Тұлға дамуында қоршаған ортаны шешуші фактор деп қарастыратындар;

1) биологиялық бағыт өкілдері

2) әлеуметтік бағыт өкілдері

3) прагматиктер

4) бихевиористер

5) экзистенциалистер