Жер беті суларының ластануы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
Экология кафедрасы
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
тақырыбы: ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫНЫҢ ЖЕР БЕТІ
СУЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА БАҒА БЕРУ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ........................................................................................................................3
1 ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫНЫҢ ЖЕР БЕТІ СУЛАРЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ.......................................................................................................4
1.1 Табиғи жағдайлардың қысқаша сипаттамасы ...................................................4
1.2 Өскемен қаласының табиғи суларының ластаушы көздері..............................5
2 ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫНЫҢ ЖЕР БЕТІ СУЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА БАҒА
2.1 Су объектілерінің сапалық және сандық көрсеткіштері .................................12
2.2 Жер беті суларының ластануы...........................................................................20
2.3 Топырақ суларының ластануы, оның жер беті суларына әсері......................24
2.4 Жер асты суларының ластануы.........................................................................26
2.5 Тазалау қондырғыларының орналасу аудандары және негізгі сипаттамалары...........................................................................................................32
3 ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫ СУ ОБЪЕКТІЛЕРІНІҢ
3.1 Табиғи сулардың фондық концентрацияларын анықтау әдістері..................44
3.2 Су объектілерінің экологиялық жағдайын жақсарту бойынша негізгі бағыты
ҚОРЫТЫНДЫ ..........................................................................................................51
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Су – маңызды табиғи ресурс. Ол өмірдің негізін құраушы,
Тақырыптың өзектілігі: Үлкен маңызды орынды су - өнеркәсіп саласы
Өндірістік қызмет нәтижесінде барлық мүмкін болатын қалдықтар жиынтығы түзіледі,
Өскемен қаласының су
токсиндік компоненттерімен ластануы бойынша интенсивті күш түсіруші жағдайды бастан
Мұндай орналасу мынаған ықпал етеді яғни барлық газ тектес
Жұмыстың мақсаты: Өскемен қаласы аумағының су объектілерінің экологиялық жағдайын
Мақсатқа жетуде келесі міндеттерді жүзеге асыру керек:
1) Өскемен қаласының су объектілерінің осы заманғы жағдайын,
2) Өскемен қаласының 2002 - 2005 жылдар аралығындағы су
3) Өскемен қаласының су объектілерін жақсарту үшін ластандырушы көздерден
Ғылыми зерттеу объектісі: Өскемен қаласының су объектілері болып табылады,
Зерттеу пәні: Өскемен қаласының жер беті суының ауыр металдармен
Ғылыми жаңалық: Өскемен қаласының қазіргі су объектілерінің жағдайына экологиялық
Зерттеу әдістері: салыстыру, статистикалық, аналитикалық-зертханалық әдістері.
Теориялық маңыздылығы: Өскемен қаласының жер беті суының экологиялық жағдайын
Жұмыстың іс-тәжірибелік маңызы: Осы берілген зерттеу жұмыстарының мәліметтерін Шығыс
Қойылған міндеттерді жүзеге асыру барысында ақпарат көздер, арнайы әдебиет
1 ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫНЫҢ ЖЕР БЕТІ СУЛАРЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ
1.1 Табиғи жағдайлардың қысқаша сипаттамасы
Өскемен қаласы дала зонасында құрғақ типті-бетегелі жазықтар мен жартылай
Металогендік қатысы тұрғысынан алсақ, облысқа Алтай кені белдеуі енеді,
Басты өзен ретінде трансшекаралық Ертіс өзені болып табылады, ол:
Өскемен қаласының метеостанциясы қаланың солтүстік-батыс шетінде, ашық жерде
Метеостанцияның орналасу орнымен қала орталығы арасындағы температуралардың айырмашылығы 100С-
Қаланың климаты
температурасы – 2,7 0С. Аса суық қаңтар айының орташа
Өскемен қаласы үшін жауын –шашынның орташа жылдық қосындысы –
Желдің орташа жылдық жылдамдығы – 2,3 м/с, күшті жылдамдықты
Бір жылдағы 10 м/с-тан жоғары жылдамдықтағы жел соққан күндердің
Өскемен қаласында шығыс және оңтүстік – шығыс бағыттық желдер
1.2 Өскемен қаласының табиғи суларының ластаушы көздері
Қазіргі кезде Өскемен қаласында қала канализациясы мен Ертіс және
Өскемен қаласында негізгі ластаушылар болып мына ірі кәсіпорындары
Өнеркәсіптік кәсіпорындардың технологиялық процесстерінде судың маңызы көп қырлы.
- тікелей химиялық реагент немесе өнеркәсіптік шикізат ретінде;
- химиялық реакциялар мен басқа да заттар ағып
- белгілі бір технологиялық параметрлерін қолдау үшін қажет
- энергетика жүйелерінің компоненттері;
- шикізат, өнімдер мен қалдықтарды тасымалдау үшін құралдар.
Судың белгілі бір мөлшері қондырғылар мен жабдықтарды жууға, өндірістік
Осы заманғы кәсіпорындарда түзілетін ағынды суларды талдау көрсеткендей, су
Барлық ағын сулар шаруашылық-тұрмыстық ағын суларға, өндірістік ағын суларға,
Технологиялық процесстен өткізілген және табиғи суларға келіп түсетін
- тазалауды қажет етпейтін, нормативті-таза;
- нормативті-тазаланған;
- қажетті деңгейге дейін ғана тазаланған;
- тазаланбаған.
Бірінші категория – нормативті таза ағын сулары – бұл
Екінші категория – нормативті-тазаланған ағынды сулар – құрамында ластандырушы
Үшінші категория – қажетті деңгейге дейін ғана тазаланған ағын
Тіпті ағын сулардың тиімді биологиялық тазалануы, оның құрамындағы ластану
Нормативті-тазаланған және қажетті деңгейге дейін ғана тазаланған ағын сулардың
Кесте 3.1 Кейбір өндірістердің ағынды суларындағы ауыр металлдардың орташа
Қызмет көрсету түрі Мыс Хром Никель Мырыш кадмий
Ет өнеркәсібі 150 150 70 460 11
Нан өндірісі 150 330 430 280 2
Сыра өндірісі 410 60 40 470 5
Алкогольді емес сусындар өндірісі 2040 180 220 2990 3
Балмұздақ өндірісі 2700 50 110 7800 31
Текстильді бояу өндірісі 37 820 250 500 3
Кір жуу өндірісі 1700 1220 100 1750 134
Автокөліктер жуу 180 140 190 920 18
Өскемен қаласының канализациясына өнеркәсіптік және жалпы қалалық ағынды сулармен
Ағынды сулардағы ауыр металлдардың мөлшерінің орташа құрамы 3.1 кестеде
Соңғы жылдары Өскемен қаласында беттік және топырақ суларын ластауға
Осы заманғы биологиялық тазарту әдістері теория жүзінде органикалық заттардың
Ауыр металдардың жоғарғы құрамы әсіресе гальваникалық өндірістің кәсіпорындарында кездеседі.
Мысалы, Арматура зауытының негізгі ластаушылары болып, гальваникалық цехта қолданушы
технологиялық процесске жіберілуші су құбырындағы сумен салыстырғанда көп мөлшерге
Қала колекторына келіп түсетін ағынды сулар, зауыт ішілік тазартудан
Қала канализациясына келіп түсуші ағынды сулардағы зиянды заттардың көпшілік
Жоғарыда келтірілген кәсіпорындардың ауыр металлдармен ластанған ағынды
Ағынды суларды тазартумен байланысты технологиялық сұрақтарды шеше отырып, «Өскемен
Ағынды сулардың тұнбаларын өңдеу технологиясына тәуелділігінен тұнбаны өңдеудің
Металлдардың анағұрлым жоғары концентрациясы машина жасау, электротехникалық машина жасау,
Қазіргі кезде топыраққа ауыр металдардың түсуінің екі
болды. Оның біріншісі тұнбалар құрамында ауыр металлдардың болуы және
Тұнбалардағы ауыр металлдар әртүрлі формаларда кездеседі, онда органикалық түрі
Ауыр металлдардың суда еритін түрлерінің мөлшері ағын сулардың
2 ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫНЫҢ ЖЕР БЕТІ СУЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА БАҒА
2.1 Су объектілерінің сандық және сапалық көрсеткіштері
Ертіс өзені ағын сулардың төменгі бөлігінде, төменде орналасқан Шүлбі
мониторингі орталығының мәліметтері бойынша Ертіс өзенінің орташа көп жылғы
Ертіс өзенінің жоғарғы ағысындағы ластану деңгейі одан жоғары орналасушы
Кесте 1.1 Су сапасының критерийлері.
Сапа класы Су сапасының сипаттамасы Мөлшері
2 Таза 0,3-1,0
3 Біркелкі ластанған 1,0-2,5
4 Ластанған 2,5-4,0
2002-2004 жылдары судағы заттардың орташа концентрациясы 1.2, 1.3, 1.4
Экология басқармасының ұсынған фактілік материалдарының негізінде, сондай-ақ ШҚ
Оң жақ жағалаудан алынған сынамаларда балықтар қауымының құрамында алмасу
Зерттеулердің жоғарыда келтірілген мәліметтері сол жақ жағалаулар жармаларының су
Объективті түрде айтатын болсақ, ағынды сулардың кеңістіктегі су көздеріне
Сондай-ақ ТМК –ның тазалау құрылыстарының іске қосылу конструкциясын оқып
айырмашылығы он есе өсті. [6]
2.2 Жер беті суларының ластануы
Ертіс өзенінің беткі суларының орташа ластану заттарының концентрациясы
Келесі заттардың мөлшері су беті құрамында ШРМ-ден аспайды: нитрат
Есептік кезеңдегі зиянды заттардың максималды концентрациясы мынаны құрады: өлшенген
Берілген учаскедегі оттектік режим қалыпта. БПК 5 үш ағыста
- Өскемен қаласы ГЭС -
- аспалы көпірден 0,35
- аспалы көпірден 0,35 км төмен, оң жақ жағалау
Беткі сулар 2002 жылғы сияқты, 2003 жылы да сапасы
Атмосфералық сулар, жауын және қар сулары – континентальды су
Тұрғылықты жерлерге олардың территориясына түсетін атмосфералық сулар күл-қоқыстарды, шаңды,
Өнеркәсіп кәсіпорындары территорияларынан ағызылушы атмосфералық сулар, өзімен бірге, сол
Қаланың ағынды суларына шаруашылық – тұрмыстық сулар мен кәсіпорындардың
Өлшенген заттар
Түске боялған сұйықтық БПК5
Түске боялған сұйықтық БПК20
Амоний тұздарының азоты
Фосфаттар
Хлоридтер
Көркейтілген елді мекендерде су бөлудің нормасы тәулігіне 400 литрге
Өнеркәсіптік ағын сулар. Өндіріс саласының барлық түрлерінің арасында су
Таза суды ала отырып, өнеркәсіп кәсіпорыны оны лас суға
Өнеркәсіптік ластанулардың арасынан су көздеріне түсуші, токсиндік және токсиндік
Анағұрлым токсинді мынадай заттар, детергенттер, нафтендер, ароматты көмірсулардың туындылары.
Су көздерінің ластануының ерекше жағдайы ретінде шартты-таза сулардың ластануы
Тұрақты түрде келіп түсуші ағынды сулардың маңызды бөлігін рудниктен
Ауыр металлдардың өзендерге келіп түсуінің көздері әртүрлі, бірақ алдыңғы
Өнеркәсіптік ағын сулар табиғи өзен суларына екі есе мөлшерде
Химиялық элементтердің қосындысы барлық қарастырылып отырған элементтер үшін
Жоғары келіп түсу жиілігін мыс ерекшелейді(К 7,4); хром(К 5,7-5,4)
2.3 Топырақ суларының ластануы, оның жер беті суларына әсері
Топырақ сулары су ресурстарының табиғи циклін тұрақтандыруда маңызды
Жаңбыр және қар еруінің нәтижесінде пайда болған сулар беткі
Өскемен қаласында су жүргізуші сулар көздері үшін олардың Ертіс
- ластанған беттік сулардың топыраққа сіңуі;
- ластанған өзен-көлдермен байланыс;
- жер асты ағыстарының суларының таулы аймақтан
Қолға алынған шаралар:
- ауыр металлдармен жұмыс істеу мүмкін болатын зауыттарда шашыратып
- өнеркәсіптік қалдықтарды залалсыздандыру, жою;
- өзен мен көлдерге лақтырмастан бұрын ағын суларды
- жер асты суларынан алынған суларды тазарту.
Осы шаралар арқылы суларымызды ауыр металдармен ластаудан қорғаймыз. Басқа
Жоғарыда айтылғандай, топырақ суларының ластануымен күрес шаралары аса ірі
Қаланың канализациясы жоқ аудандары мен өнеркәсіптік кәсіпорындары және жинаушылары
Ластаушылар арасында металлдар алдыңғы орында. Ауыр металлдармен кластанудың күшті
Конденсатор зауытының шламотстойниктерінде көмірсулармен ластану мүмкіндігі бар.
Өскемен қаласы жер асты суларының ластануының қазіргі деңгейі –
Соңғы оныншы бесжылдықта ластану бір ғана және сол
Жер асты суларының құрамында байқалған ластаушы заттар 2.1 кестеде
Кесте 2.1 Жер асты суларының құрамында байқалған ластаушы
Ластану көзі Ластаушы заттар
Қазмырыш АҚ
Мырыш пен қорғасын зауыттарының учаскелері мен цехтар
Электролиттердің кездейсоқ құйылуы, құбырлар мен резервуарлардан технологиялық судың
Noz, NOa, NH4, Sr, F, Cr, Mo, Mn, Co,
Токсиндік емес заттар:
Cl, Na+K, Li, Ca, Mg, Fe, Zn, Al
Қазмырыш АҚ
Мышьяк шламынан және клинкерден, шлактан жасалған щелоктар
Қорғасын зауыты
Қатты қалдықтар мен шламдардан, шлактардан щелоктар Токсиндік заттар:
Noz, NOa, NH4, Sr, F, Cr, Mo, Mn, Co,
Токсиндік емес заттар:
Cl, Na+K, Li, Ca, Mg, Fe, Zn, Al
ҮМЗ АҚ
металлургия өндірісінің қатты қалдықтары мен шламдардан щелоктар, торий өндірісі,
Noz, NOa, NH4, Sr, F, Cr, Mo, Mn, Co,
Токсиндік емес заттары:
Cl, Na+K, Li, Ca, Mg, Fe, Zn, Al
ҮМЗ АҚ
Темір жол бойында орналасқан қатты қалдықтардың жиналуы , уран
Noz, NOa, NH4, Sr, F, Cr, Mo, Mn, Co,
Токсиндік емес заттар:
Cl, Na+K, Li, Ca, Mg, Fe, Zn, Al
Өскемен қаласы конденсатор зауыты
Минералды майлар мен шламдардан щелоктар, трихлорбифенил құраушы. Токсиндік заттар:
Noz, NOa, NH4, Sr, F, Cr, Mo, Mn, Co,
Токсиндік емес заттар:
Cl, Na+K, Li, Ca, Mg, Fe, Zn, Al
ТМК АҚ
Электролиттер тұздарынан және шламдардан щелоктар Токсиндік заттар.
Noz, NOa, NH4, Sr, F, Cr, Mo, Mn, Co,
Токсиндік емес заттар:
Cl, Na+K, Li, Ca, Mg, Fe, Zn, Al
ТМК АҚ
Шламдардан щелоктар Токсиндік заттар:
Noz, NOa, NH4, Sr, F, Cr, Mo, Mn, Co,
Токсиндік емес заттар.
Cl, Na+K, Li, Ca, Mg, Fe, Zn, Al
Согра ТЭЦ-інің АЭС-і ЖШС
Золоотвалдардан щелоктар Токсиндік заттар:
Noz, NOa, NH4, Sr, F, Cr, Mo, Mn, Co,
Токсиндік емес заттар:
Cl, Na+K, Li, Ca, Mg, Fe, Zn, Al
Өскемен қ. ТЭЦ-і
Золоотвалдардан щелоктар Токсиндік заттар:
Noz, NOa, NH4, Sr, F, Cr, Mo, Mn, Co,
Токсиндік емес заттар:
Cl, Na+K, Li, Ca, Mg, Fe, Zn, Al
Қоқыс тастайтын жер
Қатты өнеркәсіп қалдықтарынан щелоктар Токсиндік заттар:
Noz, NOa, NH4, Sr, F, Cr, Mo, Mn, Co,
Токсиндік емес заттар:Cl,Mg,Zn Na+K, Li, Ca, Fe, Al
Қоқыс тастайтын жер
Қатты тұрмыстық қалдықтардан щелоктар Токсиндік заттар:
Noz, NOa, NH4, Sr, F, Cr, Mo, Mn, Co,
Токсиндік емес заттар.
Cl, Na+K, Li, Ca, Mg, Fe, Zn, Al
Қаланың көптеген ішуге жарамды су қақпалары Ертіс пен Үлбі
Соңғы жылдары қаланың өндірісі белсендірек болғандықтан, су қақапаларының жер
Жоғарыда келтірілген ақпараттан шығатыны Жаңа Согра, Солтүстік-Атаман, Пионерск, Лесозавод,
Табиғи жағдайларда аллювиалды горизонттың жер асты сулары гидрокарбонатты-сульфатты, кальцийлі-магнийлі.
Шаруашылық-тұрмыстық және тұтыну мақсаттары үшін жер асты сулары,
«Өскемен қаласы тұрғындарының денсаулығы мен территориясын комплексті геоэкологиялық
2004 ж 25 бақылау нүктелерінде өткізілген Өскемен қаласының
Араластырудың жоғарғы деңгейінен асыра араластыру фактілері мына су
(74,6 Бк/л), ал Красина кентінің скважинасында (103,5 Бк/л-ге дейін)
Араластыру деңгейіне жақын радонның шамасы Октябрь су қақпасында байқалған,
2004 ж Красинадағы Пионер су қақпасындағы ІІ–ші көтерілудегі сыйымдылықта
2.5 Тазарту қондырғыларының орналасу аудандары және негізгі
Қазіргі кезде ІІІ реттің құрылысы жүріп жатыр, дегенмен, қысқы
Канализациялық тазарту қондырғылары 480000 м2 үлкен аумақты территорияны алып
Тұнбаларды өңдеуге арналған қондырғылар үшін аумақты таңдауда, оның басқа
Тазалауға дейінгі жүйелердің анағұрлым жауапты қондырғысы ретінде биофильтрлер мен
Тазарту қондырғыларының құрылысын салу кезіндегі ең маңызды мәселе, ол
Сол жақ жағалау суларының тазарту қондырғылары арқылы қоршаған ортаның
Қаланың тазарту қондырғылары 100 пайыздық тазаланған суды бере алмайды,
Ертіс өзеніне лақтырылушы ағын сулар, табиғи сулардағы хромның жоғары
Кесте 4.1 Тазалау қондырғыларына бағытталған металлдардың рұқсаттық концентрациясы және
Металл Рұқсаттық концент рация, мг/л Толық тазалау процесіндегі алынып
Мыс 0,5 80
Никель 0,5 50
Кадмий 0,1 60
Хром (ІІІ) 2,5 80
Мырыш 1,0 50
Мышьяк 0,1 50
Қорғасын 0,1 50
Кобальт 1,0 50
Сынап 0,005 -
Молибден, кадмий, стронций үшін тазарту қондырғыларындағы механикалық тазалаудың дәрежесі
Ауыр металлдардың көпшілік бөлігі, тазарту қондырғылары территориясында ағын сулардың
Анықталғаны, Ертіс өзеніндегі судағы мыс құрамы шектік рұқсаттық концентрациясынан
Қазақстанда мұндай көрсеткіштер бойынша мына металлдарда қайталанулар байқалған,
Осы су бассейнінде ғана ауыр металлдар байқалып отыр.
Осыған сәйкес, мынадай қорытынды жасауға болады – гидросфераның негізгі
Ертіс өзенінің сол жақ жағалауындағы канализациялық тазарту қондырғылары Ертіс
Сол жақ жағалау канализациялық тазарту қондырғыларына келіп түсетін ағынды
Қаланың тазалау қондырғылары ІІІ кезекті құрылысқа есептелген: 1977
Қазіргі кезде қаланың канализациялық ағынды суларын қабылдап алушы тазалау
Қаланың сол жақ жағалау тазалау қондырғылары механикалық тазалау қондырғылары
Механикалық тазалау қондырғылары блогына: торлар, көлденең айналмалы қозғалысы бар
Биологиялық тазарту блогына: ағынды суларды шамадан асырмай құятын аэроараластырғыштар
Ағынды суларды тазалау қондырғыларының ішінде бүгінгі таңда тазалауға дейінгі
Сол жақ жағалау тазалау қондырғыларының территориясында тұнбаны механикалық тазалау
«Өскемен водоканал» ММ–де механикалық қондырғыларда тазалаудан кейін
«Өскемен водоканал» ММ–нің тазалау қондырғыларындағы тұнба токсиндік заттың
Қазіргі кезде тазалау қондырғыларына келіп түсетін ағынды сулардың факті
Биологиялық тазартылған ағынды сулардың қабылдаушысы ретінде Ертіс өзенінің сол
Ертіс өзенінің осы учаскесіндегі режим Өскемен ГЭС-і және Шүлбі
Тазарту құрылыстарынан шығару өзен бойымен төмендегі аспалы көпірден 400
Тазаланған ағынды сулар 60967 мың текше метр/жыл көлемінде шығарылады.
«Жаңа согра» ММ-нің тазалаушы қондырғылары механикалық және биологиялық тазалауды
Тазалаушы қондырғылардың жобалық өнімділігі – 10,0 мың м3/тәулігіне, (3650
Механикалық тазалау қондырғылары құрамына кіретіндер: айналмалы қозғалысын судың қамтамасыз
Биологиялық тазалаушы қондырғылары құрамына кіретіндер: үш екі секциялы тамышыл
Биологиялық тазалаудан өткен тұнба, лайлы ауданда кептіріледі және санитарлық
Тазартудың факті бойынша дәрежесі мынаны құрады: толық БПК -
Ұйым: «Өскемен водоканал»МҚМ кәсіпорыны.
Қуаттылығы: 78000 м3/тәулігіне.
Ағынды суларды тазалау жүйесі: биохимиялық тазалаудың стандартты жүйесі мен
Механикалық тазалау қондырғылары мөлшерден асып
жұмыс істейді, мұнда резервті торларға ағынды суларды беру мүмкіндігі
Қызмет атқару мүмкіндіктері бойынша тұнбаны өңдеуге арналған қондырғылары қанағаттанарлықсыз
Сондай - ақ, тұнбаны жою үшін жаңа орын құрылысын
Ертіс өзенінің сол жақ жағалауында
Ертіс өзенінің оң жақ жағалауында
Соградағы
Ертіс өзенінің оң жақ жағалауындағы тазалау қондырғылары комплексі жабылып
Қазіргі кезде осы комплекстерге су өз мөлшерінен асып түсуде,
- өнімділіктің жетіспеушілігі;
- дұрыс жөнделмеген тазарту қызметтері;
- қысқы мерзімде тұнбаны өңдеу қондырғыларын іске қосу мүмкін
Қабылданатын шаралар:
- қондырғыларды кеңейту арқылы өнімділікті арттыру;
- қызмет істеп тұрған қондырғылардың қызметін жетілдіру;
- қызмет істеп тұрған қондырғыларды қайта жабдықтау.
Өнімділіктің жетіспеушілігі мәселесін шешу үшін, қондырғыларды кеңейту үшін құрылыстар
Сол жақ жағалау комплексі келесі технологиялық блоктардан тұрады:
- алғашқы өңдеу;
- екінші реттік өңдеу;
- өңдеуге дейінгі тазалау;
- залалсыздандыру;
- тұнбаны өңдеу.
Әр блоктағы іске қосу жағдайы мен сипаттамаларын қарастыруда көргеніміз,
- биохимиялық тазарту, тазартуға жұмсалатын өнімділік келіп түсетін ағын
- екінші реттік өңдеу, лақтырылған судағы оғаш дисперсті қоспалар
- тазалауға дейінгі тазалық жоғарғы мәндерге байланысты мүмкін болмай
- қысқы мерзімдегі тұнбаны өңдеу мүмкін емес.
Келіп түсетін ағын сулардың көлеміне қатысты алғандағы сол жақ
Сол жақ жағалау комплексінде тұнбаны өңдеу жүйесінің мәселесі, төменде
- қызмет атқарушы қондырғылардың өнімділігіндегі жетіспеушіліктерді жою бойынша шаралар;
- тұнбаны өңдеу жүйесін қайта жарақтандыру;
- қызмет істеп тұрған қондырғыларды жетілдіру және қайта
- тазарту жүйесін жетілдіру.
Өскемен қаласының келесі орындарында тазалау қондырғыларының комплексі бар:
Ертіс өзенінің сол жақ жағалауында
Ертіс өзенінің оң жақ жағалауында
Соградағы
Ертістің оң жақ жағалауындағы комплекс 1996 ж. қыркүйекте жабылып
Осы үшінші кезекті құрылысты бітірген соң, Согра комплексін жауып
Бірақ мұнда да жетіспеушілік туындамақ, яғни 4000 м3/тәулігіне көлемде
28000 м3/тәулігіне болмақ. Бұған қоса тағы да 28000
3 ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫ СУ ОБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ЖАҚСАРТУҒА БАҒЫТТАЛҒАН
3.1 Табиғи сулардың фондық концентрацияларын анықтау әдістері
Табиғи сулардың суының сапасының қалыптасуы табиғи процесстердің әсерінен болып
Ластандыру заттары көздерінің кезектесуі, олардың әсер ету дәрежесі бойынша
- бекітілген нормадан асып кетуші мәндегі көрсеткіштердің бөлінуімен байланысты
- осы негізде ерекше көрсеткіштері бар жинақтар бөліктері
Судың химиялық құрамының қалыптасуы процесіне әсер етуші табиғи құрамның
Су сапасының көрсеткіштерінің фондық мәніне баға беруде мынаны есте
Табиғи немесе әлсіз бұзылған гидрохимиялық режимі бар ағыстарды табу
Диффуздық ластану көздерін анықтау өте күрделі. Атмосфералық жауындар, өндіріс
Ластау заттарының ағынына баға беру ұйымдаспаған жолмен жүргізіледі, ол
GH=G∑ – G ф-G к
Мұндағы, GH- есептік ағыс арқылы берілген бақылауға жатпайтын ластаушы
G∑ - есептік ағыстағы ластаушы заттардың жалпы ағыны жиілігі;
G ф, G к – антропогендік күш түсіру мен
Барлық келіп түсуші ластаушы заттардың көздерін есептеу, ерекше бағыттағы
Осыған байланысты, тиімді су қорғау шараларын таңдағанда, ластаушы заттардың
2001 ж Өскемен қаласы өнеркәсіптік қалдықтарды жинаушылардан келіп түсетін
Қазір Өскеменнің Үлбі және Ертіс өзендерінің оң жақ жағалауларының
Жұмыс ТЭО –ның «Өскемен қаласы қоршаған ортасын қалпына келтіру»
3.2 Су объектілерінің экологиялық жағдайын жақсарту бойынша жасалатын негізгі
Беттік сулардың ластану ысоңғы жылдары төмендеді, осыған байланысты сулардың
Соңғы жылдары істен лас су қақпалары шығарылып, тазалары іске
Жер асты суларының сапасын жақсартуға байланысты ұсынылатын шаралар
- өнеркәсіптік жүйедегі әрекеттер;
- сумен қамту және канализация жүйелерін жетілдіру бойынша
- ғылыми-зерттеу қызметі;
- қаланың аналитикалық қызметін жетілдіру;
- жалпы ұйымдастыру жұмыстары.
Жер асты суларына әсерді азайтушы шаралар:
- тазаланған ағынды суларды дамыту және олардың жоғалып кетпеуін
- факті бойынша өнімділікке сәйкес ғимараттар өлшемдерін кішірейту;
- жинаушылардан эрозиялық шығындарды төмендету;
- шаң түзілуді азайту үшін кәсіпорындар территорияларын жақсарту;
- қалдықтарды екінші реттік қолдануға байланысты әдістерді дамыту;
- қалдықтарды оларды қоймалаудан бұрын өңдеуді қолдану;
- жетілген технология есебінен қалдықтар түзілуін азайту;
- қалдықтарды қоймалаудан бұрын өңдеу;
- қалдықтарды сапалы басқару;
- су шаруашалығы қызметін жетілдіруде техникалық мақсатта жер асты
Қаланың су шаруашылығын жақсарту бойынша ұсынылатын шаралар:
- қаланың 3 реттік құрылыс тазалау қондырғыларын енгізу,
- қала көшелерінен ағатын жауын суларын жинау мен тазалау
- беттік суларды қорғау ережелеріне сәйкес өнеркәсіптік кәсіпорындарда өндірістік
- жер асты канализациясы мен су құбырлары жүйесін қайта
- жеке сектор тұрғын үйлерін орталық су жүйесіне
- жер асты суларының нитраттармен мен аммоний азотымен ластануын
- жергілікті құдықтардан сапасыз суларды тұтынуды болдырмау;
- өзен арналарындағы су шаруашылығы қызметін бақылау.
Ұйымдастырушылық сұрақтар:
1 Кәсіпорындар арасында ұйымдасқан қызмет болуы тиіс. Ал үкімет
2 Екінші жағынан су насосы жүйесіне су қабылдаудың жекелеген
Өскемен қаласының барлық зертханаларының жұмысы ескірген қондырғылар есебінен қиындатылған.
Су тұтыну және суды шығару жүйелерін осы жүйелерді жетілдіру
Ағынды суларын лақтырулары мүмкін болмайтын ірі кәсіпорындарды құруды қамтитын
Түсті металлургия зауыттарында су ресурстарын тиімді қолданудың негізгі бағыттары:
- байыту фабрикаларында кері сумен қамтылуды енгізу;
- кері сумен қамтылудың әдістерін жасау;
- жаңа тиімді әдістер мен өндірістік ағынды суларды тазарту
- эмульсионды ағындыларды жағу мен ерітінділерді ұшып кету
- өндірістік ағын сулардың құрамын тексеретін құралдарды жасау.
Түсті металлургия мен өнеркәсіптің басқа салалары бойынша кері сумен
Осыдан басқа осы әдіс көмегімен ауыр металлдар иондарын алуға
Түсті металлургия саласында ағынды суларды тазалаудың ең арзан әдісі
Машина жасауда ағынды сулар әлсіз ыдыратылатын заттардың, фосфаттардың, органикалық
Энергетикадағы жылу электр станциялары таза суды тұтынушылардың бірі
Су көздерін жылумен қызудан сақтаудың тиімді шешімі кері қамтылу
Авто жанар-жағар май станцияларының желілерінің, қаланың әр түрлі нүктелерінде
әдісі мынаған негізделген – мұнайды ұстаушы
суларды тазарту ауыспалы кассеталық фильтрлерде жүзеге асырылады.
Тазалаудың ұсынылған схемасы –құдықтарының диаметрі 1,5м болатын жүйелер.
Өнімділігі 5 аттық күші бар тазарту қондырғылары үш құдықта
Ағынды сулардың араласуының тиімділігінің бағасын бергенде, мынаны ескерген жөн,
Осыған байланысты мынадай қорытынды жасауға болады: алдымен сулардың шығу
Бұдан басқа Ертіс өзенінің бір бөлігінің гидрохимиялық зерттеуін жүргізу
Осындай шаралар болашақта Ертіс өзенінің сол жақ жағалау тазалау
Қоршаған ортаны ластаушылардан сақтаудың ең маңыздысы, кәсіпорындарда өндірістік мониторинг
ҚОРЫТЫНДЫ
Жоғарыда көрсетілген мәліметтерден, планетамызда организмдердің тіршіліктері үшін, оның ішінде
Жер жүзіндегі су қоры оны молынан пайдалану жағдайында да
Қорыта келгенде, су көздерін қорғау бүгінгі таңда ортақ қоғамдық
Осылай прогрессивті қарқында ғана біз, бүкіл аймақтың су көздерінің
Өскемен қаласының шетінде ағынды сулардың 20 шығарушылары орналасқан.
жабылып тұр.
Қазіргі кезде тазарту қондырғылары аумағын кеңейту мақсатында ІІІ реттік
Зерттелген жұмыстың нәтижесінде келесі қорытындылар жасалды:
1) Ертіс өзені суының сапасы жағынан 3
2) тазарту қондырғылары жұмысының жобаланған қуатының жеткіліксіздігімен және тазарту
3) жер асты суларының ластануының кең көлемді айдыны ҮМЗ,
Қаланың су шаруашылығын жақсарту бойынша ұсыныстар ұсынылады:
1) қаланың 3 реттік құрылыс тазалау қондырғыларын енгізу, іске
2) қала көшелерінен ағатын жауын суларын жинау мен тазалау
3) жер беті суларын қорғау ережелеріне сәйкес өнеркәсіптік кәсіпорындарда
4) жер асты канализациясы мен су құбырлары жүйесін қайта
5) жеке сектордағы тұрғын үйлерді орталық су жүйесіне
6) жер асты суларының нитраттармен және аммоний азотымен ластануын
7) жергілікті құдықтардан сапасыз суларды тұтынуды болдырмау;
8) өзен арналарындағы су шаруашылығы қызметін бақылауға алуды қамтамасыз
Біздің үміт артарымыз, осы жобада ұсынылған шаралар Өскемен қаласының
16
Өскемен қаласының жер беті суының экологиялық жағдайына баға беру
Судың сапасы
ЖЕР АСТЫ СУЫН ҚОРҒАУ
Алматы облысының жер үсті суларының экологиялық жайын қарастыру
Ағынды - өзен ағып шығатын көлдер
Геологиялық ортаның антропогендік өзгерістері және оны kopғау
Қоршаған ортаның қазіргі жағдайына сипаттама
Қызылорда қаласының табиғи – экологиялық жағдайлары
Ашық тау өндірімдері
Ертіс алабындағы өзен