Мемлекеттік меншікті мемлекеттен алу жекешелендіру
Мазмұны:
Кіріспе 1
1. Нарық қоғамның экономикалық өмірінің негізі
1.1 Нарық ұғымы,нарықтың мәні,ерекшеліктері. 4
1.2 Нарықтың пайда болуының шарттары, қызметтері, түрлері, субъектілері.
1.3 Нарықтың құрылымы, инфрақұрылымы, коньюнктурасы 13
2. Қазақстанда нарықтық қатынастардың қалыптасу ерекшеліктері 16
2.1 Нарыққа өту кезеңіндегі Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік
2.2 Рыноктық құрылымды қалыптастыру 23
2.3 Жекешелендіру және мемлекет иелігінен алу 26
2.4 Рыноктық құрылымдарды қалыптастырудағы мемлекеттің рөлі 33
3 Қазақстан Республикасындағы нарық жағдайы:оның функцияларының даму
3.1 Нарық экономикасындағы қазіргі басымдылықтары мен кемшіліктері 37
3.2 Қазақстанның реттеуші нарық экономикасына өтуі және бағыттары
3.3 Қазақстан Республикасындағы нарықтың қалыптасу және даму стратегиясы
Қорытынды 41
Қолданылған әдебиеттер тізімі 42
Кіріспе
Бүкіл тарихтың өн бойында әрбір қоғам мынадай бір
Сөйтсе де нарықтық эконоиканың әртүрлі қоғамдарда айтарлықтай табысқа
Еліміздегі үрдіс пен нарықтық қатынастар жүйесі жылдан жылға
Нарықтық экономиканың атқаратын рөлі зор.Нарықтық жұмыстың жалпы ішінде:
Нарықтық экономиканың жалпы мақсаты – экономиканы тұрақтандыру мақсатында
Нарықтық экономика әркімге ыңғайлы бола алады,бірақ ол жеке
Нарық пен демократия дамуға батыл бет бұру –
Сондықтан елімізде нарыққа көшуді жөн көрді.Еліміздің басты мақсаты
Нарықтық экономиканы алғаш рет А.Смит қарастырған.Оның «Халық байлығы»
Смиттің нарық туралы ілімі Фридрих Фон Хайектің еңбектерінде
Смит ілімінен шығатын қорытынды:нарықтың тиімділігі және барлық бәсекелестердің
1. Нарық қоғамның экономикалық өмірінің негізі
1.1 Нарық ұғымы,нарықтың мәні,ерекшеліктері.
Нарықтық механизмді ең жалпы түрде экономикалық негізгі мәселелерін
Нарық дегеніміз не?Басында нарық дегенді әр түрлі тауарларды
Нарық бұрын-соңды біздің елде терең зерттелмеген.Себебі нұсқау-бөлу әдістеріне
Нарық – бұл өндіріс факторларын немесе оның нәтижелері
Нарық – бұл сатушылар мен сатып алушылар арасындағы
Нарық – тауарларды сатып алу – сатумен байланысты
Келтірілген анықтамалар дәлелді болғанымен,олар проблеманың бір жағын ғана
Кәсіпкерлер де,еңбеккерлер де,соңғы тұтынушылар да,қарыз капиталының,бағалы қағаздардың иелері
Нарық қоғамдық тұтынушылар мен өндірушіледі байланыстырудың тиімді механизмі
Нарықтық экономика мына басымдылықтарға ие:
Ресурстарды тиімдірек бөлу мен пайдалануға көмектеседі;
Өндірістің өзгеруші жағдайларына икемді жауап береді;
Тұтынушылармен қатар өндірушілердің таңдауы мен әрекет ету бостандығын
ҒТР жетістіктерін өндірісті ұйымдастыру мен басқарудың жаңа технологиялары,әдістерін
Өндірушілерді адамдар қажеттіліктерін қанағаттандыруға және тауарлар мен қызмет
Сонымен бірге нарықтық механизмнің елеулі қайшылықтары да бар.Оларға
Нарық механизмі ғылым мен техника жетістіктерін,еңбек ресурстарын,еңбекті ұйымдастырудың
Сонымен, нарықтық экономика кемшіліктеріне мыналар жатады:
табыс алуға кепілдік бермейді;
толық жұмыс бастылыққа кепілдік бермейді;
қалпына келтірілмейтін ресурстарды сақтауға көмектеспейді;
қоршаған ортаны қорғау жөніндегі шараларды ендіруді әлсіз ынталадырады;
ұжымдық пайдаланылатын тауарлар мен қызмет көрсетулерді өндіруді дамытуды
Нарықтық экономиканың әрекет ету жиынтығында нарық жүйесін құрайтын
Нарықтық экономиканың бірінші әрі маңызды элементі - өндірушілер
Өндіруші тұтыну өндіріс процесінің жалғасы ретінде жүреді,бұл кезде
Нарықтық экономиканың екінші элементі ретінде өндірістік бірліктерді корпоративті
Үшінші маңызды элемент – баға.Ол айрықша зерттеуді қажет
Төртінші элемент – орталық буын сұраныс пен ұсыныс
Нарықтық механизмнің бесінші элементі – бәсеке.Ол пайданы мол
Нарықтық экономика қызмет етуінің механизмі үш басты принципке
маржиналдық талдау принципі негізінде нарықтық субъектілер мінез –
Балама талдау шығындардың принципі.Балама талдау шығындары ресурстарды пайдаланудың
Экономиакалық рационалдылық принципі пайда мен шығындарды салыстыруға негізделеді.Рационалды
1.2 Нарықтың пайда болуының шарттары, қызметтері, түрлері, субъектілері.
Нарық әртүрлі факторларға байланысты белгілі бірнақты әлеуметтік –
Дүниежүзілік тәжірибе дәлелдеді:
шаруашылық субъектілердің дербестігі мен тәуелсіздігі;
меншік қатынастарының әртүрлі нысандары;
өндіріс қуатының белгілі бір резерві мен бос жұмыскерлердің
нарық инфроқұрылымын жасау;
тауар өндірушілердің сан алуан түрлерінің болуы; (бәсекелестік)
контрагенттер өздерінің өнімдеріне баға белгілеу құқы.
Нарықтың мәні оның атқаратын қызметінен көрінеді:
ұдайы өндіріс процесін үнемі қамтамаыз ететін реттеуші;
ұсынымның көлемі мен құрылымының жедел өзгеруі және оның
бәсеке арқылы тиімсіз шаруашылық түрінен экономиканы сауықтыру (санациялау),тазалау;
экономикалық оқшауланған тауар өндіруші мен тұтынушылар арасын байланыстыратын
құрылымдық тұтыну,тұтынысынан (табыстың осы кездегі деңгейіне қарай) ыңғайлы
Ақпараттық қызмет.Нарық тауарлар бағасы мен қызмет ақыларының,несие және
Сонымен бірге нарық бәсеке күресінің жәрдемімен қоғамдық өндірісті
Нарықтың құрылымын әртүрлі белгілеріне қарай өзара байланысты бірнеше
Территориялық белгілеріне қарай нарық:дүниежүзілік,еларалық бірлестіктер,ұлттық,аймақтық,оқшауланған немесе жергілікті нарықтар
Дүниежүзілік нарық,сатушылар мен сатып алушылар арасындағы тауарлар мен
Еларалық бірлестіктер нарығы деп экономикалық айырбастың ерекше формалары
Ұлттық нарық-бір елдің мемлекеттік шекарасының аумағымен шектелген жалпы
Аймақтық нарық – бөлек территориялық бөлімше нарығы (республика,облыс,аймақ,аудан).
«Жергілікті оқшауланған» нарық деп негізінен,халық тұтынатын тауарлар мен
Нарықтық қатынастардың жетілу шамасына қарай үстіндегі және
Олигополиялық нарық баға белгілеу саясатына тым сезімтал және
Монополиялық бәсеке нарығы сапасы,қасиеті,сыртқы безендірілуіне қарай ерекшеленетін тауарлардың
Қолданылып жүрген заңдылықтарға сәйкес нарықты көлеңкелі (астыртын) және
Нарықтың дамуының сәйкестігіне (пропорционалдығына) байланысты теңдестірілген (балансыланған) және
Тауар ерекшеліктеріне қарай нарық – салалық және сала
Нарықты көлемді тауар топтары,бөлек тауарлар нарығы деп те
Нарықтық экономикалық негізгі шаруашылық субъектілеріне үй шаруашылығын,фирма мен
Табыс пен шығындардың айналуы үкіметке әсер етеді және
1.3 Нарықтың құрылымы, инфрақұрылымы, коньюнктурасы
Адамдардың әрекет ету ортасына (өндірістік,әлеуметтік,қаржы,рухани) және сатып алу
Нарықтық экономиканың қажетті элементтерінің бірі – инфрақұрылым. Ол
Дамыған нарықтық инфрақұрылым кәсіпкерліктің пайдалы бағыттары мен нысандарын
Нарықтың инфрақұрылым проблемасының өндіріс пен тұтыну арасындағы пропорция
Қазақстанның «Дағдарысқа қарсы шұғыл және әлеуметтік экономикалық реформаларды
Нарық инфрақұрылымның тиімділігі көбінесе экономикалық коньюнктураға байланысты,яғни нарықтық
Коньюнктура туралы мына көрсеткіштер жүйесі мәлімдейді:
өндіріс пен құрылыс динамикасы,тауар запастарының мөлшері,баға,процент,бағалы қағаздар курсының
пайда,еңбек ақы,өндіріс шығындары дәрежесінің өзгеруі;
еңбектегі және жұмыссыздар саны арасындағы қарым-қатынас.
Экономикалық коньюнктураға әсер ететін факторлар:
А) циклдық факторлар әдетте негізгі капиталдың кезекті жаппай
ә) циклдық емес факторлар экономикаға тұрақты түрде әсер
б) кездейсоқ (уақытша,тез өтетін)құрғақшылық,аурулар,мода.
Экономикалық коньюнктураны жақсартудың әдісі:
А)инвестициялық ахуалды қалыптастыру;
ә)фирмаларға мемлекеттік тапсырыстардың берілуі мен көлемінің өзгеруі;
б)салық және процент ставкаларының дәрежесін қайта қарау;
в)халықтың ақшалай жинақтарының мөлшерін реттеу.
Қазір кәзіпорындар,жеке нарықтар,маркетинг коньнктура өзгеруін зерттейді,болашағын болжайды.
2. Қазақстанда нарықтық қатынастардың қалыптасу ерекшеліктері
2.1 Нарыққа өту кезеңіндегі Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік
Қазақстанда көп салалы экономика,оны нарық жолына салуға бағытталған
Олар ең алдымен Қазақстан экономикасының құрылылымындағы қайшылықтар да
Қазақстанның халық шаруашылығының құрылымы мен дамуының аймақтық ерекшеліктері
Солтүстік және Батыс Қазақстан-өнеркәсіп пен ауылшаруашылық өндірісінің жылдам
Орталық Қазақстанда негізінен жоғары деңгейде көмір өнеркәсібі,түсті және
Оңтүстік аймақтарда республикада дағдарысқа дейін өндірілетін аяқ киімнің
Өркендеу бағыты болып табылатын республика экономикасын нарық жолына
Нарықты қалыптастырудың алғышарты-нақты тәуелсіздік.
Тәуелсіздік не үшін қажет? Бұл сұраққа жауап бермес
Осының салдарынан республикадп өндірілетін осы салалар өнімдерінің басым
Халық тұтынатын тауарлар өндіретін салалардың үлесі Қазақстанда кем
Қайта әкелгенде әлгілердің құны 13,8млрд болып шықты.
Республика бюджетіндегі кірісте салық айналымының үлесі небәрі 9%елі,Эстонияда
Бұдан шығатын қорытынды:Қазақстан өз экономикасының құрылымын өзі айқындап,оның
Қазақстанның нарыққа көшуде бастапқы капитал дәрежесі төмен болды.Республикада
Республикадағы 214 селолық аудандардың 180-іжәрдем қаржымен күнелтті,70 аудан
Ұзақ жылдар бойы тауар-ақша қатынасын елемеу экономиканың монополиялығы,
Нарыққа көшудің қиындығы да,күрделілігі де,ұзаққа созылатындығы да осы
1990 жыл желтоқсанның аяғында Қазақ КСР-ның экономикасын тұрақтандыру
1992жыл Қазақстан экономикасы үшін қоғамдық өндіріс деңгейінің төмендеуі
1993жыл Қазақстан Республикасыны%%%жүргізіле бастады.Екіншіден,өндірісті құрылымдық жағынан қайта құру
Осы шараларға қарамастан,материалдық өндіріс салаларында өндіріс көлемінің кеміуі
1994жылдың бірінші жартысы өндірістің төмендеуі, инфляцияның өрістеуі,халықтың әл-ауқатының,тұрмыс
Осылардың нәтижесінде Ж/Ө осы жылдың қаңтар-маусым айларында 1993жылдың
Табыс деңгейі 1994жылы 1сәуірде Қазақстанда орташа жалақы
Экономикалық реформа осындай қиын жағдайда жүргізілді.
Республикада реформаны жүзеге асыруға бағытталған3 бағдарлама қабылданды.Біріншісі 1991-1992жылдарға
Дағдарыстарға қарсы және әлеуметтік-экономикалық қайта құруды тереңдете жүргізудің
-мемлекет меншігінен алып,меншікті жекешелендіруді белсене жүргізу:
-тұтыну нарығын тауарлармен қанықтыру;
-республиканың әлем шаруашылығына енуі.
Мұнда күштің басым жағын ұлт мүддесінің тәуелсіздігіне деген
1996-2005жылдар барысындағы екінші кезеңге көзделген міндеттер:
-республиканың шикізат өндіруге бағыт ұстауын жойып,
нарықтың толық механизмін құру транспорт тараптарын
тезірек дамыту және нарықтың барлық түрлерін де
қалыптастыру;
-экономиканы монополизацияға соқтырмай,дұрыс бәсеке атаулыны кеңінен қолдау арқылы
-отандық және халықаралық бизнес саласын кадрлармен толықтыру,
5-7 жылға арналған кезеңде ашық экономиканы дамыту негізінде
Еліміздің президенті Н.Назарбаев Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы
-меншіктің негізігі түрлерін үйлестіре және іс-қимыл жасай отырып,бәсекелестік
-Қазақстанның табиғи ресурстарының дүниежүзілік таур нарығында өзінің
-Тұтыну нарығын толықтыру
-Қазақстанды дамыту үшін шетл инвстиццияларын тарту және оны
Осы бағдарламада президентіміз экономика саласындағы стратегиясы үш кезең
-1кезең макроэкономикалық тұрақтандырудың екі негізі процестерін қамтиды:меншікті жекешелендіру
-2кезең экономиканың шикізат базасын өзгертуге қадам басу үшін
-3кезең экономиканың ашық типін жедел қарқынмен дамытумен,осының негізінде
1997 жылы қарашада президенттің Қазақстан халқына жолдауында өтпелі
Қойылған мақсаттарды жүзеге асыру үш кезеңде болуы қажет;1998-2000жж,2001-2010жж,2011-2030жж.
Ұзақ мерзімді басымдық:Шетел инвесттициялары менішкі жинақтаулымдардың деңгейі жоғары
Біздің салауатты экономикалық өрлеу стратегиямыз мықты нарықтық экономикаға
-мемлекеттің белсенді рөл атқара отырып,экономикаға араласуының шектелуі болуы
-макроэкономиканы тұрақтандыру
-инфляцияны қолайлы деңгейге түсіре отырып,стратегиялық күшті экономикалық ілгерілеуге
-бағаны ырықтандыру
-жекеменшік институттарының орындалуы
-кәсіпорындарды жекешелендіру
-энергия,т.б.табиғи ресурстарды игерудің жалғасуы
-шетел инвестицияларын тиісінше қорқау,пайданы кері қайтарып алу мүмкіндіктері
-Қазақстан үшін индустриялы технологиялық стратегияны қалыптастыру
-өндірісті диверсификациялау
1994 жылдың маусымында Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Республикасының
Экономикалық реформаны дамытып тереңдету мәселелері бойынша мемлект басшысы
2.2 Рыноктық құрылымды қалыптастыру
Бұрынғы КСРО-да 1985 жылы басталған қайта құру,әкімшілдік-әміршілдік жүйеден
Қазақстан үкіметі осы бағытта мынандай үш негізгі шараларды
-бағаға және өндірушілерге бақылауды алу арқылы экономикалық ырықтандыру;
-айналымдағы ақша массасын реттеу және бюджетті тептең ету
-мемлекеттік мүлікті жеке адамдарға және ұйымдарға сату.
Қазақстан Республикасының аралас нарықтық экономикаға өтуі ТМД елдеріндегі
1.Мемлекеттік меншікті мемлекеттен алу жекешелендіру.
2.Кәсіпкерлердің әлеуметтік жігінің қалыптасуы.
3.Рыноктың инфрақұрылымының қалыптасуы,бастысы-тауар мен қор биржасы,т.б.әртүрлі нарықтың құрылуы.
4.Бәсекелестік пен кәсіпкерлікті дамыту мақсатымен экономиканы монополиясыздандыру.
5.Бағаны либерализациялау,сұраным менұсыным негізінде нарықтың сипаттағы бағаға көшу.
6.Экономиканың қаржы-экономикалық тұрақтануы.
7.Өтпелі кезеңде тұрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесін мықты қамтамассыз
Нарықтық экономикаға көшу-бір сөзбен айтқанда,меншіктің әртүрлі формаларын қалыптастыра
Нарықты дамытуға байланысты негізі мақсат-мүдделерімізге қысқ аша тоқталайық.
Бірінші мақсат-тауарлар мен қызмет көрсету нарығын дамыту.Мұнда өндірістік
Екінші мақсат – финанс-қаржы нарығын қалыптастыру.Әңгіме бағалы қағаздар
Бұл әлеуметтік шиеленісті күрт төмендетіп қана қоймай қоғамдағы
Үшінші мақсат – жұмыс күші еңбек нарығын қалыптастыру
Соңғы жылдары қабылданған «Республикадағы еңбекпен қамтамасыз ету туралы»
Ең алдымен еңбек етудің еріктілік принципі енгізілді.Соңғы 70
Екіншіден жаңа Конституцияға сай барлық азаматтарға,сондай-ақ шетелдіктерге,кәсіпорындардың меншік
2.3 Жекешелендіру және мемлекет иелігінен алу
Нарықтық экономикаға өту,меншік қатынастарын түбірімен өзгертуді талап етті.Өйткені,шетел
Меншікті мемлекет иелігінен алу мен жекешелендіру – нарыққа
экономикалық реформалар басталғанда мемлекет меншігінде негізгі қорлардың 80
экономикалық дағдарыс тереңдеп,үдеп жатқанда жүргізілді;
инфляциялық процестердің күшеюі жұмыс дәрежесінің төмендеуіне әкелді,өйткені өндіріс
республикалық халық шаруашылық кешенді ірі кәсіпорындардың үлесінің жоғары
экономика шикізат өндіру бағыты басым болды;
кәсіпорындардың аймақ бойынша,қалалар мен ауылдар арасында біркелкі бөлінбеуі.
Ұлттық бағдарламаға сай Қазақстан Республикасында мемлекеттен алу мен
1991 – 1992 жж;
1993 – 1995 жж;
1996 – 1998 жж.
Қазақстан Республикасында алу мен жекешелендірудің негізгі мақсаты:
шаруашылық субъектілерінің тиімді түрі ретінде жеке меншік топтарын
бәсекелестік ортасы құрып өндірісті монополиясыздандыруды қамтамасыз ету;
шағын және орта бизнесті дамыту;
шет мемлекетті өзіне тарта білетін,жеке бизнес басымырақ ұүрылым
Жекшелендіру негізгі бағыттарында жекешеленген әдістері мен нысаналар кешені
Крийтеришілер барысында кәсіпорындарды жекшелендірудің негізгі бағыттарына төмендегілерді жатқызуға
объектінің халық шаруашылық мағынасы;
салаға қатыстылығы;
қызметкерлер саны;
негізгі қорлардың құны.
Кәсіпорындардың және ұйымдардың жұмыс істеушілер санына байланысты шарты
жұмыс істеушілердің саны 20 адамнан кем емес кіші
жұмыс істеушілер саны 200-5000 адамға дейінгі орта кәсіпорындар;
жұмыс істеушілер саны 5000 адамнан астам ірі кәсіпорындар.
Осы топтарға жатқызуға байланысты мемлекеттік меншікті жекешелендіру ұлттық
ірі және бірегей мүлік кешендерін жеке жобалар бойынша
орташа кәсіпорындарын жаппай бірақ жекешелендіру;
шағын кәсіпорындарының аукцион,конкурстық сауда,коммуналдық шаруашылық,тұрмыстық қызмет көрсету арқылы
1993 жылдың соңында 9 мыңдай кәсіпорын жекешелендіру олардың
Объектілердің негізгі көтерме және бөлшек сауда,қоғамдық тамақтану,тұрмыстық қызмет
Кіші жекешелендіру процесі 3 кезеңнен тұрады:
объектілерді таңдау және лоардың жекешелендіру мерзімін анықтау қажет;
объектінің аукциондарда немесе конкурста сатылуын дайындау;
объектінің сатылуы.
Бұл процесс ашық сипатта болуы керек,ал меншік ең
халыққа жекешелендіру және жекешелендіру инвестициялық купондар (ЖИК) беру;
инвестициялық жеешелендіру қорлардың жүйесін (ИПФ) жасау.
Әр және бірегей мүлік кешенді өнім шығарылатын немесе
Мемлекеттік меншік объектілері 2 классификациялық топтарға бөлінеді:
мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру жатқызылатын объектілер;
жекешелендіруге тыйым салынған объектілер.Олар: жер,су,әуе кеңістігі,жануар және өсімдік
Жекешелендіру субъектілері – сатушы,мемлекеттік орган,жекешелендіруді іске асыратын уәкіл.
Мемлекет иелігінен алу мен жекешелендірудің объектілері – кәсіпорын,бірлестік,ұйымдар
Қазақстан Республикасында мемлекеттік меншік объектілерін мемлекеттен алу мен
Бұл құблыс агроөнеркәсіп кешенінде былай жүзеге асады:совхоз бен
-ашық және жабық типтегі акционерлік қоғамдық құру;
-құс фабрикасы менкешендерін,теплица комбинаты акционерлік,шаруашылық қоғамы немесе серіктестігі
-рентабельді емес мемлекеттік ауылшаруашылығы кәсіпорын мүлігін заңды және
Жекешелендіру нәтижесінде агроөнеркәсіп кшенді 553 шаруашылық республика бойынша
Жекешелендірудің ең қарапайым түрі-өнім шығаратын кәсіпорындарды сату.Бұл жағдайда
Жекешелендіру барысында азаматтардың мемлекет меншігіндегі өз үлестеріне құқылығын
Жекешелендіру роцесі төмендегідей міндеттерді шешу үшін жүргізіледі.
-түсімсіз мемлекеттік кәсіпорындарға субсидиялар мендотациялар берілуі себепті пайда
-Жекешелендірілген кәсіпорындада экономиканың өсуі арқасында ұлттық экономикалық тиімділігін
Мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру келесі әдістермен жүргізіледі:
-белгілі бір инвестицияларға келісілген шарттар негізінде сату
-аукциондар немесе конкурстар арқылы өткізу;
-басқаруға контракт жасау;
-акцияларды ашық түрде сату,
Қазақстан Республикасында 1994-2000жж жекешелендірілген кәсіпоындар саны 25262;оның ішінде
Жекешелендіруден түскен қаражат мемлекет меншігіне алынады,мынадай шығындарға жұмсалады;
-мемлекеттің ішкі несиелерін (қарыздарын) төлеуге;
-халықтың жете қамтамасыз қамтамасыз етілмеген және әлеуметтік жағынан
-жұмыссыздарға жәрдем беруге кадрлар даярлауға, қайта даярлауға т.б.
Кесте 1. Кәсіпорындарды (объектілерді) жекешелендіру кезінде түскен қаражаттардың
1997 1998 1999 2000
Республикалық бюджет түсімдерінде,жекешелендіруден түскен қаражаттар үлесі.
Жергілікті бюджет түсімдерінде жекешелендіру түскен қаражаттардың үлесі 39,9
0,16 42,2
0,24 19,8
0,32 7,4
0,31
Талданған мәліметтер бойынша 1997жылы жекешелендірілген объектілер саны 6777,жекешелендіруден
1998 жылы жекешелендірілген объектілер саны 3073,одан түскен түсім
1999 жылы жекешелендірілген объектілер саны 2318, одан түскен
2000 жылы жекешелендірілген объектілер саны 1724,түскен қаражаттар 22048,0
Жалпы қорыта айтсақ,1997-2000жж13822 объект жекешелендірілген, одан түскен қаражат
Кесте 2.Кәсіпорындардың (объектілердің) жекешелендіру тәсілі бойынша жүргізілуі (бірлік).
1997 1998 1999 2000
Саны Үлес салмағы % Саны Үлес салмағы %
Жекешелендірудің барлығы соның ішінде жекешелендіру тәсілі бойынша: ашық
4813
468
383
1113 100
71
6,9
5,6
16,4 3078
2069
296
142
566 100
67,2
9,6
4,6
18,6 2718
1886
45
9
378 100
81,3
1,94
0,38
16,38 1724
14,2
66
45
193 100
82,3
3,8
2,6
11,3
Кестедегі берілген мәліметтер бойынша жалпы 1997-2000жж.қорыта айтсақ,13897 жекешеленген
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттен алу мен меншікті жекешелендіру меншік
Жеке меншіккерлер тобын қалыптастырды.
2.4 Рыноктық құрылымдарды қалыптастырудағы мемлекеттің рөлі
Ммелекеттің макроэкономикалық процеске қатысуы осы процестің бөлінбейтін элементіне
Мемлекет пен нарықтың өзара қатынасы нарықтың қоғамда маңызды
Өтпелі кезең экономикасындағы мемлекеттің рөлін жаңаша ойластыру қажет.Бұл
Қысқаша айтқанда,нарықтық экономика жағдайындағы мемлекеттің рөлі әкімшілдік-әміршілдік жүйедегі
Осы негізде,мемлекет қоғамға пайдалы,іс-әрекеттерді жүргізу үшін өэінің әр
Рынок жағдайындағы мемлект мына қызметтерді өз мойнына алады:стратегиялық,экономикалық,құрылымдық,техникалық,әлеуметтік,демографиялық
Экономиканы реттеудің тікелей және жанама қызметін де атқарады.
-нарықтық экономиканы реттеу сферасында және оның қалыпты қызметін
-Мемлекет иығына мемлекеттік кәсіпкерлік қызметі жатады.
Ол қоғамға қажет мемлекеттік кәсіпорын мен өндірістік және
-Нарықтың бір қателігі монополиялыққа жол бермеу.Қазіргі экономика,шын мәнінде,нарық
-Мемлекет дағдарысқа қарсы саясатты жасау мен өткеру қызметін
Мемлекеттік бюджет –нарықтық экономикалы елдерде мемлекеттің экономикалық саясатының
-нарықтық жүйе балалар мен қарттарды және кедейленген жұртшылықты
Нарықтық бағалық механизмін жақтаушылар және оны сынаушылар нарық
мемлекеттің тағы бір қызметі – экономикалық тұрақтылығы аса
Нарықтың экономикалық көшу процесінде мемлекеттің атқаратын экономикалық қызметі
Мелекеттік тапсырыс,заттай салық,лимиттер мен квоталар,т.б.
Нарықтың қалыптасуында ақша және қаржы несие жүйелері де
Мемлекеттің өте маңызды функциясы – ақша жүйесін басқару.Ақша
білім беру,денсаулық сақтау,экология сферасында күрделі мемлекеттік әлеуметтік бағдарлама
нарыққа көшуге байланысты халықты әлеуметтік жағынан қорғау шаралары
3 Қазақстан Республикасындағы нарық жағдайы:оның функцияларының даму
3.1 Нарық экономикасындағы қазіргі басымдылықтары мен кемшіліктері
Нарықтық экономика төмендегілерден көрінетін белгілі бір басымдылықтарға ие:
Ресурстарды тиімді бөлу мен пайдалануға көмектеседі;
Өндірістің өзгеруші жағдайларына икемді жауап береді;
Тұтынушылармен қатар өндірушілердің таңдауы мен әрекет ету бостандығын
ҒТР жетістіктерін өндірісті ұйымдастыру мен басқарудың жаңа технологияларын,әдістерін
Өндірушілерді адамдар қажеттіліктерін қанағаттандыруға және тауарлар мен қызмет
Нарықтық экономикаға мынадай белгілі бір кемшіліктер тән:
Табыс алуға кепілдік бермейді;
Толық жұмыс бастылыққа кепілдік берілмейді;
Қалпына келтірілмейтін ресурстарды сақтауға көмектеспейді;
Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі шараларды ендіруді әлсіз
Ұжымдық пайдаланылған тауарлар мен қызмет көрсетулерді өндіреді.
Тәуелсіз нарықта экономиканы құрудың басты жолы – нарықтың
3.2 Қазақстанның реттеуші нарық экономикасына өтуі және бағыттары
Экономиканы тұрақтандыру мақсатында Республика Үкіметі нарыққа өтудің тұжырымдамасын
меншікті мемлекет иелігінен алу – ол мемлекеттік меншік
монополиясыздандыру және монополияға қарсы шаралар аталмыш заңды қабылдау
қаржылық сақтандыру және экономиканы тұрақтандыру;
баға құрылымы саясаты (басты тағам өнімдерін басқа тұтыну
Аталған реттеулі нарықтық экономикаға өту тұжырымдамасында негізгі қағидалар
республиканың территориясында заңдылықтың басымдылығы мен үстемдігі;
меншік түрлерінің сан алуандығы және олардың еркін дамуы
дербес баға белгілеу саясаты,еркін бағалау;
сыртқы экономикалық саясатты жүргізудегі толық дербестік.
Нарықтық жүйені ұйымдастыру мен оларды реттеу тетіктерін қамтиды:
нарықтық инфроқұрылымды қалыптастыру (коммерциялық банктер,тауар және қор биржалары,маркетинг
өндірістік құралдар нарығы;
тұтыну тауарлары мен қызмет көрсету нарығы;
еңбек нарығы;
қаржы нарығы;
Республикалық қаржы нарығының қалыптасуы банк жүйесі заңдылықтары негізінде
3.3 Қазақстан Республикасындағы нарықтың қалыптасу және даму стратегиясы
Стратегияның маңызды элементтерінің бірі – Қазақстанның қайта түрленуі
Дүниенің бірқатар елдерінің жедел экономикалық өсу стратегиясы
Нарықтық экономика ұдайы өз арнасымен «өз заңдылық шартымен»
Бірінші кезең 1992-1995 жылдарды қамтиды және макроэкономикалық тұрақтандырудың
Меншік реформалау бұл уақыт ішінде белгілі бір формада
Сонымен қатар,ғылыми зерттеулердің қысқа мерзімдік жобалары қайтарылып,коммерциялық өнімді
Екінші кезең (1998-2005 ж).Экономиканың шикізаттық бағытын біртіндеп жою
Екінші кезең ішінде экономиканың қарқынды дамуының қозғаушы күшері
толыққанды механизмдер;
барлық тауар өндірушілердің шынайы еркіндігі;
табиғатты ұтымды пайдалану;
шапшаңдығы үдей түскен жоғары технологияларды игеру процессі мен
отандық және халықаралық бизнес салаларында білікті кадр корпусы
Қорытынды
Жалпы қорыта келгенде, Қазақстан Республикасының нарық жағдайы туралы
Біздің ойлауымызша осы Қазақстан Республикасында нарықтың жүйесін
Нарықтық қатынастарға сай экономиканың тиімді дамуын қамтамасыз ететін
Нарықтық экономика ұтымды жұмыс істейді,егерде мына жағдайлар айқын
Тауарды қанша көлемде өндіру керек,қандай қызмет атқару керек.
Не өндіру керек,яғни қоғамның материалдық тұтынымын толығырақ қамтамасыз
Қоғамға қажет тауарлар қалай өндіріліп,қандай қызмет атқаруы керек.
Өндірілген өнім кімге арналған,оны кім алу керек,яғни өндірілген
Өзгерістер бола қалса қатысушылырдың соған бейімделе беруіне қол
Қорыта келгенде,Қазақстан Республикасының нарық жағдайы және алдына қойылған
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Әубәкіров Я.Ғ., Байжұманов Б.О. «Экономикалық теория»
2. Абугазин Д. «Регулирование инвестиционной деятельностив экономике
3. Василевский А. «Конспект лекций по экономической теорий».
4. Жүнісов Б.А. «Жалпы экономикалық теория»,Алматы 2002 ж.
5. Крымова В. «Экономикалық теория»,Алматы 2003 ж.
6. Сейтқасимова Ғ.С. «Ақша,несие,банктер»,Алматы 2001 ж.
7. Егеменді Қазақстан,2005 ж.1 ақпан,4 маусым,6 сәуір,11 мамыр.
8. Жетісу,2003 ж.25 қаңтар.
9. Атамекен,2002 ж.1 ақпан,5 маусым,17 қаңтар.
10. Атамекен,2006 ж. 1 ақпан,11 қаңтар.
11. Осипова Б. «Экономикалық теория»
12. Колесникова В. «Экономикалық теория», Москва 2000 ж.
ҚР жекешелендіру мәні, кезеңдері және оны жүргізу әдіс тәсілдері
ҚР жекешелендіру мәні, оны жүргізу әдістері мен кезеңдері
ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ТУРАЛЫ
ҚР жекешелендіру мәні, кезеңдері мен оны жүргізу әдістері жайлы ақпарат
Меншік саяси - экономикалық категория ретінде
Меншік түрлері
Өтпелі экономикадағы әлеуметтік-экономикалық қатынастардың қалыптасуы
ҚР нарықтық экономикаға өту ерекшеліктері
Жолдауда көзделген мақсат Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру
Меншік формаларының әр алуандығы – нарықтың экономикалық негізі, формалары және әдістері