Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер есебі
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1.Ұзақ мерзімді міндеттемелер түсінігі, мәні мен мазмұны 4
2.Ұзақ мерзімді міндеттемелер есебі 6
2.1 “Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер есебі” 6
2.2 “Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек есебі” 12
2.3 ”Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері” 19
2.4 4300 “Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер есебі”
2.5 “Өзге ұзақ мерзімді міндеттемелер есебі” 31
Қорытынды 34
Қолданылған әдебиеттер тізімі 37
Кіріспе
Қазіргі нарықтық экономикадағы шаруашылық субъектілерін және олардың
Курстық жұмыс тақырыбының негізгі өзекті мақсаты- қарыз ақша
Курстық жұмысының тақырыбының міндеттеріне келетін болсақ, ол келесідей
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттеме бойынша: кәсіпорынның қаржылық жағдайын
Ұзақ мерзімді кредиторлық борыштар байынша: жабдықтаушылардан қажетті құрал-жабдықтармен
Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелерге келетін болсақ, салық міндеттемесі
Осы айтылғандар туралы толық түсінік беретін қаржылық есептің
1.Ұзақ мерзімді міндеттемелер түсінігі, мәні мен мазмұны
Міндеттеме - бұл анықталған іс бойынша орындаудың міндеттері
Ұзақ мерзімді міндеттеме - бұл зайым алушының
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің пайда болу себептеріне келесілерді кіргіземіз:
Тартылған капиталды алу кейбір компаниялар үшін оңай;
Тартылған қаражатардың толық құны жаңа акциялардың қаржыландыруынан төмен;
Кейбір субъектілер тартылған қаражаттардың үлкен үлес салмағына қарамастан,
Ұзақ мерзімді міндетемелерді бағалау және өлшеу кезінде келесі
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді қарызға алынған тауарлар мен қызметтердің
Пайыздардың өз мерзімінде төленуі міндеттемелерді шығару датасындағы нарықтық
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің баланс датасындағы қалдық құны –
Жалпы міндеттемелер міндеттемеледі өтеу мерзіміне байланысты ұзақ мерзімді
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің келесідей түрлері бар:
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер. Міндеттеменің бұл түрі келесілерді
ұзақ мерзімді банктік қарыздар
ұзақ мерзімді алынған қарыздар
өзге де ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек. Міндеттеменің бұл түрі келесілерді
жеткізушілер мен мердігерлерге берілетін ұзақ мерзімді берешек
еншілес ұйымдарға берілетін ұзақ мерзімді кредиторлық берешек
қауымдастырылған және бірлескен ұйымдарға берілетін ұзақ мерзімді кредиторлық
филиалдар мен құрылымдық бөлімшелерге берілетін ұзақ мерзімді кредиторлық
жалдау бойынша ұзақ мерзімді берешек
төлеуге арналған ұзақ мерзімді сыйақылар
өзге де ұзақ мерзімді кредиторлық берешек
Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері. Ол келесілерді кіріктіреді:
ұзақ мерзімді кепілгерлік міндеттемелер
заңды наразылықтар бойынша ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері
қызметкерлерге сыйақылар бойынша ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері
өзге де ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері
Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер. Міндеттеменің бұл түрі келесілерді
корпорациялық табыс салығы бойынша кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер,
Өзге де ұзақ мерзімді міндеттемелер. Міндеттеменің бұл түрі
алынған ұзақ мерзімді аванстар
алдағы кезеңдердің кірістері
өзге де ұзақ мерзімді міндеттемелер
2 Ұзақ мерзімді міндеттемелер есебі
2.1 “Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер есебі”
“Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер” ұзақ мерзімді кредиторлық берешекті
4010 “Ұзақ мерзімді банктік қарыздар”, бір жылдан асатын
Банк қарызы – бұл банктің клиентке соманы белгілі
Банктің қарыз түрлері:
Қысқа мерзімді - бір жылға дейін, бірақ екі
Орташа мерзімді - бір жылдан үш жылға дейін;
Ұзақ мерзімді - үш жылдан жоғары.
Орташа мерзімді және ұзақ мерзімді қарыздар өндірістік және
Кредиттеудің негізгі түрлері:
Аванстық - дайындаушы ұйымдарға беріледі;
Бланктік - қаржысы тұрақты субъектіге, сенімді төлеушіге толық
Консорциумдық-бірлестірілген кредит - бір қарыз алушының екі немесе
Ипотекалық - мүлік кепілдігімен берілетін ұзақ мерзімді несие;
Овердрафт – нәтижесінде дебеттік сальдо пайда болатын банктегі
Кредиттік желі - міндеттемесі заңмен рәсімделген банктің “қарыз
Тұтыну мақсаттарына арналған кредит, яғни кредитке алынатын тауарлармен,
Стенд-бай - Халықаралық валюта қорының елдерге ұсынатын кредиті.
Бұл шотта қарастырылатын кейбір корреспонденциялар келесі кестеде келтірілген:
Кесте 1
№ р/с Шаруашылық операциялардың мазмұны Дебет Кредит
1 2 3 4
1. Банк мекемелерінен кредитті алуда есеп айырысу шотына
2. Банктің кредит есебінен алынған тауарлы-материалдық қор(жұмыс,
3 Аккредетивке, чек кітапшасына сепке алынған қаражат 1070”Арнайы
4 Банк кредиті үшін есептелеген пайыз 7310
5 Пайыздарды төлеу 4160”Төлеуге ұзақ мерзімді сыйақылар” 1040”Ағымдық
6 Мерзімі ұзартылған кредит 4010”Ұзақ мерзімді банк қарыздары”
7 Кредитті қайтару 4010”Ұзақ мерзімді банк қарыздары 1040”Ағымдық
4020 “Ұзақ мерзімді алынған қарыздар”, бір жылдан асатын
Банктен тыс мекемелерден берілетін қарыз мыналар бойынша айрықшаланады:
өтемақылық- шетелдік валюта қарызына айырбастау;
тіркелген- тіркелген уақыт кезеңіне тіркелген пайыз;
Берілген ұзақ мерзімді несиені есепке алу үшін
Сонымен қатар, бухгалтерлік есептің Бас шоттар тізбегінде төлемдер
Міндеттемені қамтамасыз етудің кепілді ретінде үшінші тұлғаның кепілдігі,
Кредиторлардың талабын қанағатандыру үшін кепілдік келісім-шарттың рәсімдеуін реттеуші
4030“Өзге ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер”, мұнда алдағы топтарда
4031”Облигациялар”. Облигация - бұл ұзақ мерзім негізінде капиталдың
Номиналдық құны бойынша шығарылған облигацияларды есепке алған кезде
Облигацияны номиналдық құнымен тіркеу
Дт Ақшалай қаражаттар
Кт Төленуге тиісті облигациялар
Пайыздарды есептеу. Ол формула бойынша жүргізіледі:
(1)
Пайыздарды есептеу үшін формула арқылы анықталан сомаға келесідеій
Дт Пайыздар бойынша шығындар
Кт Төленуге тиісті есептелген пайыздар
Егер облигацияның нарықтық және бекітілген пайыздық қойылымы тең
Егер нарықтық пайыздық қойылым бекітілген қойылымнан артық болса,
а) Тікелей әдіс бойынша келесі көрсеткіштер анықталады:
төлемдердің жалпы саны = төлемнің жалпы саны
пайыздың әр төлеміндегі облигациялық жеңілдікті алу сомасы =
төлеген пайыздың сомасы = номиналдық құн* номиналдық пайыздық
төлеу күніндегі пайызды өтеу бойынша шығындардың жиынтық сомасы
Өтеу күні пайызды төлеу кезінде келесідей өткізбі беріліеді:
Дт Облигацияның пайыздары бойынша шығындар
Кт Облигациялар бойынша өтелмеген жеңілдік
Кт Ақша қаражаттары
б) Тиімді пайыздық қойылым әдісі облигацияның мерзімінде ноның
Егер бекітілген пайыздық қойылым нарықтық қойылымнан артық болса,
Премия облигациялық зайымның мерзімінде пайыздар бойынша шығындар шоты
Мысалы: “Никамода” корпорациясы 1 қаңтарда 1 жылы 9%
Дт Ақшалай қаражаттар-200000
Кт төленуге тиісті облигациялар-200000
Пайыздарды есептеген кезде
Дт Пайыздар бойынша шығындар-9000
Кт Төленуге тиісті есептелген пайыздар-9000
200000*9%*1/2=9000
Егер нарықтық пайыздық қойылым бекітілген қойылымнан артық болса,
Мысалы: Корпорация облигацияларды 50жыл мерзімінде шығарды.Жылдық пайыздық қойылым-9%,
9000*7,722+200000*0,614=187749
Жеңілдіктерді бухгалтерлік есепте көрсеткен кезде келесідей анықтаулар жасалады:
Төлемдердің алпы саны- 2*5=10
Облигациялық жеңілдікті өтеу сомасы-385,1
Төленген пайыздық сомасы- 200000*9%*1/2=9000
Жиынтық сома- 9000++385=9385
1 шілдеде пайызды төлегн кезде бухгалтерлік жазу келесідей
Дт Облигациялық пайыздар бойынша шығындар-9385
Кт Облигациялар бойынша өтелмген жәңілдік- 385
Кт Ақшалай қаражаттар- 9000
Егер осы мысалды қойылымның тиімді әдіспен қарастыратын болсақ,
Кесте2
Мерзім Ақшалай төлемдер Пайыздар бойынша шығындар Жеңілдіктің амортизациясы
1 9000 9307,45 307,45 196456,45
2 9000 9322,82 322,82 196779,27
3 9000 9338,96 338,96 197118,23
4 9000 9355,91 355,91 197474,14
5 9000 9373,71 373,71 197847,85
6 9000 9392,39 392,39 198240,24
7 9000 9412,01 412,01 198652,25
8 9000 9432,61 432,61 199084,86
9 9000 9454,24 454,24 19996,1
10 9000 9460,89 460,89 19999,9
Пайыздарды төлеу кезінде бірінші жылдың 1 шілдесінде бухгалтерлік
Дт Облигациялардың пайыздары бойынша шығындар- 9307,45
Кт Облигациялардың өтелмеген жеңілдігі- 307,45
Кт Ақшалай қаражатар- 9000
Егер бектілген пайыздық қойылым нарықтық қойылымнан артық болса,
Мысалы: Корпорация 9%-қ облигацияны 5 жылға шығарады. Номиналдық
Дт Ақшалай қаражаттар-208200
Кт Төленуге тиісті облигациялар-200000
Кт Облигациялар бойынша өтелмеген премия-8200
Балансты құратырғаннан кейін осы операцияны ұзақ мерзімді міндеттемелер
Төленуге тиісті облигациялар-200000
Өтелмеген премия-8200
Барлығы-1208200
Пайыздарды төлеу арасындағы мерзімде облигацияларды сату мүмкін, онда
(2) (2)
Содан кейін пайыздарды келесі төлеу датасында инвестор барлық
Мысалы: Компания бір жылдың ішінде 1 шілдеде акционерлердің
1 шілде
Дт Төленуге тиісті облигациялар-100000
Дт Есептелген шығарылымнан облигациялық премия-1447
Кт Кәдімгі акциялар-32000
Кт Номиналдан артық кіргізілген капитал- 69447
Осындай ауыстыру бойынша 40 акцияны 1000 облигацияға айналдыру
4032 ”Ұзақ мерзімді вексельдер”. Ұзақ мерзімді вексельдер -
Закладной - бұл нақты активтермен қамтамасыз ететін ұзақ
2.2 “Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек есебі”
“Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек” бір жылдан асатын мерзімнен
4110 “Жеткізушілер мен мердігерлерге ұзақ мерзімді берешек”
4410 “Жеткізушілер мен мердігерлерге ұзақ мерзімді берешек”, мұнда
Өндірістің үзіліссіз және ырғақты жұмыс істеп тұруы
Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу есебі 4110 ”Жеткізушілер
Келіп түскен фактура-шоттарды алдымен үлгілі түрі М-1 “Келіп
Кейбір жағдайларда келіп түскен материалдық құндылықтардың құжаттары (фактура-шоттары)болмауы
Жеткізушілер және қызмет көрсетушілермен есеп айрысулар есебі жөніндегі
құны төленген, бірақ іс жүзінде алынбаған (қабылданбаған) материалдық
фактураланбаған қалған жабдықтар бойынша
Жеткізушермен және мердігерлермен есеп айырысулар есебі бойынша мынадай
Алынған тауары-материалдық құндылықтар үшін (қосылған құнға салынған салық
Оған қоса ессептелген қосылған құн салық сомасына 1420”Қосылған
Жеткізушілердің фактура-шотының қай шоттан төленгеніне қарай:дебет 4110-шот, кредит
Фактура-шот бойынша жеткізушіге (мердігерге) төленген қосылған құнға салынған
4120 “Еншілес ұйымдарға ұзақ мерзімді кредитолық берешек”, мұнда
Еншілес (тәуелді) серіктестіктерге кредиторлық қарыздардың есебі 4130”Ассоциацияланған және
Еншілес (тәуелді) кәсіпорыннан бас кәсіпорынның алған материалдары мен
Ал еншілес (тәуелді) кәсіпорыннан бас кәсіпорынның алған дайын
Еншілес(тәуелді) кәсіпорынға бас кәсіпорынның өтеген қарызына: дебет 4120,4130,4140
Бас кәсіпорын мен еншілес (тәуелді) серіктестіктер арасындағы есеп
4130 “Қауымдастырылған және бірлескен ұйымдарға берілетін ұзақ мерзімді
4140 ”Филиалдар мен құрылымдық бөлімшелерге берілетін ұзақ мерзімді
4150 ”Жал бойынша”, мұнда бір жылдан асатын қаржылық
Жалгерлік – бұл активтердің иеленушісі (жал беруші) өзге
Жалгерлік арқылы ақшалай мәселелер шешіледі, өйіткені жалға алынған
Операциондық жалгерлік жал алушыға қарыздық шектеулер бар кездерінде
Жабдықты жалгерлікке алған кезде уақыт және ақшалар үнемделеді,
Жалгерлік арқылы тұрақты қолдануда тиімсіз болатын активтерден құтылуға
Қысқа мерзімді жалгерлік арқылы активтердің ескіруінен құтылуға болады.
Жалгерлік арқылы табыс салығын төлеген кезде салықтық жеңілдіктерге
Жал алушы үшін өнеркәсіптік жабдық диллер мен дистрибютерлер
Жалгерліктің негізгі кемшіліктері:
Жала берілген активтердің 100%-қ қаржыландырылуы пайыздық төлемдердің жоғары
Қысқа мерзімді жалгерлік арқылы ескіруден сақталады, бірақ оның
Мерзімдік жалгерлік кезінде жабдық қажет болған кезде оның
Ұзақ мерзімді жалгерлік кезінде бекітілген қойылым жал алушыны
Жалгерліктің негізігі түрлері болып қаржыландырылған және операциялық болып
17 ҚЕХС бойынша жалгерлікті қаржыландырылған деп санайды, егер
Жалгерлік мерзімінің соңында жал берушіге активтің меншіктік құқығы
Нарықтық құннан төмен баға бойынша активтерді сатып алуға
Активтердің пайдалы жұмыс істеу мерзімінің көптеген бөлшегі жалгерлік
Жалгерліктің басталу датасындағы жалға алынған мүліктің нарықтық құнына
Операциялық жалгерлік - бұл қаржыландырылған жалгерлікті шегергенде келесі
Жалға алушы ешқандай тәуекелділікті атқармайды және активті иеленумен
Ағымдағы жалгерлікке алынған активтер жал берушінің балансында көрсетіледі
Жалгерлік төлемдер қаржылық төлемге және міндетті төлемге бөлінеді.
Қаржылық төлемдердің сомасы және активтердің есептелген амортизациясы жалгерлік
Жалгерлік мерзімнің басы- бұл келесі даталардың ең ерте
Жалгерлік мерзімі - бұл жалгерліктің келісім-шартын бұзуға болмайтын
Жалгерлік кезінде қарастырылған пайыздық қойылым-минималдық жалгерлік төлемді анықтау
Тартылған капиталға өспелі пайыздық қойылым-бұл ұқсас жалгерлік үшін
Ұзақ мерзімді жалгерлік құрал-жабдықтарды сатып алуды қаржыландыру көздерінің
Жалгерлік төлемдері бойынша міндеттеме 2 түрлі бағалауды қарастыру
ағымдағы құны бойынша
дисконтталған құн бойынша
Барлық жалгерлік бойынша төлем есептелгеннен кейін сыйақы шығындарын
Жалгерлік бойынша міндеттемелер жал алушының бухгалтерлік есебінде келесідей
Дт Негізгі құралдар
Кт Жал бойынша міндеттеме
Бірінші жылға жалгерлік төлемдер:
Дт Жал бойынша міндетеме
Кт Есеп айырысу шоты
Екінші жылға жалгерлік пайыздарды есептеу
Дт Пайыздар бойынша шығындар
Кт Пайыздар бойынш төлемдер
Жал берушінің қаржылық есептіліктерінде жалға беріліп жатқан активтердің
Жал берушінің қаржылық есептілігінде қаржылық жалгерлік бойынша төлемдер
Жалгерлік кезіндегі жал берушінің жалгерлік бойынша бухгалтерлік жазулары:
Берілген активтің келісімді құны жал берушіде келесідей көрсетіледі:
Дт Өзгелер
Кт Негізгі құралдарды өткізуден түскен табыс
Жал бойынша пайыздардан түскен табыстың танылуы
Дт Есептелінген пайыздар
Кт Алдағы кезең табыстары
Бірінші жылға жал төлемдерінің түсуі
Дт Есеп айырысу шоты
Кт Өзгелер
Екінші жылға есептелген пайыздың көрсетілуі
Дт Алдағы кезең табыстары
Кт Пайыз түріндегі акциялар және табыстар бойынша дивидендтер
Келіп түсуі
Дт есеп айырысу шоты
Кт Есептелген пайыздар
4160 ”Төлеуге арналған ұзақ мерзімді сыйақылар”, мұнда алынған
4170 ”Басқа да ұзақ мерзімді кредиторлық борыштар”, мұнда
Осы шоттың кредиті бойынша мыналар көрсетілуі тиіс:
Банк шоттарында қате есептелген сомалары көрсетіледі. Бұндай сомалар
Серіктестікке қатысушылардың бөлінбеген табысы есебінен немесе резерв капиталы
Қайтарылған дайын өнімдер мен сатып алынған тауарлар, сондай-ақ
Қызметкерлердің жіберген ақаулары, аспаптарды бүлдірген үшін еңбекақысынан ұсталған
2.3 ”Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері”
«Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері», мұнда ұзақ мерзімді бағалау
4210“ Ұзақ мерзімді кепіргерлік міндеттемелер”, мұнда бір жылдан
4220 “Заңды наразылықтар бойынша ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері”,
Резерв компанияның анықталмаған сомасын және анықталмаған өтеу датасын
Міндеттемелер ағымды болып саналады, егер ол өткен (міндетті)
Міндетті ететін жағдайлар - бұл альтернативасы жоқ заңды
Заңды міндеттемелер- келісім-шарттан пайда болатын міндеттемелерді қарастыратын міндеттеме
Жеке міндеттемелер- компанияның іс-әрекетінен пайда болатын міндеттеме
37 ҚЕХС келесілерді қарастырады:
ағымды міндетемелерді кіріктіретін резервтер
келесі сипаттарды кіріктірмейтін болса, онда ол шартты міндеттеме
тек мүмкін болатын міндеттеме болса
жетерлікті сенімділік дәрежесін бағалауға бағынбайтын ағымдағы міндеттемелер
Егер келесі айтылған шарттар орындалса, онда ол резерв
Экономикалық пайданы аудару бойынша міндеттемелер компанияда қарастырылу керек
Міндеттемелерді өтеу кезінде экономикалық пайдасы бар ресурстар ағылуы
Міндеттеме сомасы сенімді бағалануы керек
Резервтерді бағалау кезінде міндеттемелерді өтеу шығындарын оптималды бағалау
Резервті бағалау кезінде келесідей белгісіз жағдайларды кіріктіру керек:
жеке диапазон кезінде мүмкін болатын нәтижелерді “мүмкін құндық”
біртекті міндеттеме кезінде мүмкін болатын нәтижені таңдау қажет
белгісіздік тәуекелділіктердің қайталанбауын қарастыру керек
мәнді міндеттеме кезінде дисконтталған құн әдісін қолдануға болады
тіпті резервпен байланысты және активтердің шығуынан пайда болатын
резерв сомасын табыс салығын есептемей тұрып бағалау қажет
4230 “Қызметкерлерге сыйақылар бойынша ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері”,
Қызметкерлерге сыйақы- бұл сыйақының барлық нысандары және атқарған
Қызметкерлерге сыйақы келесілерді кіріктіреді:
ағымдағы сыйақы (еңбекақы, әлеуметтік қамсыздандыру төлемдері, жылдық демалыс
еңбек қызметін бітірігені үшін төлем (зейнетақы, зейнетақыға шыққаннан
өзге де ұзақ мерзімді сыйақылар (шығармашылық демалыс ақысы
компенсациялық төлемдер
Жұмысшылардың ағымдағы сыйақылары 12 ай бойы жұмысщылар толық
Ал қызметін бітіргені үшін төлмге келетін болсақ, онда
Сызба1
Ккккккккппак
Қаржыландыру
4240 “Өзге ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері”, мұнда алдағы
2.4 4300 “Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер есебі”
Салық міндеттемесі мемлекет алдындағы әрбір салық төлеушінің міндеттемесі
Корпоративтік табыс салығы. Корпоративтік табыс салығы бойынша бюджетпен
Кесте3
Корпоративтік табыс салығын
Заңды тұлға, ҚР резиденттері (Ұлттық банк пен мемлекеттік
Төлем көзінен алынатын табысқа салынатын салықтар 15%
Заңды тұлға, ҚР резиденттері, олар үшін жер өндірістің
ҚР тұрақты ұйымдар арқылы қызметін жүзеге асыратын резидент
Таза табыс 15%
ҚР төлем көзінен табыс алатын резидент емес заңды
10%- тәуекелділіктен сақтандыру келісім шарты бойынша төленетін сақтандыру
5%- тәуекелділіктен қайта сақтандыру келісім шарты бойынша төленетін
5%- халықаралық тасымалдауда транспорттық қызмет көрсетуден түскен табыс;
20%- басқа да табыстар
Корпоративтік табыс салығының салық салынатын негізгі объектісі салық
(3)
Жылдық табыс жиынтығына: жөнелтілген өнімдер, атқарылған жұмыстар, көрсетілген
Салық төлеушілер жылдық табыстың жиынтығынан мыналарды шығарып тастау
дивидендтер, ҚР заңды тұлға резиденттерінен бұрындары төлем көзінен
кәсіпорынның меншігіндегі акциясының құны, олардың номиналдық құнынан артқан
мемлекеттік бағалы қағаздарды сатқаннан түскен табыстары;
әртүрлі апатты төтенше жағдайға душар болған жағдайда
мемлекеттік кәсіпорындардан тегін негізде алынған негізгі құралдардың құны;
зейнетақымен қамтамасыз ету туралы ҚР заңына сәйкес алынған
Заңды тұлғалардың жылдық табысының жиынтығынан оны алуға байланысты
Салық төлеушілердің шегерімдерінің тиісті құжаттары бар болса, яғни
Жылдық табыс жиынтығынан келесі шегерімдер жасалады:
Қызмет бабымен іс-сапарға кеткен шығындары және өкілеттік шығыстары
іс-сапарға жіберілген жеріне дейін кеткен нақты жолымен байланысты
шетелдік іс-сапарда жүрген кезіндегі тәулік шығындары Қазақстан Республикасының
Алынған сыйақы (мүдде) бойынша шегерім келесі деңгейде жасалынады:
Несиелер (займдар) бойынша, оның ішінде қаржылық лизинг бойынша
Жоғарыдағы шектеулермен қоса, несиенің максималды сыйақы сомасы да
(4)
Қазақстан Республикасының Қаржылық бақылау агенттігінің қайта қаржыландыру мөлшерлемесі
Келісім-шартқа сәйкес несие үшін сыйақы сомасын есептеу кезінде
Күмәнді міндеттемелердің төленуі бойынша жасалатын шегерім.
Егер де бұрындары күмәнді деп танылған табысты салық
Күмәнді қарыз талабы бойынша шегерім тиісті құжаттармен расталса
Резервтік (провизиялық) қорларға аударымдар бойынша шегерім жасау. Өз
Кейінге қалдырылған табыс салығы және сонымен байланысты есеп
Бухгалтерлік есепте табыс пен зиян есеп саясатында қаралған
Бұл арада мынаны ескерген жөн: салық (жедел) есебінде
Бухгалтерлік және салық есебі арасындағы мәліметтердің теңдігін сақтау
Осының нәтижесінде уақытша және тұрақты айырмашылықтар, сондай-ақ уақытша
Тұрақты айырмашылықтар – бұл ағымдағы есепті кезеңде туындайтын
Тұрақты айырма ретінде келесі мысалды келтіруге болады:
Жылдық жиынтық табыспен де, кәсіпорынның кәсіпкерлік қызметімен де
Бюджетке төленетін айыппұл санкциялары бухгалтерлік есепте жылдық табыстан
Нормадан жоғары белгіленген іс-сапар мен өкілдік шығындары бухгалтерлік
Қоршаған ортаны ластаудан тазартуға кеткен шығындар бухгалтерлік есепте
Сыйақы бойынша шығыстар толық көлемде бухгалтерлік есепте шығысқа
Несие бойынша,соның ішінде қаржылық лизинг бойынша да, депозит
Сақтандыру пайдасы бухгалтерлік есепте ешқандай шектеусіз шығысқа жатқызылады,
Кәсіпкерлік қызметінде пайдаланбайтын объектілердің пайдалануы мен күтіп-ұстау шығыстары
Және басқа да шығыстары.
Уақытша айырма бухгалтерлік табысты есептеген кезде кейбір табыс
Материалдық емес активтер мен негізгі құралдар бойынша жасалатын
Бухгалтерлік есепте амортизациялық аударымдар үшін әртүрлі тәсілдер мен
Бухгартерлік есепте негізгі құралды жөндеу шығындарын толық көлемде
15% асқан сомасы негізгі құралдың құндық балансына қосылып,одан
Бағалы қағаздарды сатудан жабылмаған зиян оларды сату кезінде
Салық бойынша шығыстар (корпоративтік салығын, табыс салығын қоспағанда)
Теріс бағамдық айырма бухгартерлік есепте толық көлемінде алынады,
(5)
Айырма сомасы негізінен шектеудің салдарынан пайда болады, ал
Тұрақты және уақытша айырма шаруашылық жүргізуші субъектінің есеп
Халықаралық практикада жалпы қабылданған пікір бойынша табыстан алынатын
Есептік кезеңде уақытша айырманың салдарынан пайда болған салық
Салықтық төлем міндеттемесінің әдісіне сәйкес, олар кезең барысында,
Салық салынатын табыстан төлеуге жататын табыс салығын, ал
(6)
Уақытша айырманың салықтық эффектісі сол есептік кезеңде не
Кейінге қалдырылған салықтарды осы есептік кезеңге сәйкес келетіндей
2004 жылы корпоративтік табыс салығының мөлшерлемесі 30% құраған,
- төлеуге жататын табыс салығы (685,23х30%)=
- бухгалтерлік табыс
- уақытша айырма (-966–(-202)–66–(-79)–555–(-685)) -586 мың теңге
- тұрақты айырмасы (53+29+37-52,77-(-120,54))
___________________________________________________________
Салық салынатын табыс (1054,46-586+216,77)
ағымдағы жылдағы уақытша айырманың салықтық эффектісі: (177,32) мың
кейінге қалдырылған салықты түзету: (3) мың теңге
(-45/30%х32%-(-45)).
Келтірілген мәліметтердің негізінде келесі шоттар корреспонденциясын құрастырамыз
Кесте 5
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы, мың теңге Шоттар
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Есептелген корпоративтік табыс салығы 205,07 851 631
2 Кейінге қалдырылған табыс салығын есептеу 177,32 851
3 Кейінге қалдырылған табыс салығын есепті кезеңнің басына
Кейінге қалдырылған табыс салығының сомасын есептеу (есепке алу)
Уақытша айырмасының сомасының белгісін салық салынатын табысқа тигізетін
Егер де уақытша айырма жойылған кезде, онда оған
Егер де бұндай дебеттік сальдо күмән туғызатын болса,
Бухгалтерлік баланста кейінге қалдырылған табыс салығын көрсету үшін
Қазақстан Республикасының Салық Кодексі (125 бабы бойынша) кәсіпкерлік
Тартқан зиянның келешектегі алынатын табысқа кіргізілуі кәсіпорынның экономикалық
Салық төлемдері бойынша алған экономия таза табысқа енеді,
Салық төлемдері бойынша экономия келесі есепті кезеңде өтелуі
Салық төлемдері бойынша алынған экономия 4310 шоттың
2005 жылға уақытша айырмасының салықтық эффектісі мен сома
Уақытша айырмасының атауы Жыл басындағы сальдосы түзету Енеді
сомасы Салықтық эффектісі
Бух
гал
тер
лік
табыс Салықтық
табыс
сомасы Салықтық
эффектісі
А
1 2=с.ж.1х30% 3=с.ж.1х
(32%-30%)
4
5 6=с.ж.5-с.ж.4
7 8=с.ж.6х
с.ж.7 9=с.ж.1+
с.ж.6 10=с.ж.2+
с.ж.3+
с.ж.8
Амортиза
циялық аударымдар
-73
-21,2
-0,48
-216
-980 -763 32% -243,48 -838 -268,16
Жөндеуге кеткен шығыстар -25 -6,8 -0,5 -93 -80
Салықтар -49 -14 -1 -699 -549 +149 32%
Бағамның теріс айырмасы
-389 -399
Жиыны -147 -42 -1,98 -1407 -2008 -602 х
Келешек табыс салығының есебінен өтелетін табыс салық сомасы
Енді біз жоғарыда келтірілген мысалға қайта ораламыз. 2002
Кәсіпорын болжамы:
1 Нұсқа. Кәсіпорын 2003жылы жабдықтаушылармен тиісті деңгейде қарым-қатынасын
2 Нұсқа. Кәсіпорынның нәтижесі оң көрсеткіштермен аяқталатынына сенімсіз,
240,32 мың теңге құраған.
3 Нұсқа. Салық төлемдері бойынша алған (алатын) экономиясын
Ұзақ мерзімді активтерді қайта бағалаған кезде ол корпоративтік
Айырманың бұндай типі қабылданған есеп әдістемесіне тәуелді болып
2.5 “Өзге ұзақ мерзімді міндеттемелер есебі”
”Өзге де ұзақ мерзімді міндеттемелер”, мұнда алдағы бөлімдерде
4410 “Алынған ұзақ мерзімді аванстар”, мұнда шикізаттарды, тауаларды,
Алдын ала келешекте сатылатын тауарлар, орындалатын жұмыстар және
Субъектінің алынған ұзақ мерзмді сомасына 1010”Кассадағы теңге түріндегі
4420 “Алдағы кезеңдердің кірістері”, мұнда болашақ есепті кезеңге
Шаруашылық субъектінің ағымдағы есепті айда алған, бірақ бұдан
Шаруашылық субъектілері орта және ұзақ мерзімді құнды қағаздарды
4420-шотта алдын ала сатылған айлық және тоқсандық жол
1010 “Кассадағы теңге түріндегі ақша қаражаттары”
1020 “Кассадағы валюта түріндегі ақша қаражатары”- деп аталатын
4420 “Алдағы кезеңдердің кірістері”-деп аталатын шот кредиттелінеді.
Қаржының төленуіне қарай есепті айдың табысы болып саналатын,
Жоғалған, ұрланған немесе басқа да жетіспейтін құндылықтар бойынша
Бүлінген, жоғалған, ұрланған немесе басқа да жетіспейтін құндылықтар
1010 “Кассадағы теңге түріндегі ақша қаражаттары”
1020 “Кассадағы валюта түріндегі ақша қаражаттары”
және тағы да басқа шоттардың дебетіне, 2150 “Қызметкерлердің
4420 “Алдағы кезеңдердің кірістері” шот бойынша операциялардың есебі
4430 ”Өзге ұзақ мерзімді міндетемелер”, мұнда алдағы топтарда
Қорытынды
Ұзақ мерзімді міндеттемелер тақырыбын талдау барысында төмендегідей сұрақтарды
ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер есебі
ұзақ мерзімді кредиторлық берешектер есебі
ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелер есебі
кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер есебі
өзге ұзақ мерзімді міндеттемелер есебі
Осы сұрақтарды қарасытырғанда мынадай қорытындыға келуге болады: Жалпы
Қолайсыз жағдайына келетін болсақ, ұзақ мерзімді міндеттеменің
Ал қолайлы жағдайларды қарастырайық:
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер бойынша: шаруашылық субъектінің өз
Халықаралық практикада вексель ұзақ мерзімді міндеттемелердің нысаны
Вексельдің икемділігі икемділігі болып келесілер табылады:
- Вексель вексель берушіге оның екеліп түску датасында
- Вексель төлем мерзіміне дейін дисконтталған құнмен қоса
- Вексель үшінші тұлғаға индоссамент бойынша беріледі
Вексель негізінен қолма-қол ақшаның даму жүйесіне дейін пайда
Дамыған елдерде вексельдерді қайта есептеуді Орталық Банк жүргізеді.
Қазіргі кезде вексель нарығының негізгі мәселесі болып потенциалдық
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек бойынша: жабдықтаушылар мен мердігерлермен
Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелерге кеелетін болсақ. Қазіргі жағдайда
Қазақстан Президенті Нұпсұлтан Әбішұлы Назарбаев Республика Парламентінде сөйлеген
Тағы да айта кететін мәселе - ол жалгерлік.
Жалпы қорытындылай келе ұзақ мерзімді міндеттемелер кәсіпорынның балансында
Қолданылған әдебиеттер тізімі
«Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп туралы» 2001 жылғы толықтырулар
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
«Қазақстан Республикасындағы кредиттік бюролар кредиттік тарихты қалыптастыру туралы»
Вахрушина М. А., Мельникова А. А., Пласкова И.
Кеулімжаев Қ. К., Әжібаева З. Н., Құдайбергенов Н.
Міржақыпова С. Т. «Банктегі бухгалтерлік есеп» Алматы, Экономика
Назарова В. Л. “Бухгалтерский ует в отраслях” Алматы,
Назарова В. Л. “Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп”
Назарова В. Л. “Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп”
Нурсеитов А. О. МСФО “Аренда” Бюллетень бухгалтера МСФО
Радостовец В. К., Ғабдуллин Т. Ғ., Радостовец
Р. М. Рахимбекова “Финансовый учет на предприятии”
Тулешова Г. К. “Финансовый учет и отчетность в
Төлешова Б.Қ. «Дамыған қаржылық есеп» Алматы, Экономика 2005ж
Бухгалтер бюллетені №2 қаңтар, «КТС бойынша аванстық төлемдер
Бухгалтер бюллетені 2001 жыл №41«Ағымдағы жалдық есеп жүргізу»
Бухгалтер бюллетені №1 қаңтар, 2006. «КТС бойынша аванстық
БЕС бойынша шоттардың үлгі жоспарымен салыстыру. ҚЕХС бойынша
Бектаев Қалдыбай Сөздік - Алматы, 2001 г.
Насырова М. Р., Тоқсанбай С. Р., Құлпыбаев С.
3
Компания
Сыйақы жоспары
Жұмысшы
Пайыз сомасы= зайымның сомасы*пайыздық қойылым*мерзім
Облигацияның ағымдағы құны = облигацияның пайыздары бойынша төленген
Салық салынатын табыс= Жылдық табыс- Шегерімдер
Заңды тұлға
резиденттерге төлейтін
сыйақы және
шегерімге жатқызуға
болатын сомасы
Оң бағамдық айырмасы + Салық салынатын табыстың сомасынан
Бухгалтерлік табыс +/- Тұрақты айырма +/- Уақытша айырма
БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП СЧЕТТАРЫН КЛАССИФИКАЦИЯЛАУ ЖӘНЕ БҰЛАРДЫҢ ЖОСПАРЫ
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек
Қаржылық қорытынды есебі
Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының талдауы
Қысқа мерзімді міндеттемелердің есебін және олардың ерекшеліктерін зерттеу
Кредиторлық берешек аудитінің есебі
Ұзақ мерзімді міндеттемелер түсінігі, мәні мен мазмұны
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебінің ерекшелігі
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер