Ақша сұранысының икемділігі
ЖОСПАР
Кіріспе 3
І Тарау. Ақша сұранысы: теория 5
1.1 Келiсiмдер жөнiндегi сұраныс 9
1.2 Ақша сұранысының икемділігі 12
1.3 Монетарлық жиынтық құрауыштары 13
1.4 Ақша қаржы жаңалығы 15
2-тарау. Ақша-тауардың жалпы эквиваленті 18
3-тарау. 1993 жылғы Қазақстан Республикасындағы ақша реформасы 21
Қорытынды 28
Пайдаланылған әдебиеттер 31
Кіріспе
Ақша адамдарға ежелден таныс.
Қоғамдық дамудың алғашқы қауымдық
Бірақ кез келген зат тауар
І Тарау. Ақша сұранысы: теория
Ақша - төлем немесе халықаралық
Ақша сұраныспен талқылағанда біз
Нақты ақша сұранысы баға
Атаулы ақша сұранысы баға деңгейімен
Өзгерістер байқалмаған жағдайды төмендегіше
Жинақталған тәжірибеге сүйене отырып,
Теориялық тұрғыдан алғанда, ақша
Ақша сұранысын айқындайтын негізгі
Сөйтіп, төмендегі үш теория
Келісімдер мотиві, мұнда ақша
Сақтық аргументі: ақша сұранысы
Жалдаптық дәлел: жеке адамдар
Келісімдер мен сақтық дәлел туралы сөз болғанда,
Ақша сұранысын талқылағанда 2
монетарлық;
кейнстік.
Классиктер ақша сұранысын мына
М – айналымдағы ақша көлемі;
V – ақша айналымының жылдамдығы;
P – баға деңгейі;
Y - өнім шығару көлемі.
Сандық теория тұрғысынан ақшаға
Мәміле жасау үшін керекті ақша
тауар жиынының көлемі;
баға,
жиынтық табыс;
ақша айналымының жылдамдығына тәуелді болады.
Бірақ басты фактор табыс
Бұл жерде - ақшаға
- жиынтық табыс.
Сұраныстың 2-мотиві сақтық мотиві
- сақтық мотиві бойынша ақша
Бұл 2 сұраныс пайыз мөлшерлемесіне
Дж. Кейнс ақша сақтаудағы үшінші
Жалдаптық сұраныс кезінде ақша
34-сурет. Ақша сұранысы
а – трансакциялық, ә - жалдаптық, б
Классиқалық және кейнстiк тұжырым ақша сұранысында келесi факторларды
- табыс көлемi Ү;
- пайыз мөлшерлемесi i.
Классикалық теория ақша сұранысын табыспен, ал кейнстiк керiсiнше
Инфляция факторын жою үшiн ақшаға нақты сұраныс көрсеткiшiн
34 (б)-суретiнде жалпы ақшаға сұраныс қисығы трансакциондық және
Мұқтаждықты қанағаттандыратын ақша басқаға да пайдасын тигiзедi. Адамдардың
Ақша басқа активтерге қарағанда аз пайыз түсiредi: доллар
Бұл тұстағы ақша құны басқа активтерден түскен табыс
1.1 Келiсiмдер жөнiндегi сұраныс
Келiсiмдер жөнiндегi сұраныс қашанда ақшаның тауар және қызметке
Келiсiмдер жөнiндегi сұранысты қарастыра отырып, бiз пайыз мөлшерлемесiнiң
35-сурет.
Мұны ақшадан түскен табыс деймiз. Келiсiм арқылы қанша
Ай сайынғы қолда бар ақша сомасының шегерiлгендегi сомасына
36- сурет.
Кассаны үйлесімді реттеу - орынды
36-суреттен екi маңызды мәселе туындап отыр. Бiрiншiден, делдалдық
Табыстың өсуiмен алғанда, 36-суреттен көрiнiп тұрғандай пайдасы аз.
(1) формуласы бойынша (оны дамытқан Фильям Пауман
(1)
Теңдеу келісімдердің ақша сұранысы
1.2 Ақша сұранысының икемділігі
Теңдеуде табыстың өсуіне қарай ақша сұранысы пропорционалды
Табыс икемдiлiгi ақша сұранысының пайыздық өзгеруiн өлшейдi. Ондағы
Табыс артқан кезде адам қолдағы бiр долларын жұмсаған
Бұдан пайыздық икемдiлiк:
Бұл өз кезегiнде келiсiмдердiң төменгi құны — делдалдық
"Делдалдық құны" (tc - кассадан алу құны) уақытқа
1.3 Монетарлық жиынтық құрауыштары
Төмеңде монетарлық жиынтық құрауыштары қысқаша түрде берiлген.
1. Валюта ақшадан және айналымдағы банкноттардан тұрады.
2. Сұраныстағы депозиттер - коммерциялық банктердегi пайызсыз тексерiлетiн
3. Саяхатшылардың чегi банкте емес, мекемеде шығарылады.
4. Басқа тексерiлетiн депозиттер - пайызды тексеретiн есептер,
М1 = (1) + (2) + (3)
5. Тез арадағы қайта сатып алуға келiсiмдер. Банк
6. Жедел жұмсалатын еуродолларлар, пайыз төлейтiн, келесi күнi
7. Ақша нарығындағы жалпы қор акциялары. Жалпы пайыздық
8. Ақша нарығындағы депозит есептерi МММF 25 банктерi
9. Сақтық кассасындағы депозиттер. Банктегi және басқа да
10. Аз мерзiмдi депозиттер. Пайыздық депозиттердiң белгiлi
М2 = М1 + (5) + (6) +
11. Үзақ мерзiмдегi депозиттер деп бағасы 100000 доллардан
12. Қайта сату келiсiмi - төмендегi үнемдеу мекемелерi
МЗ = М2 + (11) + (12) +
13. Басқа да еуродоллар депозиттерi - ұзақ мерзiмдегi
14. Сақтаулы облигациялар - АҚШ үкiметiнiң ақша салатын
15. Банктiң акцептерi - ерекше соманы, банк облигациясын
16. Коммерциялық iс-қағаздар бiрлестiктердiң қысқа мерзiмдi пассивтерi.
17. Қысқа мерзiмдi қазыналық бағалы қағаздар - АҚШ-та
L – М3 + (13) + (14) +
1.4 Ақша қаржы жаңалығы
Ақша ұсынысы анықтамасындағы өзгерiстердiң себебiн қысқаша түсiндiруге болады.
Ақша жүйесiндегi жаңалық жалпы банктегi активтердiң табиғатын өзгерттi.
Ақша - кең қолданылатын төлем құралы. Қазiргi экономиканы
Ақша айырбас құралы бола тұра, айырбастағы қажеттiлiктiң екi
Әдетте ақшаның төрт түрлi қызметi бар. Халықаралық есеп
Баға қоры дегенiмiз - уақыттан тыс бағадан құралған
Ақшаның есеп бiрлiгiнде баға тағайындалып, есеп кiтапшасына жазылады.
Қоғамдық еңбек бөлiнiсiнiң одан әрi дамуы адамдардың қолөнер
Сөйтiп, тауар өндiрiсiнiң өсуi, айырбастың жиiлiгi мен жүйелiлiгi
4 қап астық
1 б алта
1 құмыра
және т.б.
Жалпыға ортақ эквивалент ролiн атқаратын тауар үшiн әр
Қорыта айтқанда, өндiргiш күштерiнiң жетiлуi айырбас процесiн үздiксiз
Уақыт өте келе және тауар өндiрiсiнiң өрiстеуi айырбасты
1 қой
4 қап астық
1 балта
1 құмыра
және т. б.
Сөйтiп, ақша пайда болды. Ақша деген тауардың жалпы
2-тарау. Ақша-тауардың жалпы эквиваленті
Ақша кез келген тауар құнын бiлдiретiн ерекше тауар
Бiрiншiден, тек ақшаға айырбастау арқылы ғана тауарлар коғамдық
Екiншiден, әр адамның еңбектегi, яғни қоғамдық өнiмдегi үлесiн
Үшiншiден, айырбас процесiнде ақшаның делдалдық етуiмен тауардың iшкi
Тауарлар дүниесiнiң тауар және ақша болып екiге бөлiнуi
Сатылған құн ендi ақша түрiнде тауар өндiрушiнiң қолына
Қорыта айтқанда, құнның ақшалай формасының пайда болуы, яғни
Тауар өндiрiсiнiң тарихи даму барысында ақшаның ролiн әр
ролiн жылкы, өгiз
Қазiргi кезде көп қолданылып жүрген "капитал" деген сөздiң
Кейiнiрек қолөнер кәсiбi дами бастаған кезде әр түрлi
халықтардың айырбасқа қолданған алғашқы тауары сирек кездесетiн аңдардың
Солтүстiк Америкада жүрген. Сондай-ақ терi ақшаларын
Моңғолияда және Тибет пен Памир тауларының етегiн мекендеген
Ал теңiздердiң жылы жағалауын мекендеген тайпалар айырбас құралы
каури деп аталатыны. Әшекей ретiнде жiпке тiзғен каури
аңдар мен құстардың бейнесiн салып қолданған.
Қабыршақ ақша материалының ең бiр орнықты формасы болып
Юлий Цезарь патшалығының тұсында ақша ретiнде құлдарды пайдаланған.
Қолөнер кәсiбiнiң жетiлуi ақша эквивалентiн де жетiлдiрдi. Оңай
Сөйтiп, рубльдiң жаңа алтын құрамы рубльмен
3-тарау. 1993 жылғы Қазақстан Республикасындағы ақша реформасы
Қазақстан Республикасында 1993 жылы ақша реформасын жүргiзудiң
1991 ж. қаңтарыңдағы "КСРО Мемлекеттiк банкiнiң 1961 ж.
1992 ж. қаңтарында Ресей КСРО Мемлекеттiк банкiн Ресейдiң
1992 ж. шiлдесiнде Ресей Орталық банкi егемен мемлекеттерге
Жас тәуелсiз мемлекеттердiң директивалық экономика үлгiсiнен нарықтық үлгiге
1993 ж. 15 мамырында Минскiде рубль зонасында қалған
• бiрiншiден, ТМД елдерiнiң
• екiншiден - бұл
Бұл мiндеттемелердi орындау - айналыстан шығарылған банкноталарды кеңестiк
Сол кезде рубль аймағында қалған мемлекеттер жаңа типтi
1993 ж. 23 шiлдесiнде Ресей Банкiсi 1961-1991 жж.
Сөйтiп, 1992-1993 жж. егемен елдердiң бiрсыпырасы өз ұлттық
1992 жылдың бiрiншi жартысында Қазақстан Республикасының Президенті, үкiметi,
1993 ж. 12 қарашасында Қазақстан Республикасының Президенті
1993 ж. 15 қарашада сағат 8-де Қазақстан
1993 ж. 18 қарашадан
қолма-қол ақша, рубльдiк шоттардағы
Қазақстан Республикасының жасы 16-дан асқан барлық азаматтары 100
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкi теңгенiң валюталық курсын
Халықаралық валюта қоры Қазақстанда ұлттық валюта енгiзу ақциясын
Айналымға теңгенi енгiзу инфляцияның қарқындауы және бұрынғы одақтас
1995 ж. орта кезiнде Ұлттық банк пен Қаржы
1997 ж. мемлекеттiң алтын валюта қоры кәсiпорындарды жекеменшiктендiру
1998 ж. Оңтүстiк-Шығыс Азиядағы дағдарыстың күшеюi, әлемдiк бағалардың
1999 ж. сәуiрiнен Қазақстан үқiметi теңгенің еркiн өзгермелi
Қазақстанның төңiрегiндегi елдерде - бiздiң негiзгi сауда әрiптесiмiзде
... Біз Ресейден әкелінетін кейбір импорттық тауарларға өте
Міне, осы тұрғыдан алғанда жағдайдан шығудың бір ғана
Сонымен, Қазақстан теңгесі міне алты жылдан
Қорытынды
Өткен жылдарда ақшаның неше түрлi сипаттамасы болғаны,
Ақшаның келiсiмдiлiк және сақтық сұраныстары ақшаның айырбас құралы
Адамның ауқаттылығы - оның әр түрлi активтердi иемденуiне
Өтiмсiз активтерге қарағанда берiк активтер табысты аз бередi.
Ақша иемденудiң пайдасы мен қауiптiлiгiн алып қарағанда, сақтық
Сол себептен алыпсатарлық мақсатын көздеген ақша сұранысы жоғарыда
Көптеген адамдар шағын байлығының өзiн қоржындағы активтерiн көбейту
Ақша басқа активтерге қарағанда аз пайыз түсiредi: доллар
Сонымен, біз жүргізген теориялық зерттеулер нәтижесінде, ақша
Ақша сұранысы – нақты балансқа
Сонымен қатар, ақша сұранысы теориясына, оның қасиеттері мен
Ақша сұранысы қызықты мәселе, ол өз зерттелуінің жалғасын
Пайдаланылған әдебиеттер
Әубакиров А. Экономика теория негіздері. 1998.
Мақыш С.Б Коммерциялық банктер операциялары – Алматы: Издат.
Ақша, несие, банктері. Оқулық Жалпы редакциясын басқарған Ғ.С.Сейтқасимов
Көшенова Б.А. Ақша. Несие. Банктер. Валюта қатынастары. Оқу
Саниев М.С. Ақша, Несие. Банктер – Алматы: Алматы
2
Дивиденд
Депозиттер бойынша пайыз мөлшерлемесі
Бағалы қағаздар бағамы =
і
0
(а)
і
0
(ә)
М
і
0
(б)
М
і1 0
0
1
%
0
%
1
(а)
(ә)
і
tc
0
n*
МС
МВ
Е
Шектеулі құн (ШҚ)
Шектеулі пайда (ШП)
Ақша тауардың жалпы эквиваленті
Ақша нарығы жайлы
Сұраныс пен ұсыныс жайлы мәлімет
Сұраныс пен ұсыныс теориясының негіздері
Пайдалылықтың сандық теориясы және реттік теориясы
Ақша ұсынысының үрдісі
Ақша - несие саясатыі
Ұсыныс және оның факторлары
Сұраным мен ұсыным заңы
Экономиканы мемлекеттік реттеу: маңызы мен бағыттары