн + ЖӨ↑Р / Sн + S↑Р)
Мұндағы,
- Т↑Р – жерді қолдану тиімділігін жоғарлату резерві
- ЖӨн – жалпы өнімнің нақты көлемі;
- ЖӨ↑Р – жалпы өнімді жоғарлату резерві;
- Sн – ауыл шаруашылык жерлердің нақты аумағы;
- S↑Р – ауыл шаруашылық жерлердің аумағын кеңейту резерві.
Жоғарыдағы айтылып кеткен әдіс арқылы 100га шаққандағы жалпы түсімді,
3.3 Ауыл шаруашылық өнімдерінің өзіндік құнын төмендету үрдісін ынталандыру
Өзіндік құнның төмендету факторларының бірі еңбек өнімділігін жоғарлату болып
Жолпы көрсеткіштерге:
Ауыл шаруашылығында қызмет ететін орташа жылдық жұмысшыға шаққандағы ауыл
1 адам.-күнге шаққанда жалпы өнім көлемі;
1 адам.-сағ. шаққандағы өнім мөлшері.
Жалпы шаруашылық бойынша бұл көрсеткіштер есептеліп, талдау жасалынады. Сонымен
Орташа жылдық жұмысшыға шаққандығы өнім өндірісі – жалпылама көрсеткіш
ЖӨ = ЖК∙АӨ ∙ КҰ ∙ОС
Еңбек өнімділігінің өнімнің өзіндік құнының төмендеуіне әсерін талдау барысында
Жыл ішінде бір жұмысшымен қызмет атқарған күндердің санын
а) жыл ішінде 1 жұмысшымен жұмыс атқарылған күндер саны
∆ЖӨк = С ∙ ∆К ∙ Ө ∙ СӨ
б) жұмыс күннің ұзақтылығы
∆ЖӨұ = С! ∙ К! ∙ ∆Ө ∙ СӨ
в) орташа сағаттық жұмысшылардың өнімділігі
∆ЖӨСӨ = С! ∙ К! ∙ Ө! ∙ ∆СӨ
3.2.1 кесте
*Еңбек өнімділігін факторлық талдау үшін көрсеткіштер
Көрсеткіштер
2001 жылмен салыстыру ауытқу
(+) (-)
2001 2002 2003
Ауыл шаруашылық өндірісіндегі қызметкер-лердің орташа саны
206
186
115
- 91
Соның ішінде:
жұмысшылар
174
164
96
- 78
Барлық жұмысшылардың жыл ішінде жұмыс жасаған уақыты, мың адам
377,0
314,0
304
-73,0
Жұмыс күнінің орташа ұзақтылығы, сағ.
6,8
6,3
10,4
+ 3,6
Бір жұмысшымен орташа жұмыс жасаған күндері, күн.
317
304
313
- 4
Өндірілген өнімнің көлемі, мың теңге
80153
78444
69401
- 10752
Бір жұмысшының орташа жылдық өндірген көлемі, мың теңге
389,9
421,7
603,7
+ 213,8
Жұмысшының өндірген өнім мөлшері, теңге:
орташа күндік 1452 1572 2376 + 924
орташа сағаттық 212 249 228 + 16
*2001-2003жылдардағы шаруашылықтың штаттық кестеден алынған мәліметтер.
Кестедегі мәліметтер бойынша жұмысшылардың санының қысқару тенденциясы байқалуда.
өндіріс процесстерінің механизациялану деңгейіне;
жұмысшылар квалификациясы мен олардың жұмыс өтілі және жасы;
еңбектің ұйымдастырылуы мен оның ынталандырылуы;
техникалық жағдай және өндіріс технологиясы;
табиғи-қлиматтық, экономикалық жағдайлар мен шарттар.
Белгілі бір факторға (∆СӨ) байланысты орташа сағаттық өндіріс
∆КӨх = ∆ЖУФх / 100 - ∆ЖУФх ∙ 100
Мұндағы,
- ∆ЖУФх – белгілі бір іс-шара жүргізу барысындағы
Орташа сағаттық өнімділік деңгейі өндіріс салаларының құрылымының өзгеруеіне тікелей
Өзіндік құнның төмендеуі мен еңбек өнімділтінің жоғарлауының негізгі факторы
жұмыс ерекшеліктеріне байланысты;
жұмысқа тұру және келісім-шарт жасау түріне байланысты
Ұйымның тұрақты жұмысшылары, уақытша жұмысшылар бір реттік жоба мен
Еңбегі аса күрделі жұмысшыларға олардың еңбегінің нәтижелерінің мөлшеріне байланысты
Еңбек мотивациясын жоғарлату, қоғамдық қызмет ету тиімділігін жоғарлату үшін
мал санын аман сақтағаны үшін - әр бір
мал салмағын арттырғаны және қосымша салмағының маңызды нәтижелері үшін
Ұжымдық келісім шартқа сәйкес қосымша ынталандыру белгіленген төлемдері де
шаруашылық бюджеті есебінен жыл ішіндегі жалпы нәтижелер үшін ынталандыру
еңбек демалысына шығуына байланыстыжұмысшыға материадық көмек . Ол
Кәсіпорындарда еңбекке жалақы төлеу мен оның қорытындысын шығаруға төмендегідей
шешуші нәтижелер алуға бағыт алу;
ұжымдық және жеке мүдделердің сәйкестілігі;
еңбектің күрделігіне және көлеміне сәйкес еңбекақы төлеу;
еңбекақы төлеуде атқарған жұмысына қарай (көлеміне және сапасына) жалақы
егер жұмысшы бірнеше мамандықты игерген жағдайда,оған тиісінше көтерме жалақы
жұмысшының еңбек ақысының мөлшері көпшілікке жарияланбау жағы да қарастырылған;
Еңбек үлесінің коэффициенті (КВТ) бойынша жұмыс істеген әр тоқсан
«Каменкаң асыл – тұқымды мал зауыты тұрақты жағдайда болу
Сондықтан шаруашылықта ұзақ және қысқа мерзімдік мақсат мүдделерге қол
жұмысшылардың білімін жетілдіру шаруашылықтың стратегиялық мақсаттарына қол жеткізудің
мал зауытының маңызды стратегиялық мақсаттарын жүзеге асыру жолындағы жетістіктерге
Жұмысшыларға қажетті білім мен олардың қабілеттіліктерін дамытуға арналған бағдарламаны
Егер еңбек өнімділігін жұмысшылардың факторлық жүйесінің моделі төмендегідей болып
3.2.1 сурет. Еңбек өнімділігінің факторлық жүйесінің құрылымдық - логикалық
Қазақстан Республикасының азық-түлік кешенінің негізгі мақсаттарының бірі, өндірген сапасын
3.3.1кесте
*Бір адам басына шаққандағы сүт өндірісі, кг
Өнім түрі Жылдар:
1990 1995 1999 2003
Сүт 89,1 17,2 6,0 90
*статистический сборник экономических показателей по итогам 2003 года.
Кесте мәліметі көрсеткендей 1995 жылы 1990 жылмен салыстырсақ
3.3.2 кесте
*Бір адам басына шаққандағы сүтті тұтыну мөлшері, кг
Өнім түрі
1990 1995 1999 2003
Барлы-ғы Соның ішінде импорт Бар-лығы Соның ішінде импорт Бар-лығы
Сүт 311 20,2 229 5,4 211 11,8 350 50
Кесте мәліметіне сүйенсек, 1995 жылы сүтті тұтыну көлемі 1990
3.3.3 кесте
*Қазақстан Республикасының тұрғындарының 2003 жылы сүтпен қамтамасыз етілуі (1
Өнім түрі
Тұтыну нормасы,кг Тұтыну,кг Қамтамасыз етілуі деңгейі%
(ғылыми дәлелденген нормалар бойынша)
Ғылыми негізделген Минималды тұтыну бюджеті бойанша барлығы Жеке ресурстары
Сүт 405 206 350 334,1 85
* статистический сборник экономических показателей по итогам 2003 года.
Жоғарыдағы кестенің мәліметтеріне жүгінсек, республикада сүт өндірісінің азайғанын,оның орнын
Келтірілген мәліметтерді шешу үшін «Каменкаң асыл-тұқымды мал зауытының сүт
Сүт өндіру бағыттағы «Каменкаң мал зауытының бәсекелестік қабілеттіліктерінің жоғарылауы
Алматы қаласын сүт өнімдерімен қамтамасыз ету БК«Фуд-мастерң, ЖШС «Жігерң,
1999 жыл дейін сүтті тұтынушылар мен сатушылар арасында негізінен
Берілген мәліметтер бойынша, Алматы қаласында 2001 жылдың қаңтар-ақпан айларында
«Фудмастерң 50;
ГМЗ №2 «Жігерң 30;
«Агропродуктң 18;
«Смакң 17;
«Талғар мол зауытың 10;
«Адалң 10;
Басқалары 15.
«Каменкаң асыл-тұқымды мал зауытының сүтті өндіру мен сатудың үлес
Кәсіпорынның негізгі қызметі - «Фуд-Мастерң, «Солнечный сүт зауытынаң және
Осындай орташа есеппен алғанда «Фуд-Мастерң өнімінің бөлігі дүкендерде
Осыған орай сүт нарығындағы сатушылар болып 10 ірі кәсіпорын
Сондықтан «Каменкаң асыл-тұқымды сүт өндіру барысында оның тиімділігін арттыру
1. Өнім өндірудің тиімділігін жоғарлату үшін жаңа техника
2. Өнімнің сапасын және оның тауарлық деңгейін жоғарлату арқылы
3. Қолда бар шикізатты оңтайлы дәрежеде қолдана отырып, әр
Бұл жұмыстарды атқарудың барысында мемлекеттің тарапынан қолдау жағы
стратегилық маңызды ауыл шаруашылық шикі заттарына минималды сатып алу
тауар өндірушілердің өнім өткізуден табысын арттыру үшін және делдалдардың
ҚОРЫТЫНДЫ
1. Қазақстан Республикасының 2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттік азық-түлік бағдарламасында,
2.Ауылшаруашылық өнімінің өзіндік құнын төмендету, тұтынушыларға арзан да сапалы
3. Шаруашылықтағы өзіндік құны әлі де болса жоғары. Сондықтан
4. Шаруашылықта сүтті ірі қара малының өнімділігі әлде болса
5. ”Каменка” асыл тұқымды мал заутында сүт өнімдерінің экономикалық
6. Сүт өнімдерінің өзіндік құнын төмендету мақсатында жұмысшыларды экономикалық
7. ”Каменка” асыл тұқымды мал зауыты табиғи-климаттық, экономикалық жағынан
Қолданылған әдебиеттер тізімі
“2003-2005ж. Азық-түлік бағдарламасы” Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының “Астық туралы заң”
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі. Жалпы
Президенттің қазақстан халқына жолдауы. Астана,
Қазақстан Республикасының Индустриалды-инновациялық дамуының 2003-2005 жылдарға
Қазақстан Республикасының үкіметінің Элиталық тұқым
Ахмедуев А. Казенные предприятия: функции,
Дюсембаев К.Ш., Егембердиев С.К. Аудит и анализ
Жуйриков К.К. “Анализ финансового состояния предприятия”,
Ковалев В.В. Анализ хозяйственной деятельности.
Коваленко Н.Я. Экономика сеьского хозяйства М.,
Лившищ А. “Введение в рыночную
Маршал А. Принципы политической экономики – М:
Попов Н.А. “Экономика сельского хозяйства” Москва: 1999
Павлова Л.Н. Финансовый менеджмент в предприятиях
Родостовец В.К. Финансовый управленческий учет
Совицкая Г.В. анализ производственно-финансовой деятельности сельскохозяйственных
Сельское, лесное и рыбное хозяйство
Статистический сборник экономических показателей по
Управление маркетингом 2004 №1//15
Транзитная экономика 2001 года №9
Цыпкин Ю.А. и др. Агромаркетинг и
Чиркова Е. Гос поддержка и регулирование агропромышленного
Сердюкова И.Д. "Корпоративные финансы": - Брянск: 1998.-48с.
1 Ливщиц А., Введение в рыночную экономику М.,
1 Павлова Л.Н. Финансовый менеджмент в предприятиях и
М.: Финансы и статистика, 1993 с.116
1 Павлова Л.Н. Финансовый менеджмент в предприятиях и коммерческих
М.: Финансы и статистика, 1993 с.116
1 Ливщиц А. Введение в рыночную экономику. М., 1992
2 Жуйриков К.К Анализ финансового состочния Москва.1998
1 Маршал А. Принципы политической экономии-М.: Прогресс, 1984 г.
Управление маркетингом. №1 2004.
2
Техника, техноло- гия және өндірісті ұйым- дастыру
Жұмыс күннің орташа ұзақтылығы, сағ.
Бір жұмысшымен 1 жыл ішінде жұмыс атқарған күндер саны
1 адам.күнде өндірген өнімі
Жалпы қызметкерлер қатарындағы жұмысшылардың үлесі
Бір орташа жылдық жұмысшыға өнім өндірісі
Орташа жылдық жұмысшыға өндірілген өнім көлемі
øû¹àðûë¹àí ¼íiì ê¼ëåìi
0
øû¹àðûë¹àí ¼íiì ê¼ëåìi
0 100
Сүт
мал төлі
қосымша салмақ
Табиғи климат- тық және т. б. жағдай- лар
Еңбек мотива- циясы
Жұмыс- шылар- дың еңбек стажы және жасы
Жұмыс- шылар- дың ква- лифика- циясы
өндіріс меха- низация-сының
деңгейі




Ұқсас жұмыстар

---

МЕМСТ 13264 бойынша сүттің сипаттамасы

---

Кәсіпорын өнімінің өзіндік құнын төмендетуді экономикалық ынталандыру туралы ақпарат

---

Аймақтық кешеннің мамандануы

---

Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын бағалау көрсеткіштері

---

Халықаралық саясаттың негізгі міндеті

---

Азық түлік өнімдерінің технологиясы

---

Калькуляциялау нысандары бойынша шығындарды бөлу

---

Сүттің химиялық құрамы

---

Мұнай өндіру

---

Кәсіпорынның өндірістік бағдарламасын қалыптастыру

---