ӨНДІРІС ШЫҒЫНЫ ТЕОРИЯЛАРЫ

ПАЙДА МЕН ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАР ТЕОРИЯЛАРЫ КУРСОВАЯ
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ 3
1. ӨНДІРІС ШЫҒЫНЫ ТЕОРИЯЛАРЫ 4
2. ПАЙДА ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ 11
3. CAJIA АРАЛЫҚ БӘСЕКЕ ТЕОРИЯСЫ, ОРТАША ПАЙДАНЫҢ ЖӘНЕ
4. БӘСЕКЕЛЕСТІК КҮРЕС СИПАТЫ 20
ҚОРЫТЫНДЫ 23
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 24
КІРІСПЕ
1. ӨНДІРІС ШЫҒЫНЫ ТЕОРИЯЛАРЫ
Экономика ғылымындағы әртүрлі мектептің өкілдері (К. Маркс, А.
Өндіріс шығымы өзіне шикізат, материал, жанармай, электроэнергия, тұракты
Батыс елдері ғалым-экономистерінің жасаған өндіріс шығындарының казіргі тұжырымдамасы
«Мәселе мынада: барлық керекті тұтыныстарды кднағатгандыру үшін ресурстар
Батыс мектебі өкілдерініц есептеуінше , өндіріс шығындар екіге
Тұрақты шығындар (ТҒС) — бүл сыртқы өвдіріс факторын
Өзгермелі шығындар (TVC) — бүл ішкі ресурстарды колданумен
Түракты және өзгермелі шығындар сомасы өндірістің жалпы шығынын
ТС = ТҒС + TVC
Жалпы шығындар тауар санымен (Q) орташа шығындардын (AC)
ТС = Q х AC
Тұрақты және өзгермелі шығындардын, ендірісті үлғайткдндағы ара-қатынасы графикалык
Өнімнің бірлігіне карай шығыидары өлшеу үшін орташа шығьшдар
ТС АС = —Q
Орташа өндіріс шығындары қисығы 8-2 суретте бейнеленген. ]
/ / АҮСтбрташа өзгермелі шығындар\\
AFC-орташа тұрақты шығындар
Өндіріс енімі Сурет 8-2. Шығындар кисығы Q
.
Сондай-ақ орташа тұрақты (АҒС) және орташа өзгермелі (AVC)
АҒС =ТҒС Q
AVC =TVC Q
Орташа шығындар ұғымы К.Маркстын «Капиталында» баяндалған. Маркс шығындар
Пайданы көп алу үшін өндіріс көлемін есептеу қажет,
МС =АТС
немесе МС = ТСп - ТСп
Кәсіпкерлік кызметте мынадай міндеттерге жиірек жолығуға болады: өндірісті
Мысал келтірейік. Айталық, 300 мың долл. шығынданғанда 1
Фирманың пайдасы максималды болғавда, өндіріс көлемін анықтау үшін
1. Жалпы өндіріс шығындары (ТС) абсолюттік мөлшері
Pr =TR~TC
2. Шекті шығындар (МС) мен шекті табысты (MR)
Кесте -1.
Вүйым- БағаРІ, Жиын- Жиыы- Пайда Шекті Шекті
дар саны тенге тық шы тык Рг, шығын-
Q түршде ғындар табыс теңге дар МС, MR.
ТС, теңге TR, түрін- теңге теңге
түрінде теңге де түршде түршде
түрінде
1 2 3 4 5 6 "7
/
1 40 15 40 +25 — —
2 30 25 60 +35 10 20
3 25 30 75 +45 5 15
4 20 50 80 30 20 5
5 15 85 75 -10 35 -5
(Шарты: баға мөлшері мен жалпы шығьшдар белгілі, басқа
Қазіргі нарықтык экономикада өндіріс көлемін есептеу шекті табыс
- бухгалтерлік — аналитикалык әдіс, бүл
— графикалык әдіс, теорияда колданылады, практикада
Тауардың екінші бірлігін шығарғанда шекті шығындар, (МС) калай
Есептеулер көрсеткендей, өндіріс көлемінің ең пайдальшығы үш бірліктегі
Екінші әдіс — графикалық. Ол шекті шығындар мен
Сурет 8-3 Шекті табыс пен шекті шығындарды графикалық
1. Егер шекті табыс шекті шығыннан
2. Егер шекті табыс шекті шығыннан
Фирманың тепе-теңдік нүкгесі және максимадды пайдасы шекті табыс
Батыс елдерінің экономикалык ғылым мектептерінде мынандай экономикалық категорияларды
2. ПАЙДА ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ
Әрбір дәуірдің есті екілдерін пайда теориясы толғандырды және
Пайда теориясына экономикалык теория классиктері А. Смит пен
А. Смиттің пайданы — бүл кәсіпкерге оньщ капиталының
Д. Рикардо өзінің пайдаға көзқарасын «Саяси экономия және
К. Маркс езінің «Канитал» деген ецбегінде пайданы егжей-тегжейлі
Маркстың ойы бойынша, сырткы қүбылыста керінетін нәрсе сол-пайда
Батыс экономистері жасаған қазіргі пайда тұжырымдамасы бүл үғымды
Американ ғалым-экономисті Пол Самуэльсон пайдаға деген бірнеше көзкарасты
1. пайда өндіріс факторынан алынған «шартсыз»
2. пайда кәсіпкерлік қызметті марапаттау ретінде
3. пайда тұрақсыздық жай-күйді тудырушы ретінде
4. пайда монополды табыс ретіғще.'
Осындай көзкдрас американ жоғарғы оқу орны студенттерінің «Экономикс»
Осы әртүрлі кысқаша шолу пайданың кайнар көзіне көп
Кез-келген тауар өндірушінің мақсаты барынша көп пайда табу.
L09а) жиынтық табыс (TR) —белгілі тауар мөлшерін сатканда
TR = Q х Р
о) орташа табыс (AR) — салынатын бір іауар
Q'
б) шекті габыс (MR) — бұл косымша гауар
Сурет 8-4. Таза бәсеке жағдайындағы жиынтық орташа және
Тауар өндіруші өндіріс көлемі мынандай болғанда максимум пайдаға
Өндіріс факторлары бірін-бірі өзара толықтырып отырады. Бұл кезде
Максималды пайдалылықтың тепе-тендігін талдау мен анықтау ушін жаңа
Жиынтық (жалпы) өнім (ТР) - бүл өііімніц жалпы
Орташа өнім (АР) - бұл жиынтык өнім өзгермелі
АРL
Шекті өнім (МР)- бұл косылған өнім, осы өндіріс
АТР МР = —— немесе МР = TR.,
Белгілі уақыт кезеңінде өнімді шығарудьщ шартты берілуін кесте
Шекті өнім еңбегінің қалай өзгеретіндігін байқастық. Белгілі мәнділікке
Кесте -2
Капитал Еңбек Жяынтык Шекті Орташа
бірлігінін бірлігінін (жалпы) өнім (МР) өнім (АР)
саны (К) саны (L) өнім (ТР) Д7Р ТР
М L
1 2 3 4 5
100 25 90 3,6 3.6
100 50 350 10,4 7,0
100 75 550 8,0 7,3
100 100 625 3,0 6,25
100 125 720 2,0 5,7
100 150 760 1,8 5,0
100 175 790 1,6 4,5
100 200
1.2 9.95
Барлық қөрсеткіштердің динамикасын фафикте көрсетеміз, ол үіміі-і жиынтық,
Qt
0 '
Сурет 8-5 Жалпы (жиынтық), орташа және шекті өнім
К.Маркстың пайымдауымша, пайда — бүл косымша щн. Оны
Егер пайданы «Р» арқылы, ал-өндіріс шығынын (C+V) «К»
Тауар күны К+Р формуласында ендігі жерде еңбекпен көрінетін
Пайданың абсолютгік мөлшері немесе оның массасы, капиталды колданудын
капиталдын туындысы ретінде байқалғандыктан, онын нормасы косымша қүннын
/» = — 100 немесе /" = —
Пайда нормасы пайдалылык, табыстылык, өндіріс рентабелділігі дәрежесін көрсетеді.
Қосымша құнның нормасы жоғары болса, соғүрлым оның абсолюттік
Мысал: 80e+20v+20m. Мұнда косымша кұн мынаған тен.
(т'=100%),
20/-100 = 20% . Айталық. косымша қүн нормасы
80с + 20v 2). Капиталдың органикалык кдаылымы.
Ғылыми-техникалық рсволюция әсерімен капиталдын қорлану, процесі оның органикалық
Бірдей капитал (100 ақша бірлігі) бар екі кәсіпорынды
Бірінші кәсіпорынды (фирма) ол тұрақты және өзгермелі капиталдар
= 25%
Макконнелл К.Р.. Брю С.Л. Экономикс. 2 т. —Таллин,
екіншісінде - 20%:
20m
х 1 00 = 20%
80с- + 20і 3). Капита і айналымы.
Пайда нормасына капиталдың айналу саны әсер етеді. Егер
4). Түракты капиталды колдануды үнемдеу.
Экономия өте жетілген немесе өте арзан машина, жабдыктарды
3. CAJIA АРАЛЫҚ БӘСЕКЕ ТЕОРИЯСЫ, ОРТАША ПАЙДАНЫҢ ЖӘНЕ
Біркелкі тауарларды өндіретін кәсіпорындар (фирма) әртұрлі гехникалык. жабдыктармен
Салалар Шығыішар in ӨНІМ
күпы P' P(opташа Өндіріс бағасы + -
1 100
(OOc+lOv) 10 m 110 10 20 120 -10
(1 100 (80c+20v) 20 in 120 20 20
111 100 (70c+3()v) 30 m 130 30 20
Бүл жағдайдьщ калай болатындығын қарастырамыз. Айталык, үш өңдіріс
Өндіріс процесінің бүл жағдайында 100 бірлікке тең бір
Өнеркәсіптің Ш-ші саласына капиталдың қүйылуы өндірістің дамуына алып
4. БӘСЕКЕЛЕСТІК КҮРЕС СИПАТЫ
Бәсекелестік - бүл нарық шаруашылығына катысушылардын арасындағы өвдірістің
Бәсекелестік - экономикалық күрес, окшауланған ендірушіредщ өнім, жүмыс,
Бәсеке қоғам өміршде ore манызды орын алады. Ол
ХІХ-шы ғасырдыц аяғыида моііополияның пайда болуымен бәсекелестік күресте,
Казіргі жағдайда бәсекелестік күрестін бағалық тәсілі колданылалы. Бүған
Бәкелестік күрестің баға еместік тәсілі де пайда болуда.
Өнім үшін бәсекелестік — бәсекелестін сала нарығыньщ бір
Сату шарты бойынша бәсекелестік - сатып алушыларды тауарға
Бәкелестіктің баға еместік ерекше тәсіліне тауарды үзак мерзімге
Қазакстан Республикасындағы бәсекелестік қатынастардын дамуы көптеген меншік түрлері
КАТЕГОРИЯЛАР МЕР ТЕРМИНДЕР
Өндіріс шығындары, айкын, айқын емес шығындар, ішкі және
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1 Долан Э.Дж.. Линдсей Д. Рьшок:
1 Самуэльсон П. Экономика. —М., 1964, 653-657
2 Макконнелл К.Р., Л.Брю, Экономика,
3

Ұқсас жұмыстар

Пайда мен өндіріс шығындар теориялары

Кәсіпорын шығындарының есебі

Экономикалық жүйе қатынастарын қалыптастыру

Өзгерген пайда түрлерінің теориялары

Өнідірс оның мәні және факторлары

ӨНДІРІС ШЫҒЫНЫ ТЕОРИЯЛАРЫ ТУРАЛЫ

САУДА КАПИТАЛЫ, САУДА ПАЙДАСЫ ЖӘНЕ АЙНАЛЫМ ШЫҒЫНДАРЫ ТЕОРИЯСЫ

Мотивацияның маңызды теориялары

Енбекти жане жалакыны жоспарлау