Сақтандырудың функциялары
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті
Микроэкономика пәнінен
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Сақтандыру және нарықтық экономикадағы
Орындаған: Сагинова Дана э-11к тобының
Ғылыми жетекші: Ғабит.Ж.Х, э.ғ.доценті
Астана 2010
Мазмұны
Кіріспе...................................................................................................................3-4
І.Сақтандырудың теориялық негізі
1.1 Сақтандырудың қалыптасу тарихы...................................................5-7
1.2 Сақтандырудың белгілері мен функциялары...................................7-8
1.3 Жалпы сақтандыру теориясы мен практикасы..............................8-11
1.4 Cақтандыру нарығы…....................................................................12-13
ІІ. Қазақстан Республикасында сақтандыруды қолдану жағдайына талдау
2.1 ҚР-ғы сақтандыру рыногының қалыптасуы және қазіргі
2.2 ҚР-ғы сақтандыру ұйымдарының қызметтеріне
2.3 ҚР-ғы сақтандыру рыногын дамытудың кемшіліктері мен
ІІІ. ҚР-ғы сақтандыруды жетілдірудің жолдары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе
«Республика экономикасында және барлық компаниялардың көзқарасында жүзеге асатын,
Сақтандыру – қоғамның экономикалық қатынастарының айрықша сферасын бейнелейтін
Сақтандыру - өзінің экономикалық және заңды табиғаты бойынша
Шығынның орнын толтыру сақтанушылардың ақшалай төлемдерінің есебінен қалыптасқан
Қазіргі уақытта сақтандыру қоғам өмірінде негізгі роль атқарады.
Сақтандырудың міндетті түрлерін бекіту мемлекеттік маңыздылықтың ісі болып
Қазіргі таңда елімізде заңды тұлғалардың, сонымен қатар азаматтардың
Осының барлығы сақтандыру ісінін заңдық базасын әрі қарайғы
Жоғарыда аталған мәселелердің барлығы таңдалған курстық жұмыс тақырыбының
Курстық жұмыстың міндеті болып, сақтандырудың экономикалық мәні мен
Жұмыстың әдістемесі болып, қолданылған Қазақстан Республикасының заңдары, Ұлттық
Жұмыстың мақсаты - cақтандырудың теорикалық негізін ашу,сақтандырудың қалыптасу
І. Сақтандырудың теориялық негізі.
1.1 Сақтандырудың қалыптасу тарихы
Сақтандырудың тамыры ғасырлар шегінде, ежелгі уақыттан белгілі. Осылайша,
Ең ежелгі теңіздік сақтандыру полисі Генуядан Майоркаға дейін
Қазірге дейін сақталған ежелгі полистердің бірі – теңіздік
Алғашқы полистерді талдай келіп, сақтандырушылар индивидум ретінде шықты,
Өрттен сақтандыру орта ғасырларды пайда болған. Өрттен кім
Сақтандыру ісінде елеулі оқиға болып континентальді Европада
Ресей империясында XVIII ғ. аяғына дейін отандық сақтандыру
1827 жылы мемлекеттік мүліктік сақтандыру өз орнын жеке
1835 жылы Ресейде жеке сақтандыру ұйымдастырылып, “Өмір ”
Сақтандыру ұйымдарының қызметін реттеу мен қазына табысын салық
1885 жылы Ресейде шетелдік сақтандыру қоғамының қызмет етуіне
АҚШ-тағы сақтандыру компаниялары негізінен алғанда өмірді сақтандырумен айналысады.
1.2. Сақтандырудың функциялары мен белгілері
Сақтандырудың функциялары:
1) Ақша-қаражаттарының маманданған сақтандыру қорын қалыптастыру, яғни сақтандыру
2) Зиянды жабу мен азаматтарды жеке материалды қамтамасыз
3) Сақтандыру оқиғасы туралы ескерту және зиянды минимумдау
4) Бақылау қызметі, яғни мақсатты қалыптасқан сақтандыру резервін
5) Тәуелділік қызметі, ең маңызды қызметі, ол сақтандырудың
Сақтандырудың белгілері:
Сақтандыру кезінде ақшалай қайта бөлу қатынастары туындайды, олар
Тұйық қайта бөлу қатынастары. Ол зардап шеккендер санының
Сақтандыру зиянды қайта бөлуде территориялық бірлік арасында да,
1.3 Жалпы сақтандыру теориясы
Сақтық қызметті ұйымдастыру және мемлеттік реттеу мен лицензиялауды
Өмірді сақтандыру саласы ерікті сақтандыру нысанында мынадац сыныптарды
Жалпы сақтандыру саласы ерікті сақтандыру нысанында мынадай сыныптарды
Сақтандыру түрі сақтық ұйым сақтанушыға сақтандыру шараларын жасау
Жалпы сақтандыруға және өмірді сақтандыруға тән экономикалық қатынастар
Мүліктік және кәсіпкерлік тәуекелдер (қауіп- қатерлер) азаматтық- құқықтық
Сақтанушының немесе пайдаланушының мүліктерді сақтандыруға мүддесі болмаған жағдайда
Жазатайым жағдайдан және аурудан сақтандыру сақтандырылушы жазатайым жағдайдың
Медициналық сақтандыру сақтандырылушының медицина мекемесінен медециналық сақтандыру медециналық
Көлік құралдарын сақтандыру көлік құралын иеленуге, пайдалануға, оған
Жүктерді сақтандыру жүктерді иеленуге, пайдалануға, оған билік
Мүлікті сақтандыру мүлікті иеленуге, пайдалануға, оған билік етуге
Азаматтық- құқықтық жауаптылықты сақтандыру кезінде, үшінші бір адамдардың
Зиян келтіргендігі үшін азаматтық- құқықтық жауаптылықты сақтандыру кезінде
Зиян келтіргендігі үшін азаматтық- құқықтық жауаптылықты сақтанрдыру кезінде
Шартты бұзғандығы үшін азаматтық- құқықтық жауаптылық тәуекелі шартта
Кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру кезінде кәсіпкердің сақтанушы ретінде іс-
Сақщтанушы болып табылмайтын тұлғалардың кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру шарты
Сақтанрдырылған мүліктің түріне немесе тобына қарай сақтанрдырудың мынадай
Кәсіпорындардың мүліктерін сақтау, олардың негізгі және айналым қорларын
Осыған сәйкес мүлікті сақтаудың мынадай келісімшарттары қарастырылған:
Негізгі келісімшарт – барлық мүліктерді, яғни кәсіпорынның иелігіндегі
Қосымша келісімшарт – барлық мүлікті сақтау, яғни кәсіпорынмен
Тандап сақтандыру келісімшарты – сақтандырушының иелігіндегі мүліктің бір
Арнайы келісімшарт – тәжірибе, зерттеу жұмыстары барысында
Сақтандыруға жататындар:
Ғимараттар, көліктер және құрылғылар, көлік құралдары, инвенторлар;
Аяқталмаған өнеркәсіптер;
Шикізат және материалдар;
Дайын өнімдер.
Нарықтың шарттарына байланысты халықтардың мүліктерінің натуралды және құнды
Күтпеген оқиғаларға байланысты мүліктерді жоғалту тәуекелі және соған
Нарықтық жағдайда мемлекеттік сақтандыру ұйымдарынан басқа көптеген акционерлік
Тұрмыстық мүлік, сондай- ақ сақтанушының ынтасының құрылуы келесі
Әр сақтандыру жағдайларынан зияндарды толтыру, нәтижесінде мүлікке кеселі
Оттың кесірінен мүліктің жойылуы және бұзылу зиянының орынын
Кездейсоқ жағдайлардан, яғни су арқылы мүліктің жойылуы немесе
Мұндай реттер көп жағдайда сақтандырушылардың көзқарастарына жауап береді.
Тұрмыстық мүліктерді немесе құрылыстарды сақтандырған азаматтарға, сондай- ақ
Жеңілдік уақыты кезінде сақтандыру жағдайлары болса, ал жаңа
1.4 Cақтандыру нарығы
Дамыған нарықтық қатынас сақтандырулың дамуы үшін өте белсенді
Дамыған нарықтық қатынас сақтандырулың дамуы үшін өте белсенді
Сақтандырудың дәстүрлі орнымен қатар техникалық және техногенді сипаттағы
Өзгерістер сондай-ақ, азаматтардың мүліктік және сақтандыру мәселесін қамтуда,
Нарықтық экономикада сақтандыру бір жағынан адамның бизнесін қорғаса,
Он жеті жыл бұрын барлық Кеңес Одағының сақтандыру
Баспасөз қызметінің ақпараттарына сүйенетін болсақ, қаржыны тиімсіз пайдалану
Атап айтқанда, 2006 жылы мемлекеттік корпоация басқармасының
Мемлекеттік корпоацияға өткен жылы экспорттық несиелер мен инвестицияларды
Сөйтіп, комитет ''Қазынаға''Экспорттық несиелер мен инвестицияларды сақтандыру жөніндегі
2007 жылдың І жартыжылдығында Қазақстан Республикасының сақтандыру компаниялары
Атап айтқанда, баспасөз қыөметінің ақпараттарына сүйенсек, тікелей сақтандыру
Компаниялар қайта сақтандыру сыйақысының жалпы көлемінің 80 пайызы,
Сонымен қатар, сыйақының жалпы көлеміндегі "Еуразия" Сақтандыру компаниясы"
Баспасөз қызметінің мәліметтеріне сүйенсек, 2007 жылдың қаңтар -
Сақтандыру сыйақыларын жинау бойынша жетекші бесеудің үлесіне 54,4
"Негізінен қайта сақтандыру тәуекелі Әзербайжанда, Албанияда, Аргентинада, Арменияда,
ІІ Тарау. ҚРғы сақтандыруды қолдану жағдайына талдау.
2.1 ҚР-ғы сақтандыру рыногының қалыптасуы және қазіргі жағдайы.
Қазіргі кездегі сақтандыру ісінің ұйымдастыру қағидаларыбір жағынан нарық
Нарық экономикасы бәрімізге белгілі еркін кәсіпкерлікпен, оның түрлі
Сонымен нарық экономикасы - өте икемді жүйе. Оны
Мемлекет жоспар жасаған кезде, оларды тәуекелі жоғары деп
Соңғы кездерге дейін мүліктік және жеке сақтандыру экономикалық
Сақтандыру қызметінің ұйымдастырылу нысанының ең көп таралғаны акционерлік
Сақтандырушылық көмекті ұйымдастырудың нысандарының бірі өзара сақтандыру, яғни
Отандық сақтандыру нарығын дамыту үшін іштен сақтандыру ұйымдарының
ҚР Президентінің “Сақтандыру туралы” әрекет етуші қаулысына сәйкес
Сақтандыру нарығы дамуы үшін бәсекелестік қажет. Сақтандырушылар өз
Бәсекелестік сондай-ақ тарифтік мөлшердің төмендегенінде, төлемін төлеу мерзімінің
Сақтандыру нарығында спекулятивті сақтандыру ұйымдары пайда болмас үшін
Сақтандыру ұйымының бірлесіп қызмет ету нысаны болып сақтандырушылардың
2000 жылы 27-қарашасында ҚР Президентінің “ҚР-дағы сақтандыруды 200-2002
Бағдарлама бойынша сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдарының жалпы
Автокөлік құралдарын иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру Қазақстан
Қазақстанның сақтандыру нарығын талдау жағдайын Қазақстанның сақтандыру нарығы
2 орында: Ұлыбритания (11.22%)
3 орында: Голландия (9.41%)
Басқа да елдер:
Франция (9.3%)
Финляндия (7.6%)
Бельгия (6.85%)
Германия (6.54%)
Дания (6.3%)
Португалия (5.42%)
Испания (5.37%)
Австрия (5.34%)
2002 ж. қорытындысы бойынша СК жиынтық активтер үлесі
Қазақстандық сақтандыру нарығының дамуының актуальді мәселесі бұл Қазақстанның
Отандық сақтандырушылар үшін валюта нарығының әсері келесілерден байқалады:
Инвестициялық сапалы резидент еместердің бағалы қағаздарына деген инвестицияны
Шетел тікелей инвестициялау операцияларын ынталандыру;
Сыртқа сауда операцияларын жүргізу кезінде әкімшілік кедергілерді алып
Ал шетел инвесторларының отандық нарыққа келуі туралы сөз
2.2 Қазақстан Республикасындағы сақтандыру ұйымдарының қызметтеріне талдау.
Қазақстан Республикасының заң шығарушылық базасының жетілуі, макроэкономикалық жағдайдың
Республикамызда олардың 280-ге жуық филиалдары мен өкілдіктері жұмыс
2002ж нәтижесі бойынша сақтандыру ұйымдарының нарықтық үлесіне қарай
Ал 2003ж нәтижесі бойынша ол көрсеткіштер аздаған өзгерістерге
Сақтандыру ұйымдарының белгілі болу деңгейіне қарай лидерлік тізімнің
Ал сол ұйымдардың қызмет көрсету сапасы мен жеке
2001ж Қазақстанның сақтандыру нарығында дамудың оң жақты
Қазақстан Республикасының сақтандыру ұйымдарының төлеген жарғылық капиталдарының жиынтық
Сақтандыру төлемдерінің жиынтық көлемі 2001ж 72,8%-ке артып, 2,2
Ерікті мүліктік сақтандыру бойынша сақтандыру төлемінің көлемі 2,5
Міндетті сақтандыру түрлері бойынша төлем көлемі 3,1%-ке
2006 жылы мемлекеттік корпоация басқармасының мақұлдаған 62
''НСК'' АҚ( Мұнай сақтандвру компаниясы) сенімді қайта сақтандыруды
Қазіргі кездегі сақтандыру компанияларының қызмет ету жағдайларын қарастырғанда
Бірақ бақыланып отырған бәсекелестіктің өсуі мен сақтандыру нарығының
Сақтандыру компаниялары жарнама нарығында белсенді қызмет атқаруға мәжбүр
Менің ойымша, жақындағы бір-екі жылдың ішінде біз сақтандыру
2.3. ҚР-ғы сақтандыру рыногын дамытудың артықшылықтары мен кемшіліктері.
Қазақстан Республикасындағы сақтандырудың артықшылықтары.
Қарастырылған периодтарда еліміздегі сақтандыру қызметіне деген ішкі сұраныс
Болжам бойынша 2004 ж. аяғына қарай өмірді сақтандыру
Осының нәтижесінде еліміздегі сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдарының
Республикамыздағы қаржы нарығының басқа сегменттерінің потенциалын ескере отырып,
Қазақстандағы сақтандыру нарығының кемшіліктері төмендегідей:
Актуарлы қызмет нарығының дамымауы;
Сақтандыру ұйымының аудиті мен актуарлы қызмет нарығына қойылатын
Сақтандыру заңының кейбір нормаларының басқа да құқықтық-нормативтік актілермен
Міндетті сақтандыру нарығында көрсетілмеген жеңілдіктерді беру арқылы салық
Қайта сақтандыру нарығын жеткіліксіз реттелуі;
Сақтандыруды дамытуға байланысты маркетингтік бағдарламаның жоқтығы;
Сақтандыруды әлеуметтік қорғау түрі ретінде жарнамалаудың жоқтығы.
Осыған байланысты сақтандыру нарығын жүйелеу саясатын және шынайы
ІІІ .Қазақстан Республикасындағы сақтандыруды жетілдірудің жолдары.
Қазақстанның сақтандыру нарығында тез сандық өсу жүріп жатыр
Ұлттық Банктің 2003-2005 жылдарға арналған сақтандыру нарығын
2005 жылы Қазақстан Республикасы Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіргеннен
1. сақтандыру ісі аясында ДСҰ ережелеріне толық сай
2. Отандық нарыққа шетел сақтандырушыларының кіруіне жеңілдік
Ұсыныстар:
1. өмірді сақтандырудың индустриясын дамыту бойынша 1999 жылдан
1) адамдар өмірді сақтандыру полисін сатып алмайды,
2) инвестор – адам тұрғысынан қарағанда Қазақстанда
Тәжірибеде экономикасы дамыған және өмірді сақтандырудың дамыған саласы
Сақтандыру заңы нарыққа жаңа компаниялардың келуіне талаптарды қатаң
Осы уақытта жеке нормативті актілер (меншік капиталының минимумы
2. қоғам мен мемлекет мүддесіне жауап беретін міндетті
Алайда ондай сақтандырудың шарттарын реттейтін заңдар жоқ болып
Қазақстан Республикасындағы сақтандыруды жетілдіру үшін бірінші кезекте, заң
сақтандырудың алуан түрлерінің жүзеге асырылуының құқықтық негізін, сақтандыру
сақтандыру ұйымдарының қазіргі уақытқа сай сақтандыру технологияларын қолдану
сақтандыру нарығының кәсіби қатысушыларының (сақтандыру және қайта сақтандыру
міндетті сақтандыру түрлерінің ең тиімділерінің тізімін бекітіп оларды
ауылшарашылық тәуекелдерін сақтандыруды (міндетті және ерікті түрлерін
халықаралық тәжірибені ескере отырып, сақтандыру және қайта сақтандыру
сақтандыру мен сақтандыру қызметтерінің ұлттық режимін республиканың дүниежүзілік
Қорытынды
Сақтандыру дегеніміз – сақтандыру ұйымы өз активтері есебінен
Қорыта келгенде Қазақстан Республикасындағы сақтандырудың қызмет ету мәселелері
Жоғары айтылғандардан мынадай бірнеше нәтижелер шығаруға болады.
мемлекеттің, азаматтардың және шаруашылық субъектілердің мүдделерін қорғайтын нақты
сақтандыру ұйымдарының қызметінің азаматтарының ақшаларымен операцияларды жүзеге асыратын
сақтандырудың дамуы, өз кезегінде, заң шығарушылық базасының жетілдірілуіне,
Жұмысымды мемлеккеттік сақтандыруды қорғау төрайымы О.Э.Лердің сөзімен аяқтағым
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. «Сақтандыру қызметі туралы» ҚР заңы 2000ж. 18.12
2. Азаматтық кодекс (ерекше бөлім) Алматы 2002ж.
3. Гражданский кодекс РК (особенная часть) Комментарий, изд.2-ое
4. Гвозденко А. А. Основы страхования Москва, 1998г.
5. Ешимова Д. А. Государственное – правовое регулирование
6. Жуйриков К. К. Страхование: одна из платформ
7. Жуйриков К. К.; Назарчук И. ; Жуйриков
8. Жуйриков К. К. Формы и методы страхования.
9. Серикова Г. С. Совершенствование страхования в РК.
10. Худяков А. И. Страховое право Казахстана. Алматы,
11. Шахов В. В. Страхование. Москва 1997г.
12. Маркетинг товаров и услуг. 2004г №2
13. Казахстан 1991 – 2002 информационно – аналитический
14. Казахстан 2003 статистический ежегодник. Алматы. Агенство РК
15. «Республика kz» газеті //СТРАХ…ование//,№8, 8 сәуір 2008
16.Интернет желісі(www.google.kz)
Қосымшалар
Таблица №5
Сақтандыру ұйымдарының жарғылық капиталы
млн, теңге
1996 1997 1998 1999 2000 2001
Төленген жарғылық капитал 817 1270 1836 2145 3516
Таблица №6
Сақтандыру сыйақыларының көлемі
млн, теңге
Сақтандыру сыйақылары 1996 1997 1998 1999 2000 2001
I. Өмірді сақтандуры – барлығы 84,1 88,0 30,9
II. Жалпы сақтандыру –барлығы, соның ішінде: 1214,1 3137,5
міндетті сақтандыру 89,0 1891,5 1542,9 1340,8 1244,2 1304,5
ерікті жеке сақтандыру 419,0 452,8 712,4 902,4 1180,8
ерікті мүліктік сақтандыру 706,1 793,2 1852,6 3582,0 6204,0
Нәтижесі 1298,2 3225,5 4138,8 5862,0 8630,1 13873,5
Таблица №7
Сақтандыру төлемдерінің көлемі
млн, теңге
1996 1997 1998 1999 2000 2001
I. Өмірді сақтандыру-барлығы 53,6 103,3 16,8 4,2 5,2
II. Жалпы сақтандыру –барлығы, соның ішінде: 176,9 412,8
міндетті сақтандыру 1,4 184,2 486,7 524,8 575,6 593,4
ерікті жеке сақтандыру 134,1
350,1 286,9 289,0 598,6
ерікті мүліктік сақтандыру 41,4 67,9 350,2 177,8 406,7
Нәтижесі 230,5 516,0 1203,8 993,7 1276,5 2206,4
2007 жылдың І жартыжылдығында Қазақстан Республикасының сақтандыру компаниялары
Атап айтқанда, баспасөз қыөметінің ақпараттарына сүйенсек, тікелей сақтандыру
Компаниялар қайта сақтандыру сыйақысының жалпы көлемінің 80 пайызы,
Сонымен қатар, сыйақының жалпы көлеміндегі "Еуразия" Сақтандыру компаниясы"
Баспасөз қызметінің мәліметтеріне сүйенсек, 2007 жылдың қаңтар -
Сақтандыру сыйақыларын жинау бойынша жетекші бесеудің үлесіне 54,4
"Негізінен қайта сақтандыру тәуекелі Әзербайжанда, Албанияда, Аргентинада, Арменияда,
12
Сақтандыру нарығының түрлері
Сақтандыру нарығының мәні мен функциялары
Сақтандыру пәнінен дәрістер тақырыбы
Сақтандырудың әлеуметтік-экономикалық мәні, оның іс-әрекет сфералары
Сақтандырудың теоретикалық аспектілері
Сақтандыру қызметіндегі ақпараттық технологиялар
Қазақстан Республикасындағы сақтандыру
Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығын талдау
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі
Сақтық рыногы