Өндіріс шығынының өсуі
ЖОСПАР
Кіріспе 2
І Инфляцияның мәні, түрлері және пайда болу себептері
1.1 Инфляцияның мәні және мазмұны 3
1.2 Инфляцияның пайда болу себептері және оның балама
1.3. Инфляцияның түрлері. 8
ІІ. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық жағдайына инфляцияның әсері 11
2.1 Инфляцияның алдын алу жолдары 11
2.2 Инфляцияны реттеудегі Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің
2.3 Нарық жағдайындағы Қазақстанның инфляциялық процестің қазіргі жағдайы
Қорытынды 24
Қолданған әдебиеттер 26
Кіріспе
Қазақстанның нарықтық даму жолына өту барысында, Республика бұрынғы
Инфляция дүние жүзіндегі көптеген елдердің экономикалық және әлеуметтік
Инфляция тауар бағаларының өсуінен көрінгенмен, ол тек ақшаға
Жоғарыдағы айтылғандарды ескеріп, инфляция
Менің осы тақырыпты таңдап алуымның басты себебі- инфляцияның
Осы курстық жұмыстың негізгі мақсаты - инфляцияны қазіргі
1) инфляцияның мәнін ашу, оның түрлерін анықтау және
2) инфляцияның әлеуметтік-экономикалық, зардаптары мен антиинфляциялық күрестің қазіргі
3) Қазақстандағы инфляциялық процестің дамуы мен оған
І Инфляцияның мәні, түрлері және пайда болу себептері
1.1 Инфляцияның мәні және мазмұны
Экономикалық құбылыс ретінде инфляция ұзақ уақыт өмір сүруде.
Инфляция терминінің сөзі латынның – inflatio - iciнy,
Қағаз ақша деп - толық құнды ақшаның орнына
Инфляцияның жалпы, әдеттегі анықтамасы - айналымдағы ақша массасының
Бірақта инфляцияның мазмұнын әр автор әр түрлі жазып
Бұл анықтаманың басты кемшілігі, айналымдағы ақша белгілерінің аса
1999 жылы Алматыда шыққан "Толық экономикалық орысша-қазақша сөздікте"
Осының бәрін еске алып, инфляция дегенді былай анықтаған
"Айналым арналарының артық ақща белгілерімен аса толып кетуінің,
Инфляция тек қағаз ақшаға ғана тән және ол
Олай болса, оларға жұмыс жасайтын ақшаның да саны
Алайда инфляцияны айналым процесін құнсызданған қағаз ақшамен толтыра
Әсіресе, инфляции қауырт жағдайларда байқалады (мысалға: соғыс, төңкеріс
Инфляцияның қазіргі кездерде өзіне төн біршама ерекшеліктері бар:
- егер инфляция қарқыны бүрын бір жердің аумағынан
- егер инфляция бұрын бір мезгілде ғана жүрсе,
- егер инфляция бұрын тек ақшаның әсерінен туындаса,
1.2 Инфляцияның пайда болу себептері және оның балама
Инфляцияға төменде көрсетер пайда болар себептерімен қоса, осы
Инфляцияға әсер ететін бірінші топтағы ақшалай факторлар ақшаға
Екінші топқа тауарлар бағасын және шығындарды өсіретін ақшалы
Бұндай диспропорция, біріншіден, өндірістің кенет қысқаруынан, екіншіден, айналымдағы
Инфляция - өндіріс процесінің бұзылуы, шаруашылық салаларының бір-бірімен
Сонымен, инфляцияның пайда болуын қорытындыласақ мынадай тұжырымдамаларға келеміз:
1. мемлекет кірісі мен шығысының бұзылуы, балансының бұзылуы.
2. әскери шығындардың өсуі немесе инвестицияның милитаризациялануы.
3. нарықтың өзіндік ерекшеліктері. Бұл олигополиялық немесе
4. бұл автаркиялық рынокта пайда болатын
5. Инфляцияның пайда болуының тағы бір себебі -
Сұраныс инфляциясы негізінен ақшалы факторларға байланысты туындайды, яғни
Ақша массасының "көтерілуі" себептерінің ең негізгісі - әскери
Сөйтіп, сұраныс инфляциясы кезінде шектеулі ұсыныспен салыстырғанда айналыста
Шығындар инфляциясы өнімге
Тауар бағасының өсуі халықтың табысын төмендетіп, жалақыны қайта
Шығын инфляциясы өнімнің әрбір өлшемінің шығыны көтеріліп, соған
Шығындар инфляциясы мен сұраныс инфляциясы бір-бірімен тығыз байланыста
1.3. Инфляцияның түрлері.
Дүниежүзілік тәжірибеде инфляцияны мына шартты түрлерге бөледі:
экономиканы қамтитын аумағына байланысты жергілікті және әлемдік инфляция.
жүру қарқынына байланысты біркелкі (баға үнемі төмен қарқынмен
даму қарқынына байланысты - жылжымалы инфляция (ползучая) -
Инфляцияның тауар бағаларының өсуінен көрінуіне байланысты инфляцияны ашық
Жылжымалы инфляция. Өнеркәсібі дамыған елдерге жылжымалы инфляция тән,
Стагфляция.
Көпшілік мемлекеттердің экономикасында кейде мынадай жағдай қалыптасады: бағаның
Стагфляция монополиялардың нарықтағы үстемдігіне байланысты болады деген көзқарас
Көптеген зерттеушілер стагфляцияның пайда болу себебін инфляциялық күтумен
Шет елдер нарықта болатын инфляциялық тепе-теңдік формаларына байланысты
Еркін баға белгілеу экономикасына тән ашық инфляция бағаның
Жасырын инфляция деп аталатын басылыңқы инфляция реттелмелі бағалар
Басылыңқы инфляция өнім сапасының төмендеуімен, ақшаның амалсыз жиналуымен,
ІІ. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық жағдайына инфляцияның әсері
2.1 Инфляцияның алдын алу жолдары
Инфляция зардаптарын бейтараптандыру мақсатымен мемлекет инфляцияға қарсы саясат
бірінші, жаңа ақша жүйесін құру - ол алғашқыда
екінші, ақша жүйесінің кейбір элементтерін өзгерту, яғни жаңа
Соғыс және революциядан кейінгі жылдары көптеген мемлекеттер ақша
Нуллификация - ол құнсызданған ақшаны жойып, орнына жаңа
Реставрация - ол ақша өлшемінің бұрынғы алтын құрамын
Девальвация - ақша өлшемінің алтын құрамын төмендету. Ол
Деноминация - ол "нольдерді сызу" әдісі, яғни баға
Сонымен қатар, инфляцияға әсер ететін факторларға жауап ретінде
Дефляциялық саясат
Табыс саясаты
Индексациялау
Дефляциялық саясат - бұл ақша және несие механизмі
Дефляциялық саясаттың әрекет етуіндегі басты ерекшелік, яғни экономикалық
Табыс саясаты — бағаға және жалақыға бақылау жасау
Индексациялау (толық немесе жартылай) — ақшаның құнсыздану нәтижесінде
Инфляция экономикалық "аурудың" ерекше түрі. Ол бір мезгілде
Антиинфляциялық саясаттың маңызды элементтерінің бірі-қаржыны сауықтыру және халық
Баға саясатын жүргізудің екі жолы бар: біреуі-бағаның өсуіне
Баға саясатының инфляция процесіне тигізетін әсерін төмендегі сызбадан
Батыс елдерінде инфляцияны жиынтық сұранымның жыл сайынғы өсу
Қорыта айтқанда, инфляциямен күрес әдістері - мемлекеттің экономиканы
2.2 Инфляцияны реттеудегі Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің
Соңғы жылдардағы ақша-несие саясатының басты көздеген бағыты: инфляцияны
Сыйақы мөлшерлемелерін белгілеу;
Ең төменгі міндетті резервтер нормасын белгілеу;
Мемлекеттің бағалы қағаздарын сатып алу және сатуы бойынша
Банктерге және үкіметке несиелер беру;
Валюталық нарықта интервенциялау;
Кейбір жағдайларда, несиелік операциялардың жекелеген түрлерінің деңгейі мен
Қазіргі уақытта жоғарыда аталған құралдардың ішінде іс жүзінде
Проценттік саясат ақша-кредит саясатының бірден-бір құралы болып табылады.
Теңгені айналысқа енгізгеннен кейін проценттік саясаттың негізгі мақсаты
Қазақстанда инфляциямен күресте жоғары проценттік ставкаларды пайдалануды мәжбүр
Ұлттық Банктің қайта қаржыландыру ставкаларының өзгеру серпінділігі мынадай.
Валюталық интервенция.
Ұлттық банктің валюталық интервенциясы – деп ұлттық валюталық
Ұлттық банктің валюталық нарықтағы интервенциясы дербес түрде кез
Біздің тәжірибемізде валюталық интервенция алтын валюта резервтері есебінен
Ұлттық банк ақша-несие саясатының бағыттарын бір жылға анықтап
Осындай ақша-несие саясаты қана Ұлттық банктің инфляцияны төмендету
2003-2005 жылға арналған ақша-несие саясатының негізгі көрсеткіштерінің болжамы
2-кесте
2003-2005 жылдарға арналған ақша-несие саясатының негізгі көрсеткіштерінің болжамы
Көрсеткіштер 2002 (бағалау) 2003 2004 2005
1
2
3
4
5
6
7
8
9 Инфляция жылына орташа,%
Қайта қаржыландыру жылдың соңына
Алтын-валюта резерві млн АҚШ доллары өзгерістер, %
Ақша базасы млрд теңге өзгерістер, %
Ақша массасы млрд теңге өзгерістер, %
Банк жүйесіндегі резиденттердің депозиттері млрд. теңге өзгерістер, %
Экономикаға беретін банктің несиелері млрд теңге өзгерістер, %
Халықтың теңгедегі мерзімді депозиттерінің орташа өлшенген мөлшерлемесі, %
Заңды тұлғаларға берілетін теңгедегі несиенің орташа өлшенген
7,5
3008
16
207
18,1
707
22,7
544
22,3
439
58,8
13
17,5 4-6
6-7
3355
11,5
237
14,8
865
22,4
671
23,3
571
30,1
11,0
16 4-6
5-6,5
3541
5,5
268
12,9
1008
16,6
788
17,4
718
25,7
9,0
15 3-5
4,5-6
3673
3,7
304
13,9
1168
15,9
910
15,5
866
20,8
7,5
13,5
2-кестеден көріп отырғанымыздай, 2003-2005 жылға арналған ақша-несие саясатының
Қазақстанда антиинфляциялық саясатты Қазақстан Ұлттық банкі жүргізеді. Инфляцины
Проценттік саясат ақша-несие саясатының негізгі құралдарының бірі болып
Ұлттық банк өзінің проценттік саясатын нарықтық проценттік ставкаларға
Проценттік саясаттың негізгі мақсаты - проценттік ставкаларды үлкейткен
1994ж. қаңтар-ақпанында қайта қаржыландыру ставкасы 270 процент деңгейінде
Минимальды резервті талаптар. Банктер беретін несиенің көлемін реттеу,
Ашық нарықтағы операция дегеніміз Ұлттық банктің ақша массасының
Қазақстанда 1992 жылдан бастап нарықтық өзгерістер аясында жүргізілген
Кейінірек, Үкімет пен Ұлттық
Ақшаның айналымдағы саны азайса бір жағынан, оның бағамын
Антиинфляциялық саясаттың маңызды элементтерінің бірі -қаржыны сауықтыру және
Жалпы экономикадағы инфляция деңгейін тұтыну бағасының индексі көрсетеді.
Инфляцияның Қазақстандағы ең төменгі шегі 1998 жыл болды,
1994-2002 жж. аралығындағы инфляция динамикасы (тұтыну бағаларының индексі)
Тәуелсіз Қазақстанның тәжірибелі инфляцияға қарсы күресте энергоресурстар
Мінеки, біздің Республикада инфляцияның қарқыны мен оның пайда
2.3 Нарық жағдайындағы Қазақстанның инфляциялық процестің қазіргі жағдайы
Инфляция біздің күнделікті өміріміздегі ең күрделі проблеманың бірі
Соңғы жылдардағы деректер бағалардың төмендеуін емес, бағалардың өсу
Бағалар өсуінің бірнеше теориялық себептері бар:
1) экономика көтерілу сатысында тұр,
2) сұраныс ұсыныстан асады,
3) ақша айналысының балансы теңестірілмеген, ақша шығару бақыланбайды,
4) өндіріс құрылымы дамымаған,
5) экономикада монополия басшылық етеді,
6) кәсіпорындар тозығы жеткен құрал-жабдықтармен жұмыс істейді, соның
ҚР-ның Ұлттық Банкі жұмысының маңызды мақсаттарының бірі бағалардың
Бірінші тармақ. Қазақстан экономикасы көтерілу сатысында тұр. Экономиканы
Екінші тармақ. Қазақстанда экономиканың өсуіне қарай және Қазақстан
Төртінші тармақ. Кеңестік кезде Қазақстан экономикасының мұнай мен
Бесінші тармақ. Біздің экономикамызда монополистер әлі де болса
Алтыншы тармақ. Рыноктық экономикада құрал-жабдықты екі-үш жыл ішінде,
2003 жылы ҚР-ның Ұлттық Банкінің барабар ақша-кредит саясатын
Ұлттық Банктің негізгі міндеті ретінде бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз
Инфляциялық таргеттеу принциптеріне дайындық және оған көшу ақша
Инфляцияны мақсатты таргеттеудің түрлі жолдары бар.
Ұлттық банк рыноктық ставкаларды репо ставкасымен айқындалатын дәлізде
Мемлекеттік бюджет орнықты болғанда макроэкономикалық тұрақтылық және қаржы
Қазіргі уақытта инфляциялық таргеттеуді енгізуге дайындық шеңберінде мынадай
Қорытынды
Қазіргі кезде қоғамның, ақпарат құралдарының, барлық адамдардың көңілін
Инфляция, бұл - өмір сүрудің қымбаттауын емес, инфляцияның
Инфляция кезінде баға мен жалақы қозғалысы бірдей қарқын
Инфляция біреулерге пайда, біреулерге шығын әкеледі, себебі адамдар
Инфляция жағдайынан құтылудың басты жолы – қоғамдық өндірістің
Инфляцияны тоқтатудың сыннан өткен ескі әдісі, "бұл ақша"
Инфляцияның деңгейі мен екпіні арқылы мемлекеттік экономикалық жағдайы;
Қолданған әдебиеттер
1. Б. Көшенова "Ақша, несие, банктер, валюталық қатынастар",
2. Я. Әубәкіров "Экономикалық теория негіздері", Алматы 1998ж.
3. Ғ.C. Сейітқасымов "Ақша, несие, банктер", Алматы 2001
4. М.С. Саниев "Ақша, несие, банктер ", Алматы
5. К.Р. Макконнелл "Экономикс", Таллинн 1993 ж.
6. С.Б. Мақыш "Ақша айналымы және несие", Алматы
7. Ә. Алдаберген «Қыркүйек инфляция қарқын алған ай
8. А.И. Мулюкова «Қазіргі Қазақстандағы инфляциялық процестердің көздері»
9. Г. Айманбетова «Инфляциялық таргеттеу: өтпелі кезеңнің проблемалары
Б. Көшенова «Ақша, несие, банктер, валюталық қатынастар» 67
Я. Әубәкіров "Экономикалық теория негіздері" (407-ші бет.)
Б.Көшенова "Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары" 74-ші бет
Ғ.С.Сейітқасымов "Ақша, несие, банктер" (51-ші бет.)
М.С.Саниев "Ақша, несие,банктер" (57-ші бет)
26
Айналымдағы артық ақша
Бағаның өсуі
Товар мен қызметке сұранымның өсуі
Еңбек ақының көбейтілуі
Бағаның қайта өсуі
Өндіріс шығынының өсуі
Нарықтық баға
Тауардың және қызметтің бағасын жоғарылату
Бағаны бұрынғы деңгейде ұстау әрекеті
Халықтың әл-ауқатын бір деңгейде ұстау үшін еңбек ақыны
Өндірістік шығынның азайтылуы
Өндірістің шығыны көбеюі, тауардың өзіндік құнының өсуі
Өндірістің дамуы тоқталуы, оның техникалық деңгейі төмендеуі
Пайданың азайтуы
Тауардың жеткіліксіздігінің пайда болуы
Бағаның қайтадан жоғарлатылуы
Тауарды қымбатқа сататын «қара базар» пайда болуы
Инфляцияның қайтадан ұлғаюы, инфляциялық бұралым пайда болуы
Халықтың әл-ауқаты нашарлауы
Еңбек өнімділігі мен тауар өндіру тиімділігінің мәні мен мағынасы
Еңбек мөлшерін және өнімділігін өлшеу әдістері
Процент мөлшерлемесі
Еңбек өнімділігінің арттырудың экономикалық бағасы
Қазақстан Республикасындағы инфляция саясаты
Инфляцияның теориялық негіздері
Жаркент акционерлік электр тасымалдау компаниясы акционерлік қоғам
Орман шаруашылығының экономикадағы тиімділігі
Еңбек өнімділігін кешенді түрде арттыру жолдары
ТАБЫС ЖӘНЕ ӨНДІРІС РЕНТАБЕЛЬДІЛІГІ