Тұлға дамуына мақсатты түрде және қоғам мақсатына сәйкес әсер ететін фактор:

1) Географиялық орта. 

2) Тәрбие.

3) Отбасы.

4) Мектептегі орта.

5) Тұқымқуалаушылық.