Кәсіптік бағдар
Дипломдық жұмыс
Сынып жетекшісінің
жоғары сынып оқушыларына кәсіптік бағдар беру жұмысы
Мазмұны
Кіріспе . . . .
І-тарау. Мектептегі кәсіптік бағдар жұмысының теориялық негіздері
1.1. Оқушыларға кәсіптік бағдар беру жұмысының мәні және
мазмұны . . . .
1.2. Оқушыларға мамандық таңдауға әзірлеу жөнінде сынып
жетекшісінің рөлі . . . .
1.3. Жоғары сынып оқушыларына кәсіптік бағдар берудің
ерекшеліктері . . . .
ІІ-тарау. Сынып жетекшісінің кәсіптік бағдар жұмысын жүргізудің жолдары
2.1. Сынып жетекшісінің оқушыларға кәсіптік кеңес беру
жұмыстары . . . . .
2.2. Сынып жетекшісінің оқушылардың кәсіптік ынта-ықыластарын
дамыту. . . . .
Қорытынды . . . .
Әдебиеттер тізімі . . . .
Қосымша
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зиялы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет
Қазақстанды жаңғырту әрбір азамат бостандығының шарты және жалпы алғанда
Бәсекелік механизміне негізделген нарық еңбек адамына ерекше іскерлік, шеберлік,
Оқушылардың мамандық таңдауға даярлау міндетін іске асыруда сынып жетекшісінің
Кәсіптік бағыт беру саласы күрделі де алуан түрлі. Ол
Қазақстан Республикасындағы бұл мәселеге арналған маңызды зерттеулер қатарына Ж.Р.
Сонымен зерттеудің көкейкестілігі бүгінгі таңда әлеуметтік сұранысқа айналып отырған,
Зерттеу мәселесінің көкейкестілігі мен практикалық мәнділігі «Сынып жетекшісінің жоғары
Зерттеудің мақсаты-жоғары сынып оқушыларына кәсіптік бағдар берудегі сынып жетекшісінің
Зерттеу объектісі-жалпы білім беретін орта мектептегі кәсіптік бағдар жұмысы.
Зерттеу пәні-сынып жетекшісінің кәсіптік бағдар жұмысын жүргізудің үрдісі.
Зерттеу міндеттері:
кәсіптік бағдар беру теориясы мен практикасын қарастыру;
кәсіптік бағдар беру жұмысында сынып жетекшісінің мүмкіншіліктерін анықтау;
жоғары сынып оқушыларына сынып жетекшісінің кәсіптік бағдар жұмысының формалары
Зерттеудің әдіснамалық негізі-тәрбиенің қоғамға қажеттілігі және оның даму бағытының
Зерттеу көздері-кәсіптік бағдар жұмысына байланысты философтардың, тарихшылардың, психологтардың және
Дипломдық жұмысты жазу барысында қойылған мақсат пен міндеттерді жзеге
Зерттеу базасы:
І-тарау. Мектептегі кәсіптік бағдар жұмысының теориялық негіздері
1.1. Оқушыларға кәсіптік бағдар беру жұмысының мәні және мазмұны.
Мемлекетісміздің білім беруге байланысты құжаттарында оқушыларды мамандықты саналы түрде
Кәсіптік бағыт беру саласы күрделі де алуан түрлі. Ол
Кәсіптік бағдар беру проблемасы әдістері жөнінен-педагогикалық, мазмұны жөнінен-әлеуметтік, қорытындысы
Кәсіптік бағдар беру проблемасы көп аспектілі болғанымен, ол ең
Қазіргі кезбен болашақ қоғамдық еңбек өрісіндегі (сферасындағы) еңбек ресурстарының
Мамандық .............. өзгеруіне қарай кәсіптік бағдар берудің негізгі тенденциялары
Жергілікті ерекшелікпен, квалификациямен, мамандықпен байланысты қазіргі және келешектегі жұмысшы
Кәсіптік бағдар берудің экономикалық тиімділігі. Жоғарыда көрсетілегн мәселелерді зерттеу
Мамандық таңдаудың әлеуметтік аспектісі төмендегі мәселелерді зерттеп, анықтауды қамтиды:
Жастардың мамандық бағытын қалыптастыру үрдісіндегі ғылыми-техникалық және әлеуметтік үрдіс
Әртүрлі мамандықтардың маңызын қалыптастырып, қоғамдық пікірлердің себебі болып отырған
Өндрістегі мамандықтардың орнығуына мүмкіндік жасайтын әлеуметтік және моральдық жағдайлар.
Жастар арасында кездесетін кейір жағдайлардың себебі мен кәсіптік бағдар
Кәсіптік бағдардың психологиялық аспектісі мына мәселелерді зерттеуді қажет деп
Жеке бастың негізін және құрылымын, оның типологиясын, жеке бастың
мамандыққа жарамдылығының псиологиялық мәнін және оны қалыптастырудың мүмкін жолдары;
Еңбек, кәсіптік мамандық түрлері.
Психологиялық зерттеулер «адам-мамандық» екеінің бір-біріне үйлестігінің мәнін және мамандық
Медициналық-физиологиялық аспекті мамандыққа жарамдылықтың медициналық-физиологиялық белгілерін және осы негізде
Кәсіптік бағдар берудің педгогикалық аспектісі-жастарды кәсіпке баулу мен олардың
Енді педагогикалық әдебиетте кәсіптік бағдарға қандай анықтамалар берілетінін қарастырайық.
Ал, К.К. Платоновтың пікірінше: «Кәсіптік бағдар-бұл жастардың қызығушылығын және
Н.Н. Захаровтың ойынша: «Кәсіптік бағдар-бұл біріккен ортақ мақсаты және
Мектептегі кәсіптік бағдар беру жөніндегі жұмыстар мазмұнының жүйесі мыналарды
Жастарға білім беретін оқу орындарында оларға кәсіптік бағдар беру
Біріншіден, оқушыларды мектептер мен оқу-өндірістік комбинаттарының, кәсіптік-техникалық училищелердің мамандықты
Мамандықты дұрыс таңдап ал бір-ақ реттік акт емес. Бұл
Кәсіптік оқу-ағарту ісі кәсіптік бағдар берудің көпшілік міндеттерін өздігінен
Сонымен, кәсіптік жағынан жарамдылықты анықтау мәселелері кәсіптік бағдар беру
Мамандықты таңдап алу мәселелері жөнінде мұғалімнің оқушылармен жеке-жеке әңгімелесуінің
Оқшылармен жұмыс істеу- кәсіптік бағдар беру бағыттарының бірі, ал,
Кәсіптік бағыт беру ісін-анда-санда жүргізілетін бірнеше шаралармен немесе оқушылардың
Кәсіптік бағыт берудің аса маңызды міндетін-оқушыларға өзінің өмірлік жолын
Денсалық және мамандық таңдап алу арасында тығыз байланыс бар.
Біздің елімізде қолданылып жүрген Заңға сәйкес жалпы білім беретін
Кәсіптік бағыт және қабілеттілік арасында тығыз байланыс бар. Мамандық
1.2. Оқушыларға мамандық таңдауға әзірлеу жөнінде сынып жетекшісінің рөлі.
Сынып жетекшісі өте маңызды әрі жауапты міндеттерді орындайды. Ол
Қазан төңкерілісінен кейін жиырмасыншы жылдардың өзінде-ақ стихиялы түрде тәрбие
Сынып жетекшісін мектеп директоры тәжірибесі мол және беделді мұғалімдерден
Сынып жетекшісінің негізгі міндеттері жалпы білім беретін орта мектептердің
Сынып жетекші-педагогикалық ұжымның және педагогикалық кеңестің мүшесі. Ол бүкіл
Басқа мұғалімдерге қарағанда сынып жетекші оқушылармен көбірек араласады. Оның
Кәсіптік бағдарға байланысты алып қарағанда сынып жетекшісі қызметінің негізгі
Оқушыларды зерттеу;
Сабақтан тыс тәрбие жұмысын ұйымдастыру және өткізу;
Мұғалімдердің тәрбие қызметін үйлестіру;
Сынып белсенділерімен, қоғамдық ұйымдармен біріккен жұмысы;
Оқушылардың ата-аналармен жүргізілетін жұмысы.
Сынып жетекші, басқа мұғалімдермен салыстырғанда, оқушыларға тәрбие беру жөнінде
Е.И. Антипов сынып жетекшісінің үлгілі профессиограммасын жасаған (4; 265).
Біз оның профессиограммасын негізге алып, сынып жетекшінің кәсіптік
Жеке бастың
қасиеті мен
өзіндік
ерекшеліктері
Қоғамдық-саяси,
жалпы
педагогикалық
және әлеуметтік-
тәрбиелік 1.Азаматтық және адамгершілік кәмелеттік;
2.Қоғамдық белсенділік;
3.мамандығына қызығушылық;
4.балаларға деген сүйіспеншілік және оларға адамгершілікпен қарау;
5.Ойдың шығармашылық-практикалық қасиеті;
6.Өзіне және оқушыларға талап қоюшылық;
7.Әділеттілік;
8.Инабаттылық;
9.Ұстамдылық пен сабырлылық;
10.Қайырымдылық;
11.Өзіне сын көзбен қарау;
12.Байқампаздық;
13.Педагогикалық қиял;
14.Мәнерлеп сөйлеу;
15.Адалдық;
16.Тапқырлық;
17.Қарапайымдылық;
18.Шыдамдылық;
19.............
20.Сөз бен істегі бейімдік және дәйектілік;
21.Жинақылық, ұқыптылық, сырт пішін жарасымдылығы.
Білуі 1.Педагогика әдіснамасының негіздерін;
2.Тәрбиенің теориясы мен әдістемесін;
3.Сабақтың мазмұнын және оны оқытудың әдістемесін;
4.Психолого-педагогикалық
5.Анатомиялық-физиологиялық-гигиеналық;
6.Кәсіптік бағдар;
7.Ата-налармен және жұршылықпен кәсіптік бағдар жұмыс істеудің мазмұны мен
8.Саясат, тарих, өлкетану, әдебиет және өнер, мораль, этика, эстетика,
Іскерлігі мен
дағдылары
Конструктивтік 1.Кәсіптік бағдар жұмысын жоспарлау, қажатті іс-әрекеттерді таңдап ала
2.Кәсіптік қызығушылығын дамытудағы ..................... бағыттар жүйесін жоспарлау;
3.Балалардың психологиялық-дене және жас ерекшеліктерін ескере отырып, оқушыға кәсіптік
Ұйымдастырушылық 1.Оқушылардың кәсіптік бағдардағы ұжымдық және жеке істерінің әр
2.Оқушылардың кәсіптік бағдарға байланысты тапсырмаларды орындауына көмектесу мен бақылау
3.Ата-аналармен және жұртшылықпен мамандық таңдауға байланысты жұмысты ұйымдастыру.
Коммуникативтік 1.Кәсіптік бағдар беру іс-әрекетінде оқушылармен, ата-аналармен, мұғалімдермен педагогикалық
2.Мамандық таңдау жұмысында оқушыларды, ата-аналарды өзіне тарту, олармен араласудың
Зерттеушілік 1.Оқушылар мен ұжымның жеке ерекшеліктерін зерттеп білу;
2.Кәсіптік бағдар жұмысына байланысты өз ісінің нәтижелерін сын көзімен
3. Кәсіптік бағдар беру саласында өз білімін көтеруді, шеберлігін
4. Кәсіптік бағдар жұмысында психологиялық-педагогикалық зерттеулерді, мектептің озат тәжірибесін
Қолданбалы 1.Шығармашылық: сурет салу, ән салу, саз аспаптарында ойнау,
2.Көпшілік қатысатын ойын-сауық;
3.Спорттық-туристік;
4.Оқытудың техникалық құралдарын пайдалану.
Педагогикалық теника 1.Өзін-өзі ұйымдастыру: іштей қозу мен тежелуді күшейту;
2.Оқушыларды қызықтыру, сендіру, дем беру және тоқтату;
3.Сөйлеу мәдениеті мен теникасына ие болу, бет құбылысын, қол
4.Жүзіне қажетті рең, дауысына ырғақ бере білу.
Оқшыларды мамандық таңдауға даярлау міндетін іске асырда сынып жетекшісінің
Кәсіп трлерімен таныстыруға арналған ұжымдық іс-шараларын өткізу, оның этикалық
Сынып жетекшілер жоғары сыныптарда «Мамандықты саналы түрде таңдау. Бұл
Ал, «Біздің ата-аналарымыздың мамандықтары» тқырыбы бойынша сынып сағатын өткізу
Бұған әрбір оқушы дайындалды. Мамандықтар жайлы ақпарат және хабар
Менің әкемнің (немесе анасының-оқушының қалауы бойынша) мамандығы; оның мазмұны,
Кәсіптік даярлықты қай жерде алды, кәсіптік қызметнеден басталды, мамандығын
Ұйымдастыру және еңбек жағдайы (жеке, бригадалық, кезектік, еңбекті қорғау,
Кәсіптің қиындықтары неде, еңбекте қанағаттанғандық, қуаныш сезімін тудыратын не
Бұл мамандықтың алық шаруашылығы мен мәдени құрылыстың тиісті саласындағы
Бұл мамандық адамға қандай арнаулы талап қояды (денсаулығына, жеке
Мұғалім оқушылармен бұл сынып сағатына бір айдай дайындалды. Тәрбие
Оқушыларға ойластырып, талқылау үшін мына сұрақтарды ұсынды:
Мамандық таңдаудың өмірлік маңызды проблема ретінде қарастырылатындығы неліктен ?
«Өмірдің мақсаты» мен «Өмір жолын саналы таңдап алу» дегенді
Кәсіптік еңбекте шеберлікке жету үшін не қажет ?
Мамандық таңдағанда өз жеке басыңның талап-талғамын ғана есепке алу
Мәселелерді талқылау кезінде белгілі ғалымдардың, қоғам қайраткерлерінің мамандықты саналы
Талқылауға қатысқан оқушылар мамандық таңдауға жеңіл-желпі қарау, жалған «Өмір
Диспут қызықты, қатысушылардың үлкен белсенділігімен өтті. Сынып жетекшісі айтыс-таласты
Оқушыларды трлі кәсіптермен таныстыруға арналған сынып сағаттарын өткізегнде сан
Пән мұғалімдерімен келісе отырып, сынып жетекші «Мен болашақ мамандығым
Алдын-ала мұғалімдермен, ата-аналармен, сынып жетекшісімен мектеп дәрігерімен ақылдасып қандай
Өзің таңдағың келегн мамандықтың иелері жайлы біренше кітап, газет
Мүмкіндігі болса, өзің таңдаған мамандық саласында жұмыс істейтін бір-екі
Неше жылдан бері осы мамандық бойынша жұмыс істейді ?
Бұл мамандықты қайда алды ?
Қазір оқып жүрме ?
Жұмыс күні мен жұмыс уақытының ұзақтығы қандай ?
Жұмыстың мәні неде ?
Осындай мамандық иесі болғандықтан, тағы да қай жерлерде жұмыс
Осы кәсіптің мамандарына деген қажетсіну қандай деңгейде ?
Осы мамандардың жұмыс орындарында болу (егер мүмкін болса, еңбектің
Осы кәсіптің мамандарын даярлайтын оқу орнының аты мен мекен-жайын
Оқу орнында оқитындармен әңгімелесіп немесе хат арқылы байланыс жасап,
оқудың мерзімі;
негізгі оқылатын пәндер;
оқу орны қандай басқа мамандарды даярлайды.
Шығарма нәтижесі бойынша әңгіме өткізуге, көрме ұйымдастыруға, төменгі сынып
1.3. Жоғары сынып оқушыларына кәсіптік бағдар берудің ерекшеліктері.
Баланың жасқа лайық психологиялық даму заңдылықтарын және оқыту мен
Жоғары cынып оқушыларының тәрбиелеу мәселелерін де бірінші жасөспірімдерге әлеуметтік-психологиялық
Жасөспірімдік шақтан аса маңызды міндеттері – мамандық таңдау, еңбек
Ақыл-ой қызметінің ерекшеліктері. Адамның жалпы ақыл-ой қабілеті 15-16 жасқа
Мектеп қабырғасында өзіндік сананың дамуы. Өзіндік сана – күрделі
І -ден: өзінің теңдестігін ұғыну;
ІІ -ден: белсенді іс-әрекетшіл негіз ретінде өз «менін»
ІІІ -ден: өзінің психикалық қасиеттері мен сапаларын ұғынуды;
ІV –ден: өзін-өзі әлеуметтік-адамгершілік бағалаулардың белгілі бір жүйесін
Жоғары сынып оқушыларының қарым-қатынас ауқымы ұлғайып, өмірлік іс-әрекетінің күрделіленуі
Біріншіден, бұлар ұйымдасқан мектеп ұжымдары;
Екіншіден, бұлар да ұйымдасқан,мектептен тыс ұжымдар (спорт қоғамы, клуб,үйірме);
Үшіншіден, жеке қарым-қатынас үрдісінде қалыптасатын ресми емес стихиялы топтар.
Тәрбие жұмысына көшедегі стихиялы топтар мен компаниялардың ықпа-лын есепке
Мектеп жеткіншек ұрпақтың бүкіл өмірін қамтымайды. Сондықтан оны жастардың
Егер жеткіншектерде стихиялы топтар ерекше көбіне мектеп ішіндегі ұжымдарды
Жасөспірімдік шақ ымырасыз келеді. Жасөспірімге өзін көрсетуге ұмтылу, өзін
Жоғары сынып оқушыларында дүниетанымдық ізденістер өмірлік жоспарларда орнығып, нақтыланады.
Өмірлік жоспар, кең ұғым. Ол өзін жекелей
Бәсеке мен жұмысыздық дегеннің не екенін біле бастаған оқушы
Реалистік емес, көтеріңкі талап-тілектер кейбір жанға қатты бататын түңілушіліктерге
Жасөспірім жігіттер мен қыздар-тәрбиелеудің енжар объектілері емес, өздерінің өмірін,
Оқушыларды еңбекке дайындау кәсіптік оқу және кәсіптік бағдар беру
Республиканың әлеуметтік-экономикалық терең өзгерістерге бет алуы мектеп оқушыларын еңбекке
Осындай келеңсіз құбылыстар жаңа экономикалық жағдай кезеңінде орын алып
Бәсекелік механизміне негізделген нарық еңбек адамына ерекше іскерлік, шеберлік,
Жеке тұлға адамдармен тұрақты қарым-қатынас жасау үрдісінде қалыптасады. Жеке
Осы анықтамаға сәйкес «құндылықтық бағдар» ұғымын түсіну үшін жеке
Жоғары сынып оқушыларының мамандық таңдаға байланысты пікірлерін, ойларын, құндылықтарын,
Онда мынадай сұрақтар болды:
1. Сізге қандай мамандық ұнайды ?
2. Мамандықты таңдадыңыз ба ? Неге осы мамандықты таңдадыңыз
3. Мамандық таңдауға байланысты ата-анамен әңгімелесесіз бе ?
4. Мамандық таңдауға байланысты мектепте қандай іс-шаралар өткізілді ?
5. Мамандықты дұрыс таңдаудың адам өмірінде қандай ролі бар
Кәсіпті таңдағанда басты құндылықтардың бірі – материалдық-практикалы құндылық, яғни
Келесі құндылық – қоғамды өз орнын табу, халық шаруашылығына
Кейбір оқушылар еңбектің, мамандықтың романтикалық құндылығына мән береді. Оқушы
Оқушылардың берген жауаптары мынадай құндылықтардың бар екенін анықтауға мүмкіншілік
еңбек ұжымындағы бедел;
жақындарының, достарының, таныстарының құптауы;
өзін-өзі жетілдіруі, өзін-өзі көрсетуі;
білімін, қабілетін пайдалану;
еңбектің шығармашылық сипаты;
өз ісінің шебері болу;
жеке адамды қанағаттандыратын лауазым, болашықтың болуы.
Оқушылардың жауаптарында еңбек әрекет құндылық ретінде өз көрінісін табады.
Құндылықты таңдағанда мотив үлкен роль атқарады. Ал оның өзі
1 – жалпы мотивтер;
2 – мамандықтың роиантикасы;
3 – танымдық сипаттағы мотивтер;
4 – мамандықтың қоғамдық мәнділігі басым мотивтер;
5 – мысалға сілтеу;
6 – мотивін көрсетпеген таңдау.
Мотивтердің сипатына қарай топқа 4 бөлуге болады:
мамандықты таңдаудың себебін анық және дәлелді қылатын мотивтер;
анық емес, жеткіліксіз мотивтер;
дәлелсіз, нақты емес мотивтер;
ешбір дәлелі жоқ мотивтер.
Оқушылардың жауаптары мұғалімдердің, ата-аналардың осы бағытта жұмы жүргізу қажеттігін
Оқушылардың басым көпшілігі мамандық таңдауға байланысты ата-аналармен сөйлеседі, пікір
Өкінішке орай, «мамандық таңдауға байланысты қандй іс-шаралар өткізілді ?»
ІІ-тарау. Сынып жетекшісінің кәсіптік бағдар жұмысын жүргізудің жолдары.
2.1. Сынып жетекшісінің оқушылардың кәсіптік кеңес беру жұмыстары.
Жалпы білім беретін орта мектепті бітірушілердің кәсіптік ниеттерін білу
Мәселен, .............................. мектептің он бірінші сыныптарын бітіруші 45 оқушының
Ал оқушылардың көпшілігі (21 адам) мектепті бітіруге дейін (май
Біздің әңгімелеріміз оқушылар үшін олардың өз қабілетін бағалауға және
Кәсіптік кеңес беру жөніндегі ұйымдасқан жұмыстың болмауы мамандық таңдауды
Оның мақсаты-оқушылардың назарын белгілі бір кәсіпорындағы мамандықтарға аудару және
Бұл ретте Атырау институты даярлаған материалдық құндылығы мол. Мұнда
Анықтамалық жұмысты ұйымдастыру-бұл мемелекеттік маңызы бар іс және оны
Кәсіптік кеңес беру көптеген міндетті шешуге көмектеседі, бірақ басқаға
Сондықтан кәсіптік кеңес беру жұмысты өрестету туралы мәселе оқушыларды
Оқушылар туралы мәліметтердің жинақталуы олар жайында дұрыс жорамал жасауды
Сынып жетекші бастапқы жекелік-психологиялық кәсіптік бағдар картасын пайдалануына болады
Кәсіптік бағдар кеңес беруінде сынып жетекшісі көптеген әдістер мен
Қабілеттілік
тестілері
Сұрақтар
жинағы
Қабілеттері жақсы көретін
4 Қызығушылықтары
және бейімділігі
денелік дамуы
Білімдері
Сабақ
үлгерімі 5
Жетістік
тестісі
жағдайы
Мектеп мінздемесі 6
сауалнама тестілер
әңгімелер
Соңғы жылдары мектептерде кәсіптік бағдар кеңес берудің белсенді әдістері
Осы сабақтарда қолданылған ойындарды көрсетелік.
Кәсіптік бағдар ойыны «Ассоциация». Мақсаты: Оқушылардың әртүрлі мамандыққа деген
Ойынның шарты. Қатысушылардың саны-бүкіл сынып. Брінші ойнау уақыты-15 мин,
Ойынның жүргізілуі. Ойын арнайы даярлық кезеңінсіз басталады.
1. Ойынның аты айтылады және басты 3 ойыншы тағайындалады
2. Ойынның шарты түсіндіріледі: қазір сыныптан 3 оқушы
Тәжірибе көрсеткендей кейбір оқушылар бұл сұрақтарды түсіне бермейді, сондықтан
3. Жұмбақ шешушілерге жетекші мынадай нұсқау береді:
4. 3 оқушы сыныптан шығады. Сынып тездетіп
5. Жетекші үш оқушыны шақырады. Олар кезекпен-кезек
6. Сұрақ-жауаптар жазылып болғаннан кейін, жетекші шешушілерге
7. Шешушілер жауаптарының өз
Ойынды талқылау. Ассоциативті сұраққа қойылған жауаптар талқыланады. Егер жауапқа
Сәтсіз жауаптар болғанда, жасарылған мамандыққа сәйкесті жауаптарды бүкіл сынып
Ойынның диагностикалық мүмкіншіліктері. Ойын оқушылардың әртүрлі мамандыққа деген эмоционалдық
Ойынды өткізудегі қиындықтар. Кейбір жағдайларда оқушылар сұрақты немесе жауап
Ойынды пайдаланудың перспективасы. Алдағы уақытта ассоциативті сұрақтардың арнайы тізімін
Алдыңғы қатарлы тәжірибе кәсіптік кеңес беру жұмысының төмендегідей үлгісін
Оқушыларды олардың ынталары мен қабілеттіліктерін дамыту бағытында артықшылығын табу
Бұл кезеңде мектептен алынған қорытылған мінездеме, дәрігердің қорытындысы талданылады,
Кәсіптік даярлық мәселелері бойынша кеңес беру.
Бұл кезеңде сынып жетекші мамандық немесе даярлық түрін таңдап
Таңдап алған мамандық талаптарына сәйкестік жөніндегі кеңес беру.
Оның мамандық бойынша оқуға және жұмыс істейге әрекеттенуші, денсаулық
Кәсіпті таңдау кеңесінде сынып жетекшіде мамандықтардың профессиограммасы, мамандық таңдаудағы
Бүкіл ұсыныстарды, ақыл-кеңестерді педагогикалық такт талабына сай берілгені дұрыс.
Сынып жетекші қорытындылар бергенде оқушы туралы барынша толық ақпарат
2.2. Сынып жетекшісінің оқушылардың кәсіптік ынта-ықыластарын
дамыту.
Ынта-ықылас-бұл мамандық таңдауға жағдай жасаушы басты себептердің бірі. Сондықтан
Кәсіптік ынта-ықыласын дамытудың мүмкін болатын айқындау үшін біз оқушыларды
Бақылау бір жыл бойы ........................................ атындағы жалпы орта білім
Зерттеу жүргізуге мектептің тәрбие жұмысы жөніндегі директор орынбасары ......................................
Зерттеу барысында түрлі әдістер қолданылды. Жұмыстың бастапқы кезеңінде әрбір
Алынған мағлұматтар мұғалімдердің және ата-аналардың
Оқушыларды зерттеу, алынған мәліметтерді салыстыру, оқушылардың
Оқушылардың орнықты ынта-ықыластары мен бейімділіктері
І топқа ынта-ықыластары төрт топтың
ІІ топқа ынта-ықыластарының орнықтылығы үйірмелердегі
Сол топта ынта-ықыластары мұндай қосарланған
ІІ топтағы оқушылардың кәсіптік ынта-ықыластары
ІІІ топтағы оқушылар үшін еңбек мазмұны жөнінде кәсіптік ынта-ықы-ластары
IV топтағы оқушылардан қолданған әдістеріміз арқылы олардың ынта-ықыластарын табуға
VIII сынып оқушыларының кәсіптік ынта-ықыластары мен бейімділіктерін зерттеу олардың
Әңгімелер ІХ сыныптың көптеген оқушыларының еңбектің қай түрі оларды
Оқушыларды зерттеу материалдарын талдау (оқушылардың өздерінің ынта-ықыласы мен бейімділіктері
Біз оқушыларды зерттеу жөнінде жүргізілген жұмыс нәтижелерін сынып жетекшілерінің
Жоспарға сәйкес оқушылардың барлық топтарымен жұмыс жүргізілді. әр түрлі
Үйірме жұмысынан басқа жеке жұмыс жүргізуге көп көңіл аударылды,
Бөлінген топтарға сәйкесті әңгіме мазмұны түрліше құрылды. І топ
Мектептен кететін оқушылармен әңгімелескенде, колледждер мен кәсіптік-техникалық училищелер жайлы
Жүргізілген жұмыс, әңгімелесу оқушылардың ынта-ықыласын айқын – даудың тиімді
Әңгіме өткізу үшін оқушы жайлы бастапқы деректер ( оның
Оқушылардың ыита-ықыласын дамытуда, анықтауда педагогикалық консилиумдардың пайдасы баршылық. Консилиумның
Даярлық жұмыстары:
Оқушылардың кәсіптік таңдауындағы жалпы қабілеттерін және мүмкіншіліктерін диагностикалау (анкеталар,
Сынып жетекшісінің кәсіптік бағдар жұмысының жоспарын зерттеу;
Педагогтарға, ата-аналарға «Отбасында және мектепте кәсіптік бағдар жұмысының педагогикалық
Сабақта оқушыларды бақылау;
Диагностиканың нәтижесі бойынша оқушылар үшін кәсіптік бағдар кеңесін өткізу;
Оқушылар үшін «Қабілет және оларды дамыту», «Мамандықты қалай таңдауға
Педагогикалық консилиумға оқушылардың Кәсіптік картасын даярлау;
Мамандық таңдауға байланысты ұсыныстарды құру.
Педагогикалық консилиумның барысы:
Сынып жетекшісінің сөзі (оқушылардың ерекшеліктерін анықтау негізінде мамандық таңдау
Мектеп психологының сөзі (оқушылардың кәсіптікниетін және қабілетін талдау, кәсіптік
Мектеп дәрігерінің сөзі (оқушылардың денсаулық жағдайы, мамандықтарға деген медициналық
Мектеп әкімшілігі өкілінің «Оқушылардың қабілшетін зерттеудегі және дамытудағы, мамандықты
Консилиумның ұсыныстарын қабылдау.
Мектептің практикасы оқушылардың ынта-ықыласын дамытуда оқу орындар туралы мәлімет
Орал қаласында мынадай жоғары оқу орындары бар:
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемелекеттік университеті.
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті.
«Еуразия» менеджмент және тілдер институты.
Еңбек және әлеуметтік қатынастар акдемиясы.
Батыс Қазақстан гуманитарлық академиясы.
Орталық-Азия университетінің Орал филиалы.
Батыс Қазақстан инженерлік-техникалық университеті.
Басқару және құқық институты.
Қазақстандық иннавациялық технологиялар және басқару институты.
Орал қаласындағы арнаулы орта білім беретін оқу орындары:
Орал қаржы-экономикалық колледжі.
Батыс Қазақстан медициналық колледжі.
Құрманғазы атындағы саз колледжі.
Ж.Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледжі.
Орал педагогикалық колледжі.
Батыс Қазақстан гуманитарлық колледжі.
Орал мұнай, газ және салалық колледжі.
Батыс Қазақстан инженерлік-техникалық колледжі.
Орал қаласындағы оқу орында 108 мамандық бойынша кадрларды даярлау
Осыны ескере отырып маман иелеріне естелік бергені орынды. Онда
Мамандықтың қысқаша сипаттамасы:
а) жұмыстың сипаты (тұрақты орында істейді, әр жаққа барып
ә) істелетін жұмыс (не істейді) және қай жерде жұмыс
б) мамандықтың өкілдері істес болған негізгі машиналар, аспаптар, тетіктер
в) атқаратын қызмет орны және еңбекке ақы төлеу.
2. Оқу орындарына түсетіндерге қойылатын талаптар:
а) кәсіптің негізіне алынатын мектептік оқу пәндері;
ә) бейімділіктер, қабілеттер және мінез ерекшеліктері (жалықпау, мақсаттылық);
б) денсаулыққа қойылатын талаптар (дене күші, жеке мүшелерінің күйі,
3. Әртүрлі еңбек категорияларындағы мамандарды даярлау жүйесі:
а) оқу орындарының типтері;
ә) оқу мерзімі және шарттары;
б) профильдік пндер;
Сөйтіп, оқушылардың кәсіптік ынта-ықыластарын дамыту сынып жетекшіден кешенді жұмыс
Қорытынды
Еліміздің жаңа экономикалық жағдайында, адам өз игілігіне өзі жауап
Зерттеулер жоғары сынып оқушыларын кәсіптік бағдар мәселелері толғандыратыныны, олардың
Кәсіптік бағдар жұмысы пәрменді болу үшін жалпы мектептік, сынып
Мамандықтың таңдау жұмысында педагогикалық консилиумның, кештердің даярланып, дұрыс өткізуінің
Сынып жетекші кәсіптік кеңес берудің белгілі әдістерін меңгеріп, қолдануы
Жаңа міндеттер талабынан шығу үшін сынып жетекші кәсіптік бағдар
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Айтмамбетова Б, Бейсенбаева А. Орысша-қазақша педагогикалық сөздік. Алматы, 1994.
Бейсенбаева А. Пәнаралық байланыс негізінде оқу процесін ұйымдастыру. Алматы,
Баширова Ж.О. Оқушылардың өнімді еңбегі және кәсіптік бағдар. Алматы,
Болдырев Н.И. Класс жетекшісі. Алматы, 1980.
ҚР-ның «Блім туралы» Заңы. 1999.
Батышев С.Я. Профессиональная ориентация школьников. М., 1989.
Голомшток А.Е. Выбор профессии и воспитание личности школьников. М.,
Гамезо В.М, Домосенко И.А. Атлас по психологии. М., 1986.
Жалпы білім беретін мектептер оқушыларын еңбекке оқыту мен тәрбиелеу
Захаров Н.Н. Профессиональная ориентация школьников. М., 1988.
Захаров Н.Н., Симоненко В.Д. Профессиональная ориентация школьников. М., 1987.
Иовайша А.А. Проблемы профориентаций школьников. М., 1995.
Құдайқұлов М.Ә. Қабілеттілік. Даеғды. Іскерлік. Алматы, 1986.
ҚР-ның конституциясы / «Орал өңірі», 12 қыркүйек, 1995.
ҚР-ның «Жалпы білім беретін мектептері тұжырымдамасы» / «Қазақстан мұғалімі»
Қоянбаев Ж. Семья және балалар мен жеткіншектер тәрбиесі. Алматы,
Калугин Н.И. Сазонов А.Д. Симоненко В.Д. Профессиональная ориентация учащихся.
Климов Е.А. Чистяков С.Н. Выбор профессии. М., 1988.
Лихачев Б.Т. Философия воспитания. М., 1995.
Лихачев Б.Т. Педагогика. М., 1988.
Мұқанов М. Жас және педагогикалық психология. Алматы, 1982.
Мальковская Г.Н., Аванесян И.Д., Бутарина Т.С. Воспитание учащихся в
Мектептегі тәрбие жұмысы. Ред. басқ. В.М. Коротов. Алматы, 1978.
Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның болашағы-қоғамның идеялық бірлігінде. / «Орал өңірі»,
Нұрмағанбетов С. Мектептегі кластан тыс жұмыстар. Алматы, 1969.
Платонов К.К. Цели и задачи профориентации. М., 1978.
Педагогикалық ізденіс. Алматы, 1990.
Пекелис В. Адам қабілетінің қайнары. Алматы, 1976.
Педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы. Ред. басқ. А.В. Петровский.
Педагогика тағылымдары. Алматы, 1993.
Рогов Е.И. настольная книга практического психолога в образовании. М.,
Сазонов А.Д., Симоненко В.Д., Аванесов В.Д., Бухалов В.И. Профессиональная
Сахаров В.Ф., Сазонов А.Д. Профессиональная ориентация школьников. М., 1989.
Симоненко В.Д. Профессиональная ориентация учащихся в процессе трудового обучения.
Суворов И. В комиссии ЮНЕСКО по вопросам профессиональной ориентации
Тәлім-тәрбие тұжырымдамасы. / Қазақстан мұғалімі. 5 ақпан, 1993.
Тұрғынбаев Ә. Ғылыми-техникалық революция және білім беру. Алматы, 1978.
Шубкин В.Н. Социалогические опыты. М., 1986.
Чистякова С.Н. Основа профессиональный ориентаций школьников. М., 1992.
Чистякова С.Н. Профессиональная ориентация школьников. М., 1994.
Қосымша №1
Оқушылар үшін анкета
Сізге қандай мамандықтар ұнайды ?
Мамандықты таңдадыңыз ба ? Неге осы мамандықты таңдадыңыз ?
Мамандық таңдауға байланысты ата-анамен әңгімелесесіз бе ?
Мамандық таңдауға байланысты мектепте қандай шаралар өтті ?
Мамандықты дұрыс таңдаудың адам өмірінде қандай рөлі бар ?
Қосымша №2
Ынта-ықылас картасы
Ынта-ықыласты зеттеудің көмекші әдісі болып табылады. Білім мен
Ынта-ықылас картасында сұрақтар парағы мен жауаптар парағы болады. Оқушылар
Сұрақтарға жауаптар «Жауаптар парағының» торына жазылады.
Әрбір сұраққа тиісті белгі қойылатын тордың нөмірі сәйкес келеді.
ІХ-ХІ сынып оқушыларына арналған сұрақтар парағы.
Ұнай ма ?
«Қызықты физика» және «қызықты матеамтика» деген тақырыптарға арналған кітаптарды
Химиядағы жаңалықтар туралы оқу.
Электр және радиоқұрылғылардың құрылысын анықтау.
Техникалық журналдарды оқу («Техника-молодежи», «Юный техник», «Моделист-конструктор»).
Түрлі елдердегі адамдардың өмірі, бұл елдердің мемлекеттік құрылысы жайлы
Өсімдіктердің және жануарлардың тіршілігімен танысу.
Дүние жүзілік әдебиеттің классиктерін оқу.
Еліміздегі және шет елдердегі ағымдағы саяси оқиғаларды талқылау.
Мектеп өмірі жайлы кітаптар оқу.
Дәрігерлердің жұмысымен танысу.
Үйдегі, сыныптағы, мектептегі тазалық және т.б. жайлы қамқорлық жасау.
Театрға, мұражайға, көркемдік көрмелерге бару.
Соғыстар және ұрыс қимылдары жайлы кітаптар оқу.
Физикалық (математикалық) ғылыми жаңалықтар жайлы ғылыми танымал әдебиеттерді оқу.
Химиядан үй тапсырмаларын орындау.
Тұрмыстық электр және радиоқұрылғыларды жөндеу.
Техникаға арналған көрмелерге бару және немесе техника жаңалықтары жайлы
Зерттеп білу мақсатымен туған өлкеге жорықтарға қатысу.
Биологияны, ботаниканы, зоологияны зерттеу.
Әдебиет жайлы сыни мақалаларды оқу.
Қоғамдық жұмыстарға қатысу.
Өздері орындай алмайтын болса, жолдастарына оқу тапсырмасын қалай орындау
Адамдардың аурулармен күресуді қалай үйренгендігі жайлы оқу.
Тігін тігу, кесте тоқу, тамақ әзірлеу.
Өнер жайлы оқу.
Әскери техникамен танысу.
Физикадан тәжірибелер жасау.
Химиядан тәжірибелер жасау.
Радиотехниканың жаңалықтары жайлы ғылыми-танымал журналдардағы мақалаларды оқу.
Машиналарды, мысалы велосипед, құрастырып жөндеу.
Минералдар коллекциясын жинау.
Бау-бақшада жұмыс жасау.
Өзі байқағандарын, ой пікірлерін жазып баяндау (өлең жазу).
Тарих жөнінде кітаптар оқу.
Балаларға етрегілер оқып беру, айту, олармен ойнау.
Ауруды күту, оның дәріні дұрыс қабылдауын қадағалау.
Үй шаруасына көмек беру.
Көркем өнер үйірмесінің біріне қатысу.
Әскери ойындарға, жорықтарға қатысу.
Математика (физика) үйірмесіне қатысу.
Ерітінділер әзірлеу.
Радиоқабылдағыштар құрастыру.
Модельдер жасау.
Географиялық немесе геологиялық экскурсияларға қатысу.
Тірі табиғатты бақылау.
Шетел тілін зерттеп, үйрену.
Тарихи тақырыптарға баяндамалар жасау.
Сынып жетекшісінің көмекшісі болу.
Балаларды күту.
Түрлі заттарды сатып алу.
Өнер мәселелері жайлы жолдастарымен әңгімелесу.
Спорт секцияларына қатысу.
Физикалық (математикалық) олимпиадаларға қатысу.
Химиядан есептер шығару.
Өлшеуіш құрылғылармен жұмыс істеу.
Механикадан қарапайым есеп-қисабы бар жұмыстар орындау.
Географиялық (геологиялық) карталармен танысу.
Биологиядан тәжірибе жұмыстарын орындау.
Оқылған кітаптар жайлы жолдастарымен пікір алысу.
Түрлі елдердің саяси құрылысын оқып зерттеу.
Тәрбие мәселелерін талқылау.
Адам ағзасының құрылысымен танысу.
Адамдарды бір нәрсеге сендіру.
Өнер тарихымен танысу.
Жорықтар мен ойындарда ұйымдастырушы болу.
Формулалар бойынша математикалық амалдар орындау.
Табиғаттағы химиялық құбылыстарды табу.
Радиосызбаларды оқып түсіне білу.
Сызбаларды (чертеж) сызып орындау.
Туған жердің топографиялық жоапарын түсіру.
Жануарларды күту.
Әдебиет мәселелері бойынша баяндамалар жасау.
Мәдениет тарихымен танысу.
Төменгі сынып оқушыларына бір нәрсені түсіндіру.
Түрлі аурулардың пайда болу себептерін зерттеу.
Түрлі адамдармен танысу, қатынас жасау.
Көркем өнер байқауларына немесе бейнелеу өнері шығармашылық көрмелеріне қатысу.
Күн тәртібін сақтау.
Жауаптар парағы
1 2 3 4 5 6 7 8 9
14 15 16 17 18 19 20 21 22
27 28 29 30 31 32 33 34 35
40 41 42 43 44 45 46 47 48
53 54 55 56 57 58 59 60 61
66 67 68 69 70 71 72 73 74
(++) - өте ұнайды
(+) - жай ұнайды
(-) - ұнамайды
1-ші бағана-физика-математикалық бағытқа сәйкес келеді. 2-ші-химия. 3-ші-электрорадиотехника. 4-ші-техника. 5-ші-география
Қосымша №3
Жеке адамның ұмтылысының
қоғамдық сұраныспен сәйкес келуі
Жеке адамның мүмкіншілігінің
қоғамның сұранысымен сәйкес келуі
Мамандық таңдаудың тиімді зонасы
Қосымша №4
Қосымша №5
«Кәсіпті таңдау себептері» әдістемесі
Төменде әрбір мамандықты сипаттайтын пікірлер берілген. Мұқият оқыңыз және
№ Пікірлер Баға Себептің типі
1. Әртүрлі адамдармен қарым-қатынасты талап етеді.
ж
2. Ата-аналарыма ұнайды.
-
3. Жоғары жауапкершілік сезімінің болуын қалайды.
ә
4. Жаңа орынңа тұруға көшуді талап етеді.
+
5. Менің қабілетіме сай келеді.
ж
6. Бар жабдықпен шектелуге мүмкіндік береді.
-
7. Адамдарға пайда келтіруге мүмкіндік береді.
ә
8. Ақыл-ой және денелік дамуға септігін тигізеді.
ж
9. Табысты мол береді.
+
10. Үйге жақын жерде жұмыс істеуге мүмкіншілік береді.
ә
11. Абыройлы (престижный).
-
12. Кәсіптік шеберліктің өсуіне мүмкіншілік береді.
ә
13. Қалыптасқан жағдайда жалғыз мүмкіншілік болып тұр.
-
14. Басқаруға деген қабілетімді жүзеге асыруға мүмкіншілік береді.
ә
15. Жағымды жағы бар.
ж
16. Сүйікті мектеп пәніне жақын
+
17. Басқалар үшін еңбектің жақсы нәтижесін алуға мүмкіншілік береді.
ә
18. Менің достарыммен таңдалған.
-
19. Жұмыстан тыс уақытта кәсіптік іскерлікті пайдалануға мүмкіншілік береді.
+
20. Шығармашылықты көрсетуге үлкен мүмкіншіліктер жасайды.
ж
«ж» - ................ мәнді мотивтер;
«ә» - ішкі ...................... мотивтер;
«+» - сыртқа .................... мотивтер;
«-» - сыртқа .................... мотивтер.
65
Жеке адамның кәсіптік өзін-өзі анықтауы
Кәсіптік білім беру
Кәсіптік тәрбие беру
Кәсіптік кеңес беру
Кәсіптік таңдау
Кәсіптік бейімделу
Кәсіптік бағдар
Мектептегі кәсіптік бағдар беру жұмыстары: мазмұны және белсенді әдістемелері
Кәсіптік бағдардың тәрбиелік сипаты
Оқушыларға кәсіптік бағдар берудің әдістері мен формалары
Жоғары сынып оқушыларына кәсіптік бағдар берудің әдістемесі
Жалпы білім беретін мектептерде стандартты емес кәсіптік бағдар беру сабақтарын өткізу әдістемесі
Жоғары сынып оқушыларына кәсіби бағдар берудің теориялық негіздері
Оқушылармен жүргізілетін кәсіптік бағдар беру жұмыстарының әдістемесі жайлы мәлімет
Тұлғаның мамандық таңдауына бағыт-бағдар беру жолдары
Мектепте кәсіби бағдар беруді жүзеге асырудың формалары