ХVІІІ-ғ. аяғында Индияда, XIX ғ. басында - Англияда пайда болған оқушылардың бір-бірін оқыту жүйесі, демек ересек оқушылар немесе үлгерімі жақсы оқушылар (мониторлар) мұғалімнің басшылығымен сабақ өткізеді

1) Мангейімдік жүйе

2) Белл-Ланкастрлық жүйе

3) Дальтон - жоспар

4) Д.Дьюи жүйесі

5) И.Гербарт жүйесі