Ақша төлем құралы ретінде

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
«Қаржы және несие» кафедрасы
«Ақша, несие, банктер» пәнінен
«Ақша. Ақша белгілерінің түрлері, олардың дамуы» тақырыбындағы
«Қаржы» мамандығының 2 курс 1-топтың студенті М.Б. Ниязованың
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Ғылыми жетекші: э.ғ.к., доцент
Оналтаев Д.О.
___________________________ ___________________________
(қорғауға жіберілді)
«_____» ________________2010 ж. «_____» ______________2010 ж.
___________________________ ___________________________
(ғылыми жетекшінің қолы)
Жоспар
Кіріспе......................................................................................................................3
I тарау. Ақшаның белгілері, пайда болуы және оның
1.1 Несие ақшалары және олардың түрлері ........................................................10
1.2 Ақша айналысы заңы.......................................................................................12
1.3 Банкноталар мен қағаз ақшалар айналымы жүйесі, оның
ІІ тарау. Ақша жүйесі және оның даму кезеңдері...............................................14
2.1 Ақша айналысын басқару................................................................................17
2.2 Металл ақша айналысы...................................................................................18
2.3 Экономикасы дамыған елдердің ақша жүйесі...............................................20
III тарау. Қазақстан Республикасының ақша жүйес...........................................22
Қорытынды………………………………………………………………....26
Пайдаланған әдебиеттер тізімі..…………………………………………..28
Кіріспе
Көптеген шетел басылымдарында ақша айналымы деген ұғым кездеспейді.
Жоспарлы – орталықтанған экономика жағдайында ақша айналымының ерекшеліктері:
Қолма – қол ақша да, қолма – қол
Мемлекет заңмен ақша айналымын: қолма – қол ақша
Ақша айналымы мемлекеттік жоспарлау жүйесін объектісі ретінде директивалық
Ақша айналымы біртектес мемлекеттік меншік формасына қызмет көрсетеді.
Ақша айналымының алғашқы және қорытынды кезеңдері мемлекеттік банкте
Қолма – қол ақша және қолма – қол
Мемлекеттік жүйелер алдын ала өнімге баға белгілеумен және
Сонымен, ақша айналымы деп қолма – қол және
Ал метал ақша жүйесінде әрі тауар, әрі ақша
Қазіргі ақша айналымын құн айналымы деп айтуға болмайды.
Айналыста жүретін тек қолма – қол ақша, ол
Айналыста тек қолма – қол ақша жүретіндіктен оны
Бұл кез келген мемлекеттің ақша айналымының аз бөлігін
Қазақстан Республикасында қолма – қол ақшаны Ұлттық банк
Қолма – қол ақша негізінен халықтың ақшалай табысынан
Қолма – қол емес ақша айналымы (төлем айналымы)
I тарау. Ақшаның белгілері, пайда болуы және оның
Ақша ерекше тауар,
Ақшаның тағы да бір ерекше қасиеті құнның сақталуын
Ақшаның мәнін көрсетуші оның атқарымы болып есептеледі. Экономиканың
Ақша кұнды өлшеуші ретінде.
Ақша, айналым кұралы ретінде.
Ақша төлем құралы ретінде.
Ақша корлану кұралы ретінде.
Дүниежүзілік ақша атқарымы ретінде.
Ақша құн өлшемі ретінде.
Ақшаның бұл атқарымы оның көлемі мен тауардың өзіндік
Тауар өндіруші осы тауарды шығару үшін 10 сағат
Ақша айналыс құралы ретінде.
Ақша айналыс кұралы кызметінде тауарларды өткізудегі делдал
Тауарлар бір қолдан екінші колға ауыса отырып, өзінің
Тауар айналысы кезінде, акша делдал ролін атқарады, ал
Өзінің құнын өткізгеннен кейін, айналыстан кететін тауарларға қарағанда,
Біздерге ақша айналыс кұралы крызметін негізінен мемлекеттік, оперативтік,
Айналыс құралы ретінде ақша қызметтерінің ерекшеліктері мыналар:
Тауар мен ақшаның қарама-қарсы қозғалысы;
Оны идеалды ақшалар емес, накты ақшалар орындайды;
Ақшаның бұл қызметінде тауарларды айырбастау өте тез орындалатын
Ақша айналыс құралы кызметін атқаратын болғандықтан, айналыс қажеттілігі
Егер акцианың
Ақша төлем құралы ретінде.
Тауар айналысы ақша қозғалысымен байланысты. Бірақ ақша қозғалысы
Егер тауар мен ақшның қарама-қарсы қозғалысы
Ақшалар төлем құралы ретінде тек қана тауар айналысына
тауарларды және
міндеттемелер;
чек акрі төлеуге байланысты міндеттемелер;
мемлекетке к,атысты к,аржылык, міндеттемелер;
банктік қарыз, мемлекеттік
борыштық міндеттеме;
сақтандыру міндеттемелер;
әкімшілік-сот сипатындағы міндеттемелер және басқалары.
Ақша төлем
айырмашылықтары бар. Бұл кызметте ақшалар делдал болып табылмайды,
Төлем құралы ретіндегі ақшаның қызметі оның бұдан бұрын
Ақшаның төлем құралы кызметін атқаруына байланысты ақша айналысы
Ақша — қорлану және қазына жинау құралы ретінде.
Ақшаның төлем және айналыс құралы қызметтері
Капиталистік қоғамдық формацияға дейінгілер үшін байлықты — таза
Әрбір тауар тек қана жекелеген қажеттілікті анықтайды және
Металл ақшалар айналысы тұсында ақша жинау кызметі айналыстағы
Несиелік және қағаз ақшалар қазына жинау құралы кызметін
Тауар өндіріс жағдайында қорлану екі формада жүреді:
кәсіпорындар мен ұйымдардың есеп айырысу және депозиттік шоттарындағы
банктердегі салымдар, мемлекеттік облигациялар.
Несиелік механизмнің арқасында кәсіпорындар
Дүниежүзілік ақша қызметі.
Тауар шаруашылығының кеңеюі, шаруашылық байланыстардың интернационалдануы, дүниежүзілік нарықтың
Бұл кызметті бастапқыда толық бағалы ақшалар (алтын), ал
Егер де елдің ішінде ақша ұлттық ақша бірліктері
Бірақ алтын айналасы тұсында да ағымдық халықаралық есеп
Бреттон-Вудстағы {1944 жылы) мемлекетаралық келісімге келу, доллар мен
Демек, дүниежүзілік ақшалардың дамуы ұлттық ақшалардың металл ақшадан
Қазіргі уақытта дүниежүзілік несиелік ақшалардың жобалары жасалуда, бірақ
1.1. Несие ақшалары және олардың түрлері.
Несие ақшалары – сатып алушының қарызды қайтаруда пайдаланатын
Несие ақшалары да қағаздан жасалады, бірақ оларды, әдетте,
Банктің кассасынан қолма – қол ақша беру мен
Несие ақшалары өте ерте заманнан пайдаланып келеді. Мысалы,
Қазіргі несие ақшаларының эволциясы: вексель, банкнота, чек, несие
Вексель ХІІ ғ. Италияда алғашқыда халықаралық сауда, кейін
Сатып алушы кәсіпорының жабдықтаушы кәсіпорынға сатып алған тауар
Аударым векселін көптеген субъектілер пайдалануы мүмкін: вексель беруші,
Вексель бойынша төлем авальмен қамтамасыз етілуі мүмкін. Онда
Несие ақшаларының келесі түрі – банкнота. Ол ХYІІ
Банкнотаның негізгі коммерциялық вексель болғанымен онда өзгешеліктері бар.
вексель бойынша несие беруші сатушы немесе кәсіпкер, ал
вексельді айналысқа жеке кәсіпкер
Банкте сақталған бүкіл өнеркәсіп иелерінің қаржы қоры банкнотаның
Вексель мерзімді төлем міндеттемесі, ал банкнота мерзімі шектелмеген
Несие ақшаларының келесі түрі чек. Чек банкке ақша
Чек, біріншіден, банктегі ағымдағы шоттан қолма қол ақша
Чектің белгілі бір формасы болады, яғни ол кітапша
Ақша айналысы заңы
Ақша айналысы заңы – құн заңының айналыс аясындағы
Ақша айналысы заңының мәні – ақшаның айналыс құралы
Ақша тек айналыс құралы ғана емес, сонымен бірге
Онда:
А мөлш. – айналыс құралы және төлем құралы
Стб – сатылуға тиіс тауарлар бағасының сомасы;
Стбн – несиеге сатылған тауарлар бағатының сомасы;
Ст – қарыз және басқа міндеттемелер бойынша
Сө - өзара өтелетін талаптар мен міндеттемелердің
Ақ – ақша қоры;
Ажылд. – айналыс құралы және төлем құралы қызметіндегі
Осы теңдіктегі ел экономикасында сатылған тауарлардың бағасынан айналыста
Айналысқа қажетті ақша мөлшері өндірістің даму жағдайларына әсер
Ақша айналымының екі жағының бірлігі, олардың бір формасының
Банкноталар мен қағаз ақшалар айналымы жүйесі, оның сипаттамасы
Қазіргі жағдайда бұрын қалыптасқан ақша жүйесінің мазмұны біраз
Қазіргі қағаз – несие ақшалары жүйесіне тән өзгерістер
алтынның мемлекеттің ішкі және сыртқы ақша айналымынан шығып,
банктердің несиелік операцияларының негізін қолма қол ақша және
қолма – қол ақшасыз айналымның дамуының нәтижесінде қолма
мемлекет тарпынан ақша – несиелік реттеу механизмін құру
Қазақстан Республикасында қолма қол ақша шығарумен оны айналысқа
Ақша айналымын ретттейтін мемлекеттік орган – орталық банк,
Ақша – несиелік реттеуге: реттеу тәсілдері; реттеуші органның
Валюта курсын белгілеу, немесе баға (котировка) тәртібі –
Жалпы айырбасталмайтын несие ақшаларына көшу эмиссиясының біржақты икемденуіне
ІІ тарау. Ақша жүйесі және оның даму кезеңдері
Әрбір мемлекеттің өзіне тән ұлттық ақша жүйесі болады.Ақша
Ақша жүйесінің типі: ақша – ерекше тауар ретінде
Металл ақша айналысы, бұл жүйеде ақша тауары, яғни
Несие ақшалары және қағаз ақша айналысы, бұл жүйеде
Әрбір мемлекетте жалпыға ортақ құн эквиваленті қабылданған металға
Алғашқы капитал жинау кезінде (XVI – XVII ғғ.)
Биметаллизмнің үш түрі болған:
Қатар жүретін валюта жүйесі-онда алтын
Қос валюталы жүйе – онда металдардың санының арақатынасын
“Қосалқы валюта жүйесі”- онда алтын мен күміс монеталар
Биметаллизм жүйесі Батыс Еуропа мемлекеттерінде XVI – XVII
Биметаллизм жүйесі өскелең капиталистік шаруашылықтың талабын қанағаттандыра алмады,
Монометаллизм жүйесі. Капиталистік тауарлы өндірістің қарқынды дамуы тұрақты
Монометаллизм – ол жалпы эквивалент ретінде тек бір
Патшалық Ресейде күміс монометаллизм 1839 – 1843 жж.
Алғашқыда алтын монометаллизм ақша жүйесі ретінде ХYІІІ ғ.
Құн белгілерінің алтынға айырбасталу ерекшеліктеріне байланысты алтын монометаллизмнің
Алтын монеталы стандарт оған негізгі төмендегі белгілер тән:
Елдің ішкі айналымында алтын монеталар жүреді не ол
Алтын монеталарды еркін соғу рұқсат етілген;
Айналымдағы несие ақшалары ( банкнота, майда металл монеталар)
Алтынды, шетел валютасы елден еркін алып шығып және
Алтын монеталы стандарт капитализмнің алғашқы сатысы – еркін
Бірінші дүниежүзілік соғыс бюджеттің тапшылығын арттырды. Оны жабу
Алтын құймалы стандарт – оның алтын монеталы стандарттан
Алтын девизді стандарт - ол девиздерге (яғни, белгілі
1929 – 1933 жж. әлемдік экономикалық дағдарыс нәтижесінде
2.1. Ақша айналысын басқару.
Ұлттық банк – заңды төлем құралын, яғни банкноталарды
Ұлттық банк банкноталар мен монеталардың қажетті мөлшерін анықтайды,
Валютаны өзгертуге тек қана Қазақстан Республикасының Парламентінің құқы
Ұлттық банк Қазақстан Республикасының валютасын шетел мемлекеттерінің ақша
Қолма – қол ақшаның айналымы, олардың банкінің кассасына
Қазақстан Республикасында өз күштерін енгізумен байланысты ақша банкноталарын
Эмиссия – бұл мемлекеттің банкноталардың, монеталардың, бағалы қағаздардың
Қолма – қол ақша түріндегі эмиссия – айналысқа
Қазақстандағы теңгенің көп мқлшерде эмиссиялануының негізгі себептерінің бірі
Бірақ 1995 жылдан бастап жағдай жақсара бастады, бұл
Депозиттік банктердің эмиссиясы депозиттік қарыздық операциялардың процесінде іске
Депозиттік банктердің эмиссиясын реттеу Ұлттық банктің ақша бағасы
Ақша бағасы – бұл Ұлттық банк шығаратын ақшалары.
2.2 Металл ақша айналысы
Ақша өзінің материалдық – заттық құрылымы металл ақшалар
Металл ақшаның алғашқы түрі – құйма металл, оның
Біртіндеп металл ақшаның түрі де, салмағы да өзгереді.
Қоғамдық еңбек бөлінісі дамуының жоғары сатысында металдан монета
Металл ақшалар толық құнды және толық құны жоқ
Ақша айналысында майда ақшаның үлес салмағы аз. Дегенмен
ХХ ғ. 70 – жылдары алтынға деноминация жүргізілді.
орындамайды. Алтын мемлекеттің ішкі айналымынан да, әлемдік нарықтын
Қарыз ақшалар. Олардың айналыс заңдылықтары. Металл ақша айналысының
Біріншіден, ақша құн өлшемі қызметін қолдағы алтын ақша
Екіншіден, ақша айналыс құралы ретінде өз қызметін шапшаң,
Бұл мүмкіндіктің іс – жүзіне айналу біраз себептерді
Монетаның табиғи ысылып тозуынан оның толық құны жойылып,
Мемлекеттің және жеке адамдардың – жасанды ақша жасаушылардың
2.3 Экономикасы дамыған елдердің ақша жүйесі
Экономикасы дамыған елдердің осы заманғы ақша жүйесі алтын
Сонымен қатар, әрбір дамыған елдің осы заманғы ақша
АҚШ – тың ақша жүйесі. АҚШ – тың
«Еуро» еуропалық валюта зонасы. Бүгінгі таңда Еуропалық
Ресейдің ақша жүйесі. 1995 жылдың 12 сәуірінде қабылданған
Ақша айналымын ұйымдастырумен байланысты шығындарды кеміту мақсатында 1998
III тарау. Қазақстан Республикасының ақша жүйес
Қазақстандағы ақша реформалары.
Қазақстан Республикасында 1993 жылы ақша реформасын жүргізудің негізгі
1991 ж. қаңтарындағы КСРО Мемлекетптік банкінің 1961 ж.
1992 ж қаңтарында Ресей КСРО Мемлекеттік банкін Ресейді
1992 ж. шілдесінде Ресей Орталық банкі егемен мемлекеттерге
Жас тәуелсіз мемлекеттердің директивалық экономика үлгісінен нарықтық үлгіге
1993 ж. мамырында Қырғызстан, тамызында Грузия өз ұлттық
1993ж. 15 мамырында Минскіде рубль зонасында қалған мемлекеттер
ТМД елдерінің іс-әрекетіндегі ашықтық, айқындылық болуы. Бұл
Бұл міндеттемелерді орындау-айналыстан шығарылған банкноталарды кеңестік ақшаны пайдаланылатын
Сол кезде аймағында қалған мемлекеттер жаңа типті рубльдік
Сол кезде рубль зонасында үш мемлекет - Ресей,
1993ж. 23 шілдесінде Ресей Банкісі 1961-1991 жж. шығарылған
Сөйтіп, 1992-1993 жж. Егемен елдердің бірсыпырасы өз ұлттық
1992 жылдың бірінші жартысында Қазақстан Республикасының Президенті, үкіметі,
1993 ж. 12 қарашасында Қазақстан Республикасының Президенті
1993 ж. 15 қарашада
1993 ж. 18
Қазақстан Республикасының жасы 16-ден асқан барлық азаматтары 100
Қазақстан Республикасының Ұ лттық банкі теңгенің валюталық курсын
Сөйтіп, 1993 ж. 15 қарашада Қазақстан тарихында алғашкы
Халықаралық валюта қоры ҚР-да ұлттық валюта енгізу акциясын
Айналымға теңгені инфляцияның қарқындауы және бұрынғы одақтас республикалардың
1995 ж. орта кезінде Ұлттық банк пен Қаржы
1997 ж. Оңтүстік-Шығыс Азиядағы дағдарыстың күшеюі, әлемдік бағалардың
1999 ж. сәуірінен ҚР үкіметі теңгенің еркін өзгермелі
ҚР-ның төңірегіндегі елдерде - біздің негізгі сауда әріптесімізде
... Біз Ресейден әкелінетін кейбір импорттың тауарларға салынатын
Міне осы тұрғыдан
Сонымен, ҚР теңгесі міне 11 жылдан астам уақыт
Қорытынды
Ақша айналымы дегеніміз – ақшаның бір заңды немесе
Ақша айналымы төлем айналымының бір белгісі болып табылады.
Ақша айналымының құрылысы бірнеше белгілермен сипатталады, оның ішінде
Ақшаның есеп айырысудағы айналымы – бұл айналым тауар
Ақшаның несиелік айналымы – бұл айналым несие беру
Ақшаның қаржылық айналымы – бұл айналым шаруашылықтың қаржылық
Ұлттық банк 2006 жылы Қазақстанның төлем жүйелерін ғылыми
Халықаралық қаржы ұйымдарымен және шетелдік орталық банктермен өзара
жөніндегі комитеттің өкілдері қатысты. Осындай кездесулер өткізудің мақсаты
Қазіргі замандағы қоғамда ақша өте үлкен және алуан
Мемлекеттер экономикасын ақшалай – кредиттік реттеудегі ақшаның рөлі
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
Ғ.С.Сейтқасымов.
“Ақша, несие, банктер”, – Алматы: Экономика, 2001 ж
Көшенова.Б.
“Ақша, несие, банктер”, – Алматы, 2001ж.
Мақыш.С.Б.
“Коммерциялық банктер операциялары”, – Алматы: 2004ж.
Мақыш.С.Б.
“Ақша айналысы және несие”, – Алматы: 2004ж.
Ысқақова. З.Д.
“Банк ісі”, – Қарағанды, 2005 ж.
Ысқақова. З.Д.
“Бағалы қағаздар нарығы”, – Қарағанды, 1998 ж.
Актенов.Н.Г., Пессель.М.А
“Денежное обращение” кредит и банк, 1995 ж.
Я. А. Дободиной
“ Денежное обращение” финансы. ЮНИТИ, 1999 ж
В. Колесинкова
“ Банковское дело ”, “ финансы и статистика
И. И. Повлов
“ Денги, кредит, банк”, - Алматы, Казакхстан, 1994
Г. С. Сейітқасымов
“ Денги, кредит, банк ”, – Алматы, Экономика,
Ілиясов Қ., Құлпыбаев “ Қаржы ”, – Алматы,
13. В. Д. Мелинков “ Основа финансов
14. С. С. Сахариев
“ финансы ”, – Алматы, юредическая литература, 2004
15. Романовский. “ финансы ”, учебник для
28

Ұқсас жұмыстар

Дүниежүзілік ақша қызметі

Ақша өндіріс элементінің дамытудың теориялық және практикалық негіздері, Қазақстан Республикасында қазіргі ақша айналымын тұрақтандыру мәселелері

Ақша теориясы туралы ақпарат

Толыққұнды емес ақша - сатып алушылық құны ақша қатынастарының тасымалдаушысы ретіндегі тауар құнынан асатын ақша

Ақша нарығы туралы

Ақшаның атқаратын қызметтерi және олардың қазiргi жағдайдағы дамуы

Ақшаның маңызы мен қажеттілігі, шығуы

Айналыс құралы

Қағаз ақшалар - нағыз ақшалардың өкілдері