Жалғау, оның түрлері туралы түсінік беру.
Жалғау-жалғанған сөзін екінші бір сөзбен қарым-қатынасқа түсіріп, оларды өзара байланыстырып, жалғастырып, және және жалғанған сөзіне азын –аулық үстеме мағына беріп тұратын грамматикалық тұлға.
Қазақ тілінде жалғаудың 4 түрі бар: көптік, жіктік, тәуелдік, септік жалғаулар.
Тәуелдік жалғауында меншіктеуші жақ пен меншіктелуші зат қоса –қабат жүреді. Меншіктеуші жақ жіктеу есімдіктерінің үш жағының бірімен байланыста болып отырады, жіктеу есімдіктері ілік септігінің жалғауында тұрады:
I Менің Біздің
II Сенің Сендердің
Сіздің Сіздердің
II оның Олардың
4. Тәуелдену мағынасы кейде –нікі, -дікі, -тікі жұрнақтары арқылы беріледі.
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
1. Жіктік, тәуелдік жалғауларының орын тәртібі
2. Тәуелденіп септелуге мысалдар келтіріңіз
3. Ақын, мұғалім сөздерін жіктеңіз
№14.Тақырыбы: Септік жалғаулар
Мақсаты: Қазақ тіліндегі септік жалғаулары туралы түсініктерін толықтыру.
Зат есімге септік жалғаулары тікелей жалғанып барып септелсе, онда оны жай септеу дейміз: ол зат есім тәуелденіп барып септелсе, тәуелді септеу дейміз. Зат есімнің тәуелденіп барып септелуі:
Атау септік дос+ым
Ілік септік дос+ым+ның
Барыс септік дос+ым+а
Табыс септік дос+ым+ды
Жатыс септік дос+ым+да
Шығыс септік дос+ым+нан
Көмектес септік дос+ым+мен
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
Қазақ тілінде неше септік бар?
Тәуелденіп септелу немесе тәуелді септеу дегеніміз не?
«Бақытым», «көше» сөздерін септеу.