Тұлға дамуында қоршаған ортаны шешуші фактор деп қарастыратындар:

1) Биологилық бағыт өкілдері.

2) Экзистенциалистер.

3) Әлеуметтік бағыт өкілдері.

4) Прагматиктер.

5) Бихевиористер.