ХУІІІ-ғ. аяғында Индияда, XIX ғ. басында - Англияда пайда болған оқушылардың бір-бірін оқыту жүйесі, демек ересек оқушылар немесе үлгерімі жақсы оқушылар (мониторлар) мұғалімнің басшылығымен сабақ өткізеді.

1) Мангейімдік жүйе.

2) Белл – Ланкастрлық жүйе.

3) Дальтон - жоспар.

4) Д.Дьюи жүйесі.

5) И.Гербарт жүйесі.