Банктік қызметтер
Мазмµны
КlРlСПЕ 3
1. Бөлiм. Банк қызметi түрлерiнiң мәнi мен мазмұны
1.1. Банк қызметтерi
5
1.2. Қазақстанның банк жүйесiндегi
және қызметiнiң қажеттiлiгi
15
1.3. Қазiргi кездегi банк өнiмдерiне баға берудiң
Көрсеткiштерiнiң белгiлерi
21
2 Бөлiм. Қазақстан банктерiндегi банктiк қызмет
түрлерiнiң дамуын талдау.
2.1. Қазақстан Республикасының банктерiнiң көрсететiн
қызмет нарығының дамуы (2001-2003)…………………
40
2.2. Оңтүстiк Қазақстан облысында
50
3. Бөлiм.Қазақстанда жаңа банктiк қызметтердi дамыту перспективалары және мәселелерi
3.1. Қазақстан Республикасында жаңа банктiк өнiмдер
мен қызметтердi қолдану механизмiнiң дамуы ……….
59
3.2. Жаңа банктiк өнiмдер мен қызметтердi енгiзудiң
халықаралық тәжiрибесi және оларды Қазақстанда
қолдану мумкiндiктерi…………………………………...
66
Қорытынды………………………………………………. 74
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi ………………………… 75
КlРlСПЕ
Зерттеу жүргiзудiң өзектiлiлiгi Қазақстан Республикасының банк жүйесi Ұлттық экономиканың
Тақырыптың тағы бiр маңыздылығы, қарастырылып отырған жаңа банк қызметi
Факторлық талдау негiзiндi банк қызметiне әсер ету үшiн бiз
Жұмыстын мақсаты мен мiндеттерi: Жұмыстың мақсаты жаңа банк қызметi
Қойылған мақсат жұмыстың келесi мiндеттерiн анықтайды:
Банк қызметтерi мен өнiмдерiн игерумен байланысты теориялық сұрақтарды
Банк қызметтерi мен өнiмдерi талдау әдiстерiне талдау жүргiзу
және әртүрлi қызмет түрлерiне тиiмдiлiгiн нақты практикалық мысалдармен дәлелдеу;
Талдау нәтижелерi бойынша қорытындыларды
Жүмыстын пәнi мен объектiсi жұмыстын пәнi реттiнде банк қызметi
Диплом жүмысынын әдiстемелiк негiзi: Қазақстан Республикасының заңдары, ережелерi, шетелдiк
Диплом жүмысынын құрылымы: жұмыс кiрiспеден, үш бөлiмнен қорытындыдан, қолданылған
I. БАНК ҚЫЗМЕТl Т¶РЛЕРlНlҚ М°Нl МЕН МАЗМµНЫ
1.1. Банк қызметтерi мен өнiмдерiнiң жалпы сипаттамасы
Банктiк қызметтi клиент қызығушылығындағы белгiлi бiр iс-әрекеттердi банктiң орындауы
Бiрақ соңғы кезде банктiк сфераның кеңеюiне байланысты, банктен шығаралатын
Кез-келген банктiң өнiм негiзiнде қандайда бiр қажеттiлiктi қанағаттандыру жатыр.
Мысалы, клиент ақша қаражаттары талап еткенге дейiнгi депозитке салып
Негiзгi банк қызметтерiне нақ осы уақытты баяғыдай салымдарды тарту
Қазiргi кезде көптеген әмбебап банктер тәжiрибелiк банк қызметiнiң және
Көрсетiлетiн банк қызметiнiң қатарының тез өсу қарқыны бүгiнгi кунде
Қызметтердiң жеке жеке түрлерiн қарастыру үшiн олардың классификациясына келу
Осындай классификациялардың бiрнешеуi бар, бiрақ олардың анықталған шарттылықтары бар.
Сурет 1. Банктiк қызметтiң жiктелуi
Осы келтiрiлген топтар бойынша әрiқарай айтамыз.
А. Депозиттiк қызметтер.
Депозиттер-банктiц қаражаттарының маңызды көзi болып табылады. Осыларды тартуда негiзгi
Б. несиелiк қызметтер.
Ссуда беру-бүл баиктiң ең маңызды функциясы жэне табысының негiзгi
Сурет 2. Банктiң несиелiк операцияларын жiктеудегi қолданылатын белгiлерi.
Коммерцияның банктер несиелiк қызметтердiң алуан түрiн көрсете отырып, олармен
В. Инвестициялық операциялар.
Нарықтық экономика жағдайында коммерциялық банктердiң инвестициялық қызметi орындаусыз активтi
Банк өзiнде бас қаражаттарын сақтап, сәйкесiне пайда алып ғана
Банкте бар және алынатын бағалы қағаздар үлкен 2 топқа
-бiрiншi резерв (несие инвестициялар)
-екiншi резерв
Бiрiшнi резервке жататын бағалы қағаздар, бапктiң табыстылық мақсатына қызмет
Өз иелерiне жеткiлiктi табыс әкелетiн көптеген бағалы қағаздар бар.
Екiншi резервке жататын бағалы қағаздар, банктiң өтiмдiлiгiн ұстау үшiн
Көбiне бағалы қағаздардың өтiмдiлiгi олардың өтеу мерзiмiне тәуелдi болып
Коммерциялық банктiң инвестициялық байланысты келесiдей бағдардан қарастыруға болады.
-банктiң инвестициялық саясаты;
-бағалы қағаздар нарығындағы операциялар.
Г. Банктiң басқа да қызметтерi.
Коммерциялық банктер негiзгi пайда бөлiгiн несиелiк операциялар өткiзу нәтижесiнде
Басқа банктiк өнiмдер, қызметтердiң қатарын бiрiктiредi, соның iшiнде банктiк
I есептiк кассалық қызметтi ұйымдастыру
II шетел валютасымен операциялар
трасттық операциялар
бағалымқытарды сақтау бойынша қызметтер.
V кеңес беру қызметi
VI ақпараттық қызмет
VII аудиторлық қызмет
VIII инженерлiк-экономикалық экспертиза бойынша қызмет
IX кепiлдеме беру (гарантия)
X басқа қызметтер
Бұл шетелдiк коммерциялық банкттердiң көрсететiң қызметтерiнiң толық емес қатары.
I Есептiк-кассалық қызмет көрсетудi ұйымдастыру.
Отандық коммерциялық банктердiң есептiк операциялары әртүрлi болып келедi, бiрақ
Нарықтық экономикаға көшу кезiнде бiздiң экономиканың жағдайы есеп айырысу
төлемдiк талаптарымен есеп айырысу;
төлемдiк тапсырыспен есеп айырысу;
акцентелген төлемдiк тапсырыспен есеп айырысу;
талап-тапсырысмен есеп айырысу;
чектермен есеп айырысу;
аккредитивтi қолдаумен есеп айырысу;
бiр-бiрiнiң талаптарының есебiне негiздiлген, есеп айырысу;
жоспарлық төлемдер тәртiбiндегi есеп айырысу;
транзиттiк операциялар бойынша есеп айырысу;
Банктердiң өзiнiң фукнциясын есеп айырысуда делдал ретiнде орындалумен байланысты,
инкассалық операциялар
аккредитив көмегiмен есеп айырысу
аударым операциялары
Есеп айырысу операциялары-бұл модификацияға өте жәй түсетiн, және бiр
А) инкассалық операциялар
Инкассалық операцияларды жүргiзе отырып, банк өткiзiлген есеп айырысу құжаттарынан
Клиентпен инкассоға берiлген, есеп айырысу құжаттары бойынша төлемге жататын
Б) Аккредитив көмегiмен есеп айырысу.
Нақтысыз есеп айырысудың аккредитивтi формасы шаруашылық етушi субъектер
Банктердiң аударым операциялары клиент тапсырысы бойынша банктiң бөлiмiнен 2-шiсiне
Кез-келген аударым банктiң клиентке аударым жасалып отырған сомаға квитанция
Ақшаларды банкпен аудару операциясының мәнi телеграф несие алушы банк-поштасы
II. Шетел валютасымен операциялар.
Сыртқы экономикалық қатынастардың дамуы, халықаралық нарықта әрекет ететiн субъектiлердiң
Жалпы, сыртқы валюталық нарықта, шетел валютасын ауыстыру маңызды операция
Шетел валютасымен банктiк операциялардың маңызды элементi болып айырбас курс
Сыртқы валюталық нарықта банктерге атқарушы роль берiлген. Шетел валютасын
валютаны бiр клиенттерден алу және оларды басқа клиенттерге сату
(негiзiнен мұндай клиенттер
болып табылады);
валютаны басқармаға сату-сатып алу бойынша операциялар (ресми
резервтердi шығару және қолдану бойынша мереке шегiнде);
валютаны банктер арасында сату-сатып алу.
Шетел валютасының курсы тiркелмегендiктен және әрдайын шартарға байланысты өзгерiп
СПОТ, яғни тез жеткiзу;
Форвард, яғни болашақтағы белгiлi күнге байланысты жеткiзу
Мемлекет сыртқы валюталық- нарыққа келесi
1. Ұлттық валютаның айрбас курсының жоғарылауына жеткiзбес үшiн, Ұлттық
2. ґзiнiң арнайы резервтерiнен Ұлттық валютаны сатып алуы және
Айырбас курсына әсер ететiн факторлар.
Екi валютаның айырбас курсы, яғни СПОТ жэне Форвард шартынғыдай
ґз кезегiнде сұраныс және ұсыныс келесiлерге әсер етедi:
инфляция деңгейiнiң басқа елдердегi инфляция деңгеiнiң салыстыруда;
Проценттiк ставкалардың басқа елдердегi проценттiк ставкалармен
салыстыруда
Төлем балансы;
Спекуляция;
Айырбас курсына әсер ету жағдайындағы мемлекет саясаты
III. Трасттық операциялар.
Уақыттың жетiспеушiлiгi, iрi байлықты дұрыс пайдалана алмау және тәжiрибенiнiң
Коммерциялық банктердiң сенiм операциялармен үлкен топқа бөлуге болады:
жеке тұлғаларға трасттық қызметтер;
ұйымдарға трасттық қызметтер;
Жеке операциялар трасттық қызметтер.
Бүл операциялар әр клиенттiң өзiндiң ерекшелiктедi және осымен байланысты
А. мұрагерлiктi басқару
Б. меншiктi басқару
В. мүлiктiң сақталуын қамтамасыз ету және жәрдем беру.
Г. делдалдық қызмет көрсету
Осылардың әрқайсысына жеке қысқаша тоқталайық.
А. Мұрамен қолдану.
Мұраны қолдану бойынша операцияларда 2 негiзгi варианты болуы мүмкiн:
Б. Меншiктi басқару.
Сенiм бiлдiрушiнiң меншiктi басқару құқығы банктiң трасттық бөлiмдерiне өтуi
В. Мүлiктiң сақталуыны қамтамасыз ету және жәрдем беру. Мүлiктi
Г. Делдалдық қызмет көрсету.
Меншiктi басқару бойынша фукнцияға қарағанда делдалдық (немесе агенттiк) қызмет
(2) ұйымдарға трасттық қызметтер.
ұйымдарға көрсетiлген трасттық қызметтер, әртүрлi және кәсiпорының жойылуымен трасттық
ұйымдарға сенiм операцияларын орындай отырып, коммерциялық банктердiң трасттық бөлiмдерi
Банктер агенттiк қызмет отырып, өзiнiң клиенттерiнiң акция шығару тәртiбiне
Бантер трастық операцияларды орындай отырып, комиссиондық сыйақы алады, оның
IV. Бағалықтарды сақтау бойынша қызметтер.
Бағалықтарды сақтау бойынша қызметтер клиентке сейфтi қолдану немесе банкпен
Клиентке сейф жал шартында берiледi, ал оған клиенттiң өзi
Банк бағалықтарды камераға қабылдай отырып, клиенттерге камераны пайдалануға бостандық
V. Кеңестiк қызметтер.
Банктер өз клиенттерiне түрлi консультациялық қызметтер көресте алады, олар
Консультациялық қызметтер клиенттiң ұсынуы бойынша есептi жүргiзудi дұрыстауға, есеп
Консультациялық қызметтi көрсетумен бойынша менеджерлерi мен қатар арнайы құрылған
VI. Ақпараттық қызметтер
Компьютерлiк байланысы бар, Қазiргi заманғы телекоммуникация құралдары бар банктерде
Негiзде дамыған берiлгендер базалары құрылуы мүмкiн, ол үшiн клиенттер
Банктерде арнайы экономикалық
VII. Аудиторлық қызметтер
Банктердегi бiлiктi мамандардьщ бар болуы, өздерiнiң клиенттерi үшiн аудиторлық
Банктердiң аудиторлық қызметтердi орындауда тағы бiр ЖАҚсы жағы: өзiнiң
VIII. Инженерлiк-экономикалық экспертиза бойынша қызметтер.
Инженердiк-экономикалық экспертиза бойынша қызметтерге жөндеу-құрылыс және орындалған көлемдерiне инвентаризация
IX. Кепiлдеме беру.
Банктермен (гарантия) кепiлдеме беру несиелiк сипатта болады. Бұл банктер
X. Басқа да қызметтер
Көрсетiлген қызметтерден
Банктiн қызметтердiң дамуының жеткiлiктi перспективтi бағдарламасы өзiнiң клиенттерiне әртурлi
Жұмысты сәйкесiнше ұйымдастыру бойынша мұндай дүкендерде жеткiлiктi үлкен айналым
1.2. Қазақстанның банк жүйесiндегi банк өнiмнiң және қызметтiң
қажеттiлiгi және мәнi.
Бантер-нарықтық құрылым жүйесiнiң орталық звеносының бiрi. Олардың қызметiнiң дамуы-нарықтық
ұзақ уақыт банктер мемлекеттiк органдар болған және экономиканы басқарудың
Банк сепцификасы оның қызметiнiң ерекшелiктерiмен анықталады. Бұл қызметтiң нәтижесi
Төлем құралдарын шығару өзiн жалпы экономика деңгейiнде көрсетедi (немесе
Орталық банк ретiндегi банк айналымға қажет, ақшаларды материалдық игiлiктердi
Банк өнiмнiң екiншi құрылымдық бөлiмi олармен ұсынылатын қызметтер болып
Жiктелу белгiлерi ұсынылатын қызметтер түрлерi
Банктiк қызмет
спецификалық емес қызметтер
Қызметтердi алу
Жеке тұлғалар
Банк ресурстарын
Пассивтi операциялар
ұсынғаны үшiн байланысты төлемiне Ақылы
Материалдық өнiмнiң байланысы тәуелдi
Таза қызметтер
Банктiк қызметтердi ең алдымен ä¸ñò¾ðëi және ä¸ñò¾ðëi емес қызметтер
Депозиттiк операциялар клиенттердiң банкке ақша қаражаттарын салым ретiнде орналастырумен
Несиелiк операция банктiң негiзгi операциясы болып табылады. Кейде банктi
Банк орындайтын есеп айырысу операциялары нақты және нақтысыз формада
Қарастырылған банктiк операциялардың үш түрiн дәстүрлi банктiк операциялар деп
Берiлген операциялар өзiнiң жиынтығымен банк деп аталатынды құрады. Заңды
Банктiк операциялардың дәстүрлi қатарына кассалық операцияларды да жатқызуға болады.
Қазақстандық коммерциялық банктердiң қызметтертiзiмiнде, тұрғындарға ұсынылатын қызметтер, әлi маңызды
Банктер бос Қаржыларды жинақтайтын болғандықтан және оларды қайта бөлiтiндiктен,
Активтi операцияларды орындай отырып банктер өздерiнiң және тартылган ресурстарын
ұсынылғаны үшiн банктiк қызметтердiң төлемiне байланысы ақылы және ақысыз
Қызметтер үшiн төлем қатынасы бойынша, сонымен қатар банк табысы
Материалдық өнiмнiң қозгалысына байланысты банктiк қызметтер екi түрге бөлiнедi:
Негiзiнен банктер өзiнiң ақшалай операциялармен материалдық өнiмнiң қозғалысына қызмет
Таза қызметтер материалдық өндiрiспен айналысатын ұйымдарға, сонымен қатар жеке
Бұрын аталғандай, банк өнiмi болып, әртүрлi қызметтер табылады. Мысалы,
Банктiк қызметтердiң маңызды белгiсi болып олардың өндiрiстiк сипаты табылады.
Тец дәрежеде бұл өзiнiң өндiрiстiк және Қаржылық қызметiнiң дамуына
Банктiк қызметтiң сипатты белгiлi болып мынау да табылады, олардың
Несиелеу сияқты, дәстүрлi банктiк операцияны мысалыға алып көрейiк. Қарыз
Бүл несие алушы оны уақытында толық сомада қайтару үшiн
Банктiк операциялардың белгiсi мынадан тұрады, олар активтi және пассивтi
Банктермен орындалатын операцияларды, басқа да кәсiпорындар мен ұйымдар жүргiзе
Мұндай жағдай нарықтық шаруашылық жағдайында, банктiк қызметтер
нарығында қатал бәсеке орнайтынымен байланысты. Нарықта банктiк
қызметтердi жаңа сатушылардың пайда болуы (сауда ұйымдары, қаржалақ-
өнеркәсiптiк және т.б.), көбiне көп пайда әкелетiн операциялардың кеңейюiне
мүмкiндiктi қысқартады, банктердi жаңа табыс көздерiн iздеуге итермелейдi.
Сондықтан, әсiресе соңғы жылдары таза банктiк операциялар емес, банкке
дәстүрлi емес қызметтер тез дами бастады.
Банктiк қызметтердiң қасиеттерi
запасқа өндiрiлуге мүмкiн емес
өндiрiстiк сипатта болады
банктiк қызметтердiң оюъектiсi капитал болады
активтi жэне пассивтi операцияларды үстайды
банктiң ғана монополиясы болып.табылмайды
банктiк емес операцияларга жатқызылуы мүмкiн
Банктiк қызметтердiң стандарттық наборының эволюциясы мынандай, көптеген факторлардың әсiрiнен
°сiрiсе бүны коммерциялық бантердiң жұмысынан байқауға болады. Бiрнеше жыл
Банктер әлi жаңа қызметтер туралы қажеттi бiлiмдерiжоқ екендiгiн ескермей
Бiрақ, бiртiндеп жаңа технологиялар жаңа операциялар банктердiң жетiстiгi болып
Кешендi банктiк қызмет көрсету бiрденен келмеуi мүмкiн. Ол үшiн
Кейде барлық қызметтiң түрлерiн ұсыну мiндеттi емес. Кiрiсiнше, кез-келген
1.3. Қазiргi кездегi жаңа банк өнiмдерiне баға берудiң көрсеткiштерi
Нарыққа өту жағдайындағы экономикалық механизмнiң дамуы, ақшалай айналым жүйесiн
төлем карточкалар
форфейтинг
банк-клиент жүйесi
келiсiмдердi құрылымдау
резервтiк аккредитивтер
Бұл банктiк қызмет түрлерi өздерiнiң қолдауларын тапты және ҚР-да
Төлемдiк карточка-бұл карточканы қолданатын тұлғаға товар және қызметке нақтысыз
Төлем карточка механикалық және сыртқы жерлерге шыдайтын, арнайы пластмассадан
Бұл төлемге алынатын карточкаларды қолмен өңдеу кезiнде, арнайы импринтер
Графикалық берiлгендерi карточканың визуалды идентификациясының мүмнкiндiгiн қамтамасыз етедi. Мүндай
Штрих-коды бар карточкада жекешелендiрiлегн код ретiнде таукардарды маркалау үшiн
Магниттiк сызығы бар карточкалар бүгiнгi күнде кең таралған болып
Карточканың бет жағында негiзiнен эмитент-банктiң логотипi, төлем жүйесiнiң логотипi,
Карточка бойынша нақтылықты беру, сатудың ерекшелiгi, бұлш операциялар магазиндермен
Клиентке карточканы беру кезiнде оны персонализациялау жасалады-оған карточканы және
Нақтылықты беру және сатды карточка бойынша бекiту процессi авторизация
Бұдан кейiн терминал төлем жүйесiнiң берiлгендер базасымен байланысын анықтай
Нақты ақшаны беруде процедура осындай сипатта болады, тек бiр
Есеп айырысуды жүзеге асыру кезiнде карточканы ұстаушы бiрқатар лимиттермен
Дебеттiк карточканы ұстаушы өзiнiң шотына қандай да бiр соманы
Төлемдердi қамтамасыз ету үшiн карточка ұстаушы құралдарды енгiзбей-ақ, эмитент-банктен
Несиелiк және дебеттiк карточкалар корпоративтi де болуы мүмкiн. Корпоративтi
Компанияның корпоративтi карточкалары оның қандай да бiр шотымен байланысты.
Бiрiншi жағдайда корпоративтi карточка ұстаушылардың әрқайсысына жеке шегi белгiленедi.
Жанұялық карточкалар анықталған мағынада корпоративтiге үқсас-белгiленген шек мөлшерiнде төлемдердi
Эмитент-банк карточка шығар.а отырып, және төлем регiнде онымен шығарылған
Эквайлердiң өздерiнiңi қызметтерiн орындауы, элеметтермен есеп айыруды әкеледi. °рбiр
Форфейтинг-бүл айналым құжатында, кредиторда айналымсыз негiзде көрсетiлген қарызды сатып
Бүл қарызды сатып алушы (форфейтер) өзiне бас тарту-форфейтинг туралы
Форфейтинг механизмi екi түрлi келiсiм түрiнде қолданылады:
ұзақ мерзiмдi Қаржылық мiндеттемелердi тез орындау мақсатында-
Қаржылық келiсiмдерде;
шетел сатып алушысына несие берген экспорттерға нақты ақшаның
түсiуне қатысу үшш-экспорттық келiсiмдерде.
Форфейтингтiк құрал ретiнде қолданылатын негiзгi айналым құжаттары вексельдер болып
Форфейтинг екiншi дүниежүзiлiк соғыстан кейiн пайда болды. Халықаралық сауданы
Осылайша, халықаралық экономикалық айырбас дамуында несиенiң ролi юғарылады, және
Экснортты мемлекеттIк несиелендiру әлсiз дамыған елдерде, форфейтинг көп даму
Қазiргi уақытта форфейтингтiң негiзгi орталығы Лондон болып табылады, жаңа
Осылайша, форфейтинг әртүрлi Қаржылық орталықтарда дамып жатыр, осындай тiрлiктердiң
Форфейтингтiң маңызды жетiстiгi бар, ол оны орта мерзiмдiк Қаржыландырудың
Сонымен қатар, оның тартылуды кейбiр елдердегi тiркелген проценттiк ставкалардан
Форфейтингтiк бағалы қағаздардың негiзгi түрi аудармалы және жәй вексельдер
Вексельден басқа форфейтинг аккредитив түрiндегi мiндеттемелер баса алады. Аккредитив-бұл
Ресейде аккредитивтер басқа қалалардағы жеткiзiп берушулер мен және сатып
Форфейтерлеу объектiсi ретiнде аккредитивтер сирек қолданылады. Бұл операцияның қиындығымен
Форфейтингтiң ойынша аккредитивпен операцияның ыңғайсыздығы келесiде. Операцияның бұл қатысушы
Соңғы жылдары нарықтық экономикасы дамыған елдерде форфейтингтiк қызметтердiң дамуы
Форфейтер активтердi сатып ала отырып, инвестициялауды жасайды. Мүмкiн ол
Экспортер оның келiсiмiнiң Қаржыландыру әдiстерi туралы ақпараттарды ешкiмге айтпауына
Барлық қиыншылықтарға қарамастан, екiншi форфейтингтiк нарық дамуда. Бұны келесi
Бағалы қағаздары бiрiншi ұстаушысы берiлген ел үшiн бекiтiлген несиелеу
Бұл қағаздар бойынша табыс ЖАҚсы болса да, ол берiлген
Алғашқы ұстаушыны екiншi нарықтың садасына қатыстыратын басқа да себептер
Форфейтер үшiн екiншi нарық келесi тартымды белгiлерi бар:
- Негiзiнен форфейтингтiк қағаздар
- Кеқ-келген инвестор тәуекелдi төмендетуде қызығушылығы бар, ол
форфейтингтiк қағаздар бойынша кепiлдiктер немесе бiрiншi класты
банктердiң авалi-төлемдi қамтамасыз етудiң ең ЖАҚсысы.
Форфейтингтiк қағаздарға инвестициялардың барлық тартымдылығына қарамастан, мүндай операциялардың көлемi
Синдицирлеу.
Форфейтингтiк нарықтың дамуының тағы бiр маңызды бағыты сатып алушларды
Басқа әдiсi де бар. Егер экспортер оны қолдануға дайын
Екiншi нарықта сатып алушы мен қатысушы-форфейтер арасындағы принципиалды айырмашылықты
Форфейтинг нарықтың дамуының маңызды бағыты өзгермелi проценттiк ставка негiзiнде
Эксперттiң ойынша, өзгермелi ставка негiзiндегi кез-келген сату ақша Қаржыларын
Форфейтингтiк нарық мөлшерi.
°лемдiк форфейтингтiк нарықтың мөлшерiн кез-келген бағалауы-жүмбақтан кем емес. Бұл
Оның пайда болуына және өсуiне әкелетiн себептер, болашақта да
- Ортамерзiмдi Қаржыландыру туралы
түсiнiгiнде), банктерге көбiне форфейтерленетiн активтердiң қайтару
күндерiмен меншiктi қарыздарды төлеу күндерiмен келiстiру қиынға
соғады. Осылайша, проценттiк
жеткiлiктi жоғары
қатысушылардың белсендiлiгiн үстап турады.
- Форфейтинг операциясын жүргiзуде бiлiктi қызмет көрсетудi талап
ететiн арнайы техника қолданылады. Бүл облыста мамандар өте аз,
оларды дайындау ұзақ уақытты талап етедi.
- Банктер форфейтингтiк нарықты құру және зерттеумен аз айналысады
Кепiлдiк мiндеттеме кепiл болуышымен кредиторға қарыз болушыдан алынатын соманы
Кепiлдiк сәйкес хат түрiнде берiледi, ал келесi реквизиттерден заңдық
Кепiлдiк мiндеттеменiң субъектi құру тәртiбi бойынша, Қаржы көздерi бойынша,
Тәуекелдi төмендетуден басқа кепiл форфейтерлерi екiншi нарықта дисконтталған қағаздардың
Аваль-бүл вексель бойынша қандай-да бiр мiндеттi тұлғаның мiндеттемесiн орындауына
Кепiлдiк айналым құжаттары өзiнiң банкiнде талаптар регрессi құқынсыз экспортермен
Бұл форфейтинг туралы келiсiмнiң өзiнен шығады, ол негiзiнен тек
Форфейтер әсiресе, онымен алынатын айналым құжатын тиiмдi қамтамасыз етуге
Егер қамтамасыз ету банктiн кепiлдеме түрiнде болса, онда ол
экспортернесиенiң мерзiмiн 6 айдан 10 жылға және жоғары мерзiмге
создыруға келiсiм беруге мiндеттi;
экспортер қарызды төлеудi сериямен қабылдауға келiсуге мiндеттi;
егер импортер мемлекеттiк агент немесе
болып табылмаса, қарызды қайтару
банкпен немесе мемлекеттiк институтпен кепiлдендiрiлуi қажет;
жалпы берiлген құралдың
Экспортер үшiн артылықтары
форфейтингтiк қызметтердi тiркелген мөлшерлеме негiзiнде үсыну;
экспортерға регресс құқығынсыз форфейтер есебiнен Қаржыландыру;
iнiмдi жекiзуден немесе қызметтi көрсетуден кейiн нақты
бiрденен алу мүмкiндiгi, ол жалпы өтiмдiлiккн,
банктiк қарыздардың
реинвестициялауға мүмкiндiк бередi;
тәуекелдердiң ЖАҚтығы (барлық валюталық тәуекелдердi паыздық
мөлшерлеменiң өзгеру тәуекелдерi, сонымен қатар, кепiл болушының
банкрот болу тәуекелiн форфейтер өз мойнына алады);
қүжаттардың қарапайымдылығы және вексельдiк қарыз құралдарын
тез толтыру түткiндiгi;
берiлген операиялардың қүпиялық сипаты;
форфейтердiң келiсiмдi Қаржыландыруға
тiркелген мөлшерлеме бойынша
форфейтерден алдын-ала опцион
экспортердiң өзiне кепiлболушының банкрот болу жағдайында регресс болмайтындай етiп
Егер импортер форфейтерге
Кәдiмгi коммерциалық несиелеуге қарағанда форфейтер маржасы өте
жоғары.
Импортер үшiн артықшылығы
Құжаттарды толтырудың қарапайымдылығы және тездiгi.
Тiркiлген пайыздың маниерлеме
Банкте несие жемiсiн пайдалану мүмкiндiгi.
Импортер үшiн кемшiлiктер
банктiк кепiлдеменi пайдалануда банктiк несиенi алу мүмкiндiгiнiң
азаюы;
кепiлдеме үшiн комиссия төлеу қажеттiлiгi;
форфейтердiң өте жоғары маржасы;
Форфейтер үшiн артықшылықтар
құжаттарды толтырудың қарапайымдылығы және тездiгi;
сатып алынған активтердi екiншi нарыққа оңай өткiзу мүмкiндiгi;
несиелеу операциаларына қарағанда өте жоғары маржа.
Форфейтер үшiн кемшiлiктер
қарызды төлемеу жағдайында регресс құқығының тоқтығы;
импортер елiнiң вексельдiк заңдылығын бiлу қажеттiлiгi;
кепiл болушының несиелiк қабiлеттiгiн тексеруге жауаптылық;
мерзiмiнен бұрын төлем жасау мүмкiн еместiгi.
Айтылған кемшiлiктер форфейтер үшiн ғана сипаты емес. Мұнда олар
Саяси және басқа да тәукелдер форфейтер майнында екендiгiн ұмытпау
Кепiлболушы үшiн артықшылықтар:
Келiсiмдi жасау қарапайымдылығы;
Өзiнiң қызметтерi үшiн комиссия алу.
Кепiл болушы үшiн жетiспеушiлiк:
Ол бiреу, бiрақ өте маңызды, және ол мынада, ол
Қазiргi заманғы банктер несиенi өзгермелi пайыздық мөлшерлеме шартымен ұсынуға
Лизинг
Банктерге кейде халықаралық лизингтiк келiсiмдердi Қаржыландырумен барады. Лизинг мерзiмi
Лизингтiк қызметтiң халықаралық нарығы - көпдинамикалықтың бiрi. Сонымен бiрге
Факторинг.
Экспортқа байланысты факторинг мәнi мынада, Қаржылық институт (фактор) экспортердi
Айналымсыз Қаржыландыру.
Айналымсыз Қаржыландырудың келiсiмi мынада, Қаржылық институт екi келiсiм-шартқа отырады,
Бiрiншi келiсiм-шарта ол қарастырылған транспортық құжаттарды алып болғаннан соң
Екiншi келiсiм-шартта шетел сатып алушының тауарлардың сатып алу бағасын
Форфейтингпен салыстырғанда айналымсыз Қаржыландыруда өте қиын құжат айналымы бар,
Фьючерстiк келiсiм кез келген жағдайда оның қатысушылармен орындалуы керек,
Келiсiмдi өтеу мерзiмi келгенде сатып алушылар мен сатушылар, бiр-бiрiне
Фьючерс көмегiмен форфейтингтiк келiсiмдi сақтандыру мәнi мынада: белгiлi айда
Экспортердiң негiзгi тәукелi валюталық тәуекел болып табылады, ол өзiнiң
Тәуекел импортерға тауарды жеткiзу және форфейтермен келiсiмге отыру кезiнде
Экспортер тәуекелдердi басқару мақсатымен ӨЗIНIРI, форфейтингтiк келiсiмдерiнiң мерзiмiнiң аяқталуына
Форвард келiсiмi, СПОТ + сыйақы /жеңiлдiк/ курсына тең Форвардты
Импортер оған жеткiзiлген өкiмнiң ақысын, белгiлi уақыт өткеннен соң,
Кепiлболушының тәуекелдерiн бақылаудың ең тиiмдi әдiстерiнiң бiрi әр импортерға
Форфейтентiк операцианы жүргiзуге рұқсат алғаннан бастап және Қаржыларды алуға
Егер форфейтер экспортерға опционды келiсiмге қол қойғанға дейiнгi мерзiмге
Берiлген тәуекелдiн ықтималдығын есепке ала отырып форфейтер, өзiнiң мiндеттемесiн
Форфейтер тiркелген пайыздық мөлшерлеме шарттында Қаржыландыруды ала алмай қалуы
Кепiлболушының төлемқабiлетсiздiгiнiң тәекелiн басқару үшiн форфейтiрлiк негiзiмен бiр кепiлболушыға
Жоғарда айтылғандай, форфейтiр мiндеттi түрде экспортердiң және импортердiң несиелiк
°р жағдайда ненiң жектiлiктi тексеру деп есептеуге болатындығын анықтау
Жоғарда айтылған тауекелдермен қатар форфейтер вексельдердiң сақталмалы тәуекелiне және
Вексельдер ұрлықтың объектiсi болу ықтималдығы бар. Бiрақ вексельдер жоғалуы
Сонымен қатар, форфейтердiң өсiп отыратын айналымының сақтандырумен жабуды әр
Банк-клиент жүйесi.
Банкоматтарды, электронды есеп айырысу төлемдер жүйесi және банктiк операциаларды
80 ж.ж. басында ерекше жетiстiктерге шығысевропалық банктер өзiнiң клиенттерiне
1982 ж. қарашада Nottingman Building Society құрылыс қоғамы Шотландия
Электрондық банктiк қызмет жүйесiн үйде қолданушылар банк жүйесiне қосылу
Мүнсыз банк проводканы
Банк-клиент автоматтандырылған жүйесi-*программ-банк* фирмасының жаңа әдiстемесiнiң
Банк-клиент жүйесi келесiлерге мүмкiндiк бередi:
Банкте төлем құжаттарын беруге,
Клиент шоттарынан жазуларды алуға,
Клиент шотына құралдарды
Анықтамалық ақпарат алуға,
Клиент-кәсiпорынан автоматтандырылған
Банк-клиент жүйесiнiң көп деңгейгi қорғау жүйесiнен тұрады. Және берiлiп
Клиенттерге Клиент-Банк жүйесiнiң қызметiн ұсына отырып, қажеттi жабдықты алу
Бизнесмен позициасынан қарағанда бұл электронды банктiк қызметтердiң маңызды артықшылығы
ұйдегi банктiк операциалардың әрi дамытудың маңызды проблемасы, коммуникациалық жүйелердi
ұйде немесе офисте банктiн клиенттерiне бұрыннан белгiлi. Олар телефон
Болашақта банк клиентерiне үйде қызмет көрсету, төлемдiк, несиелiн карточкаларды,
Болашақта шығыс экономистерiнiң ойынша, банк мекемелерiн революциалық өзгерiстер күтiп
Компьютерлер уақытты жоғалтпау үшiн, машиналарда орналастырылуы мүмкiн. Жаңа енгiзулердi
Келiсiмдердi құрылымдау банктiк қызметтiң жаңа түрi, ол бұрын ешжерде
Келiсiмдердi құрылымдау деген не және ол ненi бiлдiредi? Мысалы
Оны тапқаннан кейiн олар сiздiң қызығушылықтарыңызды қорғай
бастайды және сiз үшiн келiсiмдi өте тиiмдi iстеуге тырысады.
Инкассо, аккредитивтердi, кепiлдiктердi қою жолымен. Бұл бөлiмнiң қызметтерi өте
Резервтiк аккредитив бұл төлемдi бенефициф алушы қатынасынан эмитент-банк жағынан
Арыз берушi шотына, алдын-ала төлеу шотына немесе қарама-қарсы арыз
Арыз берушiнiң өзiне алынған, кез-келген қарыз мiндеттемелерi есебiнен төлем
Жалпы резервтiк аккредитив (L/С) және тапсырыс көрсетiлген мiндеттемелердi, банк
Нарық жағдайында резервтiк аккрадитивтер
Банктер көбiне осы кепiлдiктер түрлерiн қамтамасыз ету үшiн сақтандыру
Резервтiк және құжаттық аккредитив арасындағы айырмашылық.
Резервтiк аккредитивпен құжатты аккредитив арасындағы айырмашылық-төлемдi алушы мiндеттемесi (бенефициардiң).
Құжатты аккредитив операциасы бойынша бенефициар (яғни экспортер) несиеде көрсетiлген,
Резервтiк аккредитив операциалары бойынша бенефициар оған қатысты мiндеттемелердi арыз
Резервтiк аккредитивтер сиппатамасы.
Резервтiк аккредитивтiң қелесiдей жалпы сиппаттамасы бар:
Таза аккредитив: резервтiк аккредитив бенефициары төлеушi-жағы өзiнiң мiндеттемесiн орындамағандығы
Резервтiк аккредитивтi бенефициардiң ақшаларды оңай алуынан және талап етiлетiн
Қаржылық мiндеттеме: резервтiк аккредитивтер Қаржылық мiндеттемелердi орындауда клиенттiң жағдайсыздығынан
Қаржылық емес мiндеттеме: резервтiк аккредитив Қаржылық емес қарыз мiндеттемелерiн
Қайтарымсыз түрi: негiзiнен резервтiк аккредитив қайтарымсыз түрде берiледi. Бенефициар
Орындалудың мерзiмi және сома: аккредитивтiң орындалу мерзiмi қолдануына және
Төлем жасау процедуралары: резервтiк аккредитив төлемдi алушының (бенефициардың) жәй
2. ҚАЗАҚСТАН БАНКТЕРlНДЕГl БАНК ҚЫЗМЕТl Т¶РЛЕРlНlҚ ДАМУЫН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан Республикасының банктерiнiң көрсететiн қызмет нарығының дамуы (2002-2003)
Қазiргi заманғы жағдайларда экономиканың барлығы деңгейлерiнде жаңа экономикалық категориалардың
Екi онжылдық бұрын адамдар тезарада аударым жасау немесе қызметтердi
Ескi кеңестiк әкiмшiлiк-бұйрықтық басқару кезiнде банктер тiптi барлық жүргiзiлетiн
Одақ тарағаннан кейiн жаңа банктер ашыла бастады. Олар өте
Комерциалық банктердiң көп ашылып кеткендiгiнге дамымаған банктiк заңшығаршылық жер
Клиентердiң шексiз талаптарына байланысты банктер барлық жаңа банктiк қызмет
Клиент өзiнiң қызметтесiнiң пайдасына құжатты қайтарымсыз аккредитив ашуды талап
Мен айтып өткендей клиенттердiң қажеттiлiгi негiзiнде тәжiребе және қолданыла
Республикада экспортты-импорты операциалар көлемi өстi. Клиенттер өздерiнiң шетел коллегаларының
Осы салада банктердiң бәсекелестiк қатынасын қарастыруда карпоративтi клиентердiң ағымды
Банк қызметiндегi жаңа бағыттары төлем карточкалары болып табылады.
Бұл сегменттегi бәсекелестiк тек бес банкпен ұсынылған;
ААҚ ХАЛЫҚТЫҚ БАНК,
ААҚ Банк Туран Алем,
ААҚ Казкомерцбанк,
ЖАҚ АТФ-Банк,
ЖАҚ АБН АМРО Банк Қазақстан.
Жоғарыда аталған банктердiң iшiнен тек ААҚ Банк Туран Алем,
Бұл жалақылық, пенсия және студенттердiң стипендиясы үшiн карталардың түрлерi.
Төменде айналымдағы төлем карточкаларының саны бойынша банктердiң үлесi схемада
Байқап отырғанымыздай 1 Диаграмма бойынша нарықта алғашқы жағдайда бұл
Диаграмма 2.1.
Айналымдағы төлем карточкалардың
1997 жылы
Кәзiргi уақытта да ААҚ ХАЛЫҚТЫҚ БАНК төлем карталар төмен
ААҚ ХАЛЫҚТЫҚ БАНК төлем карточкаларымен қызмет көрсетуде бiр кемшiлiк
Халықтық банктен кейiн алғашқы позицияны БанкТұранАлем ААҚ алады, Өз
Төлем карталарын үлкен мөлшерде қолданушылар және тұлғалар болып табылады,
Төлем карталарының ЖАҚсы ЖАҚтарыда бар ол сiздiң карталық шотыңыздағы
Төлем карталарының пайда болуынан бастап, ҚҚС шегергенiн көрсетпей-ақ, ешқандай
Егер сiздi несиелiк төлем картасы бар болса, онда ол
Сонымен қатар төлем карталарының қызметiмен кәзiргi уақытта тауарды көтермемен
Сатушы тауарды жiбередi жоне сатып алушы оның төлем карталарына
ЖАҚсы ЖАҚтарымеп қатар, кейбiр жамандары да пайда болды. Ақшаларды
Егер тәлем карталарын шығару көлемiнiң осу динамикасына назар аударсақ,
Кесте 1
Эмитент банктер 2001 2002 2000
үлесi
ААҚ ХАЛЫҚТЫҚ БАНК 100000 70000 60000
ААҚ БанкТұранАлем 10000 20000 30000
ААҚ Казкоммерцбанк 4000 10000 20000
ЖАҚ АБН Амро
Банк
3000 5000 1,75
ЖАҚ АТФ-Банк
5000 7000 2,62
Сызба 2 2001-2003 ж.ж. шығарылған төлем карточкаларының өсу көлемiнiң
Осылайша бұның бәрi график бойынша көрiнедi.
Диаграмма бойынша мұндай секiрулер немен байланысты? Бiрiншi кезекте бұл
1 кестеге және 2 диаграммаға бiр қарағанда-ақ сұрақ туады
Осылайша төлем карталарының қызметi
Форфейтингтiк операциалар және келiсiмдi құрылымдау бойынша операциалар сияқты бөлiктiк
Берiлген қызмет түрлерiмен шетел қатысуымен барлық банктер бұрыннан жұмыс
Берiлген қызмет түрлерiмен жұмыс iстеу үшiн өте тәжерибелi және
Бұл резервтiк аккредитив сияқты банктiк қызмет түрiне де қатысты.
Банк-Клиент жүйесiнiң дамуына келетiн болсақ, сөз басқаша болады. Бұл
Берiлген қызмет түрi үшiн комплектелгеп талаптар қымбат туратын және
Осылайша Қазақстанда жаңа банктiк қызмет және өнiм түрлерiн ұсыну
Банктiк қызмет нарығындагы бәсекенi жеткiлiктi деуге болады,
Сапалы және диверсификациаланған
Бәсекелiк күресте сапалы өзгерiстер болып жатады, қызметтi көрсету жағдайы
Банктер Мұндай жағдайларда көрсетiлiп отырған қызметтердiң тек өзiндiк күшiн
Жалпы Қазақстан Республикасындағы банктiк қызмет нарығындағы жағдай тұрақты. Қызметтердiң
**
2003-2002ж.ж. депозиттер нарығын талдау.
2000 жыл және 2003 1 тоқсаны тұрғындардың депозит көлемiнiң
Соның iшiнде:
Мерзiмдi салымдар 281,6 млн. долл. құрады
Талап еткенге дейiнгi салымдар 61,2 млн. долл. Төмендедi
Сызба 3 Талап еткенге дейiнгi салымдар нарығы
Мерзiмдi нарықтағы жағдайды бағалау негiзiнде, Халықтық банктiң тұргандардың жинақтарымен
Осымен бiрге, Банк Туран Алемнiң және басқа банктердiң үлесi
БТА ААҚ 21,9%-дан 24,9%-ға өстi
ККБ үлесi8,3%-19% өстi
ЦенртКредит 7,1%-7,6% өстi
Басқа банктердiң үлесi 0,2% өстi және 1 сәуiрге 20,7%
Осылайша Банк Туран Алемнiң депозит нарығында негiзгi стратегиялық бәсекелесi-халықтық
01.01.2000 жылдарға ЕДБ-де үлесi
кесте 3
01.01.2000 жылға
Барлық ЕДБ БТА ХАЛЫҚТЫҚ БАНК ККБ Центр Кредит Қалған-дары
Мерзiмдi депозиттер 245,4 53,8 103,5 20,3 17,5 50,3
Нарықтағы үлесi
22,0% 42,0% 8,3% 7% 21%
2002 ж. желтоқсан өсуi 21,4 4,4 11,7 2,1 0,4
01.01.2000 ж өсудегi үлесi
20,6% 54,7% 9,8% 1,9% 13%
01.01.2003 жылға
Мерзiмдi депозиттер 448,7 117,8 138,8 69,5 29,7 93,3
Нарықтағы үлесi
26,1% 30,9% 15,5% 6,6% 20,8%
2000 ж. өсуi 203,3 63,5 64,4 49,3 12,2 42,9
01.01.2003 ж өсудегi үлесi
14% 15% 50% 4% 17%
01.01.2003 жылға
Мерзiмдi депозиттер 526,5 131,2 146,3 100,2 39,8 100,9
Нарықтағы үлесi
24,9% 27,8% 19% 7,6% 20,7%
01.01.04 ж. өсуi 21,6 3,3 3,0 7,0 3,8 4,4
Өсудегi үлесi
15% 14% 33% 18% 21%
Жоғарыда аталған банктердiң саясатын бағалай отырып, 2000 жылға БТА,
Банктен жүргiзiлетiн пайыздың саясат, салышымдарды тартатын, қызықтыратын әрқашан негiзгi
Жеке тұлғалардың сұрауы бойынша ең тиiмдi бағалық саясат БТА,
2.2. Оңтүстiк Қазақстан облысында хаңа банктiк қызметтердi
Қазiргi кезде Оңтүстiк Қазақстан облысы бойынша әрекет етiп жатқан
Жаңа банктiк өнiм және қызметтердiң дамуын ең перспективтi, тұрақты
Кесте 2.1.
2001 2002 2000 2003 Барлығы
ОҚФ ААК БанкТуранАлем (дана) 215 538 1000 2548 4301
Пайыздық қатынасы (%) 5 12,5 23,3 59,2 100
БанкТуранАлем ОҚФ шығарған төлем карталарының көлемiнiң өсуiнiң динамикасы
ЮКФ ОАО БанкТураналем
Диаграммадағы 2003 жылға үлкен секiрiске назар аударыңыздар. Бұл тұрғындар
Шығарылған карталардың үлкен көлемi кәсiпкерлерге тиедi. Осындай жетiстiктен ОҚОФ
Жоғарыда аталған кәсiпорындар банктiң корпоративтi клиенттерi болып табылады.
Банктiң корпоративтi клиенттерi, әсiресе жоғарыда саналғандар банкпен тығыз қызметтес
Облыс бойынша жаңа өнiмдердi және қызметтердi енгiзу тәжiрибесi бiртiндеп
Қызмет көрсетуд бойына iрi отралықтар және iрi барлық
Жеке тұлғалардың депозиттерi. Диаграмма 2.2
Қазақстан республикасының коммерциялық банктерi бойынша жеке тұлғалардың 01.10.98 ж
Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерi бойынша жеке тұлғалардың 01.10.98 ж.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкiнiң 2001 ж. 1 қазанының берiлгендерi
Жылдың басындағы кезеңге клиент депозиттерiнiң өсуi (пайыз) 31.12.2003
Диаграмма 2.2.3
Банк Туран Алем. 2003ж. үш iрi банктердiң арасында динамикалы
Қазақстандағы банктiк қызметтiң дамуы клиенттерге қажеттi қызметерд тиiмдi бағаларды
2.2-шi кестеден көрiп отырғанымыздай 2002 ж. Сәуiрiнен 2000 ж.
Тұрғындардың банктiк жүйеге сенiмiн жоғарылату үшiн Ұлттық банк ғ
Қазақстан Республикасындағы екiншi деңгейлi банктердегi тұрғындардың
салымдары.
Кесте 2.2.3
Кезең Кезең аяғына тұрғындардың салымдары, млн. тенге
Барлығы с.i.талап еткенге дейiнгi салымдар с.i.мерiзiмдi салымдар
Ұлттық валютада ұетел валютасында Ұлттық валютада Шетел валютасында
Қаңтар 99 29948 11567 1541 7379 9461
Ақпан 99 30450 11079 1600 7533 10238
Наурыз 99 30890 10747 1689 7630 10824
Сәуiр 99
34130 9629 2095 8525 13881
Мамыр 99 37900 10736 2496 8842 15806
Маусым 99 38850 10166 3016 8923 16745
Шiлде 99 40457 10999 3219 9167 17072
Тамыз 99 41872 11913 3171 9571 17217
Қыркүйек 99 43552 10671 3905 10336 19670
Қазан 99 45290 11379 3905 10636 19670
Қараша 99 48101 12578 - 4531 10635 20357
Желтоқсан 99 54966 16079 4974 12249 21664
Қаңтар 00 56911 15176 5639 9903 26199
Ақпан 00 59923 14287 5960 10822 28854
Наурыз 00 62023 10405 6557 13849 31212
Сәуiр 00
63813 9984 7204 14296 32329
Бұл құжатта Қазақстан Республикасының Ұлттық банкiнiң және Басқармасының шешiмiмен
Сыртқы қатынастардың қымбаттауы жағдайында ресурстық базаны өсiру бойынша коммерциялық
Бiрақ теңгенiң девальвациясы елдегi долларизация процессiнiң күшеюiне әсер еттi.
Депозиттердiң жалпы көлемiнде валюталық депозиттердiң салмағы 42,1 ден 51%
Осылайша, бiздiң елдегi дипозиттiк нарықтың дамуын талдау келесiндей Қорытынды
Банктiк депозит нарығы 1994 ж аяғында қолға үсталынатын болған,
ол кеде депозиттер бойынша пайыздың мөлшерлемелер позитвтi бола бастаған
1995-1996ж.ж. Қазақстандық депозиттер
банкаралық бәсеке ғана бақыланған жоқ; ңПассивтерге күрескең коммерциялық құрылымдар
Инфляциялық 1994ж. Аяғына төмендеуiне қарай, салымдар мен депозиттер бойынша
Депозиттiк пайыздық
потенциалды салымшылар үшiн позитивтi және жеткiлiктi тартымды болды, ол
Депозиттердiң жалпы көлемiнiң
Қазақстанда басқа елдердегiдей, мiндеттi ұтымдық сақтандыру жүйесiне құру, тартылатын
Банктердiң қызметiнiң интенсивтiлiгiнiң маңызды көрсеткiшi және олардың дамуындағы рөлiнiң
машиналарды, құрал-жабдықтарды, шикi-зат және материалдарды алу;
өндiрiстi жетiлдiру;
кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыру үшiн жылжымайтын мүлiктi жөндеу және
Банк келесiдей кiшi бизнестi несиеленудiң келесi шарттарын үсынады:
- несие сомасы-30 000 нан 125 000 АҚШ долл;
- неиелеу мерзiмi - 1,6-1,9 пайыз айына;
Сонымен қатар, ңТуран Алемң банкi жеке бизнестi өкiлеттiктерiне Азиялық
несие сомасы -25 000 нан 300 000 АҚШ долл;
несиелеу мерзiмi 1 жылдан З жылға дейiн;
пайыздық мөлшерлеме 18 пайыз жылдық плюс Iпайыз
негiзгi қарызды өтеу және несиеге пайыз-ай сайын;
Осымен бiрге, несиелiк ресурстар коммерциялық мақсаттарға тауардың импортын Қаржыландыру
АКК несие желiсiнiң қүралдары жобаларды Қаржыландыруға ғана берiледi, олар
ңҚазақстаның халықтықң банкi ААҚ сауда, қызмет және өндiрiс
а) теңгемен:
несиелер сомасы — 1400 000 теңге дейiн;
несие мерзiмi -12 айға дейiн;
пайыз — 2,5 пайыздан айына;
б) АҚШ доллорымен:
несиелер сомасы — 1000 нан 30 000 АҚШ долл
пайыздық мөлшерлемелер - 1,66 дан 2,17 дейiн 1,5 пайыздан.
Банктiк сектордың Қазiргi
Екiншi деңгейлi банктердiң Қаржылық көрсеткiштiгiн талдау 2002ж
Экономикаға несиелердiң жалпы соомасынан 58% Ұлтық валютада берiлген (41,77
Кiшi кәсiпкерлiкке неиелер 32 % несиенiң жалпы сомасынан (23
Банктердегi депозиттер 86 млрд. Теңгенi құрады, оның iшiнде 33,2%
ңБТАң берiлген несиелер.
Кесте 2.2.4
Салалар Несиенiң барлығы МСБ
2002 2000 2003 2002 2000
А/ш-ғы 34588 47940 360053 15038 8154 46930 28/21
Құрылыс _ 0 6299 _ 0 6299 _
Бөлшек сауда 2767 80884 154235 0 169131 154235
Көтерме
сауда - 48369 2205730 - 19236 160230 24/21
Эл/энергия - 0 - 0 _ _ 22%
Жеңiл _ 34322 565135 4255 1427 _ 19/20
Қонақ үй. рестор.
Химиялық және мұнай - - - -- -
Банк қызмет - - -- - - - -
Басалары 127402 488410 1834942 122568 276701 1042182 27/23%
Барлығы 170045 - 5140250 442889 - 1459876 24,7/21
Банктермен жүргiзiлетiн операциялардың саны маңызды көбейдi. Ең алдымен бұл
Екiншi деңгейлi банктердiң несиелiк портфелi 54,6 млрд.теңгеге көбейдi, 165,3млрд.
Банктердiң жиынтық несиелiк портфельдiң динамикасын бiрдей сипаттауға болмайды.
Стандартты несиелер үлесi
Қазақстанның банк жүйесiнiң дамуы және тиiмдi жұмыс
3. Қазақстанда жаңа банктiк қызметтердi дамыту перспективалары және
3.1 ҚР-да жаңа банктiк өнiмдер мен қызметтердi қолдану механизмiнiң
Қазақстанның банк жүйесiнiң дамуы және тиiмдi жұмыс жасауы 2000-2002
Сектордың Қаржылық жағдайын ЖАҚсартудың негiзгi кезең қызметiнiң екiншi деңгейлi
Банктiк қызмет нарығының әрi қарай дамуы қор нарығының дамуымен
Банктiк қызметтердiң одан әрi дамуының перспективтi бағыты жаңа технологияларды
Қазақстанда банктiк қызметтер нарығының маңызды перспективтi бағыттарының бiрi интернет
Осылай ААҚ ХАЛЫҚТЫҚ БАНК өзiнiң қызметтерiн 2000 жылдың аяғынан
Шығыс елдерiнiң экономистерiнiң ойынша банктiк мекемелердi революциалық өзгерiстер күтiп
Қазақстанда банктiк қызметтердiң екiншi даму перспективасы, келе 1 жатқан
ұсынылық отырған қызмет саны аз, ал персонал көп екендiгiн
Қазiргi күнi Қазақстандық банктiк қызметнарығы үлкен өзгерiстердi басынан өткiзудi
Маңызды ерекшелiгi мынада, банктер клиенттердiң көп санын тартуға толпынып,
Қазақстандағы экономиқалық жағдайлардың ерекшелiктерiне байланысты банктер көп жағдайларда дебеттiк
Қазақстанның төлем карточкалар нарығының басқа ерекшелiгi бұл бiздiң елiмiзде
Басқа жағынан Қазақстан Республикасы бiреудiң қатерiнен үйрену
Банктiк қызметтердiң дамуының
Банктiк маркетинг бойынша банктiк қызметтердiң келесi ерекшелiктерi байқалады:
абстрактiлiгi,
уақыт бойынша созылмалылығы,
ақшамен келiсiмдердiң келiсiм-шарттық сипаты.
Банктiк қызметтер оларды
Маркетинг бойынша шетелдiк мамандардың жұмыстары материалдық емес өндiрiс сферасында
Сурет 3.1. Тауар ретiнде банк қызметтерiнiң тұрақты сипаттамасы
Банктiк қызметтердiң қолға ұсталынбайтындығы: олар материалдық объект ретiнде ұсталынбайды
Банктiк қызметтердiң оларды ұсыну көздерiнен бөлiнбейтiндiгi: банктiк қызметтi құру
Банктiк қызметтердiң сапасының тұрақсыздығы жалпы ұйымдастыру ретiнде банктiң жұмысының
Банктiк қызметтердi сақтауға болмайтындығы: оларды тауар ретiнде сақтауға болмайды
Банктiң материалдық қызметтерi: банктiк шот ашу бойынша, төлемдердi және
Банктiң таза кызметтерi (жекелеген бағытта): кадрларды даярлау, клиенттердiң кеңесi,
Банк қызметтерiнiң ерекшелiктерiнiң екi түрiн айтуға болады - өзiне
Банктер қызмет көрсете отырып, негiзiнен қарыз құралдарын қолданады, ол
Банктiк қызметтер (мысалы, несие беру) жеке сипатта болады: клиент
Коммерциалық банктiң iс-әрекетi-бүл әр түрлi параметрлерiмен ерекшеленетiн, клиенттiң үлкен
Табысты жұмыс үшiн банкке тұрақты табыс қажет, олар клиенттердiң
Банктiк кызметтердiн өзiне және ерекшелiктерi:
экономиканы төлем құралдарымен қамтамасыз етудегi функционалды
ролi;
айналымдағы ақша санын реттеу;
ақша институтының жұмысын қолдау, (ақшамен жұмыс, операциаларды
активтiгi және пассивтiгi бөлу).
Банктiк кызметтердiң сипатты ерекшелiктерi
қарыз құралдарын қолдану;
жекелеген сипатты;
үшiншi тұлғаларға жабықтығы;
қатал мемлекеттiк реттеу;
қоғамдық институтты қолдау;
клиенттерден тэуелдiлiгi;
әртүрлi параметрдегi клиенттерге
қажеттiлiгi;
клиент сенiмiнен банк жұмысының тұрақтылығының тәуелдiлiгi;
банк пайдасы-тұрақты, күнделiктi жұмыс нәтижесi;
клиенттiк және банктiк тәуекелдерiмен байланыс;
ақпараттық сиымдылық;
уақытта үлкен ұзақтығы.
Ұлттық комитетпен Қазақстаның
Бұл сферада перспективтi бағыт банктiк қызмет нарығының одан әрi
Банктерге инвестицияларды тарту үшiн жаңа Қаржы құралдарын кең қолдана
Берiлген Қаржы операциясы бiрнеше мақсаттарға қол жеткiзуге жер етедi.
Екiншiден, республикадағы бағалы қағаздар нарығы кәзiргi даму кезеңiнде банктiк
Еврооблигацияларды шығарудың негiзгi мақсаттары болып табылады:
Өте тиiмдi инфляциялық емес ресурс есебiнен Қаржыларныру көздерiн
диверсификациялау және секьюритизация (кәдiмгi банктiк
Iшкi нарыққа қарағанда, сыртқы қатынас арзанға түсетiндiктен қарызды
қызметтетуде шығындарды азайту.
Банк үшiн қатынастық инвестициялық базасының кеңеюi.
Несиеге қабилеттi эмитент реттiнде,
қоғамдастық алдында банктi ұсынуға мүмкiндiк беретiн, банк несиелiк
тарихын алу.
Қарым-қатынас мерзiмiн көбейту
Банктiң Қаржылық ресурсына шетел капиталының ағымы.
Қазақстан Республикасында корпоративтi облигациаларды шығару. Кәзiргi уақытта iшкi қор
Тек соңғы уақытта Қазақстанда корпоративтi қарыз мiндеттемелерi пайда болды.
Корпоративтi облигациалар инвестициаларды тартудың тиiмдi құралы болып табылады. Күштi
Кастодиальдi қызметi. Республикада зейнетақы реформасының нәтижесiнде жинақтаушы зейнетақы қорлары
Мысалы, ңАлматы сауда-Қаржың банкi кастодиальдi қызметi үшiн бағалы қағаздардың
°рине, кастодиан-банкке соңғылары бағалы қағаздарға өте көп зейнетақы жинақтарын
Банк кастодиалды қызметтердi текзейнетақы қорларына ғана емес, басқа да
Қор нарығының дамуымен инвесторлар саны, бағалы қағаздарға инвестициалардың мөлшерлерi,
Форфейтинг және факторинг, саудалық Қаржылындырудiң тиiмдi түрiнiң бiрi форфейтинг
Сатып алынған тауарды тезарада импорттердiң ақшалай мiндеттемесiн сатып алады
Берiлгең несиелеу түрi республикада эқспортты операциаларды орындайтын көптеген фирмалар
Экспорттық операциаларды несиелеудiң перспктивтi түрi факторинг болып табылады, оның
Банк клиентiнiң пайдасы ақша құралдарының айналасын тездетуде : шығындардың
шаруашылық қызметтi талдау, несиелiк талдау және қарыздарды сұрау;
анықталған мiндеттемелердi қолданумен жаман
номинал шотынан 75-80Р шот-фактураға қарсы нақтылықты тезарада ұсыну және
Негiзiнен форфейтинг операциясы факторинг операциясына ұқсас.
Осылайша, отандық банк қызметiнде олардың Қаржы мүмкiндiктерiн есебiнен форфейтингтi
Несиелiк операциалардың микронесиелеу сияқты түрi назарды талап етедi. Несиелер
Ақпараттың құпиалы шығын қамтамасыз етудi банк өзiнiң маңызды мақсаты
Клиенттiк жекелiгiнiң кепiлi және жоғары қауiпсiздiгi байланыстың сеанстық кiлтерiн
Республикадағы банктiк қызмет нарығының жетiлеуiне және одан әрi дамуына
халықаралық нарықтарда еврооблигациаларды эммиссиялау,
Қазақстанда корпоративтi облигациаларды шығару,
кастодиальдық қызмет,
форфейтинг және факторинг.
Басқа бiршама жаңа қызмет 2001-2003 жылдарға көпшамада қамтамасыз етiлген
Мұндай қызмет түрлерi өсiп жатқан жұмыссыздыққа кепiлiкке микронесиелеу қарсы
Бұл банктiк қызмет көрсетү сапасын және деңгейiн көтеруге жалпы
3.2 Жаңа банктiк өнiмдер
Банктiк қызмет көрсету бойынша жаңа банктiк өнiмдер және қызметтердi
Алғашқы банктiк карточкалар КСРО 1969 жылы пайда болған. Бүгiнгi
Халықаралық карточкалардың алғашқы советтiк эмитент 1989 жылы ңалтынң Еврокард
Сондықтан өзiнiң ңВизаң карточкасын шығарған бiрiншi ресейлiк коммерциалық банк
Бұл 1991 жылдың күзiнде болды. Бiрақ, ңКредобанкң Еврокард Мастеркардң
1992 жылдың қазанында
Осы кезеңде жүргiзүшi халықаралық банктiк ассоциациалар жағынан жаңа ресей
Сонымен бiрге, Халықаралық карточкалардың қызмет көрсету жемiсiн кеңейту жүрiп
1993 жылдан бастап Ресейдегi Европамен компаниясы өзiнiң тактикасын
Банктерге қатысты сұрақтарды тиiмдi шешуге көмектесетiн, ңЕвропейң ресейлiк мүшелерiнiң
ңВизаң қәзiргi уақытта ресейлiк аймаққа маңызды назарын бөледi: жүйе
Карталық нарықта байқайтын оқиға ресейлiк құрылтайшымен ңДайнерс Клаб-Россияң ңИмпериалң
Бiрақ 2001 жылдағы төлем жүйесiнiң тоқырауның нәтижелерi және оны
Халықаралық карточкалардың артынан қууда және сәйкес ассоциациалардың жағынан қиындық
Ресейлiк банкпен шығарылған бiрiншi халықаралық карточканың пайда болған күнiнен
Ресей халықаралық карталық төлем жүйесiндi толық құқықты аймаққа айналады.
Халықаралық карточкалар нарығымен қатар бос жерде ресейлiк карточкалар нарығы
Өзiнiң пайда болуының алғашқы бiрнеше жылында компания басқа банктердiң
1993 жылдың сәуiрiнде Автобанкпен және Инкомбанкпен ңЮнион Кардң жүйесi
ңЮнион Кардң банкоралық ұйым сияқты құрылған және дамуды жалғастыруда,
Өкiнiшке орай, Ресейдегi төлем карталарық жүйелер үшiн Қаржылық тәуекелдердi
1993 жылдың қортындысы бойынша iшкi нарықта ресейлiк төлем жүйесiнiң
Чиптiк технологияның тұпнұсқалық отандық әдiстемесi болып табылғандықтан ңОптимумң банкi
Ең алдымен, айта кететiн бiр жай қандайда болмасын төлем
Өте үлкен бiр банктiң бәсекеге қабiлеттi жүйе құру мүмкiндiгi
Ресейлiк СТБ-кард және Юнион Кард жүйесiн таңдаған.
Бiрақ осымен бiрге, бiр банктiң клиентi басқа банкпен қызмет
Бұл жағдайда есеп айырысулар осылайша тез жасалуы қажет. Бұл
Осылайша, дамыған төлем жүйесiне кiредi:
Карталардың эмитент банктерi
Эквайрер банктер
Сервистiк мекемедер
Есептiк банктер
Процессингтiк орталықтар.
Егер сервистiк нүкте және клиент бiр банкте шоты бар
Яғни бұл жағдайда банк басқа компаниялардың қызметiн қажет етпеуi
Жоғарыда келтiрiлген тiзбе бойынша әрбағытта ақша құралдары және құжаттары
Компанияда осы күнге жүйеге төлеуге ұсынылған, операциаларды срттау, барлық
Эмитент-банк электронды журналдар негiзiнде клиенттердiң карталық шоттарын кредиттеуге немесе
Төлем жүйесiнде операциалардың үлкен көлемiнде орталық процессингтiк орталық компанияны
Бiрақ, мұндай артықшылықты алу үшiн банк өзiнiң процессингтiк орталығын
Мұндай екiдеңгеилi жүйе Ресейдiң ңВизаң карточкалар бойынша толығымен тураланады.
Осы себептен банк өзiнiң клиентiне карта бере алады, онда
Сонымен бiрге, ол бойынша карточкаға келiсi-шарт жасалған шарттары негiзгi
Төлемдiк карточкалардың төлем жүйесiнде барлық жұмыс коммерциалық негiзде болғандықтан,
Карточка ұстаушыға нақты ақша беретiн банк, шын мәнiнде оны
Дүкендiк операциалар үшiн жүйеде айырбас үшiн төлем деп аталатыны
°р төлем жүйесi өзiнiң ережелерiн белгiлеуге ерiктi. Мысалы, Ресейде
Қазiргi уақытта Ресейде карталық бизнесте көбiсi халықаралық стандарттардан және
Төлем нұсқалардың көптiгiне шексiздiгiне қарамастан, кейбiр шығыстық мамандар оларды
Несиелiк
Есептiк
Дебиттiк
Несиелiк нұсқа карталық шотта нольдiк шығатын қолдықты қарастырады.
Карточкамен жасалатын барлық операциалар кредитке жазылады, оны карточка ұстаушы
Тауарлар және қызметтерге нақтысыз төлемге банк комиссия алмайды, әр
Карточкамен төлем жүйесiнiң көбiсiнде карталық шоттық валютасынан ЖАҚсы, валютада
Сақтандыру депозитi-егер оның мөлшерi айсайынғы лимит мөлшерiнен жоғары болған
Ағымдық карталық шот бойынша, депозитке қарағанда әрқашан төмен.
Айыппұлдық санкциалар-овердрафтқа, карточканың жоғалуы немесе ұрлануы және басқасы үшiн
Ресейдiң банктiк төлем карталардың жүйесi аяғына туру кезеңi кеттi,
Жоғарыда айтылғандарға байланысты Қазақстанның нақтысыз төлем жүйесiне төлем жағдайда
Қорытынды
Соңғы он жылдықта Қазақстаннның банк жүйесi өзгерiстерден өттi. Нарықта
Қазiргi уақытта елдiң барлық банктерiнде халықаралық банк тәжiрибесiнде қабылдаган
Отандық банктердiң банктiк қызметтердi кеңейту сферасындагы одан әрi күштi
Бұл банктiк қызмет көрсетудiң сапасын және деңгейiн жоғарылатуға, елдiң
1. Ресейдiң банк тәжiрибесiнде клиенттiң есеп айырысу шотын несиелеу
Шотты несиелеу қызметiн
2. Бүгiнгi таңда бiрде бiр ел экономикадан тыс тұра
Және бiздiң республикаға да тән.
әлемдiк экономикалық қоғамдастықтың бiр мүшесi болып
табылады. Көптеген Қазақстандық
уақытта арыс және
қызметтiк қарым-қатынасы бар. Бұл қатынастар әр түрлi
болуы мүмкiн:
импорттауы мүмкiн және керiсiнше өзiнiң өнiмiн Қазақстанға
экспорттауы мүмкiн.
Жоғары технологиялы жабдықтарды, машиналарды сатып алу шетелде болады. Сонымен
3. Қазiргi кезде банк жүйесi дамуының маңызды және қызықты
кезеңiн өтуде. Банктердiң технологиялық базасы және қызмет
көрсету сапасы ЖАҚсаруда, бөлiмшелер өсуде. Кейбiр банктер
төмен тарифтер бойынша есептiк кассалық қызметтiн сапалы
көрсеткендiктiн клиент санын екi есе, үш есе жоғарылатқан.
ұсынылатын банктiк және банктiк емес қызмет спектiн кеңейту
процесi жүруде. Банктер оларды несиелiк ұйым қатарынан бөлiк
көрсмететiн жаңа өнiмдер мен қызметтердi белсендi iздеуде. Ал
факторинг-несиелiк тарихты қажет етпейтiн, Қаржыландырудың кепiлсiз
Қолданылған әдебиеттердiң тiзiмi:
Закон о банках и банковской деятелыюсти 31 августа 1995
Сборник инструктивно-нормативных актов Национального банка Республики Казахстан Алматы т.1-т.5.
Национальный банк Казахстана .Отчет за 2003 год.
Годовой отчет Нац.банка за 2002 год Алматы 2000 г.
Нац.банк Казахстана статистический бюллеттень за 1996 год А.2000 г.
Вестник Нац. Банка 2003 г.
Банковское дело .Под редакцией В.И.Колесникова.Л.П.Кроливецкоц М.Финансы и статистика 1996
Банковское дело. Справочное пособие лод редакцией Ю.А.Бабичевой М.Экономика 1993
Долан Э.Дж.Кемпбелл К.Д.Д. ңбанковское дело и денежно-кредитная политика ңМ.-Л.1991
Егоров А.Е. ңПроблемы деятельности коммерческих банков на современном этапе
О.И.Лаврушин . ңБанковское дело ң Москва 2000г.
Банки Казахстана 1-12.Алматы 2000г.
Новейшие банковские технологии.1-12 .Москва 2000г.
Нысанбаев К.Тулембаева Ж. ңБанки Казахстана и маркетингң. А.2001г
Каржы каражат .9-10.Алматы 2000г.
Тимоти У.Кох. ңУправлени банкомң.-Уфа . Спектр.Часть 5.1993.
Парамонова Т.В. ңПринципы регулирования банковской сферың //Деньги и кредит
Усоскин В.М. ңСовременный коммерческий банк управление и операций
Банковские технологии 2002г.
Банковские технологии 2003г.
РЦБК 11.2003г.
Марченко Г.А. ңРазвитие банковского сектора в Казахстанең //Деньги и
Спицын Банковский маркетинг М.1993г.
ңБанки и кредитная политика в условиях переходной экономикиң А.1995г.
ңОсновы банковского менеджмента под редакциейңО.И.Лаврушина М., Инфра М.2002г.
Алехин Б.И.Рынок ценных бумаг ң.Введение вфондовые операцииң М.Финансы
Миловидов В.Д.ң Современое банковское дело ң.Опыт США М.Изд.-во МГУ
Пономарев В.А. (Анализ балансов капталистических коммерческих банков(
Банковские услуги М.2001 г
Банковские услуги М.2002-2003 г
Финансы и кредит 12.2002 г
Челноков В.А. (Банки: Околобанковское рыночное пространство( М.АОЗТ
88
3
Депозиттік қызмет
Несиелік қызмет
Банктік қызметтер
Инвестициялық операциялар
Басқа да қызметтер
Белгілері
қарыз алушылар типі бойынша
қарыз алушылар типі бойынша
мерзімі бойынша
қамтамасыз етілу сипаты бойынша
берілу әдісі бойынша
өтелу тәртібі бойынша
проценттік ставкасы бойынша
процентті төлеу тәсілі бойынша
несие валютасы бойынша
кредиторлар саны бойынша
несиелік сипаттағы қызметтер
Р1
Ұсыну көздерінің бөлінбейтіндігі
Сапаның тұрақсыз-дығы
Сақтауға болмайтын-дығын
Қолға ұсталынбай-тындығын
Қызметтер
Банктік қызметтер нарығын кешенді зерттеу негізінде, отандық және шетел тәжірибесін талдай отырып, халыққа банктік қызмет көрсетуді жетілдіруге бағытталған әдістемелік және тәжірибелік ұсыныстары
ҚР нарық жағдайындағы банктік қызметтер нарығының теориялық аспектілері
Банктік маркетингтің теориялық аспектілері
Бос ақша қаражаты
Банктің қаржылық қызметтері
Банктік қызметтер нарығының теориялық негіздері туралы ақпарат
Банктік маркетинг жайлы
Шетел валютасымен операциялар
Нарыққа өту жағдайында біздің елде банктердің және басқада несиелік институттардың даму болашағы мәселесі
Еуразиялық банк АҚ-ның қаржы-шаруашылық қызметіне экономикалық талдау