Құқықтық мемлекет белгілері
Тақырыбы: Құқықтық мемлекеттің басты белгілері.
Жоспар
Кіріспе
І Тарау Қазақстан мемлекеті және оның құрылысы.
Қазақстанда құқықтық мемлекеттің қалыптасуы.
Қазақстан — біртұтас (унитарлы) мемлекет.
ІІ Тарау Құқықтық мемлекет белгілері.
Қазақстандағы заң шығарушы билік.
Қазақстандағы атқару билігі.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
1991 жылдың желтоқсанында он бес одақтас республикадан құрылған
Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы да өзін дербес мемлекет
1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесі
1993 жылы 28 ақпанда Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесі
І Тарау Қазақстан мемлекеті және оның құрылысы.
1.1 Қазақстанда құқықтық мемлекеттің қалыптасуы.
Қазақстан Республикасьшың Конституциясы — демократиялық өркениетті даму жолына
Конституцияны Қазақстанның халқы қабылдады. Онда халықтың еркі білдірілген.
Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы халық деген ұғымға
Екіншіден, көп ұлтты қоғамның жағдайында халық деген ұғымға
Сонымен халықтың Қазақстан Реепубликасының Конституциясын жасаушы
білдіреді. Сондықтан да Қазақстан Республикасының 1995
жылғы Конституциясы: "Біз... Қазақстан халқы... осы Конституцияны қабылдаймыз."
өзгерістердің жобасын Президент Парламенттің қарауына
тапсыра алады. Ал ондай жағдайда халық қалыс қалмайды.
қабылдайды.
Қазақстан халқы Конституцияны қабылдаған бірден-бір субъекті болғандығынан оның
Конституцияның тағы бір маңызды ерекшелігі — ол, бір
барлық азаматтар, олардың бірлестіктері Конституция
қағидаларын сақтауға тиіс.
Конституцияда оның ережелері, нормалар тікелей қолданылады деген нұсқау
Қазақстан Республикасы Конституциясында мемлекет жан-жақты қарастырылады. Конституцияның І-бабында
Қазақстан- демократиялық мемлекет. Қазақстанның демократиялық мемлекет ретінде сипаттамасы
Қазақстан мемлекетінің демократиялылығы мынадан да көрінеді: Конституция азаматтардың
Қазақстан мемлекетінің демократиялылығы референдум өткізудің демократиялық тәсілдерінен де
білдіруге ықтиярлылығы: 2) азаматтардың референдумға жасырын дауыс беру
зандарды қабылдау, оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы
Қазақстан Республикасының демократизмі азаматтардың, олардың бірлестіктерінің мемлекеттік оргаңдардың
Саяси режим дегеніміз қоғамдағы саяси билікті жүзеге асыру
Тежемелік және тепе-теңдік жүйесі мемлекет органдарының өз өкілдерін
Мемлекет демократизмінің негізгі бір көрінісі ұлттық және халықтық
Алайда Қазақстаңда көптеген басқа ұлттардың өкілдері тұратыны белгілі.
Ұлттық егемендіктің рухани салада ерекще маңызы бар. Көп
Қазақстанда тұратын ұлттық топтардың ұлттық байырғылығын қолдап отыру
"Қазақ ұлтының, Қазақстанда тұратын басқа да ұлттардың байырғы
Қазіргі Қазақстан жағдайында тіл туралы мәселе төтенше маңызды
Мемлекет егемендігінің елеулі бір белгісі мемлекеттік биліктің жоғарылық
Қазақстан — біртұтас (унитарлы) мемлекет.
Егемендіктің бір белгісі мемлекеттік биліктің біртұтастығы болып табылады.
Парламенттік Үкіметке және сот органдарына дербес өкілдіктердің берілуі
Қазақстанда құқықтық мемлекеттің құрылуы. Құқықтық мемлекет ұзақ тарихи
Құқықтық мемлекеттің бірінші көрсеткіші — заңның жоғары тұратындығы,
шығарушы органды осы жағдайға қарай нұсқайды. Конституцияға сәйкес
субъектілігіне, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына ... мемлекеттік органдар
шығаруға" т.б. хақылы.
Заң шығару өкілдіктерінің Президентке берілуі, сөйтіп
ол заңдық күші бар жарлықтар шығаруы мүмкін. Белгілі
бір жағдайларда халық конституциялық және жай заңдық күші
Заң қабылдау Құқығы бар субъектілер шеңберінің кеңеюі мемлекеттің
Құқықтық мемлекеттің тағы бір маңызды принципі — барлық
Барлық жағдайларғада зандарды жүзеге асыру мемлекетке, оның органдарына
"Құқықтық мемлекет" дегеніміз құқық қалыптасып, көптеген заңдар қабылданъш
Лауазымды тұлғалар, мемлекеттік органдар, әсіресе тұтас алғанда мемлекетте
Құқықтық мемлекеттің маңызды бір белгісі— азаматтардың заңдарды мүлтіксіз
Азаматтардың заң ережелерін орындауының таш бір> маңыздьг шарты
Заң талаптарын сақтай отырып, азаматтар, әлбетте, өздерінің мемлекет
жауапты болмай, азаматтар алдында мемлекет те жауапты болуға
бостандықтар заң жүзінде баянды етілетін табиғи құқықтар мен
әлеуметтік жікке, ұлттық топқа бөлмей, бүкіл қоғамға қызмет
мемлекеттің негізгі белгілерінің бірі. Ол жайында Конституцияның 1-бабында
бостандықтары".
Біріншіден, азаматтардың Конституцияда баянды етілген құқықтары мен бостандықтары
Екіншіден, құқықтық, мемлекетің аса маңызды белгісі — азаматтардың
Құқықтық мемлекеттің маңызды бір белгісі — Конституцияда соттардың
Мемлекет — дамыған ұлттық құқықтық жүйенің болуы, тек
Қазақстан Республикасында әлеуметтік мемлекет құрылуда. "Әлеуметтік мемлекет" деген
Кез келген мемлекеттің аумағы белгілі бір құрамдас бөліктерге
Мемлекеттер өздерінің құрылымы жағынан біртұтас унитарлық және федеративтік
Біртұтас мемлекеттер, әдетте, тек әкімшілік-аумақтық
бірліктерге ғана бөлінеді. Қазақстан Республикасы да әкімшілік-аумақтық бірліктерден
Қазақстан КСРО құрамында болған кезде оның мемлекетгік құрылым
Конституцияда белгіленген мемлекеттің біртұтастығын, Республиканы басқару нысанын өзгертуге
ІІ Тарау Құқықтық мемлекет белгілері.
2.1 Қазақстандағы заң шығарушы билік.
Қазақстанда президенітік лауазым КСРО- ның ыдырауы қарсаңында енгізілді.
Тәуелсіз Қазақстан мемлекеті құрылған кезден бастап Президент меклекет
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясы елімізді президенттік басқару
Жоғарыда айтылғандай, біздің республикада мемлекеттік билік заң шығарушы,
Егер Парламент қалыпты жұмыс істей алмайтын болса немесе
Президент Парларенттің келісімімен премьер-министрді және Республиканың Ұлттық Банкінің
Президенттің халықаралық келіссөздер жүргізетін және Халықаралық, шарттарға қол
Президент атқарушы билік тармағына: үкіметке, жергілікті атқару органдарына
- премьер-министр лауазымына адам ұсынады;
-үкіметтің құрылымын анықтайды;
министрлерді қызметке тағайындайды және қызметтен босатады;
-министрліктерді, мемлекеттік комитеттерді құрады және таратады;
- үкімет мүшелерінің антьщ қабылдайды;
-үкіметтің ерекше маңызды мәселелер жөніндегі отырыстарына төрағалық етеді;
- Мәжіліске заң жобаларын енгізу жөнінде үкіметке тапсырма
-Үкімет шешімдерінің күшін жояды немесе тоқтата тұрады.
Президент жергілікті атқарушы органдардың жұмысына да басшылық етеді.
Президенттің сот билігіңе де қатысы бар: ол Жоғары
Президенттің басқа да өқілеттіктері болады. Солардың бірі —
тікелей қатысуының бір түрі. 1995 жылы Президенттің бастамасымен
Өзінің өкілеттігін орындау үшін Президент жарлықтар мен бұйрықтар»
Көріп отырғанымыздай Президент жауапты жұмыстар атқарады. Ол —
Кез келген демократиялық мемлекетте Парламенті болады. Ол біздің
Сенат екі түрлі жолмен жасақталады: 1) депутаттардың бір
Мәжіліс 77 депутаттан тұрады. 67 депутат бір мандатты
Қазақстан Республикасының Парламенті депутатының өкілеттігі. Депутат Парламент сессиясында
Депутат Парламенттің және оның өзі құрамына сайланған органдарының
хақысы жоқ. Депутат кез келген мәселелер мен ұсыныстарды
Депутаттық сұрау салу депутаттың мемлекеттік органның лауазымды тұлғасына
немесе өзінің көзқарасын баяндауын ресми түрде сұраған талабы
Лауазымды тұлға сұрауға жауапты Парламенттің немесе Палатаның пленарлық
Депутаттар Парламентте мынадай бірлестіктер құруға құқылы: 1) фракция:—
Депутат өз жүмысында ешкімге де тәуелді емес. Депутаттық
Қазақстан Республикасының Конституциясы депутаттың аманатты мандатынан бас тартты.
Депутат халықтың Парламенттегі өкілі ретінде әдептілік нормаларын сақтауға
Депутаттар заңсыз және зорлықты әрекеттер жасауға шақырмауға тиіс;
Парламент өзінің жұмысын сессия тәртібімен жүргізеді. Сессия біріккен
Мәжіліс пен Сенаттың бірлескен отырысында неғұрлым маңызды мәселелер
Мәжіліс пен Сенаттың бірлескен отырысында республикалық бюджет, оның
Мәжіліс пен Сенаттың бірлескен отырысыннда Презитдентке Парламенттің заң
Мәжіліс пен Сенат бірлескен отырыста басқа да маңызды
Мәжіліс заң жобаларын қарайды. Парламент депуттары мен Үкіметке
Мәжіліс заң жобасын егжей-тегжейлі қарайды. Жобаның әрбір бабы,
Президент заңға қол қоймауы да мүмкін. Бұл вето
Көріп отырғанымыздай, заңдарды қабылдау тәртібі оңай; емес. Олай
Парламент жұмысы демократиялық негізде жүргізіледі. Заң жобаларын әзірлеуге
Мәжіліс пен Сенат өз қызметтерінің мәселелері бойынша үкімет
ІІ Тарау Құқықтық мемлекет белгілері.
Қазақстандағы заң шығарушы билік.
Үкімет атқарушы биліктің жоғары органы болып табылады. Ол
Атқарушы биліктің жоғары органы ретінде Үкіметке кең өкілеттіктер
Экономика саласында Үкімет мемлекеттік әлеуметтік-
экономикалық саясаттың негізгі бағыттарын, оны жүзеге асырудың стратегиялық
Әлеуметтік салада Үкімет еңбекке ақы төлеудің, азаматтардың әлеуметтік
Үкімет құқықтық реформаны жүзеге асыруды, азаматтардың құқықтары мен
Ғылым, техника, білім және мәдениет саласында Үкімет ғылыми-техникалық
Әкімшілік-саяси басқару саласында Үкімет консультативтік-кеңесшілік органдарды құрады және
Зандылық пен құқықтық төртіпті нығайту саласында Үкімет құқықтық
республиканың қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетін, аумақтық тұтастық пен
Сыртқы саясат саласында Үкімет келіссөздер жүргізу және үкіметаралық
Қазақстан Республикасының Үкіметі, біріншіден, Парламент пен Президент жүзеге
Үкіметте заң шығарушылық бастама құқығы болады. Ол өзінің
Үкіметтің Парламенггке енгізетін заң жобалары міндетті түрде үкіметтің
Үкімет заң жобаларын Мәжіліске өздігінен ғана ұсынбайды, Парламент
Үкіметті Премьер-Министр басқарады, оның өкілеттіктері Конституцияда жөне "Үкімет
— Үкіметтің жұмысын басқарады жөне өзінің орынбасарлары мен
Президентпен, Парламентпен, Конетитуциялық Кеңеспен, Жоғарғы Сотпен, Бас прокуратурамен,
Үкіметтің өзі де әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық бағдарламалар жасап,
Үкіметтің Парламентпен қатынасы. Үкіметтің: заң шығару жөнінде бастама
Үкіметтің министрліктермен және баеқа да орталық атқарушы органдармен
Үкімет миңистрліктердің, үкіметке кірмейтін орталық атқарушы оргаңдардың актілернің
Министрліктерден және үкіметке кірмейтін орталық атқарушы органдардан басқа
Үкіметтің жергілікті-органдармен: аудандық, қалалық және облыстық әкімияттармен белгілі
Конституцияға сәйкес Үкімет өкілеттігінің бірі Республиканың сыртқы саясатын
Үкімет өз қарауына жататын мәселелер бойынша келіссөздер жүргізу
Қазақстан Республикасының сот бөлігі
Сот бил ігі мемлекетгік биліктің дербес тармағы болып
Сонымен Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес, сот азаматтардың құқықтарын,
Конституцияда әрбір адамның құқықтары мен бостандықтары сот арқылы
Мемлекеттік органдардың құқықтары мен заңды мүдделерін азаматтар, шетелдік
Әрбір азамат өз ана тілін пайдалануға құқылы. Конституциялық
Сот билігі Конституция, заңдар, өзге де нормативтік құқықтық
Сот билігі азаматтық, қылмыстық және сот жүргізудің заңда
Конституция мемлекеттің біріңғай сот жүйесі болуын көздейді. Қазақстан
Конституция қандай атаумен болса да арнаулы және төтенше
Сот төрелігін заңдарға сәйкестеп және заңдардың негізінде тек
өздігінен билеп-төстеуіне, өздігінен жаза қолдануына заңмен тыйым салынад.
Қазақстан Республикасында судьялар Тәуелсіз және ауыстырылмайды. Судьялардың тәуелсіздігі
7. Сот төрелігінің маңызды бір принципі — кісінің
8.Заңсыз тәсілмен алыңған айғақтарға заңның күш бермеуі конституциялық
9. Конституция бойынша қылмыстық заңды ұқсастығына қарай қолдануға
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясында Конституциялық Кеңеске арналған
Конституциялық Кеңес жеті мүшеден тұрады, оның ішіне Төрағасы
Конституциялық Қеңестің төрағасы мең мүшелеурі тағайыңдалғаннан кейін Парламент
Конституциялық Кеңестің төрағасы мен мүщелері мемлекеттің лауазымды тұлғалары
Конституциялық Кеңес мүшелеріңің мөртебе ерекшеліктері: 1. Олар өздерінің
заң бойынша жауапқа тартылады. 3. Конституция Конституциялық Кеңес
жағдайы туралы жыл сайын Парламентке жолдап отыратын арнайы
мүшелерінің бұл жайында пікір айтуға және консультация беруге
тұтқындауға, әкімшілік орыңдарына күштеп әкелуге, оларға сот тәртібімен
Конституциялық Кеңес Төрағасы мен мүшелері мәртебесінің тағы бірі
ешкім де шеттете алмайды.
Конституциялық Кеңес мәселе қарап, сол бойынша шешім қабылдағанда,
Конституциялық Кеңес Төрағасының немесе мүшесінің өкілеттігі мынадай жағдайда
Қанституциялық Кеңестің құзіретіг Конституциялық Қеңесте консуитуциялық бақылаудың екі
Конституциялық Кеңеске енгізуге ұсынылған мәселелердің ерекшелігіне байланысты оның
Бірінші топқа даулы мәселелерді шешу жөніндегі өкілеттік жатады.
Конституциялық Кеңес атап өткен шараларды өткізу
барысында шын мәнінде Конституцияның сайлаудың
немесе басқа заңдылықтардың бұзылғандығы жөніндегі
мәселелерді қарасітырады. Егер жинақталған материалдарда
заңдарды бұзушылық болды деген негіз болса, онда Конституциялық,
Конституциялық Кеңес өкілеттігінің екінші тобына нормативтік актілердің Конституцияға
Конституциялық Кеңес Қазақстан өкілі қол қойған халықаралық шарт
Конституциялық Кеңес өкілеттігінің үшінші тобына жататын жұмыс —
түсініксіздеу нормаларын түсіндіру қажет болады. Оларға
ресми түсінікті тек Конституциялық Кеңес бере алады. Оның
Конституциялық Кеңес өкілеттігінің төртінші тобы. 1. Егер сот
жіберуімен 6айланысты.
Конституциялық Кеңес жыл сайын Парламентке Республикадағы конституциялық
Конституциялық іс-жүргізу. Конституциялық Кеңес сот органы болып есептеледі.
Конституциялық істі жүргізуғе қатысушылардың процес кезіндегі құқықтары бірдей
Конституциялық істі жүргізуге қатысушыліарга міндеттер де жүктеледі. Олар
Конституциялық Кеңес іс жүргізу жөнінде өтініш түскен
біреуінің дауыс беруден қалыс қалуға немесе оған қатынаспауға
Қорытынды шешім нормативтік, нормативтік емес қаулы қорытынды қабылданған
Конституциялық Кеңестің қорытыңды шешімдерінің
белгілі бір заңи салдары бар: 1. Егер заң
сәйкес деп танылмаса, онда оған Президент қол қоймайды.
Егер халықарадық шарттар Конститунияға сөйкес
емес деп-танылса, онда Парламент оны бекіте алмайды,
Конституциялық Кеңестің шешімі дүрые болған жағдай-
да Парламент халықаралық шарттарды бекітеді
Қорытынды.
Мемлекет демократизмінің негізгі бір көрінісі ұлттық және халықтық
Алайда Қазақстаңда көптеген басқа ұлттардың өкілдері тұратыны белгілі.
Ұлттық егемендіктің рухани салада ерекще маңызы бар. Көп
Қазақстанда тұратын ұлттық топтардың ұлттық байырғылығын қолдап отыру
"Қазақ ұлтының, Қазақстанда тұратын басқа да ұлттардың байырғы
Пайдаланылған әдебиеттер
Томин В.Т., Якупов Р. X., Дунин В. А.
Якупов Р. X. Уголовно-процессуальные сроки в досудебных статиях.
Юрвдический энциклопедический словарь. М, 1984. С. 351.
Гуляев Л. П. Процессуальные сроки в стадии возбуждения
Выдрин М. М. Уголовно-процессуальные гарантии в суде. Краснодар,
'Косанов О. Л., НатаровВ. В. Некоторые вопросы регулятивный
Якупов Р.Х. Уголовно-процессуальные сроки в досудебных стадиях. Горький,
Якупов Р. X. Сол шығарма. 16—23-6.
Гуляев А. П. Процесуальные сроки : стадиях возбуждения
Строгович М. С. Курс советско уголовного процесса. М.,
Чельдав М. А. Советский уголовный процес. М., .
Қазақстан мемлекеті мен құқығының негіздері.Атамұра. АЛМАТЫ.
Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы.Жеті Жарғы.Алматы.2001.
Мемлекет және құқық негіздері. Жеті Жарғы.Алматы.2001.
Қазақстан Республикасы мен құқықығының негіздері Алматы.2003
2
Құқықтық мемлекет белгілері
Құқық негіздері. Мемлекеттің түсінігі және белгілері
Мемлекеттің құрылым нысаны
Мемлекет және құқық негіздерінің жалпы түсінігі
Мемлекет зайырлылығының мазмұнын және оның белгілері
Мемлекет және құқық теориясы оқу құралы
Қылмыстық құқықтық қатынастар және қылмыстық жауаптылық
Құқықтық мемлекет туралы
Құқық негіздері пәні, әдістері және жүйесі
Мемлекет жəне құқық теориясының жалпы сипаттамасы