Кіріспе....................................................................................................2
I.Жер ресурстары мен жер рентасының теориялық негізі..........4
1.1 .Жер рентасы туралы ұғым……………………………………......4
1.2. Жер ресурстар нарығының қазіргі жағдайы…………………….8
1.3. Жер пайдалану ақылығы және оны экономикалық ынталандыру…………………………………………………………...8
II.Қазакстан Республикасындағы мемлекеттік жер кадастрлық жүйесінде жерлердің бағалану..........................................................14
2.1. Қазақстан Республикасының жер учаскелерін жеке меншікке беру
2.2. Сапалы бағалау (жер қыртысының бонитет балы)....................16
III. Жер қойнауын бағалау әдістемесі............................................................18
3.1. Жер қойнауын пайдаланушылардың негізгі құқықтары..........18
3.2.Жер учаскесінің бал банитетін бағалау........................................19
Қорытынды..........................................................................................................28
Пайдаланылған әдибиеттер тізімі...................................................................30
Кіріспе
Жер өте ерте кезден адамзат қоғамының өмір сүру
Жер салығы жер иеленушілерді байытудан басқа жалпы экономикалық
Жер және құралдардың басты салуларының негiзгi салалары бiрде
Жердi нарықтық құн, ең алдымен, қазiргi нарықта оның
Жер учаскесiне құқық шектерi туралы айтып кетсек. Егер
Жер учаскелерiне меншiк иелерiнiң және жер пайдаланушылардың жерге
Жер учаскелерiне меншiк иелерi немесе жер пайдаланушылар қоршаған
I.Жер ресурстары мен жер рентасының теориялық негізі
1.1.Жер рентасы туралы ұғым
Жер және оның қойнауы өндірістің үш факторының бірі
Жер ұсынысыныңшектеулігі және икемсіздігі ауыл шаруашылығында баға құру
Жер рентасы – жерден түсетін тұрақты табыс.Құрылу ерекшілігіне
Жер рентасының маркстік тұжырымдамасына келетін болсақ, қоғамдағы
Дифференциялдық рента құнарлығы өте жақсы және орташа учаскеде
Дифференциалдық рента бірдей енбек жұмсап нашар жерді пайдаланумен
Жер мәңгілік өндіріс қажеті, оны дұрыс пайдаланғанда өнімділігі
Қорытынды : Дифференциядық рента – бұл
Дифференциялдық рентаны анықтау әдістерін жоғарыда қарастырдық. Ал абсолюттік
Ауыл шаруашылығында жер тек қана өмір сүру, еңбек
Топырақтың құнарлығын жаңғырту, қосымша еңбек жұмсауды қажет етеді.
Шартты мысалдармен жер ресурстарын бағалау әдістерін қарастырайық. Ауыл
Келтірген мысал әр түрлі әдістермен жерді бағалап бірдей
Абсолюттік рента. Карл Маркс ілімі бойынша бұл жерге
Егер жердің иесі жерді жалға берсе, онда жалға
П. Самуэльсон жер рентасының мөлшері « соңғы әдіспен
Енді, егер жер фермерге жатпайды, оны ол тек
Неоклассиктер мынандай принциптен шығады, әрбір фактордың бағасы -
Егер арендалық төлем ( рента ) деңгейі өссе
Егер арендалық ставканың деңгейі төмендесе ( Е нүктесінен
Яғни, тек Е нүктесінде жерге сұраныс пен ұсыныс
Неоклассиктерді құн және рентаның кімнің еңбегімен құрылғаны емес,
Осы сұрақты зеріттеудің нәтижесі екі қорытындыға әкеледі.
Рентаның деңгейі ұсыныстың икемсіздігінен сұранысқа тікелей байланыста
Рентаның деңгейі соңғы өнімге сұранысқа байланысты. Мысалы, егер
Рыноктық экономикада жер сатып алу – сату
Сондықтан жердің бағасы екі өлшемге байланысты:
жердің меншік иесі болғанда алатын жер рентасының көлемі;
қарыз процентінің ставкасы.
Бұл байланысты формуламен көрсетуге бола
Рента көлемі
Жердің бағасы = ---------------------------------100х
Қарыз процентінін мөлшері
Мысалы, егер жылдық рента 2000
2000
Бағасы = ------------ х100 = 50000 долл.
4
Қорытынды : Егер рента көлемі көбейсе, жердің бағасы
Барлық табиғат байлықтары сияқты жер ресурстары да абсолютті
1.2. Жер ресурстар нарығы және жер рентасы
Нарықтық қатынастар жағдайында Қазақстан Республикасы экономикасының жаңа бағыты
Қаржы- экономикалық көзқарас тұрғысынан алғанда тегін табиғи ресурстарды
1.3. Жер пайдалану ақылылығы және экономикалық ынталандыру.
Жерге бағалау қай кезде жүргізіледі?
- Жерді бағалау пайдалық көзқарасы, сұраныс және ұсыныс
- Жерді бағалау жалға берушінің заңдылықтарына байланысты болады.Құқықты
- Жерді бағалау жерді неғұрлым пайдалануына байланысты,яғни жерді
Республикамызда жер реформасы жылдары ішінде жер учаскелері мен
Республикада жер учаскелерін сату үшін жер ауциондары мен
Ақылы жер пайдалану жүйесінің дамуына қабылданған Қазақстан Републикасының
Жер ресурстарын пайдалану мен қорғауды мемлекеттік бақалау бақылайды.
1995 – 2003 жылдары ішінде агенттіктің инспекторлық қызметі
Республикада жер реформасын жүргізу мемлекеттік монополияның жойылуына және
Республиканың жер ресурстары, оларды ұтымды пайдаланған және жақсартқан
Нарықтық экономикалы елдерде ақылы жер пайдаланудың негізгі миханизмдеріне
кеңейтілген топырақ құнарлығын қайта қалмына келтіруді жүзеге асыру
жер ресурстарын ұтымды пайдалануды ынталандыру;
нарықтық типтегі ауыл шаруашылығындағы шаруашылық жүргізуші субьектілердің әрқилы
Толқынды жер нарығы бар елдерде жер бағасының екі
нормативті
нарықтық
Жердің нормативті бағасы, тұрақты ақпаратты база негізінде есептеліп,
Нарықтың бағасы ауыл шаруашылық өндірісі экономикасында таразы басын
Әлемдік тәжірбие жер жылжымайтын мүлігін бағалау үшін үш
Әлемдік тәжірбие ауыл шаруашылық өнімдерін сатудан түсетін табыстар
Осы заманғы жер қатынастарын талдау әлемдік алғы бағыт
Жерді бағалауда үш әдісті қолданамыз:
Табыс әкелуші
Салыстырмалы
Шығындық әдіс
Әр әдістің өзінің ерекшелігі бар. Бірақ, жерді бағалау
( нарықтық) әдіс қолайлы болып табылады, өйткені ол
Кадастрлық жерді бағалау келесі жағдайларда туындайды:
Жер обьектісінің қалыптасу тізімі;
Жер обьектісі нарығы туралы мәліметті талдау және түр
Жер обьектісінің бағасының факторларын анықтау;
Бағаның факторлары жөнінде мәліметтер жинағы;
II. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жер кадастрлық жүйесінде жерлердің
2.1. Қазақстан Республикасының жер учаскелерін жеке меншікке беру
Жерді бағалау сатып алу- сату шарттары орындалған кезде,
Жердің тиімді пайдалануын анықтаған кезде мынаны ескерген жөн:
оның арнаулы тағайындауын және рұқсат етілген қолдануын;
жер нарығындағы күтілген ауысымдар.
Тәуелсіз жерді бағалау инвесторлардың тәуекелділігін түсіреді жерді
нарықтық айналымға салған кезде ипотекалық кредитке жағдай жасау
Экономикалық жерді бағалау. Кез келген адам қайраткері жермен
Жер ол табиғат ресурсы, кеңістік, өсімдік және жануар
Қазастанда жер реформаларын жүргізу шарттарында маңызды рөлді жерлерді
жер өңдеу өнімдерінің өндірісі бойынша шаруашылықесептік бөлімшелерінің тапсырмаларына
жерлерді рационалды қолдану ұйымдары; өндіріс бөлімшелерінің еңбек және
жер қатынастарын реттеу; жерлерге аренда кезінде арендалық төлем
Қоныстандыру жүйесі арқылы, айтылғандай мемлекеттің жер ресурстарын басқару
Жер учаскелерінің әр түрлі мінезде кадастрлық құнын анықтау
Мемлекеттік кадастрлық бағалау кезінде сервитуттар назарында, т.с.с. сот
Мақсатты бағытталған функционалды қолдануы бойынша жерлерді мемлекеттік кадастрлық
Жерлерді мемлекеттік кадастрлық бағалау процессінде территориялардың аймақтылық бағалануы
Бағалану аймақтың территориясына тәуелді олардың шекаралары сызықтық объектілердің
Аймақтық бағалау нәтижесі бойынша бағаланған аймақтың картасы құрастырылады
Жерлердің мемлекеттік кадастрлық бағалауы, жерлердің, қала құрылыстық, ормандық,
Жерлерді мемлекеттік кадастрлық бағалау кезінде пайда болған жан-жалдар,
Баға ұғымы бізді қоршаған орта объектілердің құндылығы, мәртебесі,
Қоғамның физиологиялық және мәдени дамуының негізін құрайтын, материалды
Еңбек заттары және құралдардың өзіндік құны өндірістің құралдарын
Қажетті өндірістің басталуы және материалды игіліктердің маңызды бастауы
Машина және шикізатта қолдана отырып, жер жыртуда, тырналау,
Бұл шарттар көбінесе жер қабығының жоғарғы қабатының маңызды
Маңыздылығы аз емес өндірістің нәтижесі құралдарының шығындары (машиналар,
Технологиялық операцияларды орындау шарттары қолайлы болған сайын, өнім
Әлемдік тәжірибеде бағалаудың анықталған әдістемелері өңделген, олар Д.Фридман,
Бағалаудың 3 әдісі бар:
- табысты әдіс;
- шығынды әдіс;
- сатуды салыстыруын талдау әдісі.
Табысты әдіс бағаланатын объекттің, берілген жағдайда жерді бағалаудың
Бағаланған жерден болашақта үлкен табыстылықты жобалайды және күтеді.
Негізгі кемшілігі, ол мәліметтер жобасына негізделетіні болып табылады.
Шығынды әдіс жерді бағалауда шығындар деңгейін көрсетеді.
Бағаланатын жерлерді өңдеу үшін ауыл шаруашылық машиналарын эксплуатациялау
Шығынды әдістің ерекшелігі, ол аз активтерден сенімді
Кемшілігі осы шығындарға кеткен нарықтық құндылығы және инвестициялар
Сатуды салыстыруын талдау әдісі бағаланатын объектіні (жер) соған
Үш әдісті талдай және таңдай отырып жерді бағалау
Жер реформалар шарттарында жерлерді бағалау қолданысының деңгейі аса
жер өңдеуші өнім өндірісі бойынша шаруашылық есептік бөлімшелерінің
жерлерді рационалды қолдану ұйымдары; өндірістік бөлімшелерінің еңбек және
жер қатынастарын реттеу; аренда кезінде жерлерге арендалық төлем
Жеке (бөлек мәдени дақыл қатынастары бойынша) және ортақ
Затталған еңбек және шығындар толығымен, қорсыйымдылығы немесе өндіріс
Жерлерді бағалау, жер реформаларын жүргізу процессінде оптималды қоныстандыру
2.2. Сапалы бағалау (жер қыртысының бонитет балы).
Жер қыртысының бонитет балы, жер өңдеуінің интенсивтілігін және
1 – Дифференциалды рентасы ауыл шаруашылығында сапасы бойынша
III. Жер қойнауын бағалау әдістемесі............................................................
3.1. Жер учаскесінің бал банитетін бағалау
Алматы облысы Қарасай ауданының «Шамалған» өндірістік кооперативі. Тауға
Қара шіріндінің мөлшері
Берілген кестемен қара шіріндінің мөлшерін өлшегенін анықтаймыз
Жер құнарлығының түрлері Ауданы
S га Базалық ставкасы жерге төленетін теңгемен 1
Қою қызыл қоңыр
Суармалы жерлер 0,9 126,9 1,5 171,3 82
Барлығы 0,9
171,3
Қара шіріндінің құрамы: =21х3,40+14х2,41+15х1,97 = 134,7 =
50
Түзету коэффициенттер:
Ауыр сазды топырақтың механикалық құрамы - 0,95
Натрийдің мөлшері (болмауы) – 1,0
Топырақтың тұзссыздығы – 1,0
Тастақ (болмауы) - 1,0
Қуатты топырақ (100 см тереңдігі) – 1,0
Гидроморфностік (жер асы суы 6 метрден терең)
Суармалы шаруашылық жерлердің балл банитеті мына формула бойынша
Б = 2,7 %
2,5% (эталон)
Сөйтіп жердің сапасы 82 баллмен бағаланады. Жер топырақ
3.2. Жер қойнауын бағалау әдістемесі
Техногендік (пайдаланудан болған) азып-тозу
1. Жердің бұзылу түрлері:
Бұзылған жердің диагностикалық критерийлері мыналар болып табылады: жер
-салыстырмалы түрде табиғи жер бетінің тереңдігі немесе биіктігі
-0-100 см. қабатта органогендік қабат пен қабаттағы қарашірінді
-жер бетінің бөтен үйінділермен жабылуы;
-жер беті және жер асты суларының сипаттамасы: жер
-сулардың минералдануы (г/л);
-су жайылуының ұзақтығы (ай).
2. Физикалық (егіншілік) азып-тозу
-Физикалық азып-тозу мынадай негізгі критерийлер бойынша бағаланады: гранулометриялық
-жыртылатын (қарашірінді) топырақ қабатының біркелкі тығыздығы, г/см3 текстуралық
-тұрақты құрылымдық (жарылып кеткенін есептемегенде, агрегатаралық) кеуектілік, см3
-топырақтың жыртылатын (қарашірінді) қабатының құрылымы:
-агрономиялық тұрғыдан бағалы және суға төзімді агрегаттардың болуы;
-құрылымдық бөліктердің жай-күйі мен қасиеттері;
-топырақтың су-физикалық параметрлері:
-су өткізгіштігі және топырақтың сүзу коэффициенті (м/тәулік);
-негізгі гидрологиялық константтары (ВЗ, ЯВ) және аэрацияньң кеуектілігі;
бөртуі.
3. Аграрлық тозу
Топырақтың мынадай теңгерімділік сипаттамалары (органикалық заттар, қоректік элементтер,
-топырақ профиліндегі қарашірінді қорының кемуі (А+В) бастапқы мөлшерден
-физикалық батпақтың кемуі (%);
-қарашіріндінің сапалық құрамы;
- негізгі қоректендіру элементтерінің жалпы қорының азаюы;
-қоректендіру элементтерінің қозғалмалы нысандарымен өсімдіктердің қамтамасыз етілуі;
-катиондык алма су сыйымдылығы, топырақтың негіздермен толығу дәрежесі,
4. Эрозия
Эрозияны бағалау үшін статикалық немесе динамикалық критерийлер пайдаланылады,
5. Тұздану
Тұздану дәрежесінің негізгі критерийлері мыналар болып табылады:
-үстіңгі құнарлы қабаттағы уытты тұздардың құрамы (%);
-уытты сілтіліктің ұлғаюы (тұзданудың бейтарап типінен сілті типіне
-Тұздалған жер алаңының артуы, жылына %;
-ортаның реакциясы (тұз және су сығындысындағы рН).
Қосымша критерийлер ретінде жер асты суларының деңгейі мен
6. Батпақтану
Диагностикалық критерийлер мыналар болып табылады:
- топырақ-жер астындағы сулар деңгейін көтеру;
- су жайылуының ұзақтығы (ай);
- жер астындағы сулардың минералдануы (г/л);
Қосымша профильдің (гидроморфизм белгілері) морфологиялык құрылысының сипаттамалары пайдаланылуы
Мүліктің құны анықтауда ең басты кілтті мәселесі бағалау
Бағалау тәсілдемесі (көзқарасы) – бұл бағалау объектінің құнын
Бағалау әдісі – бұл заңды, ұйымдық – техникалық
Баға әдістерін былай жіктеуге болады:
- есептеу базасын қабылданған ақпараттар осы уақыттағы
- шығын, кіріс немесе нарықтық (салыстырмалы сату)
Бағалаудың әр түрлі әдістері оқшауланған түрде қолданылмайды. Керісінше
Бағалауда шығыс әдісімен алынған нәтижелер баға объектілерінің нарықтық
Шығын әдісі. Бұл әдіс мына ұстанымда негізделеді, ақпаратталған
Шығын тәсілінде база ретінде «ұдайы өндіріс құны» түсінігі
Шығындық амал әдістері - бұл барлық тозу түрлерін
1. Элемент бойынша есептеу әдісі - бірыңғай аудандық
2. Іріленген жалпыланған құн көрсеткіштері әдісі - тозуды
Кіріс әдісі. Бағалау құнының басты көрсеткіші мүліктің табыс
Бағалаудың жылжымайтын мүлік құнын анықтау мына пастулатта негізделген,
Бұл жағдайда баға объектісінің құны екі негізгі әдісті
Сонымен қатар мүлікті бағалаудағы кіріс әдісінің артықшылықтарына қарамастан
Біріншіден, шаруашылықты жүргізіп отырған субъектіге әкелетін немесе болашақта
Екіншіден, шаруашылық қызметтің пайда әкелетін тарихы мен оның
Бағалаушының айтуынша кепілге берілген пәтерлерді бағалау шығыс және
1. Тікелей капиталға айналдыру әдісі - жылжымайтын мүлік
2. Ақша ағымдарын дисконттау әдісі - обьектіні пайдалануға
Нарықтық әдіс (салыстырмалы) мүліктің сәйкес мүдделеріне сәйкес бағамен
салалық арақатынастар әдісі арнайы формулалармен баға көрсеткіштерінде негізделген
Капитал нарығының әдісі компания акцияларымен қолданған нарықтық нақты
Мәміле әдісі мүлікті сатып алудағы бағада негізделеді.
Салыстырмалы амал тәсілдері - ұқсас обьектілерді сату мәмілелері
1. Сатуды салыстырмалы талдау әдісі - жақында салынған,
2. Нарықты ақпарат әдісі - бағаланатын обьектінің орналасқан
Жер қойнауын пайдаланушылардың негізгі құқықтары
Жер қойнауын пайдаланушылар құқығы
1. Жер қойнауын пайдаланушылар құқығы келесі операцияларды жүргізеді:
1)жер қойнауын мемлекеттік геологиялық зерттеу;
2) барлау;
3) өндіру
3-1) Барлау және өндіру жұмыстары
4) жерасты үймереттер құрылысы және эксплуатациясы, барлау және
2.Жер қойнауын пайдалану құқығы тұрақты және уақытша, айыру
Жер қойнауын пайдаланушылардың субьектілері
1. Жер қойнауын пайдаланушылардың субьектілері қазақстандық және шетелдік
2. Тұрақты жер қойнауын пайдаланушылар тұлғалар. Уақытша жер
Сервитуттар
1. Осы кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де
2. Бөтен жер учаскесін шектеулі нысаналы пайданалу құқығы
1) тікелей нормативтік құқықтық актіден;
2) мүдделі тұлғаның меншік иесімен немесе жер пайдаланушымен
3) жергілікті атқарушы органның актісі негізінде;
4) сот шешімі негізінде;
5) Қазақстан Республикасының зандарында көзделген өзге де жағдайларда
3. Егер нормативтік құқықтық актіде мүдделі тұлғаның меншік
4. Егер нормативтік құқықтық актіге жергілікті атқарушы органның
Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу екі үлгіге бөлінеді:
1) бірінші үлгі, өнімді бөлу бойынша Қазақстан Республикасының
2) екінші үлгі жер қойнауын пайдаланушының өнімді бөлу
Бонустар
Бонустар туралы жалпы ережелер
1. Бонустар жер қойнауын пайдаланушының тіркелген төлемдері болып
2. Жер қойнауын пайдаланушы жер қойнауын пайдалануды жүргізудің
1) қол қойылатын;
2) коммерциялықтабу бонусын телейді.
Қол қойылатын бонус
Қол қойылатын бонусты белгілеу тәртібі
1. Қол қойылатын бонус жер қойнауын пайдаланушының келісім-шарт
2. Қол қойылатын бонустың бастапқы мөлшерлерін пайдалы қазбалар
3. Қол қойылатын бонустың түпкілікті мөлшерін жер қойнауын
Қол қойылатын бонусты төлеу мерзімі
Қол қойылатын бонус келісім-шарт күшіне енген күннен бастап
Салық декларациясы
Жер қойнауын пайдаланушы қол қойылатын бонус бойынша декларацияны
Коммерциялық табу бонусы
Коммерциялық табу бонусын төлеу тәртібі
1. Коммерциялық табу- келісім-шарт аумағы шегінде ашылған, өндіру
2. Осы баптың 3-тармағында аталған жағдайларды қоспағанда, коммерциялық
3. Пайдалы қазбалардың кен орындарына оларды кейіннен өндіруді
Коммерциялық табу бонусының мөлшері
Коммерциялық табу бонусының мелшері салық салу объектісі, есептеу
Коммерциялық табу бонусының мөлшерін есептеу үшін:
1) кен орнынан алынатын пайдалы қазбалар қорының уәкілетті
2) алынатын пайдалы қазбалар қорының бекітілген көлемінің құны
3) коммерциялық табу бонусы есептеу базасының, 1 проценті
Роялти туралы жалпы ережелер
1. Жер қойнауын пайдаланушы роялтиді Қазақстан Республикасының аумағында
2. Жер қойнауын пайдалануға жасалған келісім-шартта белгіленген роялти,
3. Келісім-шарт бойынша қызметті жүзеге асыру барысында роялтиді
Роялти төлеу тәртібі
1. Роялти мөлшері салық салу объектісі, есептеу базасы
2. Пайдалы қазбалардың өндіріліп алынған көлемі немесе нақты
1) пайдалы қазбалардың өзі:
мұнай, табиғи газ және газ конденсаты;
көмір және жанғыш тақтатастар;
тауарлы кендер;
жер асты сулары, оның ішінде бастапқы өңдеуден өткен
2) қымбат бағалы металдар, құмда, кенде, концентратта болатын
3) қара, түсті, сирек кездесетін және радиоактивті металдардың,
4) қымбат бағалы тастар, бастапқы өңдеуден өткен жарқырауыш
5) басқа пайдалы қазбалар бойынша - бастапқы өңдеуден
3. Осы Кодекстің 299-бабына сәйкес айқындалатын пайдалы
4. Осы баптың 5-тармағында көрсетілгендерді қоспағанда, пайдалы қазбалардың
Пайдалы қазбалардың қүнын айқындау тәртібі
1. Роялтиді есептеу мақсатында, алтынды, күмісті және платинаны
2. Жер қойнауын пайдаланушы салық кезеңінде өндірген алтынның,
3. Алғашқы тауарлы өнім сатылмаған жағдайда, алтынды, күмісті,
Кең таралған пайдалы қазбалар мен жерасты сулары бойынша
1. Кең таралған пайдалы қазбалар мен жерасты сулары
1 Кесте - Кең таралған пайдалы қазбалар мен
2. Жер қойнауын пайдаланушы кең таралған пайдалы қазбалар
3. Роялтиді:
1) жеке түлғалар өзінің жеке меншік құқығындағы жер
2) жерасты суларын өзінің шаруашылық қажеттері үшін өндіруді
3) жер қойнауын пайдаланушылар ілеспе өндірілген жерасты суларын
Төлеу мерзімдері
Пайдалы қазбалардың барлық түрлері бойынша роялти салық кезеңінен
Салық кезеңі
1. Осы баптың 2-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, күнтізбелік
2. Егер алдыңғы тоқсандағы роялти бойынша орташа айлық
Салық декларациясы
Жер қойнауын пайдаланушы роялти жөніндегі декларацияны тіркелген жеріндегі
Yстеме пайда салығы
Төлеушілер
Өнімді бөлу туралы келісім-шарттар, кең таралған пайдалы қазбалар
Салық салу объектісі
Жер қойнауын пайдаланушының жинақталған табыстардың жинақталған шығыстарға қатынасы
Қорытынды
Қорыта келгенде, жер үшін төленетін салықтар жоғарыда
Жер қойнауын бағалау қазіргі күнде өте маңызды болып
Кенорынның пайдалы қазбалардың теориялық түсініктемелері жазылған. Пайдалы қазбалар,
Кенорынды бағалау әдістемесінде жалпы бағалау тәсілінің үш түрі
Жер қойнауын пайдаланушылардың құқығы және жер қойнауын пайдалануға
Қатты пайдалы қазбаларды кенорындардан шығару үш негізгі тәсілі
1. Ашық жұмыстар ( ашық тау жұмыстары);
2. Жер асты жұмыстар ( жер асты тау
3. Геотехнологиялық жұмыстар ( заттарды сұйық фазаға ауысуы)
Тау технологиялық жұмыстарында негізгі үш жұмыс бар: ажырату,
Ауылшаруашылық жерлерін бағалау бұл жердің нарықтық бағасы, немесе
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1.Қарғажанов З.Қ. “Табиғат ресурстарын
пайдалану төлемдері және салықтары”
2.С.Мұқаұлы “Табиғат пайдалану
экономикасы”
3. Экономикалық теория “ Оқу құралы ”
Я.Ә.Әубәкіров, Б.Б. Байжұмаев
4. Табиғат пайдалану экономикасы “ Оқу
құралы ” Е. Үпішев
5. Қазақстанның жер ресурстары
01.28.2005.
6. Бағалау қызметі туралы заң 2009 ж.
1