Пәнге бейімделу


Мазмұны
Кіріспе...................3-5
І. бөлім
1.1.Әлеуметтік-психологиялық бейімделу – жеке тұлға қалыптасуының маңызды категориясы.........................6-9
1.2. Әлеуметтік-психологиялық бейімделудің мәні.................10-16
1.3 Оқушылардың орта мектепке оқу жағдайында бейімделу ерекшеліктері..............17-21
II. бөлім
2.1 Орта мектептегі пәндік бейімделу жұмысының негізгі бағыттары.........22-26
2.2 Орта мектептерде бесінші сыныпқа бейімделуге бейімделуі. 5-сыныпты
ІІІ. бөлім Диагностикалық жұмыстардың нәтижелері..........32-63
Қорытынды.................64-65
Пайдаланған әдебиеттер мен деректер тізімі..........66-68
Қосымшалар
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңын басшылыққа
Тұлғаның өнегелілік, адамгершілік сана-сезімін, түсініктерін, әлеуметке деген қатынасын көрсететін
Зерттеу тақырыбының өзегі болып отырған әлеуметтік - психологиялық бейімделу
Әлеуметтік – психологиялық бейімделудің қажеттілігін бүгінгі таңда әлеуметтік-экономикалық дамуда
Ортаға және оқуға бейімделу мәселесі баланың алдында үздіксіз тұрақты:
М.Н. Дудин «мектептегі бейімделу мәселесінде 10-11 жастағы балалардың психологиялық
Г.А. Балл –психологиялық бейімделуді, И.К. Кряжева –бейімделу өлшемдерін, Л.М.
Зерттеу пәні: бесінші сынып оқушыларының негізгі мектепке табысты бейімделуінің
Зерттеу мақсаты: оқушылардың бастауыш буыннан негізгі мектепке өтудегі бейімделуінің
Зерттеудің міндеттері:
1.«Бейімделу» түсінігіне анықтама беру;
2. Зерттеу мәселесі бойынша философиялық, психологиялық еңбектерді теориялық талдау;
3.Бастауыштан негізгі мектепке өту үрдісінде оқушылардың бейімделу мәселелерінің жағдайын
4. Бесінші сынып оқушылары бейімділігінің табыстылығы көрсеткіштерін анықтау.
орта буынға өтудегі бейімделуді теориялық тұрғыда зерттеп ашу;
5. Орта буынға өтудегі бейімделуді диагностикалық жұмыстары арқылы экспериментальды
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы:
орта буынға бейімделу мәселесінің теориялық- әдіснамалық мазмұны ашылды;
орта буынға бейімделуді дамытудың практикалық мүмкіндіктері талданды;
- зерттеу мақсатына байланысты әдістермен әдістемелерді практикалық
Зерттеуде қолданылатын әдістермен әдістемелер: Зерттелетін мәселе бойынша философиялық, психологиялық
Зерттеудің болжамы: оқушылардың негізгі мектепке оқуға бейімделуі табысты болады,
Оқу-тәрбие мақсаттарының жүзеге асырылуы валеолгиялық, психологиялық, әлеуметтік және педагогикалық
Оқушылардың бейімделуін басқару моноторинг көмегімен жүзеге асырылса, оның негізіне
Зерттеудің әдіснамалық негізіне:
Бейімделу теориясы (И.П. Павлов, И.М. Сеченов, П.К. Анохин, И.Д.
әлеуметтік басқару теориясы (М.Вудкок, Д. Френсис, П. Лоуренс, В.
тұлға теориясы (Б.Г. Ананьев, Л.С. Выготский, В.В. Давыдов, С.Л.
Гуманистік психология концепциясы (Р.Берн, А. Маслоу, К. Роджерс).
Зерттеуде қолданылатын әдістермен әдістемелер: Зерттелетін мәселе бойынша философиялық, психологиялық
Зерттеу үш кезеңнен тұрады:
Бірінші кезең - зерттелетін мәселе жағдайымен теориялық танысу. Оқушылардың
Екінші кезең - зерттеудің ғылыми аппараты анықталды, эксперименттік жұмыс
Үшінші кезеңде - тәжірибелік зерттеу жұмыстары жүргізілді. Зерттеу нәтижелері
Зерттеу базасы: № 38 мектептің 4 -5 –
1.1.Әлеуметтік-психологиялық бейімделу – жеке тұлға қалыптасуының маңызды категориясы
Бейімделу әр түрлі факторлардың әсерінен болады – бұл индивидте
Әлеуметтік психологиялық бейімделудің негізгі тәсілдері жаңа әлеуметтік ортадағы құндылықты
Әлеуметтік психологиялық бейімделудің екі формасы бар:
1) Белсенді формасы – онда индивид ортаға әсер етуге,оны
2) Белсенді емес формасы – онда еш нәрсеге ұмтылмау.
Әлеуметтік психологиялық бейімделудің жақсы көрсеткіштері – ортада индивидтің әлеуметтік
А) Жағымды бейімделу – тұлғаның бейімделуі оның тұрақтылығын
Тұлғаның жағымды әлеуметтік-психологиялық бейімделуі 2-ге бөлінеді:қорғаныс және қорғаныссыз.
Жағымды қорғаныс бейімделуі, тұлғаның іс-әрекетімен белгілі қорғаныс механизмдерінің(агрессия, рационализация,
Б) Девиантты бейімделу – тұлғаның әлеуметтік бейімделу үдерісінде
Девиантты бейімделудің негізгі 2 түрі бар:
а) Конформистік емес бейімделу – тұлғаның әлеуметтік-психологиялық үдерісінің конформистік
б) Жаңашылдық (инновациялық,шығармашылық) бейімделу. Инноваторлық (жаңашылдық) немесе шығармашылық мінез-құлықтың
В) Патологиялық бейімделу – бұл әлеуметтік-психологиялық үдеріс (тұлғаның
Д) Бейімделу және жағдаят.
Әлеуметтік-психологиялық бейімделу теориясының ерекше тағы 2 негізгі бейімделу түрлері
а) Мәселелік жағдайда қайта түзілу мен құрылу жолымен бейімделу
б) Жағдайды сақтаудағы бейімделу – тұлғада көптеген өзгерістер болады,
Бейімделу мәселесінің құрылымдық - функционалдық бағыты саясаттану мен әлеуметтік
«Қызмет» түсінігі 2 негізгі түрде қолданылады:
а) Қандай да әлеуметтік құрылым немесе механизм түрінде;
б) Екі немесе көптеген құбылыстардың ерекше байланысы ретінде.
Мінез-құлық немесе әлеуметтік іс-әрекеттің функционалдылық анализінің өзіндік мақсаты,олардың өмір
Әлеуметтік іс-әрекеттің қызметі – ол анализдің тек бір деңгейі,
«Тұлғаның әлеуметтенуі» деген не? Нәресте өмірге биологиялық ағза ретінде
Әлеуметтену оқыту және тәрбиелеу, мәдениетке үйрету үдерістерін қамтиды. Әлеуметтену
Д.Смелзер бойынша, әлеуметтену үдерісінде 3 факті маңызды рөл атқарады:
1) Балалар ересектердің мінез-құлқына еліктеуі және қайталауы;
2) Ойын кезеңі,бала мінез-құлықтық рөлді орындау үшін деп біледі;
3) Топтың ойын кезеңі, онда бала топтағы адамдар одан
Француз психологы Ж.Пиаже тұлғаның дамуындағы әр түрлі кезеңдер идеяларын
Көптеген психологтар мен әлеуметтанушылардың айтуы бойынша, әлеуметтену үдерісі өмір
Адам өмірінің алғашқы күндерінде өзіндік «Мен» қалыптасады. Ол өмірін,
Алдымен сыртқы әлемнен, содан кейін әлеуметтік әлемнен тұлғаның жекеленуі
Тұлға табиғи заңдылықтардың автоматты түрде ашылуы ғана дамымайды. Жануарлар
Атақты американ психологы және әлеуметтанушысы Ч.Кумс басқа тұлғалармен
1.2. Әлеуметтік-психологиялық бейімделудің мәні
Отандық психологтардың ойларынша, әлеуметтік- психологиялық бейімделу адам өмірінің келесі
Онтогенездегі адам психикасының дамуы келесі жетекші іс-әрекеттің түрлерін көрсетеді:
1) Баланың үлкенмен тікелей қарым-қатынасы;
2) Заттық-манипулятивті іс-әрекет, бұл ерте балалық шақта болады, яғни
3) Сюжеттік-рөлдік ойын,бұл мектепке дейінгі жаста;
4) Кіші сынып оқушыларының оқу әрекеті;
5) Жеткіншектердің қоғамдық-пайдалы әрекеті;
6) Кәсіби оқу іс-әрекеті,бұл ерте жеткіншектік шақта.
Жетекші іс-әрекеттің даму формасы жедел дамымайды, ол қалыптасудың белгілі
Бейімделудің қарым-қатынас аумағы, қарым-қатынас ортасының кеңеюі кезінде оның
Баланың қажеттіліктерін орындау (ерте балалық шақта) жұмысқа байланысты ситуациялы
Бейімделудің өзіндік санасы «Мен» концепциясы арқылы қалыптасады. Өзіндік образдың
Идентификация тұлғаның дамуына ұқсас екі түрлі әсерін тигізеді: бір
Тұлғада әлеуметтену үдерісінде мәселелік жағдайлар туындайды, оларды жеңу үшін
Т.Парсонсың айтуынша, индивидтің әлеуметтенуі негізгі үш механизм көмегімен іске
Т.Парсонстың тағы бір көзқарасына арнайы назарды аударуға болады. Ол
Сублимация қиын және тәуелсіз бейімделу үдерісі, олар өзіндік спецификалық
Т.Парсонс бойынша әлеуметтенудің танымдық механизмі еліктеу және психикалық идентификация,яғни
Бұл мәселені талқылағанда Т.Парсонс біздің көзқарасы бойынша ең маңыздысы,түрлі
Сөйтіп барлық механизмдер Т.Парсонс бойынша тұлғаның онтогенетикалық әлеуметтену үдерісінде
Американдық әлеуметтенушілердің ойлары бойынша, тұлға оқудың көмегімен әрқашан өзгереді,
Әлеуметтену үдерісінің дамуына әртүрлі факторлар әсер етеді,олар екі үлкен
Әлеуметтік факторға макро, меза және микрофакторлар жатады. Олар әлеуметтік-саяси,
Макрофакторлар - бұл әлеуметтік және тарихи шарттардың дамуы,
Мезофакторлар – бұл жеке тұлғаның әлеуметтенуі, оның өмір сүруінің
Микрофакторлар – әлеуметтенудің жүруін анықтайды, бұнда институттарды жатқызуға болады.
Жекелік-тұлғалық фактордың әлеуметтенуі жеке тұлғаға өз әсерін тигізеді. Бұл
Әлеуметтену үдерісіне жеке тұлғаның бейімделуін көрсетеді. Ол индивидтің туғанынан
Әлеуметтік –психологиялық бейне, жеке тұлғаның бейімделуі (қарым-қатынас,ортаның пікірі, ортаның
Арнайы әлеуметтік-психологияның адамдарға әсері (насихат,үгіттеу, жарнама және т.б.);
Жеке тұлғаның белгілері;
Әлеуметтік институттар,тұлғаның тәрбиесімен үздіксіз байланыста болады (жанұя, мектеп, ортақ
Отандық әлеуметтік психологтардың зерттелу объектісі, индивидтің барлық кезеңінің әлеуметтенуіне
Психологиялық көзқарас бойынша, ерте кезеңдегі әлеуметтену индивидтің интеллектуалдық аумағының
Әлеуметтенудің екінші кезеңіндегі психологиялық жоспардағы айырмашылығы, тұлғаның негізгі аумағында
Үшінші кезеңде негізгі система тұлғаның әлеуметтік шарттары қалыптасқан және
Әлеуметтік кезеңдегі көріністер негізгі әлеуметтік-психологиялық мәселелердегі үдерісті түсінуді көрсетеді.
Толық жетілген тұлға туралы сөз болғанда, онда жекелік ерекшеліктің
Э.Эриксонның келісімі бойынша, өзін-өзі сезіну психологиялық өзара ықпалды қажет
Э.Эриксон З.Фрейдтің тұлға дамуының негізгі кезеңдерін қайта қарауды ұсынды.
Бірінші кезеңнің негізгі тапсырмасы – қоршаған әлемге сенімділік орнату.
Екінші кезең – бір жағынан даму үстіндегі автономия, екінші
Үшінші кезең – бұл кезеңде конфликтінің пайда болуы мен
Төртінші кезең – бұл даму кезеңінде баланың бірінші мектептік
Бесінші кезең – бұл кезеңнің негізгі қиыншылығы – жасөспірімдік
Алтыншы кезең – бұл кезеңде жасөспірімдік кезеңнен ересектік шаққа
Жетінші кезең – бұл кезеңде орта жастағы адамдар жасампаздық
Сегізінші кезең – тұлғаның жасу кезеңі, яғни бұл
1.3 Оқушылардың орта мектепке оқу жағдайында бейімделу ерекшеліктері
Орта мектепте оқытудың да ерекшеліктері басқа болады. Бастауыш мектепте
АҚШ – оқу 6 жастан (1-6; 7-9; 10-12);
Жапония – оқу 6 жастан (1-6; 7-9: 10-12);
Қытай –оқу 6-7 жастан (1-5 немесе 1-6; 7-9; 10-12);
Мектепте оқу процесінде физиолгиялық екі осал кезеңді айтуға болады.
Психолог В.В. Гроховскийдің анықтауынша, мектеп дезадаптациясы кіші сыныптарда 5-8
Баланың мектепке үйренісуі (адаптация) ұзақ мерзімді және осы кезде
Баланың оқу әрекеті баға үшін немесе үшін жазалаудан қашу
Оқу жылы барысында бала денсаулығын сақтаудың маңызды шарттарының бірі
Ұсыныс:
Оқушыларға сенім білдіру, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру;
Оқушыларға жылы лебізден ықылас пен көмек көрсету;
Мұғалім өзін-өзі меңгеріп, ұстамдылық үлгісін көрсету, әдісшіл болу;
Пән мұғалімдерінің оқытудың жаңа технологияларын сабаққа енгізу;
Мектеп психологтары психопрофилактикалық сабақтар, тренингтер өткізу;
Егер үлкендер баланың қарым-қатынас және қарекет саласындағы жаңа қажетсінулерін
Балалар өмірін қиындататын факторлардың 40% мектеп тарапынан болады. Стерсс
Оқушылар бастауыш мектептен орта мектепке өтеді.Бұл кезеңде баланың психикасында
Өтпелі кезеңде көптеген ішкі позициясындағы өзгерістер басқа адамдардың
Егер бастауыш мектептегі оқушыларда оқу үлгерімімен қиыншылықтар болса, орта
Оқушылардың орта буынға өтудегі бейімделуінің мынандай психологиялық жағдайлары бар:.Оқудағы
Бастауыш сыныпта бала бір мұғалімге қалыптасқан.Тек сол мұғалімнен өз
Бала 5 сынпқа көшкен кезде көптеген қиыншылықтармен кездеседі. Біріншіден,
Талаптардың өзгеруі
Бейімделу кезеңі әртүрлі мұғалімдердің талаптарымен күрделене түседі. Біреуі 48
Біріншіден, осы келісулердің оң жақтарын көру. Бұл ұсақ –
Екншіден, жеткіншек басқа адамдармен қатынас құруға үйретеді. Мұғалімдердің талаптары
Бақылаудың жоқтығы
Бастауыш сыныпта оқушыға тек бір мұғалім көмектеседі.Ол мұғалімнің сынып
5 сыныпта бұндай индивидуалды көзқарас жоғалады.Сынып жетекшісі оқушылардың ерекшеліктерін
Білімдегі үзілістер
Бастауыш сыныпта әр оқушыда меңгерілмеген тақырыптар, бекімеген әдет-дағды болады.
Ортаңғы мектептердегі ( адаптация) қалыптасу деңгейі және мектепшілік бейімделудің
-тұрақты мотивация құру.
-сынып ұжымын қалыптастыру
- психологпен жұмыс
-мектепшілік тәртіпке балаларды бейімдеу
-мектепшілік тәртіпке оқушылардың тәртібін үйрету.
II. бөлім
2.1 Орта мектептегі пәндік бейімделу жұмысының негізгі бағыттары
Адаптация - баланың орта мектепте оқу жағдайына бейімделу (жаңа
Балалар алдында екі міндет тұр:
Базалық мектептік білім, дағдыларды меңгеру.
Орта мектепте оқу дағдысын қалыптастыру.
Ооқу мотивациясын дамыту, қызығушылығын қалыптастыру.
Құрдастарымен қатынас жасау дағдысын дамыту.
Жетістікке жету дағдысын қалыптастырып, өзіне сенімділігін дамыту.
Пәндік бейімделу мынандай бағыттарды қамтиды:
1. Психологиялық диагностика.
2. Ата-аналармен, педагогтармен кеңестік жұмыс.
3. Әдістемелік жұмыс.
4. Профилактикалық жұмыс.
5.Түзету – дамытушылық жұмыс.
6. Қорытынды жұмыс.
1.Психологиялық диагностика.
Орта мектеп жасына өтугедегі психологиялық диагностика біріншіден баланың жаңа
5-сынып оқушыларын зерттеу барысында келесі аспектілерге көңіл бөлу керек:
1.Баланың танымдық іс-әрекетінде көрінетін психологиялық ерекшеліктері:
-когнетивті үдірістердің даму деңгейі мен феноменінің педагогикалық талаппен байланысы;
-танымдық іс-әректтерінің жеке ерекшеліктері;
-ақыл-ойының қабілеттілігі, ақыл-ой әрекеттерінің өсуі;
2.Жеке мотивациялық өрісінің ерекшелікгері:-мазасыздық.
3.Оқушының қоршаған ортаға қарым-қатынасының ерекшеліктері;
-оқушының сыныптастарымен эмоционалды қарым-қатынасы;
-мектептегі маңызы іс-әректтерге қарым-қатынасын (бала біріншіден, сыныптастарының өзіне қарым-қатынасын
4.Оқушының мектепшілік қарым – қатынасындағы іс-әрекетінің ерекшеліктері.
2.Ата-аналармен, педагогтармен жұмыс.
Педагогтармен жұмыс көбіне семинар түрінде болады.Сабақ үлгерімі, тәртібі
3.Әдістемелік жұмыс.
Әдістемелік жұмысты мектеп психологы әкімшілікпен бірлесе отырып жасайды.Бұл сыныптар
4.Профилактикалық жұмыс.
Психологтың профилактикалық жұмысы қолдауды қажет ететін әрбір оқушыға бағытталады.Бұл
5.Түзету-дамытушылық жұмыс.
5-сынып оқушыларының мектепке бейімделу сәтінде қиындыққа ұшыраған оқушымен жеке
6.Қорытынды жұмыс.
Қорытынды психологиялық жұмыстың маңызына бағытталуы керек. Жұмыстың нәтижелі бағасын
5-сынып оқушыларының пәндік бейімделуіне өзіндік көмегін тигізетін жаттығу: «Бастауыш
Мақсаты: оқушыларға бір-бірімен жақын танысуға мүмкіндік беру,пәндік бейімделуге
Бұл жаттығуды орындауда оқушылар бастауыш сынып кезіндегі жағымды сәттерді,
Психолог: Бүгін сендерде бастауыш сынып кезіндегі жағымды сәттерді естеріңе
-Ең алғашқы мектепке келген күніңді есіңе түсір...Көңілің қуанышты. Өзіңді
Әрбір баланың сезімдерін айтуға мүмкіндік береміз.
Психолог: Бастауыш сыныпта оқыған кездегі табыс, сенімділік, қуанышты сезімдеріңді
5 сыныпта оқушылар жаңа оқу жүйесіне көшеді «сынып
5 сынып оқушыларының күйзелісі неден туады? Оқуға
Адаптация кезеңінде жағдайды бірден байқап, балаға көмек беру. Адаптация
Мәселе сипаты Көріну жағдайы Балаға көмек беру жолдары
Дағдының жетілмеуі Бала сабақта үлгермейді, барлық пәнне бағалары нашар
Логикалық операциялардың қалыптаспауы «Дамудың таяудағы аймағы» өте тар,
Ішкі әрекет жоспарының қалыптаспауы Ұйымшылдықтың жетіспеуі, бірнеше логикалық
Рефлексияның қалыптаспауы Бала бір жақты тапсырманы көрмейді, әр
Жағымды мотивацияның жоқтығы Баланың сабақ оқығысы келмейді, өзіндік бағалауы
Стратегия Бала сабақты жүесіз оқиды, оған көп күш жұмсап,
Қоршаған ортамен қатынасқа түсе алмауы Ересектерге тәуелділік, сынып жетекшісіне
Жоғары қобалжу Шешімге келе алмау, қорқыныш, үрей, қорғансыздық сезімі
Бастауыш мектеп оқушыларының орта буынға өту кезеңі.
Әр бір кезең бойынша, мәселелерді шешуде мектеп психологs көңіл
Бастауыш сынып кезеңдегі оқушылары жартылай ортаға жатады.
Бұл даму кезеңі бойынша оқушылар барлығы бірдей дамымайды. Кейбіреулеріне
Қарастырылып отырған бұл мәселе бойынша психологтар Л.И.Божович, В.В.Давыдов,Т.В.Драгунов,И.В.Дубравинов,
Бұл жас жеткіншек кезеңі бола психикасын өзгерісіне ұшырайды. Бұл
Сондықтан да эмоционалдық оқушының өзін-өзі сезінуі,қоршаған ортасымен әрекеттерімен сәтті
Одан бөлініп жеткіншек дағдарысын ол әлі тәртібі, қалыпты жағдайы,
2.2 Орта мектептерде бесінші сыныпқа бейімделуге бейімделуі.
5-сыныпты оқытуға бейімдеуге үлкендердің тигізетін әсері
Психологиялық қызмет Қ.Р-ның білім мекемелерінде өткен ғасырдың соңғы 10
Балада кіші мектеп жасынан орта мектеп жасына өтуде
-10-11 жастағы балалардың жеткіншектік даму кезеңіне түскенін;
-оқушылардың оқуға, танымдық дамуға, қарым-қатынастың дамуындағы психологиялық даму деңгейінің
-бейімделу кезеңінде кездескен сәтсіздікті қорытындылау және түзету жұмыстарын
-Мектепке бейімделу кезеңі сәтті өту үшін ұйымдастыру жұмыстарында төмендегі
-5-сынып оқушыларының пәндік бейімделу бағдарламасын мектеп педагогы мен психологы
-әрбір сынып жетекшісінің 5-сынып оқушыларының бейімделу кезеңіне жасаған бағдарламасы;
-оқушылардың пәндік беімделу кезеңіне жағдай жасау, оқу бағдарламасының 5-сынып
(әкімшілік мектеп бұйрығы,сабақ кестесі, т.б.)
-басқа мамандарды (мысалы, дене тәрбиесі мұғалімдері, үйірме меңгерушілері, т.б.)
Пәндік бейімделу кезеңінде дайындықты 4-сыныптан бастаймыз.Сонда оқушы орта мектеп
Бастауыш сыныптан орта буынға ауысу баланың өміріндегі күрделі кезең.
Бала мектепте өзін нашар сезінеді, себебі, жаңа оқу жағдайаттарында
Мұғалімнің қолдауымен бала қандайда бір әрекетке сезімсіз және өзін
Бала сасқалақтайды, сондықтан мұғалім әртүрлі талаптар қояды;
Балаға оқу жағдайятында алаңдаушылық пен күтпеген баға, мұғалімнің әрекеті
Басқа кабинеттегі жаңа ережелерді білмейді. Әрине кей балалар мектеп
Қаншалықты тез әрі кішкентай жеткіншектердің орта мектеп жағдайына қалыптасуы,
Мұғалімнің талаптарын біліп және оларды орындау;
Мұғаліммен өзара қарым-қатынас қалыптастыру;
Мектепке және сыныпқа қойылған талаптарды қадағалау және сақтау;
Сыныптастарымен қарым-қатынасқа түсу арқылы –дұрыс қарым-қатынасқа дағдылану;
Нақты, дұрыс қарым-қатынасқа дағдылану;
Ұйымдасқан қарым-қатынасқа дағдылану;
Өз бетінше шешім қабылдай отырып ұйымшылдыққа дағдылану;
Өзін-өзі қолдауды қалыптастыра отырып дағдыландыру;
Өзін-өзі бағалау мен қолынан келетін істерде қабілеттілігін және мүмкіндігін
Бейімделуді не қиындатады?
1.Әр түрлі педагогтардың талаптарының сәйкес келмеуі. Оқушыларға бірінші рет
2.5 сынып оқушысына көптеген мәлімет, түрлі терминдермен, түсініксіз сөздер
3. 5 сыныпта балалар өзін жалғыз сезінеді, өйткені
1.Баланы өзіңіздің мектептегі істеріңізбен қызықтырыңыз.
Апта сайын уақыт тауып балаңызбен мектеп жайлы әңгімелесіңіз. Баланың
2.Үнемі балаңыздың мұғаліммен оның үлгерімі, тәртібі, басқа балалармен қатынасы
3.Баланың үлгерім бағасын өзіңіздің жазалау жүйесімен байланыстырмаңыз.
Балаңыздың мектебіндегі бағдарламасын біліңіз. Баланыздың мектеп өмірін біліп,
4.Балаларға үй тапсырмасын орындауға көмектесіңіз, бірақ өзіңіз орындамаңыз.
Балаңызбен бірге үй тапсырмасын орындау үшін арнайы уақыт тағайындап,
5.Балаға мектепте өтетін пәндерге қызығушылығын оятуға көмектесіңіз.
Баланың неге қызығатынын біліңіз,одан кейін оның қызығушылығымен мектепте өтетін
6.Баланың мектеп өмірінде өзгеріс болған кезде үйіңізде тұрақты әрі
Оқушының негізгі мектепке көшу кезеңіндегі психологиялық ахуалы
Баланың мектепке келген күнінен бастап кіші мектеп жасы басталады.
6 жастан 4 жыл оқытудың бастауыш мектеп жүйесінде оқыған
Орта мектеп оқыту жағдайлары түбегейлі өзгеріске ұшырайды: балалар негізгі
Мектептегі алаңдаушылық
Мектептегі жалпы алаңдаушылық
Стресті қабылдап, қапалануы
Жетістікке жетуге деген қажеттілік
Өзін-өзі көрсетуден қорқу
Білім тексеруден қорқу
Күтілген нәтижеден қорқу
Стреске қарсы тұра алмау
Мұғаліммен қарым-қатынас орнатудан қорқу
Баланың адаптациялық кезеңдегі мотивтерін зерттеу
Мектептегі психологиялық қызмет міндеттерінің бірі-баланың психикалық саулығына, яғни, жан-дүниелік,
Адаптациялық бірінші кезеңінде. Оқушының мектеп үрдісіндегі ахуалға көзқарасы сауалнамасы
Жауаптарын талдай отырып, бірнеше сұрақтар арқылы баланың қасиеттерінің екі
Білгенге маржан тақырыбындағы психологиялық сағат адаптациялық кезеңнен өтудің 3
3.Өзін тану;
2.Пәнге бейімделу;
1.Дағдарыс саты.
Сағаттың барысы, 1-ші дағдарыс сатысында /1-ші тапсырма/адаптациялық сұрақтар, яғни,
...Сен мектепте келе жатқанда...
Достарынды көргенде...
Сене сабақ сұрағанда...т.б.
2-ші тапсырма – Мюнстерберг әдістемесі бойынша, сөздері табу баланы
Екінші сағаты бойынша, пәнге қызығушылығын, шығармашылығын дамыту, өз ойларын
III. Диагностикалық жұмыстардың нәтижелері
Эксперименттік зерттеу жұмысына бастауыш сыныптың 5 «А», «Ә» және
Эксперименттік сыныпта – 50 оқушы.
Бақылау сыныбында – 50 оқушы.
Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты – орта буынға өтудегі
Осы мақсатта эксперименттік және бақылау сыныбындағы оқушылармен сауалнама жүргізілді.
Сауалнама сұрақтарының бланкісі: (сауалнама 21 сұрақтан тұрады)
№ Өзіндік бағалау Білмеймін Иә Әрқалай Жоқ
1 Мен мектепті жақсы көремін
2 Мен мұғалімдерді жақсы көремін
3 Мен оқығанды жақсы көремін
4 Мен үй тапсырмаларын дайындағанды жақсы көремін
5 Мен үй тапсырмасын өз бетімен орындаймын
6 Мен күштімін
7 Мен бақыттымын
8 Мен әлсізбін
9 Мен ақылдымын
10 Мен жақсы доспын
11 Бәрі менің қолымнан келеді
12 Менің қолымнан ештеңе келмейді
13 Менің жолым болмайды
14 Мен өтірікшімін
15 Мен әрқашан жақсы көңіл күйдемін
16 Мен сенімді адаммын
17 Мен ашуланшақпын
18 Егер мен тырыссам, жақсы оқу қолымнан келеді
19 Мен сүйкімдімін
20 Маған мұғалімдер жақсы қарайды
21 Маған кластастарым жақсы қарайды.
Сауалнама қорытындысы бойынша эксперименттік және бақылау сыныбындағы оқушылардың өзін
Бастауыш сыныптарда балалардың өзін - өзі бағалауының негізгі көрсеткіштері
Зерттеудің келесі бағыты оқушылардың өзін - өзі бағалауы қандай
Мынадай блоктар бөлінді: мектеп, оқу, баға, мұғалім, отбасы, достар,
№ Көрсеткіштері 4«А» 4«Б» 5«Б» 5«А» 4«Б»
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 Мектеп
Оқу
Баға
Мұғалім
Отбасы
Достары
Тілек, қызығушылық, демалыс
Интеллектуалдық сипаттама
Дене сипаттамасы
Тұлғалық сипаттама
Жағымды жауаптар
Жағымсыз жауаптар
Нейтралдық жауаптар 19 %
18 %
2 %
5 %
6 %
4 %
38 %
-
-
2 %
72 %
1 %
27 % 0,4 %
0,4 %
-
0,4 %
0,4 %
0,4 %
4 %
8 %
18 %
59 %
74 %
6 %
21 % 12 %
20 %
5 %
7 %
9 %
7 %
30 %
2 %
1 %
1 %
89 %
4 %
7 % 15 %
41 %
0,6 %
10 %
-
9 %
7 %
-
-
-
68 %
18 %
14 % 5 %
14 %
0,4 %
-
12 %
8 %
49 %
0,4 %
1 %
-
60 %
5 %
35 %
№ Көрсеткіштері
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 Мектеп
Оқу
Баға
Мұғалім
Отбасы
Достары
Тілек, қызығушылық, демалыс
Интеллектуалдық сипаттама
Дене сипаттамасы
Тұлғалық сипаттама
Жағымды жауаптар
Жағымсыз жауаптар
Нейтралдық жауаптар 6 %
17%
1%
12%
5%
12%
36%
-
-
-
87%
3%
10% 17%
24%
0,7%
12%
7%
12%
14%
-
0,3%
-
81%
2%
17% 6%
55%
2%
11%
2%
15%
7%
1%
-
-
98%
1%
1% 6%
19%
2%
4%
7%
11%
50%
-
1%
-
98%
0,4%
2%
Эксперимент нәтижесін қорытындыласақ оқушылардың бағалау деңгейі әр түрлі, яғни
Оқушылардың тұлғалық дамуында ауытқулар болмас үшін, мұғалім осы блоктардың
Жауапкершіліктері оқу үлгерімі сапасын арттыруға ықпал ететіндігі белгілі. Ал
Осы мақсатта жауапкершілік деңгейін анықтау мақсатында зерттеу жүргізуді көздедім.
«Ерік сапаларын бағалау» әдістемесі жүргізілді. Әдістемені жүргізу алдында
Зерттеу нәтижесі төменде берілген:
Сурет – 1.
Кіші оқушылардың жауапкершілік туралы түсініктері.
Сурет – 1-ден көрінгендей, зерттелуші оқушыларының басым бөлігі
30,23 % зерттелуіші оқушылар өздерін 4 – ші сатыға
Үшінші сатыға (жауапкершілік деңгейі орташа) 12,79 % оқушылар өздерін
Екінші сатыға (орташа – төмен деңгей) – 2,33 %
Біз оқушылардан жауапкершілікті арттыру үшін не істеу керектігін сұрадық.
Оқушылардың барлығы (93 %) бұл қасиеттің қалыптасуы кез келген
Оқушылардың 7 % бұл қасиет дамымайды немесе көрінбейді деп
«Өз оқуыңа сен жауаптысың ба?» деген сұраққа «Қазір емес,
Эксперименттік және бақылау сыныбындағы оқушыларының өз деңгейлеріне байланысты түсініктерін
Зерттеу көрсеткендей, оқушылардың 25,58% өздерінде жауапкершіліктің көрінуін жеткілікті түрде
Бұл әдістеме көмегімен бесінші сыныпта оқушылардың өзіндік бағалауы оқушының
Төмен бағалау баланың өз табыстарын көре білмеуіне, үнемі өзін
Аса жоғары бағалау оқушыларының жауапкершілік көрсетуіне кедергі келтіреді.
Адекватты өзін - өзі бағалау балалардың өздерінің жағымды және
Оқушылардың өзін - өзі бағалауын қалыптастыру жауапкершілікті дамыту әдістерінің
Зерттеуге алынған оқушылардың оқу процесіне жауапкершілік қасиеттерін бағалауға «Жұмадан
Жұма күні, сабақтан кейін оқушыларға сурет салуға тапсырма
Тапсырма уақытында орындаған оқушылар
Тапсырманы уақытынан сәл кешіктіріп орындаған оқушылар (сейсенбі, сәрсенбі)
Тапсырманы орындамаған оқушылар.
Сонымен ерік сапаларының қалыптасу деңгейі туралы қорытынды жасауға болады:
Бірінші топ оқушылары деңгейі жоғары,
Екіншілердікі – орташа,
Үшіншінікі – төмен.
«Жұмадан дүйсенбіге тапсырма» әдістемесінде жауапкершіліктің шынайы көріну деңгейі.
Соңғы зерттеу нәтижесі көрсеткендей, мұғалімнің тапсырмасын тек оқушылардың 37,21%
Жауапкершілігі төмен бірде – бір бала тапсырманы орындамау себебін
Соныменен жауапкершілік қасиетті бағалау осы сапаның шынай көрінуіне ықпал
Эксперименттік жұмыстар барысында бастауыш сынып оқушыларының және орта буын
Зерттеу жұмысы барысында жеткіншек тұлғасын қалыптастыруға түрлі іс-әрекеттердің қатынасын
Сауалнама мақсаты – оқушылардың оқу әрекетіндегі басты қызығушылықтарын анықтау.
Менің мектепте оқу себебім:
Қызықты болғандықтан.
Ақылды және парасатты болғым келеді.
Ата-ана талап етеді.
Кейін өмірде өз орныңды табуға жеңіл болады.
Қазір барлығы оқиды, сол себепті мен де оқимын.
Мұғалімдер ұнайды.
Оқу, оқуға түсу-мәртебе.
Сауатты болғым келеді.
Өз Отаныма пайдалы азамат болғым келеді.
Ой-өрісімді кеңейткім келеді.
Жақсы баға алу ұнайды.
Толық және терен білімге қол жеткізгі келеді.
Бұл менің парызым.
Сауалнама бойынша алынған мәліметтерді қорыту кестесі.
Оқу әрекетіндегі қызығушылық.
Оқушылардың саны
Жай ғана қызықты Ақылды болғым келеді Ата-анам талап етеді
1 2 3 4 5 6 7 8 9
30 5 2 3 1 1 2 3 3
40 4 2 2 2 2 3 5 3
Қорытынды
% 16% 6% 11% 3% 3% 6% 11% 11%
10% 5% 5% 5% 5% 7.5% 12% 7.5% 10%
Сауалнама қрытындысы бойынша оқушылардың қызығушылықтарының негізгі бағыттарын анықтауға
Кіші жеткіншектердің оқу пәндеріне деген қарым-қатынасы мен қызығушылығын зерттеуге
Оқушыларға оқу пәніне деген оң ықпалмен кері әсер ететін
Нұсқау. 1. Көрсетілген пәндердің ішінен өзің ерекше жақсы
2. Пәнге деген өзіңнің қарым-қатынасыңның себептерінің астын сыз.
Пәнді жақсы көретін себебім Пәнді жақсы көрмейтін себебім
Аталмыш пән өте қызықты.
Мұғалімнің сабақты беру әдістемесі ұнайды.
Пәнді барлығы білуі керек.
Пән болашақ жұмысыма қажет.
Меңгеруге жеңіл.
Ойландырады.
Пән пайдалы деп есептелінеді.
Байқағыштық пен зеректікті талап етеді.
Шыдамдылықты қажет етеді.
Пәннің қызықтылығы.
Кейбір фактілері қызықты.
Досым да осы пәнді ұнатады.
Ата-анам осы қажет деп санайды.
Мұғаліммен қарым-қатынасым жақсы.
Мұғалім жиі мақтайды.
Мұғалім қызықты түсіндіреді.
Пәнді оқу барысында қанағаттанушылық сезімін аламын.
Жоғары оқу орнына түсуге қажетті.
Жалпы мәдениетті дамытуға көмектеседі.
Қоршаған орта туралы білімді кеңейтуге әсер етеді.
Жай ғана қызықты Аталмыш пән қызықсыз.
Мұғалімнің пәнді беруі ұнамайды.
Пәнді барлығының білуі қажет емес.
Пән болашақ жұмысыма қажет емес.
Меңгеруге қиын.
Ойландырмайды.
Пән пайдасыз деп саналады.
Байқағыштық пен зергектікті талап етпейді.
Шыдамдылықты қажет етпейді.
Пән қызықсыз
Тек қана кейбір фактілері қызықты
Досым осы пәнді ұнатпайды.
Ата-анам осы пәнді маңызды деп санамайды
Мұғаліммен қарым-қатынасым жаман.
Мұғалім сирек мақтайды.
Мұғалім қызықты түсіндірмейді.
Пәнді оқу барысында қанағаттанбаймын
Жоғары оқу орнына түсуге қажет емес.
Жалпы мәдениетті дамытуға көмектеспейді.
Қоршаған орта туралы білімді кеңейтуге әсер етпейді
Қызықты емес.
Сауалнама көрсеткіштері:
Оқу пәндеріне деген қарым-қатынас қызығушылықтары.
Қазақ тілі Орыс тілі әдебиет тарих биология физика география
2 4 2 3 1 1 1 5 3
2 4 2 5 1 1 2 10 2
6% 15% 6% 11% 3% 3% 3% 16% 11%
6% 15% 6% 12% 4% 4% 8% 25% 8%
Оқу пәндерінің ішінде информатика, тарих, ағылшын тілдеріне деген қызығушылықтың
Оқу пәндеріне деген қарым-қатынас қызығушылығы.
Сынып Сабақтар Үйірме және практикалық жұмыстар Кітап Кино және
7 + - + + + - -
8 + - + + + + -
0-50% - Алаңдаушылықтың төменгі деңгейі
50-100 % -көтеріңкі деңгей
75-100% - алаңдаушылықтын жоғарғы деңгейі
Оқу үлгерім көрсеткіші
Қазақ тілі
Ана тілі
Орыс тілі
Математика
Дүниетану, Жаратылыстану
Тарих
Ағылшын тілі
4 сынып
5 сынып
Байқау экспериментінің нәтижесінде бесінші сынып оқушыларының бойындағы алаңдаушылық, жауапкершіліктің
Дамыту жұмыстары:
5 сыныпқа арналған ойындар.
Психологтың жұмысы орта буындағы балалардың бірнеше себептерімен
Біріншіден,бұл кезеңгі кіру баланың жас ерекшелігіне байланысты,онда баланың жаңа
Екіншіден,бұл жаста балалр пән мұғалімдерімен және жеткіншек ортасындағы
Үшіншіден,жеткіншек жасына бастауыш сыныпта орта сыныптағы тапсырмалар кіреді,мақсатына жету
Бейімделуге мысал ретінде «Біздің мұғалімдер ойыны да» -қазанның басында
Бұл формасы бойынша ойын – сабақ.Ол уақыт жағынан құрылымы
Мақсаты: 5 сынып оқушыларына мұғалімге деген әлеуметтік позиция ұстануға
Тапсырмалар:
Оқушыларға ішкі оқыту процесіндегі «когнитивной карты» бойынша көмектесу.
Оқушыны мұғалім профессионал өзінің тапсырмаларын шешетін маман ретінде
Көрнекіліктер:
Гүлдің келешегі салынған ватман, мұғалімнің мінез-құлқы жазылған кесте.Гүлдің жапырақтары,
Магнит тақта,желім,маркер.
Мұғаліммен сұхбатты алдын-ала өткізу керек.
Өткізу түрі:ойын.
Ойын кезеңдері:
1.Жаттығу (психодиагностика)
2.Ойынға кіріспе
3.Оқыту заттары
4.Біздің ата-аналарымыздың аты-жөні кім?
5.Нағыз мұғалім – бұл...
6.Біздің мұғалімдеріміз қандай?
7.Қорытынды.
Ойынға кіріспе.
Балалар өз парталарында отыр. Психолог тақтаға балалар ойын барысында
-Бізде қандай заттар мен мұғалімдер бар?
-Барлық мұғалімдердің ұқсастықтары неде?
-Бір-бірінен қандай айырмашылығы бар?
-Бізде қандай ұқсастық бар?
Оқыту заттары
Психолог.Ең алдымен,біздің 5 сыныбымызда қандай оқыту заттары бар? Кейбір
5-сыныпта оқылатын пәндер жазылған карточкаларды,тақтаға жабыстырады.Психолог бір балаға тақтада
Біздің ата-аналарымыздың аты-жөні кім?
Психолог.Ал енді біз мұғалімдеріміздің аты-жөндерін еске түсірейік.Әлі жаттап үлгерген
Көп жағдайда балалар сонымен кездеседі.Психолог балаларды ұлдар мен қыздар
Ұлдарға аттары жазылған карточкаларды береді.Олардың тапсырмасы-мұғалімдердің аты-жөні жазылған карточкаларды
5 сынып оқушыларына арналған сабақтар
Мақсаты: - ұжымдағы жағымды психологиялық
климатты қалыптастыру.
-сынып ұжымының ұжымшылдық
сезімін тәрбиелеу.
Дамыту міндеттері: -коммуникативті мәдениет негізін қалыптастыру;
Сынып өмірі заңдарын жасау
топтық шешім қабылдау ережесін қалыптастыру.
Жұмыс жоспары
№ Кезең Шаралар Мерзімі Қатысушылар
1
Дайындық
5 сынып жетекші-
лерімен әңгіме са-
уалнамалар бекіту
Қыркүйек-
тің бірінші
аптасы
Психолог,сынып
жетекшісі
2 Негізгі
Үлкен психология-
лық ойын «5сынып
кішкен тай мемлекет Қыркүйек-
тің екінші
аптасы
Психолог,
Сынып жетекшісі,
5 сынып оқушылары
3
Қорытынды
Іскерлік ойын «Біз-
дің сыныптың
жоспары
Қыркүйек-
тің үшінші
аптасы
Психолог,сынып жетекшісі,5 сынып оқушылары
«5 сынып –кішкентай мемлекет» -үлкен психологиялық ойыны.
1.Ойынының мақсаты: сыныпта жағымды психологиялық климат қалыптастыру;
Сынып ұжымын біріктіру; балалардың өз құндылықтарын басқалардың құндылықтарымен біріктіру
Аталған ойынды оқу жылының басында жүргізген дұрыс.Ол балалардың бір-бірімен
2.Күтілген психологиялық нәтиже кез келген сынып жетекшісі негізгі міндеті
Қорғану жеткіншекке сыныптастарының қалай қарайтындықтарында.Ұйымшылдық жалпы қызығушылықтар саны,өз сыныбы
3.Ойын метафорарлық сюжетті құрайды.
4.Ойын ұзақтығы – 2.5 сағат ойынды ойнайды, 30 минут-талдау.
5.Қатысушылар
-жасы –жеткіншіктер 10-11
-топ – 20-25 адам.
Кезең 1.Дайындық
Міндеті: бөлмені және ойын өткізу үшін матералдарды дайындау.
Мазмұны: жүргізуші бөлмені ойынға даярлайды;орындықтарды жартылай шеңбер етіп,сынып бұрышына
Кезең 2. Мотивациялық
Мақсаты: балаларды ойынға қатыстыруға көмектесу.
Материал: (магниттік тақта),маркер,скотч.
Уақыты: 10 минут.
Жетекші:Балалар сендер мемлекет дегенді білесіңдер ме?Балалардың ойлары.Егер олар оны
Жетекші белгілі бір мемлекетті қалыптастырады.
Жетекші: Балалар айтыңдаршы,сендердің сыныптарыңды шағын мемлекет деп айтуға бола
Енді қараңдар, сендердің сыныптарыңда не жетіспейді? (заңдар,рәміздер жоқ)
Бүгін біз сыныптың гербімен кодексін жасау үшін жиналдық,бұл бізге
Кезең 3.Жаттығу «Халық санағы»
Мақсаты: денеге түскен күшті,ойынға эмоционалды қобалжуды алу.
Материал:магнитті тақта,маркер фламастер,скотч
Уақыты: 10 минут
Магнитті тақтаға 5 «Б» сыныбы деп жазамыз.
Жүргізуші: қазір мен алақанымды 2 рет соққанда сендер екі
Сыныпта қанша қызбен ұл бар (магнитті тақтаға жазады).
Енді мен алақанымды бір рет соғамын,сендер тағы да қозғаласыңдар,екі
Нәтижесінде сыныптың портреті жасалады.
Кезең 4. Негізгі
Мақсаты: даму кооперациясы арқылы сыныптың кодексімен гербін құру.
Материал:қағаз парақтары,фламастер
Сынып гербін құру.
Уақыт: 30 минут.
1.Алдымен жеке герб жасалады.Балаларға кішкентай қағаздар таратылып әркім өз
2.Балалар кіші топтың гербін салады.
Жүргізуші: Енді міндеттердің гербтарындағы
Жалпы ұқсастықтарын және өз тобының гербін салу.
Содан кейін әр топ өз жұмысының презентациясын жасайды.
Іскерлік ойын «Біздің сыныптың жоспары»
Мақсаты: күткен іс-шаралары топтық талдау, сыныптағы тәрбие жұмысының перспективалық
Міндеттері: сыныптың ұйымдастыру құрылымын құрып,лидерді анықтау.Топтық шешім қабылдау дағдыларын
Ойын ұзақтығы: 1 сағат 20 минут
Қатысушылар:
топ -20-25 адам
жүргізуші – психолог және сынып жетекшісі.
Ойын барысы
Кезең 1. Дайындық.
Мақсаты: Ойынға материал әзірлеу.
Материалдар: магнитті тақта,түрлі қағаз қиындысы,маркер,фломастер,скотч,фасоль, қағаз медаль.Ересектер тек материал
Кезең 2.Мотивациялық
Мақсаты: балаларды ойынға тарту.
Материалдар: түрлі-түсті жетондар.
Уақыт: 10 минут.
Жүргізуші: Балалар, бүгін біз сынып ұжымын қалай қызықты етуге
Кезең 3. Жаттығу « Көршілер презентациясы»
Мақсаты: дене күшінен арылу, ойынға эмоционалдық даярлық туғызу.
Материалдар: түрлі түсті жетон.
Уақыт: 5 минут.
Әр оқушыға өз көршісін атап жестпен оның не істей
Материалдар: түрлі түсті қағаз жолақтары,қағаз медаль.
Көңіл күйдің түрлі түсті барометрлі
Бүгінгі жұмысқа сенің қатысың:
Қызыл - өте ұнады
Алқызыл – ұнады
Сары – жақсы
Көк – ұнаған жоқ
Сия көк - өте ұнаған жоқ.
Бұнда жетон, естелік медаль аяған балаларды марапаттауға болады.Ал сынып
Сынып кодексін құрастыру
Уақыт: 50 минут.
1.Қатысушылар парақ қағаз алып, екі – үш маңызды ереже
2.Әркім өзіне аса маңызды ережені анықтап,оны негізі деп санауы
3.Әр қатысушы өзіне үш маңызды ережені таңдап, қасына белгі
4.Ант қабылдау.
Кезең 5.Рефлексия
Мақсаты: жалпы жұмыс процесін талдау және
Жалпы іске әр қатысушының жеке үлесі
туралы ақпарт алу.
Материал: түрлі түсті қағаз жолақтары,ақ қағаз беті
Уақыт: 25-30 минут
Көңіл – күйдің түрлі түсті барометрі
Түстер сәйкес келетін қағаз жолақ арқылы жауап беру: «
Қызыл-өте ұнады
Алқызыл-ұнады
Сары-жақсы
Жасыл-жалпы жақсы
Көк-ұнамады
Сия көк – онша ұнамайды
Аяқталмаған сөйлемдер:
Қағазға сөйлемді аяқтау керек: « топта жұмыс істеу маған
-менің пікірімен санасты;
-мен жалпы іске өз үлесімді қостым
-бұл өте қызықты
-басқа жауап нұсқасы.
Тренинг жаттығулары жүргізілді.
1-тақырып.Танымдық процестер
Мақсаттар. Еске сақтау қабілетін, зейінділігі мен логикалық ойлау қабілетін
2-тақырып.Дивергентті ойлау
Мақсат:Шығармашылық ойды, келешек кәсіби табысы мен жеке табысының негізі
3-тақырып. Жеке тұлғаның сана-сезімі мен өзін-өзі дамытуы.
Мақсат: Психологиялық диагностика және сана –сезімді дамыту.
4-тақырып. Эмоция мен сезім.
Мақсат: Психологиялық диагностика және психоэмоция өрісін дамыту.
5-тақырып. Коммуникативті өріс.
Мақсат: Коммуникативтік өрісті диагностикалау және дамыту. Қарым-қатынасқа деген қажеттілік
6-тақырып. Коммуникативті өріс.
Мақсат:Қарым-қатынас өрісін дамыту, коммуникативтік машықты дамыту.
7-тақырып. Тұлғаның өсуі
Мақсат:Адамгершіліек-құндылық, кәсіптік және жеке басының жай-күйін өзі ұғып –түсінуін
Сабақтың мазмұны.
1-2 сабақ Тақырып: Танымдық процестер.
Мақсаттар. Еске сақтау қабілетін, зейінділігі мен логикалық ойлау қабілетін
Құрал-жабдықтар:тренингке қатысушыларға қағаз бен қалам беріледі, тақта мен маркер
Сабақ барысы
Ұйымдастыру сәті.
Тренингтің мақсатымен тапсырмасын жариялау . Топ жетекшісімен таныстыру
Тренингке қатысушыларды бір-бірімен таныстыру.
Сіз өзіңізді таныстырып, өзіңіз жайлы бір-екі ауыз сөз айтқаннан
Қатысушылар түгел танысып болған соң көңілі қалағандарға топтағылардың атын
Мұны шамамен былай етік келтіріңіз: «Бұл тапсырманы күрделі екенін
Бірнеше оқушы /әдетте 2-3 жеткілікті/ қатысушылардың атын түгел атап
Топта қайталанған кезде аттары қалып қалған адамдар болды ма?
Есте тез сақталатын есімдер кездесті ме, немесе ерекше эмоция
Танысу соңында қатысушыларға бір-бірінің аттарын атап, Сіз деп сөйлеуді
Аз уақытта есіне сақтай алу қасиетін дамыту.
Мақсаты: Көргенін қанша уақытты есіне сақтай алатынын анықтау.
Нұсқау:Қазір сіздерге сандар жазылған сызба көрсетіледі. Сіздер 20 секундта
Жауаптарды қорытындылау : Жазылған сандардың аз-көптігіне қарай көргенін есте
15 39 87 23
94 65 79 46
83 19 94 52
IV.Жедел есте сақтау қасиетін дамытуға арналған жаттығулар.(Қосымша 2)
VI. логикалық ойын дамыту үшін арналған тапсырма.
Күрделі ұқсастықтар.
Мақсат: Бұл әдістеме зерттеушінің күрделі логикалық қатынастарды қалай
меңгеретіндігімен абстракты байланыстарды қалай айқындайтығын анықтауға
арналған.
Сипаттау: Әдістеме 20 сөзден тұратын логикалық тапсырма, сыалушы соны
керек. Оның міндеті- әр жұп сөзде алты логкалық байланыстың
екенін анықтау. Бұл жерде оған қолданылған байланыстардың үлгісі келтірілген
«шифр»- сызба мен әріп белгілері көмекке келеді. Әріп белгілері
Сыналушы жұпталып тұрған сөздер арасындағы қатынасты анықтауы керек, сонан
соң «сәйкесін» табу керек, яғни «шифр» сызбасынан дәл
байланысы бар екі сөз таңдау керек, сонан соң «шифр»
«сәйкеске» келгенін әріптер қатарынан белгілеу керек./А, Б, В, Г,
Құрал-жабдық: Әдістеме бланкі, жауаптарды тіркеу протоколының бланкі.
Нұсқау:сендердің алдарындағы бланкте өзара байланыстағы 20 жұп сөз бар.
Әр жұптың қарсысында алты логикалық байланыс түрін анықтайтын алты
бар. Алты түрдің де үлгісі және оларға сәйкес әріптер
келтірілген.
Сендер, біріншіден, жұп сөздер арасындағы қатынасты анықтауларын керек.
Сонан соң «шифр» сызбасынан сәйкестігі жағынан барынша жақын жұп
таңдап алыңдар, сонан соң әріптер қатарынан «шифр» сызбасынан табылған
сәйкесіне сай келетін әріптерді дөңгелектеп сызып қойыңдар. Тапсырманың
орындалуы 3 минут.
Кілт
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Бағалау
Ұпай саны 9 8 7 6 5 4 3
Тура жауаптар саны 19 18 17 15 12-14 10-11
Қорытындыны талдау: Егерсыналған адам барлық тапсырманы еш қиындықсыз шешсе
Егер сыналушы нұсқауды зорға түсініп, салыстыру жасауда қателессе, оның
Сыналушының пікірі ақпараттық маңызға ие.көп жағдайда «үнемшілдік- сараңдық», «салқын
Әдістемелік бланк
Шифр
А Қой-отар
Б Бүлдірген-жидек
В Теңіз-мұхит
Г Жарық-қараңғы
Д Улану-өлу
Е Жау-дұшпан
Қорқу-қашу А Б В Г Д Е
Физика-ғылым А Б В Г Д Е
Дұрыс-тура А Б В Г Д Е
Жүйек –бақша А Б В Г Д Е
Жұп –екі А Б В Г Д Е
Сөз-нақыл А Б В Г Д Е
Сергек-сылбыр А Б В Г Д Е
Бостандық-ерік А Б В Г Д Е
Ел-қала А Б В Г Д Е
Мақтау-сөгіс А Б В Г Д Е
Кек-өртеу А Б В Г Д Е
Он-сан А Б В Г Д Е
Жылау-өкіру А Б В Г Д Е
Тарау-роман А Б В Г Д Е
Тыныштық –қозғалыс А Б В Г Д Е
Батылдық –ерлік А Б В Г Д Е
Салқын-аяз А Б В Г Д Е
Алдау-сенімсіздік А Б В Г Д Е
ән-өнер А Б В Г Д Е
Тумба-шкаф А Б В Г Д Е
VII. Жұмыс принципін топқа жариялау:
Топ жұмысына тұрақты қатысу.Осы принципке байланыстыжұмысын бір топта бастаған
топтың жабықтығы. Тренингте өтіп жатқан жағдайлар тренингтік топтан тысқары
Белсенділік.
Принциптің жобалауынша әр қатысушы тобының табысы өзінің белсенділігіне байланысты
VIII. Тапсырма қорытындысы.
3 сабақ
Тақырып: Дивергентті ойлау.
Мақсаттар:
Шығармашылық ойды келешек кәсіби табысы мен жеке табысының негізі
Құрал-жабдықтар: қағаз бен қарындаш
Сабақ барысы
«Конвергенттік» және «дивергенттік» ойлау деген ұғымдарға түсінік.
«Конвергенттік» ойлау- тапсырманың немесе проблеманың жалғыз ғана дұрыс шешімін
«Дивергенттік» ойлау- проблеманың шешімін табу үшін жан-жақты іздену үстінде
Дивергентті ойлау ой қасаңдағын, ойлау шаблонын бұзады, қатып қалған
Оқу бағдарламалардың басым көпшілігі конвергентті ойды дамытуға бағытталған. Әлі
Оқу тажірибесіндегі дайындап берген дұрыс жауап кейін кездесетін өмір
II. Шығармашылық ойды дамытуға арналған жаттығулар.
1. «Миға шабуыл» мен жылдамдық әдістері.
Жылдамдық бір сәтте бірнеше шешім табу қабілеті ретінде кез
1-жаттығу. Жай заттарды ерекше қолдану. Бір затты қолданудың түрлерін
2-жаттығу.
Таңқарлық жағдайлар.
Керемет бір жағдайдың нәтижесінде адам сіріңкенің қорабындай-ақ болып қалады.
2. Ойды тиянақтау қабілеті. Ойлап табу қандай ерекше ой
3-жаттығу. Жарнама жаймасы.
Тапсырма: Өз өніміне, фирмаға т.б. жарнама жаймасын жасау және
4-жаттығу. Ұйқас немесе өлең жазу.
Өлеңнің бірінші жолы беріледі/ немесе оқиғаның басы/:
а/ Раушан гүлдер ырғалады желменен...
б/ Пілден қоян сұрады...
в/ Құстар ұшып аспанда...
Тапсырма: Өлеңді жалғастыру.
3. Ойын «Ультиматум»
Тренингке қатысушы студенттер төрт командаға бөлінеді. Командалар бір-біріне ультиматум
Қарсылықтар қызықты әрі ерекше, әдемі жазылуға тиіс.
Ультиматум жазуға 10 минут беріледі. Жазылған ультиматум оқылады. Ультиматум
Басты талап – жауаптар барынша әдемі ерекше болып, қолданылатын
Сонан кейін қарсылықтарға берілген жауаптар оқылады. Ойын соңында командалар
III. Сабақ қорытындысы
4 – сабақ
Тақырып: Жеке тұлғаның сана-сезімінен өзін-өзі дамытуы.
Мақсат: Психологиялық диагностика және сана-сезімді дамыту.
Құрал-жабдық: Жеке тұлғамен оның өз мінез құлқын өзі бағалауына,
Сабақ барысы
I. Ұйымдастыру сәті.
Тренинг жүргізушісі қатысушыларды тапсырмамен таныстырады: өзін-өзі барынша ашу, өз
Тренингтің әр қатысушысы өз белгісін ұсынуы керек, ол төс
II. Өмірге деген өз көзқарасын бағалауына диагностика жасау.
Қатысушыларға бланктер таратылып, мынандайт нұсқаулар беріледі: «Менің сіздерден өтінерім,өздеріңізге
Өзіне-өзі баға беру негізінде өз түсінігін зерттей білі жатыр.
Тәжірибе санында карточкалардың мазмұны, өзін-өзі интегралды бағалаудың кестесі талқыланып/
Өзін-өзі бағалау қырынан қарағанда ара іспеттес болып келсе тұлғаның
III. Өз ақыл- ойын бағалау.
Нұсқау: Ақыл-ой жайлы берілген он тұжырымның ішінен өзіңіздің ыңғайыңызға
Қойыңыз.
1 Менің ойым кез-келген ортада ең жоғары болып шығады.
2 Аз ғана интеллектуалдардың біреуімін 9
3 Мен анағұрлым ақылды адамдардың қатарына жатамын 8
4 Менің ақыл-ой деңгейім орташа 7
5 Ақыл-ой жағынан айналамдағылардың үздік тобына жатамын 6
6 Ақыл жағынан алғанда мен нағыз қарапайым адаммын.
7 Менің ақыл-ойым ортадан төмен 4
8 Жалпы мен барынша зерек адамдардың қатарына жатамын
9 Мен зеректігі төмен адамдардың бірімін 2
10 Кез- келген топта мен ақыл-ой жағынан төмен тұрамын
Нәтиже зеректікті зерттеу объектісінің мәліметтерімен салыстырылды. /Айзенк тесті, 16
IV. «Тұлғаның өзін-өзі бағала »тесті.
Нұсқау: Өзіңіздің жеке пікіріңіз бойынша сіздің мінез-құлқыңыздың ерекшеліктерін, сіздің
V . «Өзін-өзі ашуға арналған жаттығу».
Қатысушылар «қиял», «қиялдау» тақырыбын алады. Көздерін жұмып қиялдайды. Жүргізуші
Мен сүйемін...
Маған ұнайды...
Маған қиын...
Менің жанымды жадыратады...
Достарымның арасында мен...
Келешекте мен ...
Тақырып саны қатысушылардың санына сай келеді.
VI. Жаттығу: «Мен кіммін»
Қатысушыларға өзінің «мен» образы төңірегінде, белгісі, жазбалары, қимылдық бейне,
VII. Жаттығу: «Ізгі образ қалыптастыру»
Тапсырма: Ізгі образ жасау,суреттеу, бейнелеу. Сонан соң ол образды
Қайталау. Синтетикалық образға енген қатысушылардың жағдайын бақылау. Жаңа синтез
VIII. Жаттығу «Даратұлға».
Нұсқау: Дара тұлғалар дегеніміз- өз тұлғамыз шеңберіндегі өз мақсатымен
Ойланып көріңіз: Сізде тұлғаның қандай даралықтығы басым? Олардың қай
IX.Автопортрет әдістемесі.
Қатысушыларға қағазбен қалам таратылады да, өз автопортретін жасау ұсынылады.
X. сабақ қорытындысы.
5-сабақ
Тақырып: Эмоция мен сезім
Мақсат: Психологиялық диагностика және психоэмоция өрісін дамыту.
Құрал-жабдық: «Эмоцияның дифференциялды шкаласы», «Жабығу сәтіндегі мінез-құлқына өз
I Ұйымдастыру сәті.
Сабақ тақырыбын хабарлау.
II. Хал-жағдай диагностикасы /тексерушілердің хал-жағдайын сапалы суреттеу үшін
Қатысушыларға «Эмоцияның дифференцианалды шкаласы» деген әдістемелік бланк нұсқауымен таратылып
III. Жабығу сәтіндегі өз мінез-құлқына баға беру.
«Жабығу сәтіндегі өз мінез құлқына баға беру» деген әдістемелік
61-70 ұпай-жабығу деңгейі өте жоғары;
71-80 жабығу бар;
46-ты ұпайдан жоғары болса -жабығу белгілері бар, қатты мазасыздық
31-45-орташа мазасыздану.
20-30 ұпай-жабығу белгілері мүлде жоқ, аздаған ғана мазалану бар
IV. «Эмпатиялық қабілеттілігін өзі бағалауы»
«Эмпатиялық қабілеттілігін өзі бағалауы »деген әдістемелік бланктер нұсқаумен қатысушыларға
(Қосымша 3)
V . Пікірталас «Эмоцияның пайдасы мен зияны жайлы»
Қатысушыларға «Мүлде пайдасыз немесе мүлде зиянды сезім бола
Жетекші: «Сіздердің жауаптарыңызға қарағанда әркім-ақ басынан өткізгісі келетін сезімдер
Одан әрі қатысушыларға кейбір сезімдердің жақсы жақтарымен жағымсыз жақтарына
Мысалы: Қорқу сезімі, жағымсыз жағы мен бірге пайдалы жағы
5.Психотехникалық ойын «Кездесу»
Мақсаты: адамға жағымды сөздер айту әдетін жаттықтыру.Қатысушылар екі шеңбер
Әр жұпқа тапсырма беріледі:
А) Сіздер ұзақ уақыттан соң кездестіңіздер, бұрын өте жақын
Ә) Бала кезде өте жақын жолдас болдыңыздар. Біріңізді ата-анаңыз
Б) Сенің алдында тұрған адам өте ұялшақ, ал оны
В) Мына адам сен үшін өте бір жағымды іс
Г) Мына адамның керемет ісі жайлы /біреуді өлімнен құтқарды,
Д) Мына адамның бүгін жолы болмайды, бұл әділетсіздік. Сыр
VI. «Батпақ-мүсінші» ойыны
Мақсат: байланыс құру және эмоцияның үнсіз түрін дамыту.
Қатысушылар жұп-жұпқа бөлінеді. Кім «сәулетші», кім «батпақ» болатынын
VII. «Эмоциялық термометр» жаттығуы
Мақсат: күні бойғы эмоциямен сезімге талдау жасауға, жақсы психоэмоционалдық
Нұсқау беріледі: «Келіңдер, бір күннің эмоциялық портретін жасайық
VIII. Тапсырма қорытындысымен үйге тапсырма
Айна алдында тұрып өзіңнен -өзің «Сергектік»/ «Сенім», «Күш», «Өмірге
Бұл өзгешеліктерді анықтау үшін тренинг бағдарламасын қолданамыз. Ол бірнеше
1-2 сабақ бойынша есте сақтау қабілетін, зейінділігі мен логикалық
Кесте №
№ Аты-жөні 1/5 2/5 3/5 4/5 5/5
Ағыбаев Әсет 5 5 4 4 4
Аметова Ляззат 4 5 4 5 5
Акимжанова И 5 5 4 4 5
Азатов Бауыржан 4 4 5 4 4
Бралинов Қанат 5 5 4 4 4
Бекзат Ақерке 4 5 4 5 4
Гизатова Айжан 5 4 4 5 4
Дюсупова Дана 4 4 5 4 4
Досжан Ерке 5 5 4 5 4
Ерғалиев Нұржан 5 5 5 5 5
Егізбаева Жанар 4 4 5 4 5
Жолдасбекова Анар 5 4 5 5 5
Жақсылықова Айжан 4 4 4 4 4
Жоламанова Бота 4 4 5 4 4
Исанова Меруерт 5 4 5 4 5
Иманов Азат 4 4 4 5 5
Калиева Жұпар 5 4 5 4 4
Кажманов Ералы 4 4 5 4 4
Қожахмет Әсел 4 5 4 4 5
Мұқанова Эльмира 5 4 4 4 5
50% 50% 45% 40% 45%
Жалпы бұл көрсеткіштер тренинг бағдарламасында кездесетін әдістемелердің көмегімен
Аты-жөні 1/5 2/5 3/5 4/5 5/5
Ағыбаев Әсет 5 5 5 4 5
Аметова Ляззат 5 5 4 5 5
Акимжанова И 5 5 4 5 4
Азатов Бауыржан 4 5 4 5 5
Бралинов Қанат 4 4 5 4 5
Бекзат Ақерке 5 4 5 5 4
Гизатова Айжан 4 5 4 4 5
Дюсупова Дана 4 5 4 5 4
Досжан Ерке 5 5 4 5 4
Ерғалиев Нұржан 5 5 5 5 4
Егізбаева Жанар 5 4 5 5 5
Жолдасбекова Анар 5 5 4 5 5
Жақсылықова Айжан 4 4 5 5 4
Жоламанова Бота 5 4 4 5 5
Исанова Меруерт 5 5 5 4 4
Иманов Азат 4 4 5 5 5
Калиева Жұпар 4 4 5 5 4
Кажманов Ералы 5 5 4 5 4
Қожахмет Әсел 5 5 4 4 5
Мұқанова Эльмира 5 5 5 4 5
65% 65% 55% 60% 55%
1-2 сабақ қорытындысы
Аты-жөні
Ағыбаев Әсет + +
Аметова Ляззат - +
Акимжанова И + +
Азатов Бауыржан - -
Бралинов Қанат + +
Бекзат Ақерке - +
Гизатова Айжан + -
Дюсупова Дана - -
Досжан Ерке + +
Ерғалиев Нұржан + +
Егізбаева Жанар - -
Жолдасбекова Анар + -
Жақсылықова Айжан - -
Жоламанова Бота - +
Исанова Меруерт + +
Иманов Азат + -
Калиева Жұпар + -
Кажманов Ералы - -
Қожахмет Әсел - +
Мұқанова Эльмира + -
3-4-5 сабақ қорытындысы
Аты-жөні
Ағыбаев Әсет 4 4 4
Аметова Ляззат 4 5 5
Акимжанова И 4 4 5
Азатов Бауыржан 5 4 4
Бралинов Қанат 4 4 4
Бекзат Ақерке 4 5 4
Гизатова Айжан 4 5 4
Дюсупова Дана 5 4 5
Досжан Ерке 4 4 4
Ерғалиев Нұржан 5 5 4
Егізбаева Жанар 5 5 5
Жолдасбекова Анар 5 4 5
Жақсылықова Айжан 4 5 5
Жоламанова Бота 4 4 4
Исанова Меруерт 4 5 4
Иманов Азат 5 4 5
Калиева Жұпар 4 5 5
Кажманов Ералы 5 4 4
Қожахмет Әсел 5 4 4
Мұқанова Эльмира 4 4 5
Соныменен эксперименттік жұмыстар нәтижесінде орта буын оқушыларының сабаққа деген
Мектепте бастауыш буыннан орта буынға өту сатысы (10-11 жаста)
Диагностикалық зерттеулердің нәтижесі бесінші сынып оқушыларының қобалжуының тұрақты
Қорытынды
Даму жаңа білім кіші мектеп жасындағы оқушылардың көзқарасы, өзінін
Сондықтан да эмоционалдық жағдай оқушының өзін-өзі сезінуі, қоршаған ортасымен
Одан бөлініп жеткіншек дағдарысын ол әлі тәртібі, қалыпты жағдайы,
5 сынып оқушыларының үштен бір бөлігі мұғаліммен қатынаста
5 сынып оқушыларының бейімделу үлгерімі оның тек жеке дайындығына
Сондықтан бастауыш буыннан орта буынға өтуде оқушылармен жұмыс жасайтын
Әр оқушыны жеке тұрғыдан алып қарау, бағалау;
Ақыл-ой қызметіне неғұрлым тиімді әсер ететін тапсырмаларды іріктеу;
Оқушының жеке тұлғасына жекеше бағалау әрекет арқылы әсер ету;
Оқушылардың танымдық процестерін дамытып, сапасын жоғарлатуға байланысты ата-аналармен
Неғұрлым дарынды балаларды анықтау, олардың әрі қарай дамуына жағдай
Мектеп психологымен тығыз байланыста қызмет жасау.
Зерттеу жүмыстарының нәтижесі эксперименттік топтағы оқушылардың орта буынға бейімделуінде
Пайдаланған әдебиеттер мен деректер тізімі:
1.Асеев В.Г. Возрастная психология – М .1989
2.Л. Анн. Психологическии тренинг с подростками. Питер- 2005
3.Г.Г. Аракелов. Психологические знание и реформы школы – М
4.Брунер Дж. Психология познания – М. 1987
5.Берис Р.В. Развитие психологической концепции и воспитания – М.
6.Г.В. Берменская. Время поисков и решении старшеклассников в них
7.Венгер Л.А., Мухина В.С. Психология – М. 1987
8.Возрастные и индивидуальные способности младших подростков/Под ред .Эльконина Д.Б,
9.Возрастная и педагогическая психология /Под ред М.В. Гамезо –
10.Гальперин П.А., Запарожец А.В., Карпова С.Н. Актуальные проблемы возрастной
11.В.В. Давыдов. Психология подростка – М. 1990
12.Э.М. Жариков. Влияние психологических веществ – М. 1981
13.Е.Р. Зеер, Г.А. Карпова. Педагогическая диагностика психолога – М.
14.В.А. Иванилов. Возрастные особенности психики ребенка – М. 1990
15.Игры обучение, тренинг, досуг. / Под ред. В.В. Петрусинского
16.Кон И.С. Психология школьника – М .1982
17.Климов Е А Психология профессионального самоопределения М Академия 2004
18.И.С. Кон Психология ранней юности .– М. 1981
19.В.А. Крутецкий. Психологическая обучения и воспитания школьников –
20. 21.Лейтес Н.С. Умственные способности и возраст – М.
22.ЛеонтьевА.Н. Избранное психологическое произведение – М. 1985
23.Лисина М.И. Общения личности – М .1997
24.Мухина В.С. Возрастная психология – М. 1997
25.М Муканов. Жас ерекшелік педагогикалык психологиясы Алматы. 1996
26.Р.С. Немов. Психология 2 – том – М. 2001
27.Поршенев Б.Ф. Социальная психология – М .1977
28.Психология формирования и развития личности /Под ред Л.И. Ансеференовой
29.Петровский А.В. Педагогикалық және жас ерекшелік психологиясы. А.: «Мектеп»,
30.Патаки Ф. Некоторые когнитивные аспекты Я-образа // Психологические исследования
31.Психологическая диагностика: Учебное пособие / Науч. Ред. К.М. Гуревич.
32.Психологическая коррекция умственного развития учащихся / Отв. Ред. К.М.
33.Психология современного подростка – Под ред. Д.И. Фельдштейна. –
34.Прихожан А.М. «Психология неудачника»-М. 1997г
35.Паренс Г."Агрессия наших детей" 1997 г.
36.Рубинштейн С.А. Проблемы общей психологий – М. 1976
37.И.Е.Рогов. Настольная книга практического психолога. Владос. 1999
38.Развитие творческой активности школьников / Под ред. А.М.
39.Раттер М. Помощь трудным детям.- М., 1987.
40.Ремшимидт Х. Подростковый и юношеский возраст: Проблемы становления личности.-
41.Рогов Е.И. настольная книга пракического психолога. М., 2002.
42.Рождественская Н.А. Как понять подростка. – М., 1995.
43.Райс Ф. Психология подросткого и юношеского возраста. М.: СПб.
44.Рогозин Ю. «Секреты общения»-М. 1991г
45.Рудестам К. "Практические упражнения по групповой психотерапии и психокоррекции"
46.Собакин В.С. Старшеклассников в мире политики – М. 1997
47.А.О. Словудскии. Подростки и деловые качество – М. 2000
48.Е.Т. Соколова. Нормальные трудности подросткого возраста – М.
49.Г.А. Сергеева. Учебно – воспитательный процесс с подростками –
50.Самопонимание, самовоспитание, самопомощь, самообладание, саморазвитие, самореализация подростка / Под
54.Сизанов А.Н. «Психологические игры Л.-1995г
55.Селье Г. "Когда стресс не приносит горя. "М. 1992
56.Теплов Б.Н. Проблемы индивидуальных различий – М. 1961
57.Учителям и родителям о психологии подростка /Под ред Г.Г.
58.Устименко С.Ф. Межличностные отношения младших подростков
// Вопросы психологии.- 1984. №1. с. 27-33.
59.Особенности обучения и психического развития школьников 11-14 лет
60.Обухова Л.Ф. Детская психология: теория, факты, проблемы.- М., 1995.
61.Овчарова Р.В. Технология практического психолога образования. М., 2000.
62.Турманова Ж.Е. Жасөспірімдердің девианттық мінез-құлқы және аутогендік жаттығулар. //
63.Фелдштейн Д.И. Психологические основы общественно полезной деятельности подростка –
64.Г.Н. Феликов. Проблемы эффективности воспитания личности. М – 2000
65.Э. Флеровскиий. Психологические тесты М.1998 З.Э.Фромм.. Душа человека
66.Эриксон Э. Идентичность: юность и кризис – М. 1996
Қосымша 1.
Менің мектепте оқу себебім:
Қызықты болғандықтан.
Ақылды және парасатты болғым келеді.
Ата-ана талап етеді.
Кейін өмірде өз орныңды табуға жеңіл болады.
Қазір барлығы оқиды, сол себепті мен де оқимын.
Мұғалімдер ұнайды.
Оқу, оқуға түсу-мәртебе.
Сауатты болғым келеді.
Өз Отаныма пайдалы азамат болғым келеді.
Ой-өрісімді кеңейткім келеді.
Жақсы баға алу ұнайды.
Толық және терен білімге қол жеткізгі келеді.
Бұл менің парызым.
Қосымша 2.
Әлеуметтік – психологиялық тренинг жаттығулары:
I. Топ жұмысының бастапқы кезеңі.
«Бұдан да тағы жылдамырақ бола ма?» 15 минут.
Жаттығудың мақсаты:аз уақыт ішінде топ есімдерін есінде сақтау.
топ мүшелері көздерін жұмып ақырындап жүре бастайды / бір-бірінің
Бәрі көздерін жұмып тұрады. Сіз ойынды бастайсыз, бір ойыншының
Ол үшін ойыншыларға мынадай кеңес беріңіз: Есімі аталған ойыншы
Ойынның әр кезеңінен кейін қорытынды жасаңыз. Осы кезеңге ойыншыларға
Нұсқау. Ойыншының біреуі басқасының есімін атаған соң , оның
Жаттығу. Қатысушылар шеңбер құрып отырады.
Нұсқау. Жұмысымызды таныстықтан бастаймыз: әркім өз есімі қандай әріптен
Ойын-сауық жаттығулары. Бұл жаттығулар алдын-ала бой жазусыз жүргізіледі. Ол
Жаттығу. «Орынды иемдену».Ортада тұрған ойыншы бос орындыққа отырмау үшін
Нұсқа: Ортадағы ойыншы орын алу үшін , отырғандарды өзінің
Жаттығу «Қуаласпақ».Жүргізуші ойыншыларға ерекше тапсырма береді. Сол тапсырма бойынша
«Допты шеңберден шығару». Ойыншылар қолдарын тізерлеп қойып, шеңбер бойымен
Сөзсіз қарым-қатынас «тілін» дамыту жаттығуы. Сөзсіз қарым-қатынасқа сипау, көру
Жаттығуларды ұйымдастыруда жүргізуші үш кезеңді қарастыруы керек:
Жаттығу. «Кездесу»
Қатысушылар ақырындап жүреді. Олар бір-бірімен кездеседі және бір-біріне жанасады,
Жаттығу «Қол алысу».
Қатысушылар шеңбер бойымен тұрады. Ортада көзі байланған жүргізуші. Бәрі
Жаттығу. «Әңгімелеу емес, бейнелеу». Топ қандай да бір жағдайды
Жаттығу. «Жұбын табу». Қатысушылар жұпқа бөлінеді.Үнсіз қарасып, бір-бірін
Жүргізуші: Бір сөз айтпай жұптарыңды табыңдар. Қатысушылар бір-бірін ұстап
Тұлғаның өзін-өзі дамытуы мен өзін-өзі тану
Жаттығу. «Өзіңе хат».
Мақсаты: Өзін-өзі тану, өзін түсіну және тұлғалық даму тәсілдерін
Нұсқау: Қазір өздеріңізге хат жазасыздар. Сіз бұл хатты алдыңыз.
Кәсіптік өзін-өзі анықтау тренингтері
Мақсаты: Мамандық таңдау және кәсіби дайындық жүргізу.
Педагог –психолог оқытудың мақсатына, міндетіне және сыныптың мотивациялық дайындағына
Жаттығу. «Армандар».
Барлығы көздері жұмылу шеңбер бойымен отырады. Қатысушылар өздерінің тілегіне
Әр қатысушы өз әсерімен бөліседі. Тренер айтылғандарды жинақтайды.
Жаттығу. «Өзін-өзі жарнамалау».
Ойынға қатысушылар жұмыс берушіге 25-30 минут ішінде өзінің көрсететін
1
5,6%
2,33%
12,79 %
30,23%
48,84%
Төменгі
Орташа
Жоғары
Тым төмен
Адекватты
Тым жоғары
27,91%
25,58%
46,51%
Төмен
Орташа
Жоғары
38,37%
24,42%
37,21%






Ұқсас жұмыстар

Бастауыш сынып оқушыларына үлес ұғымын меңгертудің жолдары
Колледждегі математика курсына қатысты аталмыш проблема
Білім сапасын арттырудағы мұғалімнің рөлі
Қазіргі мектепте оқытудың ойын әдістері
Бастауыш сыныпта үлгермеушілікті болдырмау жолдары
Баланың мектепке бейімделу факторлары
Бастауыш сынып оқушларының мектепке бейімделуі
Оқушылардың оқу топтарына бейімделуінің психологиялық - педагогикалық шарттары
Салауатты өмір салты туралы
Орта мектептерде бесінші сыныпқа бейімделуге бейімделуі