Кәсіпорын шығындарының жіктелуі

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..................................................................................................................3
НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖАҒДАЙЫНДА КӘСІПОРЫН ШЫҒЫНДАРЫН БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ....5
Кәсіпорын шығындарының экономикалық мәні мен мазмұны.................5
Кәсіпорын шығындарының жіктелуі.............................................................10
Кәсіпорын шығындарын есептеудің әдістемелік тәсілдері.........................15
2 «КОНДЕНСАТ» АҚ – ң өндірістік шығындарына талдау
2.1 «КОНДЕНСАТ» АҚ –ң іскерлік қызметінің жалпы сипаттамасы.............20
2.2 «КОНДЕНСАТ» АҚ – ң шығындарына талдау............................................21
3 ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ ТӨМЕНДЕУІНІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ.......................................................................................................31
3.1 Өндіріс шығындарын төмендетудегі лизингтің және инновация мен
3.2 Өндіріс шығындарын төмендетудің негізгі бағыттары..............................34
ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................................37
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР....................................................................39
КІРІСПЕ
Өнімнің бағасы, сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеттерінің нәтижесінде
Фирманың нарыққа ұсынғысы келетін өнімінің саны бір жағынан,
“Нарықтық жағдайында кәсіпорын шығындарын басқару” атты тақырыбы оның
Шығындар қалыптасу сферасы мен айналымы бойынша ерекшеленеді.
Өнімді өткізу және өндірістік шығындар сату бағасын, бәсекелестік
Өзіндік құн туралы ақпараттар өндірісті және шығындарды басқару
Өзіндік құн есепті кезеңнің аяғында материалды есептеулер жүргізгенде
Өзіндік құн өндірістік шығындардың қосындысын және өнімді өткізуді
Кез келген фирманың негізгі мақсаты – кірістерді
Бұл стартегиялық мақсатты жүзеге асырудағы барлық мүмкіндіктер өндіріс
Экономикалық шығындар – фирмамен жүзеге асырылатын жабдықтаушыға төленетін
Курстық жұмыстың мақсаты бұл – қарастырылған шығындар теориясы
Курстық жұмыстың міндеттері:
шығындардың экономикалық мазмұнын және олардың қазіргі экономикалық ойлаудағы
Нақты бір кәсіпорын мысалында өндіріс шығындарын талдау және
Шығындарды азайту көздерін іздеу.
Курстық жұмыс, кіріспеден, қорытындадан және үш бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлімде шығындардың теориялық аспектілері қарастырылады, екінші бөлімде
1 НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖАҒДАЙЫНДА КӘСІПОРЫН ШЫҒЫНДАРЫН БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
1.1 Кәсіпорын шығындарының экономикалық мәні мен мазмұны
Кез келген кәсіпорын өзінің атқарған жұмысынан неғұрлым
Шығындар деп — тек қарапайым шығындар емес, нарықта
Өндірістік шығындар - өзіндік құнның экономикалық сатының бастысы
Көп экономистер шығындарды анықтау үшін айтарлықтай өз үлестерін
«Айналым шығындарының жіктелуі ол тауарды өткізу үрдісімен байланысты.
Қазіргі кездің шығындар концепциясын Шығыс экономистері енгізген, олар
Өндірістік шығындар өндіріс факторларын сатып алумен байланысты (жер,
Сонымен өндірістік шығындар ақша түрінде көрсеткенімен, белгілі бір
Берілген анықтама бухгалтерлік шығындарды анықтап, сатып алынған
Бұл қаржыны қолданудың альтернативті нұсқауы ретінде машиналарды жатқызуға
Шекті шығындар бір өнім данасын артық шығарса қаншалықты
Шығындар ұзақ және қысқа мерзімді деп ажыратылады. Қысқа
Кәсіпорын дамуын жоспарлағанда, кәсіпорын әр берілген өнім көлеміне
Ұзақ мерзімді орташа шығындардың графигі дөңгелектеу болып келеді.
Өндірістік шығындарға негізгі қор, жанармай, материалдар, шикізат шығындарына
Кәсіпорын экономикасында, менеджмент теориясында, шығындардың келесі түрлерін ұсылған:
Жалпы өнім шығындары ол – толық шығындар; олар
Осылайша шығындар мен шығыстардың айырмасын білу керек. Бұл
Шығыстарға жатпайтын шығындар, нейтралды шығындар деп аталады.
Бейтарап шығындар өндірістік емес қасиеті бар шағындар, берілген
Қосымша шағындар өзінің түрі бойынша қаржылық есепте ұқсастық
Мақсатты шығындар, негізгі шығындарға тең, амортизациялық аударылымдарға, мотивизациялық
Сондықтан өндірістік шығындар өндіріске кеткен шығындар деген сөздер
Өнімді өндірген кезде кететін шығындар, яғни өндірістік шығындар
Өнімді өндіру үшін қажетті технологиялардың жұмсалуы және өндірістің
Табиғи шикізаттардың пайдаланылуы;
Өндіріске дайын болу және оны дұрыс меңгеру;
Технологияны жаңарту және оны ұйымдастыру, сонымен қатар өнім
Өнімді өндірер алдында, оған алдын - ала жоба
Өндірістік процесті қамтамасыз ету, яғни өндіріске қажетті шикізат,
Жұмысшыларға еңбек еткен кезде жақсы жағдай жасау және
Өндірісті басқару, яғни фирма немесе кәсіпорында қанша адам
Кадрлар дайындау және қайта дайындау;
Мемлекеттік қорға кететін шығындарды есептеу, яғни әлеуметтік сақтандыруды
Медициналық сақтандыруды және тағы басқаларымен қамтамасыз ету; [4]
Әрине, кәсіпорын қызметінің нәтижесі қаншалықты өнім сатылды (қызмет
Жалпы нарықтық экономика жағдайларында, жақсы нәтиже беретін шығындарды
Шығындарды басқару қызметі басқару элементінің циклы арқылы жүзеге
Шығындардың жоспарлауының негізгі міндетті жоспарлау кезінде материалды, өндірістік
Кәсіпорын шығындарын жоспарлау үшін әр түрлі көрсеткіштерді қолданады.
Өндірістік шығындар сметасы – кәсіпорынның өндірістік қызметтерінің экономикалық
Өндіріс шығындарының сметасын жасау үрдісін келесі кезеңдерге бөлуге
1. Нақты бір өнімге тікелей жатқызуға болатын, тік
2. Бастапқы шығын есебі, бірақ олар нақты шығындарды
Қосымша шығындарды есептеу – шығындардың пайда болу орнының
Басшылардың сметасының көмегімен, олар өзінен төменгі деңгейдегі басшыларға
Егер смета фирмадағы үлкен көлемдегі жұмысшылардың қатысуымен жасалса,
Негізделмеген баға құрылуды және кәсіпорынның өндірістік – шаруашылық
Өнімді өткізуден түскен пайда – Айнымалы шығындар =
Жиынтық табыс (маржиналды) – Тұрақты шығындар = Таза
Тағы бір негізгі көрсеткіштердің бірі ол - өнімді
1.2 Кәсіпорын шығындарының жіктелуі
Кәсіпорын өзінің қызмет ету барысында жай және үлкен
Кәсіпорынның еңбек қабілеттілігін ұстап тұру үшін, өнімді өткізу
Өнімнің өзіндік құны өнімнің өзіндік құнның құндылығын, өнім
Өндірістік шығындар, өзіндік құн экономикалық категорияның бастысы
Шығындар экономикалық және бухгалтерлік деп бөлінеді. Экономикалық шығындарға
Сыртқы шығындарғы мыналар жатады: жабдықтаушыларға ресурстарға, жанар
Ішкі шығындар бұған кәсіпорын иесінің өндірістік ресурстарды қолданғандағы
Бухгалтерлік шығындар фирманың практикалық қызметін шығарғанда, шығынның нақты
Өнім өндірісінде қолданатын шығындардың классификациясы:
Өнімнің өзіндік құнының құрамына кіруіне байланысты шығындар: тікелей
Өндіріс көлемінің өзгеру деңгейіне байланысты шығындар: пропорционалды шығындар,
Өз кезегінде тұрақты шығындар, бастапқы және қалдықты шығындар
Беріген класификация бір өнім өндірісіне кеткен шығындар минималды
Шығындардың шығу орнына байланысты: негізгі және қосымша болып
Бір тектілік деңгейіне байланысты шығындар: элементті болып бөлінеді,
Технологиялық үрдісіне байланысты шығындар: негізгі шығындар, өнім өндірісіне
Өнімнің өзіндік құнына және пайда болу уақытына байланысты:
б) Болашақ кезең шығындары берілген уақытта болады, бірақ
в) алдағы уақытта күтілетін шығындар бұл әлі жұмсалмаған
Бастапқы элементтер бойынша: а) «Материалды шығындар» элементі бойынша.
б) «Еңбек ақы» элементі бойынша. Негізгі өндірістік персоналдың
в) «Сақтандыруға берілетін төлемдер» элементі бойынша. Заң шеңберінде
г) «Қосымша шығындар» элементі бойынша. Кешенді сипаттағы өндірісті
«Қосымша шығындар» элементі өзіне келесілерді кіргізеді: өндірісті
Жоғарыда айтылып кеткен жалпыға бірдей элементтер өзінің сипаты
Калькуляциялау статьялары бойынша шығындар классификациясы өндірістік бағытта және
Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттарының классификациясы бар. Олар көбінесе
1. ТМҚ ды бағалауға мүмкіндік беретін және өндірген
Өтіп кеткен шығындар, болашақта пайда әкелмейтін және жұмсалып
Өндірістк және өндірістік емес шығындар;
2. Басқарушылық шешімдерді қабылдауға мүмкіндік беретін шығындар:
Тұрақты және айнымалы;
Шығындарды есептегенде қабылдайтын және қабылдамайтындар (яғни болашақ кезең
Алып тастауға болатын шығындар, альтернативті дұрыс бағытты таңдаса
Алып тастауға боламайтын шығындар, онда құтылуға болмайды;
Алтарнативті шығындар – белгілі бір альтернативті бағытты таңдағанда,
Өсімкі шығындар – қосымша өнім топтарының бірлігін шығарудың
Берілген классификация шекті шығындар және шекті пайда теңдеуінің
3. Шығындардың деңгейін бағыттап және қадағалап отырумен байланысты,
Тұрақты шығындар өндіріс көлеміне байланыссыз және де нөлдік
Ортақ шығындар, жеке жиынтық шығынды өндірген өнім көлеміне
Ортақ тұрақты шығындар, тұрақты шығындарды өндірген өнім көлеміне
Ортақ айнымалы шығындар, айнымалы шығындарды өндірген
Максималды пайдаға жету үшін қажетті өнім өндірісін анықтау
Нақты тәжірибеде Ресейде және Батыс елдерінде кәсіпорынның шығындарына
Тура шығындар - бұл өнімнің бір бірлігін
Жанама шығындар - бұл кәсіпорындағы берілген өнім түрін
Нақты өндіріс қызметінде тек фактілік ақша шығындарын есептемей,
Альтернативті шығындарды өлшеу, тек нарықтық қатынастарда ғана керек
Алтернативті шығындардың концепциясы өндірістік қызметке тікелей қажетті.
Шекті шығын деңгейі ресурстарды бөлу тиімділігін анықтағанда және
Әр кәсіпорын қолда бар ресурстарды өндірістің кең түріне
Әр салада шекті пайдалық және шекті шығынның арасында
Жалпы тиімді бөлу кез – келген ұйымның өнім
1.3 Кәсіпорын шығындарын есептеудің әдістемелік тәсілдері
Кәсіпорындардың өндірістік – шаруашылық қызметін басқару үшін және
Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялауға және өндірістік шығындарды есептеудің
Жай әдісі – бұл өнімнің өзіндік құнының калькуляциясын
Тапсырыс бойынша есептеу әдісі – барлық тікелей шығындар
Қайта өңдеу әдісінің есебі - өнім сатуға түспей
Нормативтік әдіс–өнімнің бір данасына кеткен нормативті калькуляциялық немесе
Кост – стандарт – нормативтік әдісінің шығыс нұсқауы
Директ–костинг әдісі. Бұл есептік жүйеде шығындар тұрақты және
Отандық тәжірибеде шығындарды жоспарлау, есеп жүргізу және калькуляциялау
Өндірістік түріне байланысты – негізгі және қосалқы;
Өнім түріне байланысты – жеке бұйым, бірдей (бір
Шығын түріне байланысты – калькуляция баптары (өнімнің өзіндік
Шығынның қалыптасқан орнына байланысты – жер, участок, цех,
Калькуляция есеп топтары, құрамы және өнімнің, жұмыстың, қызметтің
Мысал ретінде, машина жасау зауытында кең қолданылатын шығындардың
Шикізат пен материалдар;
Сатып алынатын бұйымдар, жартылай фабрикаттар және кооперацияланған кәсіпорынның
Жұмысшылардың негізі еңбек ақысы;
Жұмысшылардың қосымша еңбек ақысы;
Жұмысшылардың негізі жіне қосымша еңбек ақыларынан әлеуметтік сақтандыруға
Өндірістік дайындауға және онымен танысуға кеткен шығындар;
Құрылғыларды эксплуатациялуға кеткен шығындар;
Цех бойынша шығындар;
Жалпы зауыттың шығындары;
Ахуалдың әсерінен болған шығындар;
Өндірістік емес шығындар;
Алғашқы 8 бап – бұл цехтың өзіндік құнын
Ал цехтың өзіндік құны, жалпы зауыттық шығындар және
Өндірістік кәсіпорындарда өнімнің өзіндік құнын калькулялаудың келесідей негізгі
Тікелей есеп;
Нормативті есеп;
Аналитикалық есеп;
Параметрлік есеп;
Осылардың ішіндегі ең қарапайым, әрі нақтысы бұл –
Нормативті әдіс - әр ресурс түріне кеткен шығындар
Ең нақты және жиі қолданатын әдіс – аналитикалық
Ал бір түрлі, бірақ сапа жағынан әр түрлі
Қазіргі жағдайда, нарық экономикасына көшуімізге байланысты көптеген кіші
Ол өз алдында мыналарды қамтиды:
Материалды шығындар (шикізат, материалдар, техникалық мақсаттарға арналған отын
Еңбек ақыға кеткен шығындар;
Басқа да тура шығындар;
Өндірісті басқаруға және қызмет көрсетуге кеткен шығындар (жанама);
Кез–келген кәсіпорын алдында мына мақсат тұрады–яғни, неғұрлым тез,
Өнімнің өзіндік құны–өнімді өндіру үрдісі кезінде қолданылатын
Оған қоса мынадай анықтама беруге болады:
Өнімнің өзіндік құны–кәсіпорындар мен өндіріс саласының өнім өндіруге
Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындар тек қана калькуляция
Материалдық шығындар;
Төлем ақыға кеткен шығындар;
Әлеуметтік қажеттіліктерге кеткен шығындар;
Негізгі қорлардың аммортизациясы;
Басқа да шығындар; [5]
Олардың құрылымы әр түрлі факторлардың әсер етуінен қалыптасады:
Өндірілген өнімнің және қолданылатын материалды–шикізат ресурстарының мінездемесінен;
Өндірістің техника–экономикалық негізінен;
Оның ұйымдасу және орналасу формасынан;
Өнімді сатудан және қамтамасыз ету жағдайынан және тағы
Шығындардың құрылымы тұрақты болып қалмайды, ол үнемі өзгеріп
Материалды шығындар– ұлттық шаруашылықтың барлық салаларында (өндіруден басқа)
Шикізаттар мен негізгі материалдар құрамына шет жақтан алынатын
Тозу болса жеке қорлар мен жалға берілген қорларға
Басқа да шығындарға әр түрлі және сансыз жұмсалған
Өндірістік шаруашылық қызметті және баға қалыптастыруды басқару үшін
«КОНДЕНСАТ» АҚ – ң өндірістік шығындарына талдау жасау
«КОНДЕНСАТ» АҚ –ң іскерлік қызметінің жалпы сипаттамасы
Конденсат Акционерлік Қоғамы (келесіде Компания) Батыс Қазақстандағы мұнай
2007 жылдың 31 желтоқсанына дейінгі мерзімде Компанияның негізгі
Компания Қарашығанақ мұнай өндеу базасында кішітонналық мұнай-газ өнімдерін
Конденсат АҚ 2007 жыдағы негізгі қызметтің түрі болып
Сонымен қатар осы кезеңде кәсіпорын өнімді өндірумен және
01.01.08. жылға төлеуге міндетті жарғылық каиталы толық
Компания қызметі ҚР-ң «Лицензия туралы заңы» және «Мұнайдың
1 – кестеде Компанияның технико – экономикалық көрсеткіштері
1 – кесте. «КОНДЕНСАТ» АҚ-ң технико – экономикалық
Мың теңге
№ көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2006ж 2007ж ауытқу
(+;-) %
1 Өнімді өткізуден түскен табыс мың. тг 17095594
2 Өнімнің өзіндік құны мың. тг 14528099 15111304
3 Жалпы табыс мың. тг 2567495 4683005 2115510
4 Кезең шығындары мың. тг 444261 823455 379194
5 Негізгі қызметтен түскен табыс мың. тг 2123234
6 Негізгі емес қызметтен түскен табыс мың. тг
7 Салық салынғанға дейінгі табыс мың. тг 2522504
8 Таза табыс мың. тг 1765752,8 2865913,4 1100160,6
9 Өнімнің 1тг кеткен шығыны
10 Өнімнің рентабельділігі %
11 Сату рентабельділігі %
12 Өндірістің рентабельділігі
13 Еңбек өнімділігі мың. тг 59984,5 66872,6 6888,1
14 Жұмыскерлердің саны адам 285 296 11 103,8
15 Еңбек ақы қоры мың. тг 3590074,7 4156804,9
16 1 жұмыскердің орташа айлық жалақысы
17 Негізгі құралдардың орташы жылдық құны мың. тг
18 Айналым құралдарының орташа жылдық құны мың. тг
19 Қор қайтарымдылығы тг 3,02 3,55 0,53 117,5
20 Қор сиымдылығы тг 0,33 0,28 -0,05 84,4
21 Қормен қарулану мың. тг 19562,6 19095,4 -467,2
Ескертпе – Кәсіпорын мәліметтері негізінде есептелді.
1 – кестеде көріп отырғанымыздай, «КОНДЕНСАТ» АҚ –
5575341 мың теңгеге теңесті. Ол өткен жылмен салыстырғанда
«КОНДЕНСАТ» АҚ – ң шығындарына талдау
2 – кесте. «КОНДЕНСАТ» АҚ – ң 2006
Мың теңге
№ көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2006ж 2007ж ауытқу
(+,-) %
1 Жалақы және тиісті салықтар мың. тг 92,225
2 Қайырымдылық және басқа да әлеуметтік шығынар мың.
3 Салықтар(табыс салығын қоспағанда) мың. тг 36,643 49,456
4 Жалгерлік шығындар мың. тг 16,809 34,013 17,204
5 Қызмет көрсетулер мен жөндеулер мың. тг 31,427
6 Амортизация мен тозу мың. тг 30,624 28,632
7 Сапарлық шығындар мың. тг 13,716 17,706 3,99
8 Байланыс қызметі мың. тг 12,151 13,943 1,792
9 Консалтингтік қызметтер мың. тг 13,037 13,552 0,515
10 Банктік қызметтер мың. тг 16,545 12,519 -4,026
11 Көліктік қызметтер мың. тг 8,929 12,325 3,396
12 Коммуналды қызметтер мың. тг 12,298 2,348 -9,95
13 Ескрген тауарлы-материалды қор мың. тг
36,059 - -36,059 0
14 Басқа да шығындар мың. тг 63,143 93,357
Ескертпе – Кәсіпорын мәліметтері негізінде есептелді.
Кестеде берілген мәліметтерге назар аударатын босақ, мұнда «Конденсат»
Бірінші көрсеткіш болып жалақы және төленетін тиісті салықтар
Егер де осы талдауларды жалпылама қарастыратын болсақ, онда
1 – сурет. «КОНДЕНСАТ» АҚ – ң 2006
1-ші суреттен көріп отырғанымыздай жоғарыда талданып кеткен
Келесі кестеде өнімнің өзіндік құнына кіретін шығындарды қарастырып
3- кесте. «КОНДЕНСАТ» АҚ – ң 2006 –
Мың теңге
№ көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2006ж 2007ж Ауытқу
(+;-) %
1 Өнімнің өзіндік
құны,с.і.: мың тг. 14711388 15236910 525522 103,5
2 шикізат мың тг. 13174380 13674454 500074 103,7
3 материалдар мың тг. 12023 15041 3018 125,1
4 электроэнергия мың тг. 39564 42171 2607 119,2
5 отын мың тг. 14471 19329 4858 133,5
6 Жөндеу жұмыстары мың тг. 130074 130202 128
7 Еңбек ақы тг 159560 168871 9311 105,8
8 Еңбек ақыдан жасалатын аударымдар тг 21340 22807
9 Салықтық төлемдер тг 56123 52816 -3307 94,1
Берілген кестеде өнімді өндіруге кеткен шығындардың сомасы берілген.
Еңбек ақыдан жасалатын аударымдар сомасы 2006жылы 21340 теңгеге,
4 – кесте. «КОНДЕНСАТ» АҚ - ң басқа
Мың теңге
№ көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2006ж 2007 Ауытқу
(+,-) %
1 Өнімді өткізу бойынша шығындар мың. тг 99339
2 Үстеме пайыз төлеу бойынша шығындар мың. тг
3 Курстың айырма бойынша шығындар мың. тг 374876
4 басқа да шығындар мың. тг 57101 80531
5 Негізгі құралдардың шығуына
байланысты шығындар мың. тг 6518 35497 28979 5,4
6 Негізгі емес қызметке байланысты шығындар мың. тг
Кәсіпорынның келесі шығындарын талдап өтейік. Оның өнімді өткізуге
3 – сурет. «КОНДЕНСАТ» АҚ - ң басқа
3 – суретте кәсіпорынның басқа да шығындары келтірілген.
3 ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ ТӨМЕНДЕУІНІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
Өндіріс шығындарын төмендетудегі лизингтің және инновация мен инвестициялық
Өндірісте шығындарды төмендетуде инновацияның да маңызы аз емес.
Жобалауда, әзірлеуде және жаңа техника мен технологияны өндіріске
а) бірінші кезең – бұл инновациялық шараларды іске
б) екінші кезең – бұл қаржыландырудың мүмкіншілік көздерін
в) үшінші кезең – бұл жаңа техника мен
г) төртінші кезең – бұл экономикалық көрсеткіштерді
Өндіріс жағдайында экономикалық тиімділікті анықтау үшін мыналар пайдаланылады:
өнімде және қызмет көрсетуде қолданыстағы көтерме сауда, бөлшек
қолданысты заңды түрде белгіленген өндірістік ресурстар
қолданыстағы кәсіпорынның пайдадан нормативтік аударымы және орталықтандырылған салалық
банкілердің несие берудегі немесе жеке қаржыларын сақтау жөніндегі
валюталық түсімдерді қайта есептеу нормативтері және т.б.
Жалпы түрінде ғылыми – техникалық прогресті жеделдету
Экономикалық нәтижелік – бұл еңбек өнімділігінің артуы, еңбек
Ресурстық нәтижелік – бұл кәсіпорындарды ресурстарды босатып алу:
Техникалық нәтижелік – бұл жаңа техника мен технологияның,
Әлеуметтік нәтижелік – бұл халықты материалдық және мәдени
Жалпы жоғарыда айтылып кеткендей кәсіпорынға инновацияларды енгізу өте
Сонымен қатар өндіріске инвестицияларды да тарту соңғы кезекте
Күрделі қаржы – капитал жасаушы инвестицияның құрамды бөлігі.
Күрделі қаржы құрамына кіретіндер: құрылыс – монтаж жұмыстарына
Күрделі қаржыларды пайдаланудың маңызды бағыттары мыналардан тұрады:
жаңа құрылыстар, яғни жаңадан игерілетін алаңда жаңа кәсіпорындар
қолданыстағы кәсіпорындарды екінші және кейінгі кезеңдерде салу арқылы
қайта құру немесе жаңғырту, яғни кәсіпорынның қызмет процесіндегі
қолданыстағы кәсіпорындарды техникамен қайта жабдықтау, яғни жаңа техниканы,
Яғни осы жоғарыда жазылғаннан біз кейбір кәсіпорындар өзінің
Әрбір мемлекетте әр өнім өндіруші өнімнің өзіндік құнын
Өндірістің тиімділігін арттырып, шығындарын азайтуда лизингте үлкен ролге
Лизинг өндірісті материалды-техникалық қамтамасыз етудің инновациялық әдісі болып
– Қазақстан лизингтік заңдылық базасына өзгерістер енгізу қажеттілігі
– Қазақстан заңдылықтарына сәйкес өзгерістерді жасайтын және жақтайтын
– мемлекеттік қызметкерлерден, лизингтік компаниялардан, құрал-жабдықты әлуетті жеткізушілерден,
зерттеу нәтижелері бойынша лизингтің дамуына келесідей тосқауылдар бар:
– лизингтік операцияларды құрал-жабдықтардың амортизация нормаларымен байланысты қылатын
– салық мақсаттары үшін жеделдетілген амортизацияны қолдану мүмкіндігінің
– қосымша құн салығы және кедендік саясат бойынша
– Азаматтық кодекс және лизинг заңдылықтарының арасында үйлесушіліктің
Лизингтің мәні техника мен құрал-жабдық тозуы жағдайында арта
Қазақстанның Қаржы Министрлігінің ақпараттары бойынша, әлуетті нарық көлемі
Лизингті пайдалану тартымдылығы мемлекет тарапынан (инвестициялық, салықжәне амортизациялық
Химиялық өнеркәсіп Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі Индустриялық
3.2 Өндіріс шығындарын төмендетудің негізгі бағыттары
Шығындарды жүйелі түрде төмендету - кәсіпорындардың жұмыс
Ұлттық экономиканың барлық салаларында өндіріс шығындарын төмендетудің мына
ғылыми техникалық прогрестің жетістіктерін пайдалану;
өндіріс және еңбекті ұйымдастыруды жетілдіру;
экономикалық процестерді мемлекет тарапынан реттеу.
Ғылыми техникалық прогрестің жетістіктерін іске асыру – бұл
Шығынның белгілі бір мөлшерін мейілінше тиімді ету –
Егер кәсіпорын ұжымдарының ішкі шаруашылық резервтерін тауып, пайдалануының
Өндірісті және еңбекті ұйымдастыруды жетілдіруге келсек, онда бұл
Өнімнің өзіндік құнын арзандату – еңбек өнімділігін арттырудың
Өзіндік құнды кемітудің басты факторлары:
өндірістің техникалық деңгейін көтеру;
өндірістің материал, отын, энергия және еңбек сиымдылықтарын төмендету;
басқару және еңбекті ұйымдастыруды жетілдіру;
технологиялық процестеді қуаттылықпен негізгі қорларды пайдалануды жақсарту, т.б.[4]
Өнімнің өзіндік құнын арзандату факторлары үнемі бақылауда болуы
Өнімнің өзіндік құнын арзандату көздеріне жататындар:
а) материалдарды, шикізаттарды қолдануды жақсарту, әсіресе шикізат, материалдар,
б) өнімді өндіруде еңбекті көп керек ететін өнімдерге
в) еңбек өнімділігін арттыру;
г) өндіріске қызмет ету және басқарудағы шығындарды азайту;
д) өндірістен тыс шығындарды үнемдеу және т.б.
Өндіріс шығындарын азайтудағы техникалық және экономикалық факторларды келесі
өндірістің техникалық деңгейін көтеру;
өндірісті ұйымдастыру және еңбек жағдайын жақсарту;
өнімнің көлемін және құрамын өзгерту;
салалық және басқадай факторлар.
Әрбір топ факторлары жеке кіші топтардан тұрады. Бірінші
өндіріс үрдісін механизациялау және автоматизациялау;
алдағы қатарлы технологияны және автсматизацияны өндіріске ендіру;
өндіріс технологиясын жаңалау және техниканы қолдану деңгеін көтеру;
өнімнің сапасын арттыру;
өндіріске шикізат, материал, отын, электроқуат және оларды ауыстыратын
өндірістің техникалық деңгейін көтеретін басқадай факторларды өндіріске енгізу.
Екінші топтағы факторларға жататыны:
өндірістегі басқаруды жетілдіру;
еңбек ұйымдастырылуын жақсарту;
материалды-техникалық жабдықтауды жақсарту;
өнімсіз шығындарды жою;
жарамсыз өнімнен туындаған шығындарды жою;
өндірісті ұйымдастыруға және жаңалауға байланысты басқадай факторлар.
Үшінші топтағы факторларға жататыны:
өндіріс көлеміне өсуіне байланысты шартты-тұрақты шығындарды барынша қысқарту;
негізгі өндіріс қорларын тиімді пайдалану және осыған байланысты
өндірілетін өнімдер құрамын өзгерту.
Төртінші топтағы факторларға жататыны:
өндіріс және жабдықтаудың инновациялық түрлерін ендіру;
өндірістегі кейбір тиімсіз және пайдасыз цехтарды жою;
өндірісті ұйымдастырудың жаңа түріне көшу (шоғырландыру, мамандандырылу, қиыстыру,
Қорытынды
Қорыта келгенде, қазіргі кезде кез – келген кәсіпорындарда
Қазақстанда көптеген ірі, шағын кәсіпорындар немесе басқадай шаруашылық
Сонымен қатар егер кәсіпорын өнім өндіргенде оған кететін
Ал шетелдік тәжірибеде шығындардың алдын алу үшін тұрақты,
Қазақстанның шетел мемлекеттерінен алатын негізгі тәжірибесі - өнім
Кез келген кәсіпорын өз қызметін жүзеге асырғанда, яғни
Өнім өндіргенде жұмсалатын шығындардың түрлері көп; бухгалтерлік және
Алынған мағлұматтар “КОНДЕНСАТ” АҚ кәсіпорының өндірістік қызметің зертеуде
Әрбір өндірген өнімнің өзіндік құнын және шығындарынды төмендетуге
Өнімді тұрақты бағамен сату және басқа да жағдайларда
Қазіргі таңда бәсекелестік деңгейі жоғары тұтыну тауарларының тиімді
Бұл қызметтің маңызды маркетингтік бағыты болып кәсіпорынның өндірістік
Әр фирма әрбір өндірістік кешен өз өндірісін бақылау
Тиімді кәсіпорын “КОНДЕНСАТ” АҚ үшін шығындарды азайту түрі
Зауыттағы шығындарды азайту сөздерінің түрлеріне еңбек тиімділігін арттыру
кәсіпорын үшін ең тиімдісі болып халықаралық форумдарға қатысу
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Волков О. И. ,Экономика предприятия:
ИНФРА – М.,1998г.
2. Сафронов Н. А., Экономика предприятия:
3. Чечевицына Л. Н.. Экономика предприятия:
4. Горфинкель В. Я., Швандер В.
5. Сергеев И. В., Экономика предприятия:Учеб.пособие,2-ое
6. www.kase.kz
7. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ. Ә.,
8. Оразалин К. Ж., Кәсіпорын экономикасы:
26

Ұқсас жұмыстар

Кәсіпорынның өндіріске, өнімді сатуға жұмсалған және басқа да шығындары

Кәсіпорынның шығындары

Негізгі өндіріс шығын есебі

Шығындарды қалыптастыру ерекшеліктері және компания табысы (кәсіпорын)

Шығындар

Басқару есебіндегі шығындардың жіктелуі

Өндіріс шығындары және оларды басқару

Шығындардың экономикалық мәні

Үстеме шығындардың есебі