Оқушы тұлғасы мен ұжымның арасындағы қарым-қатынастың үш үлгісі:

1)  Мұғалім мен ұжым тең құқылы қарым-қатынаста, мұғалім өзіне ұжымды бағындырады, ұжым мұғалімге бағынбайды.

2)  Мадақтау, жазалау, жарыс.

3)  Тәрбиелеу, оқыту, білім беру.

4)  Жеке тұлға ұжымға бағынады, жеке тұлға мен ұжым тиімді қарым-қатынаста болады, жеке тұлға өзіне ұжымды бағындырады.

5)  Өзара сыйластық, өзара көмек, өзара тексеру.