Металл ақша айналысы

Жоспар
Кіріспе.............................................................................................................3
І. Ақшаның қызметі...........................................................................................6
Ақша айналысын басқару.......................................................................10
Экономикасы дамыған елдердің ақша жүйесі......................................12
Металл ақша айналысы...........................................................................14
ІІ. Ақша жүйесі және оның даму кезеңдері...................................................17
Несие ақшалары және олардың түрлері.................................................22
Ақша айналысы заңы...............................................................................25
Банкноталар мен қағаз ақшалар айналымы жүйесі, оның
сипаттамасы..............................................................................................27
Қорытынды………………………………………………………………...29
Пайдаланған әдебиеттер…………………………………………………..31
Кіріспе
Көптеген шетел басылымдарында ақша айналымы деген ұғым кездеспейді.
Жоспарлы – орталықтанған экономика жағдайында ақша айналымының ерекшеліктері:
Қолма – қол ақша да, қолма – қол
Мемлекет заңмен ақша айналымын: қолма – қол ақша
Ақша айналымы мемлекеттік жоспарлау жүйесін объектісі ретінде директивалық
Ақша айналымы біртектес мемлекеттік меншік формасына қызмет көрсетеді.
Ақша айналымының алғашқы және қорытынды кезеңдері мемлекеттік банкте
- 3 -
Қолма – қол ақша және қолма – қол
Мемлекеттік жүйелер алдын ала өнімге баға белгілеумен және
Сонымен, ақша айналымы деп қолма – қол және
Ал метал ақша жүйесінде әрі тауар, әрі ақша
Қазіргі ақша айналымын құн айналымы деп айтуға болмайды.
Айналыста жүретін тек қолма – қол ақша, ол
Айналыста тек қолма – қол ақша жүретіндіктен оны
- 4 -
Бұл кез келген мемлекеттің ақша айналымының аз бөлігін
Қазақстан Республикасында қолма – қол ақшаны Ұлттық банк
Қолма – қол ақша негізінен халықтың ақшалай табысынан
Қолма – қол емес ақша айналымы (төлем айналымы)
- 5 -
І. Ақшаның қызметі.
Құн өлшемі
Айналыс құралы
Төлем құралы
Жинақтау және қорлану құралы
Әлемдік ақша
Экономикалық категория ретіндегі ақшаның мәні олардың қызметтерінде көрініс
Демек, олар қазіргі кездегі және нарықтық экономикадағы ақшаның
Құн өлшемі. Ақшаның алғашқы және негізгі қызметі болып,
- 6 -
Ақшалар құн өлшемі қызиетінде идеалды оймен ойлау арқылы
Баға – тауарлар құнының ақшалай көрінісі болып табылады.
Айналыс құралы. Бұл қызметтің маңызын тауар айналымының Т
- 7 -
ретіндегі ақша үшін олардың құндық құрамы маңызды емес,
Төлем құралы. Тауар өндірісі және тауар айналымының дамуы,
Нәтижесінде тауарларға қатысты ақшаның салыстырмалы дербес қозғалысы
Егер ақшаның айналыс құралы ретіндегі қызметі кезінде ақша
- 8 -
Жинақтау және қорлану құралы. Төлем құралы ретіндегі ақша
Бірінші актіде тауар сатылады да ақшаға айналады, бұл
Әлемдік ақшалар. Әлемдік ақшалар ақшаның барлық қасиеттерін өзіне
- 9 -
1.1. Ақша айналысын басқару.
Ұлттық банк – заңды төлем құралын, яғни банкноталарды
Ұлттық банк банкноталар мен монеталардың қажетті мөлшерін анықтайды,
Валютаны өзгертуге тек қана Қазақстан Республикасының Парламентінің құқы
Ұлттық банк Қазақстан Республикасының валютасын шетел мемлекеттерінің ақша
Қолма – қол ақшаның айналымы, олардың банкінің кассасына
Қазақстан Республикасында өз күштерін енгізумен байланысты ақша банкноталарын
Эмиссия – бұл мемлекеттің банкноталардың, монеталардың, бағалы қағаздардың
- 10 -
Қолма – қол ақша түріндегі эмиссия – айналысқа
Қазақстандағы теңгенің көп мқлшерде эмиссиялануының негізгі себептерінің бірі
Бірақ 1995 жылдан бастап жағдай жақсара бастады, бұл
Депозиттік банктердің эмиссиясы депозиттік қарыздық операциялардың процесінде іске
Депозиттік банктердің эмиссиясын реттеу Ұлттық банктің ақша бағасы
Ақша бағасы – бұл Ұлттық банк шығаратын ақшалары.
- 11 -
1.2 Экономикасы дамыған елдердің ақша жүйесі.
Экономикасы дамыған елдердің осы заманғы ақша жүйесі алтын
Сонымен қатар, әрбір дамыған елдің осы заманғы ақша
АҚШ – тың ақша жүйесі. АҚШ – тың
- 12 -
басқарылады: құнды қағаздардың ақша нарығындағы операциялар, банктің есептік
«Еуро» еуропалық валюта зонасы. Бүгінгі таңда Еуропалық
Ресейдің ақша жүйесі. 1995 жылдың 12 сәуірінде қабылданған
Ақша айналымын ұйымдастырумен байланысты шығындарды кеміту мақсатында 1998
- 13 -
1.3 Металл ақша айналысы
Ақша өзінің материалдық – заттық құрылымы металл ақшалар
Металл ақшаның алғашқы түрі – құйма металл, оның
Біртіндеп металл ақшаның түрі де, салмағы да өзгереді.
- 14 -
Қоғамдық еңбек бөлінісі дамуының жоғары сатысында металдан монета
Металл ақшалар толық құнды және толық құны жоқ
Ақша айналысында майда ақшаның үлес салмағы аз. Дегенмен
ХХ ғ. 70 – жылдары алтынға деноминация жүргізілді.
- 15 -
орындамайды. Алтын мемлекеттің ішкі айналымынан да, әлемдік нарықтын
Қарыз ақшалар. Олардың айналыс заңдылықтары. Металл ақша айналысының
Біріншіден, ақша құн өлшемі қызметін қолдағы алтын ақша
Екіншіден, ақша айналыс құралы ретінде өз қызметін шапшаң,
Бұл мүмкіндіктің іс – жүзіне айналу біраз себептерді
Монетаның табиғи ысылып тозуынан оның толық құны жойылып,
Мемлекеттің және жеке адамдардың – жасанды ақша жасаушылардың
- 16 -
ІІ. Ақша жүйесі және оның даму кезеңдері.
Әрбір мемлекеттің өзіне тән ұлттық ақша жүйесі болады.Ақша
Ақша жүйесінің типі: ақша – ерекше тауар ретінде
Металл ақша айналысы, бұл жүйеде ақша тауары, яғни
Несие ақшалары және қағаз ақша айналысы, бұл жүйеде
Әрбір мемлекетте жалпыға ортақ құн эквиваленті қабылданған металға
Алғашқы капитал жинау кезінде (XVI – XVII ғғ.)
Биметаллизмнің үш түрі болған:
Қатар жүретін валюта жүйесі-онда алтын
- 17 -
арақатынасы стихиялы түрде металдың нарықтық бағасына байланысты бекітілген.
Қос валюталы жүйе – онда металдардың санының арақатынасын
“Қосалқы валюта жүйесі”- онда алтын мен күміс монеталар
Биметаллизм жүйесі Батыс Еуропа мемлекеттерінде XVI – XVII
Биметаллизм жүйесі өскелең капиталистік шаруашылықтың талабын қанағаттандыра алмады,
- 18 -
Монометаллизм жүйесі. Капиталистік тауарлы өндірістің қарқынды дамуы тұрақты
Монометаллизм – ол жалпы эквивалент ретінде тек бір
Патшалық Ресейде күміс монометаллизм 1839 – 1843 жж.
Алғашқыда алтын монометаллизм ақша жүйесі ретінде ХYІІІ ғ.
Құн белгілерінің алтынға айырбасталу ерекшеліктеріне байланысты алтын монометаллизмнің
- 19 -
Алтын монеталы стандарт оған негізгі төмендегі белгілер тән:
Елдің ішкі айналымында алтын монеталар жүреді не ол
Алтын монеталарды еркін соғу рұқсат етілген;
Айналымдағы несие ақшалары ( банкнота, майда металл монеталар)
Алтынды, шетел валютасы елден еркін алып шығып және
Алтын монеталы стандарт капитализмнің алғашқы сатысы – еркін
Бірінші дүниежүзілік соғыс бюджеттің тапшылығын арттырды. Оны жабу
Алтын құймалы стандарт – оның алтын монеталы стандарттан
- 20 -
Алтын девизді стандарт - ол девиздерге (яғни, белгілі
1929 – 1933 жж. әлемдік экономикалық дағдарыс нәтижесінде
- 21 -
2.1. Несие ақшалары және олардың түрлері.
Несие ақшалары – сатып алушының қарызды қайтаруда пайдаланатын
Несие ақшалары да қағаздан жасалады, бірақ оларды, әдетте,
Банктің кассасынан қолма – қол ақша беру мен
Несие ақшалары өте ерте заманнан пайдаланып келеді. Мысалы,
Қазіргі несие ақшаларының эволциясы: вексель, банкнота, чек, несие
Вексель ХІІ ғ. Италияда алғашқыда халықаралық сауда, кейін
- 22 -
Сатып алушы кәсіпорының жабдықтаушы кәсіпорынға сатып алған тауар
Аударым векселін көптеген субъектілер пайдалануы мүмкін: вексель беруші,
Вексель бойынша төлем авальмен қамтамасыз етілуі мүмкін. Онда
Несие ақшаларының келесі түрі – банкнота. Ол ХYІІ
Банкнотаның негізгі коммерциялық вексель болғанымен онда өзгешеліктері бар.
вексель бойынша несие беруші сатушы немесе кәсіпкер, ал
вексельді айналысқа жеке кәсіпкер
- 23 -
кепілдігі бар, ал банкнотаны елдің орталық банкі шығаратындықтан,
Банкте сақталған бүкіл өнеркәсіп иелерінің қаржы қоры банкнотаның
Вексель мерзімді төлем міндеттемесі, ал банкнота мерзімі шектелмеген
Несие ақшаларының келесі түрі чек. Чек банкке ақша
Чек, біріншіден, банктегі ағымдағы шоттан қолма қол ақша
Чектің белгілі бір формасы болады, яғни ол кітапша
- 24 -
2.2. Ақша айналысы заңы
Ақша айналысы заңы – құн заңының айналыс аясындағы
Ақша айналысы заңының мәні – ақшаның айналыс құралы
Ақша тек айналыс құралы ғана емес, сонымен бірге
Онда:
А мөлш. – айналыс құралы және төлем құралы
- 25 -
Стб – сатылуға тиіс тауарлар бағасының сомасы;
Стбн – несиеге сатылған тауарлар бағатының сомасы;
Ст – қарыз және басқа міндеттемелер бойынша
Сө - өзара өтелетін талаптар мен міндеттемелердің
Ақ – ақша қоры;
Ажылд. – айналыс құралы және төлем құралы қызметіндегі
Осы теңдіктегі ел экономикасында сатылған тауарлардың бағасынан айналыста
Айналысқа қажетті ақша мөлшері өндірістің даму жағдайларына әсер
Ақша айналымының екі жағының бірлігі, олардың бір формасының
- 26 -
2.3 Банкноталар мен қағаз ақшалар айналыс жүйесі және
сипаттамасы.
Қазіргі жағдайда бұрын қалыптасқан ақша жүйесінің мазмұны біраз
Қазіргі қағаз – несие ақшалары жүйесіне тән өзгерістер
алтынның мемлекеттің ішкі және сыртқы ақша айналымынан шығып,
банктердің несиелік операцияларының негізін қолма қол ақша және
қолма – қол ақшасыз айналымның дамуының нәтижесінде қолма
мемлекет тарпынан ақша – несиелік реттеу механизмін құру
Қазақстан Республикасында қолма қол ақша шығарумен оны айналысқа
Ақша айналымын ретттейтін мемлекеттік орган – орталық банк,
- 27 -
Ақша – несиелік реттеуге: реттеу тәсілдері; реттеуші органның
Валюта курсын белгілеу, немесе баға (котировка) тәртібі –
Жалпы айырбасталмайтын несие ақшаларына көшу эмиссиясының біржақты икемденуіне
- 28 -
Қорытынды
Ақша айналымы дегеніміз – ақшаның бір заңды немесе
Ақша айналымы төлем айналымының бір белгісі болып табылады.
Ақша айналымының құрылысы бірнеше белгілермен сипатталады, оның ішінде
Ақшаның есеп айырысудағы айналымы – бұл айналым тауар
Ақшаның несиелік айналымы – бұл айналым несие беру
Ақшаның қаржылық айналымы – бұл айналым шаруашылықтың қаржылық
Ұлттық банк 2006 жылы Қазақстанның төлем жүйелерін ғылыми
Халықаралық қаржы ұйымдарымен және шетелдік орталық банктермен өзара
- 29 -
жөніндегі комитеттің өкілдері қатысты. Осындай кездесулер өткізудің мақсаты
Қазіргі замандағы қоғамда ақша өте үлкен және алуан
Мемлекеттер экономикасын ақшалай – кредиттік реттеудегі ақшаның рөлі
- 30 -
Пайдаланған әдебиеттер
Ғ.С.Сейтқасымов.
“Ақша, несие, банктер”, – Алматы: Экономика, 2001 ж
Көшенова.Б.
“Ақша, несие, банктер”, – Алматы, 2001ж.
Мақыш.С.Б.
“Коммерциялық банктер операциялары”, – Алматы: 2004ж.
Мақыш.С.Б.
“Ақша айналысы және несие”, – Алматы: 2004ж.
Ысқақова. З.Д.
“Банк ісі”, – Қарағанды, 2005 ж.
Ысқақова. З.Д.
“Бағалы қағаздар нарығы”, – Қарағанды, 1998 ж.
Актенов.Н.Г., Пессель.М.А
“Денежное обращение” кредит и банк, 1995 ж.
Я. А. Дободиной
“ Денежное обращение” финансы. ЮНИТИ, 1999 ж
В. Колесинкова
“ Банковское дело ”, “ финансы и статистика
И. И. Повлов
“ Денги, кредит, банк”, - Алматы, Казакхстан, 1994
Г. С. Сейітқасымов
“ Денги, кредит, банк ”, – Алматы, Экономика,
Ілиясов Қ., Құлпыбаев “ Қаржы ”, – Алматы,
13. В. Д. Мелинков “ Основа финансов
14. С. С. Сахариев
“ финансы ”, – Алматы, юредическая литература, 2004
15. Романовский. “ финансы ”, учебник для
- 31 -

Ұқсас жұмыстар

Қоғамдық дамуда металл ақша, оның басқа да ақша формаларына өзгеру себептері

Ақша тауары туралы

Ақша айналысы мен заңы

Қазақстан Республикасында ақша айналыстарының дамуы және оның қазіргі жағдайын талдау

Ақша айналымы туралы түсінік

АҚША АЙНАЛЫСЫ ЖӘНЕ АҚША АЙНАЛЫМЫ

Ақша айналысы

Айналыста ақша түрлерінің даму эволюциясы

Металл ақшаның алғашқы түрі - құйма металл