Жоспар
Кіріспе...................................................................................................................
1.1. Интернеттің ақпараттық жүйедегі жаңалығы .....................................
1.2. Қазақ интернетінің проблемалары.........................................................
II. Журналистік шығармашылықтағы интерактивтілік қырлары .....
2.1. Аудиториямен байланыстағы пәрменді құрал....................................
2.2. Мемлекеттік тілдегі БАҚ сайттары және олардағы екіжақты
Қорытынды.......................................................................................................
Сілтемелер тізімі .............................................................................................
Пайдаланған әдебиеттер тізімі......................................................................
Кіріспе
Өз тарихында түрлі дәуірлер мен формацияларды бастан өткізген
Қазіргі таңда біз үшін қашықтықтан басқаруға болатын теледидар,
Бірақ кейбір адамдар әлі күнге дейін кітапханада сарыла
Көп жағдайда, Интернетке кіру кітаптары шашылып жатқан үлкен
Интернетті қолдану кезінде ғана толығымен түсініп білуге болады.
дәлелдігін нығыздай түседі.
Десек те интернетте де толып жатқан келеңсіз жайттар
Сонымен қатар, компьютердің, модемнің және телефонның көмегімен әлемнің
I. Интерактивтілік интернет технологиясының басты ерекшелігі ретінде.
ХХ ғасырдың аяғы бізге коммуникация саласынын әртүрлі жаңа
Интернеттің көптеген қызмет түрлері бар. Олардың ішіндегі ақпаратты
негізгілерінің қысқаша сипаттамаларын қарастырып өтейік.
WWW (World Wide Web-дүниежүзілік өрмек) - Интернеттегі гипермәтіндік
(Web-парақтар) мекемелердің немесе жеке тұлғалардың меншігіндегі WWW-сервер немесе
WWW мәліметтермен жұмыс істеу үшін ағылшынша browsers («browse»-қарап
FTP. Қашықта орналасқан машинаның каталоктарымен және файлдарымен жұмыс
Telnet. Бұл термин арқылы клиенттің алыстағы сервер –
E-mail. Бұл электрондық поштаның ағылшынша атауы, ол –
Usenet жүйесінің бірнеше анықтамалары бар, олар – тармақталған
ISQ (I seek you-мен сені іздеймін) — желі
IRC (Internet Relay Chat) - нақты уақыт кезеңінде
IP- телефонияк. Интернетте телефондағы дауыс арқылы мәлімет алмасуды
Интернет дегеніміз не? Интернет-бүкіл әлемдегі миллиондаған шағын компьютерлік
Желіні пайдаланудың негізгі түрлері: Бүкіләлемдік өрмек, электронды пошта,
Пакеттерді коммуникациялау принципі тасымалданатын мәліметті бірнеше шағын фрагменттерге
Желіні басқару ісінің өте сенімді жұмыс істеуін жүзеге
Осындай жаңа технологиялар өте жемісті нәтиже беріп, бұл
1969 жылы АҚШ-тағы бірсыпыра әскери, ғылыми және білім
Сонымен, Интернет-барлық жүйелері хаттама деп аталған бірыңғай стандартпен,
Диалогқа шақыратын корпоративті сайт.
Қазіргі кезде интернет көптеген мүмкіндіктерімен қызықтырады. Интернеттегі PR
компания тарихы;
компанияның жетекшілігі мен құрылымы;
тұтынушыларға компанияның бірінші басшының атынан жолдау;
компанияның қызметі мен өнімі;
жылдық есеп және компанияның қаржылық көрсеткіштері;
компания жаңалығы, баспасөз парақтары; БАҚ-тың компания туралы жарияланымы;
жиі қойылатын сұрақтар және оларға жауап;
кері байланыс;
Әсіресе, соңғы блокты коммуникацияның интерактивтілігі жайында айтқанда
тұынушы үшін конференция;
компания өкіліне немесе эксперттерге сұрақ (басшыға да қойылуы
чаттар;
видеоконференциялар;
рейтингтер және сауалдар.
Осылар арқылы интернет күшті ресурсты көрсетеді. Қоғамды ақпарттандыруда,
Microsoft сарапшыларының пікірінше ақпарат жұмысы индустриалды дамыған елдерде
базалық операцияны қамтамасыз ету;
тұтынушымен өзара қарым-қатынас процесін іске асыру;
іскерлік рефлекстердің өміршеңдігін қолдау;
компанияның миссиясын орындайтын стратегиямен жүру.
Бір ұйымның электрондық жүйке жүйесінің шекарасы ашық болса,
желі ресурсындағы аудитория құрамының тұрақты қатысушылары. Осының айналасында
ресурстың интерактивті мүмкіндігіне сәйкес кері байланыстың болуы;
өзіндік субмәдениетті барлық атрибуттарымен жасау: көшбасшылар, аутсайдерлер, этикалық
Желіде белсенді түрде жұмыс істейтін Веб - бірлестіктердің
корпоративті порталдар және веб-парақшалардың маңайында қалыптасқан бизнес-қауымдастықтар (серіктестер,
сала бойынша немесе нақты бір ұйымның кәсіби қауымдастық,
БАҚ online оқырман аудиториясы;
Оқушылардың ғылыми қауымдастығы;
Белсенділер және қоғамшылдар, сенушілер, жанкүйерлер;
Мемлекеттік, саяси және билік құрылымдары.
Тіпті Ватиканның өзі 1996 жылы өзінің жеке
Интернеттің ашық ақпарат алмасу кеңістігі ретіндегі ерекшеліктерін бір
Интернеттің ақпараттық жүйедегі жаңалығы
Әлбетте, интернет болсын, тәулік бойы үзбей беріліп тұратын
Заңгерлер кафе иесіне ештеме істей алмайды, өйткені заңда
Егер, тіпті Францияда кітапқа қарсылық бола қалған жағдайда
Бүгінде интернет арқылы кез-келген құжатқа қол жеткізуге болады,
Интернет түрлі саяси науқандар кезінде таптырмайтын құралдардың бірі.
Қазақстанда коммерциялық бағыттағы сайттар аз болса да, олардың
Негізгілер ретінде 16 критерийлер алынды:
1. Сапа-сайтта көрсетіліп отырған қызмет немесе өнімнің сипаттамасы
2. Орындау – көрсетіліп отырған өнімнің не үшін
3. Компоненттер көрсетіліп отырған өнімнің неден жасалғандығы туралы
4. Нақтылық – веб сайтта көрсетілген өнімді қайдан
5. Сатып алушы үшін күрес – викториналар, пікір-таластар,
6. Бос континент – веб-сайт өз тұтынушыларына ақысыз
7. Компания туралы ақпарат – сайтта компания туралы,
8. Компания саясаты – сайтта компанияның саясаты мен
9. Көмек – сауданы жеңілдету үшін сайтта «көмек»
10. Жеткізу туралы ақпарат – сайтта ұсынылып отырған
11. Ізденіс – тұтынушыларға өздері іздеген ақпаратты оңай
12. Жаңарту – сайттағы ақпараттар уақында өзгертілді ме?
13. Транзакциялар сайтта on-line көлемдік шарттары бар ма?
14. Транзакция қауіпсіздігі – ұсынылып отырған төлем жүйесі
15. Ескертулер сайтта релевантты ақпараттар үшін ескертулер бар
16. Баға – ұсынылып отырған қызмет пен өнімге
Көрсеткіштердің әрбіреуіне қажет болатын балл саны – 0-ден
Қазақстанда алғашқылардың қатарында вепсайт ашуға белсене кіріскендердің бірі
БАҚ - тағы жаңа мүмкіндіктер.
БАҚ-тың бүгінгі таңда жаңалықтарды дүниенің төрт бұрышына кедергісіз
Ақпараттық тәуелсіздіктің тағы бір қыры – журналистің еркін
Жаңа технологиялар ақпаратты жеткізудегі ұшқырлыққа алып келді. Мысалы,
Интернеттің ақпараттық ортада төңкеріс жасауының себептері ретінде мына
супероперативтілік, ақпарат серверге орналастырылған сәттен дүниежүзінің кез-келген нүктесінде
ақпараттың сан алуандығы тақырыбы да, тереңдігі де, сапасы
ақпараттың өзің іріктеп алатындығын:
«он-лайн», яғни нақты уақытта сөйлесу, көру, ақпарат алмасу,
мультимедиялық тасқын, яғни мәтін, сурет, бейне, сөз бен
интерактивтілік;
аудиториясын зерттеумен рейтинг;
адресті ақпаратты тарату мүмкіндігі;
өте қолайлы іздеу мен табу жүйесінің болуы және
Интернет дәстүрлі ақпарат құралдарына жедел дерек алу мен
Интернет - ақпараттық революцияның ең кең таралған түрі.
Сонымен қатар журналистика саласындағы қызметкерлер үшін виртуалды кеңістікпен
Cutler, Center және Broom-ң көрсетуінше «Интернеттегі деректер еңбек
Коммуникация саласындағы зерттеушілер Интернет керемет ақпараттық құрал деген
Десек те осы зерттеулердің нәтижесінде, жаңа технология мамандарға
Бұқаралық ақпарат құралдарын шынайы уақыт ережесінде және кейінгі
Интернеттің ақпараттық жүйедегі тағы бір жаңалығы сіз тәулігіне
1.2. Қазақ интернетінің проблемалары
Ақпараттық технологияның дамуы күннен-күнге белең алып, қарқынды дамып
Қазақстандық интернет сайттары дамыған елдермен бәсекеге түсу үшін
Мәселен, Қазақстан интернетінің жағдайы туралы зерттеулерді Орыс журналына
- Қазақстанның ЖОО-ры интернет білім берумен қаншалықты дәрежеде
- Жаңа технологияны дамытуда мемлекеттің алатын орны қандай.
- Желілік емес БАҚ Қазақстанның ішкі интернет-өмірін қалай
- Қазақтелеком монополиясымен мәселелер қалай шешіледі. Тек мықты
- Казнетте қазақ тілі мәселесі қалай шешіледі деп
Сонымен қазiргi ақпараттың iшiндегi ең болашағы бары –
Интернеттің дамуы техникалық және технологиялық жәйттерге тікелей
“Авторлық құқық және сабақтас құқықтар” туралы Қазақстан Республикасының
Ал, интернет пайда болған кезде көпшіліктің «нағыз сөз
Дегенмен тұнғыш рет интернетті бақылауға алу, шектеу жүйесі
Қазіргі кезде Қазақстанда тіркелген 3 мыңға жуық интернет
Дәстүрлі журналитика ағымына интернет журналистика көптеген өзгерістер мен
II. Журналистік шығармашылықтағы интерактивтілік қырлары
Интернет – мейлінше жаңа құбылыс. Аз ғана уақытта,
Біріншіден, интернет сізге мақсатты аудиториямен тікелей байланыс жасап,
Екіншіден, интернет, барлығынан бұрын, әртүрлі мәліметтер көзі ретінде
Үшіншіден, интернет пайдаланушылары ақпаратты түпнұсқадан алып, қорытындыны біреудің
Төртіншіден, интернет көкжиекті кеңейтіп сіздің компанияның жергілікті бизнесін
Бесіншіден, интернет көп шығынды талап етпейді. Сіздің интернет-жобаларыңызды
Интернет – бұл белгілі обектіні ақпаратпен қамтамасыз етуші
Бүгінгі күнге дейінгі журналистиканың қалпы – басылымдық, радио
Қай нәрсе болсын, оның өмiрге толық енуiне уақыт
XVII ғасырда сауаттылық Солтүстiк Еуропада тарады, бiрақ сауаттылықтың
Қазақстандық интернет-журналистиканың интерактивті қырларын зерттеген С. Дулатов қазақ
Сайттың танымалдығын жою үшін аталған арнайы орындар баламалық
Тұран. кz-ті оқырмандар тәуелсіз басылым деп қабылдады. Алайда,
Анонимді журналистиканың тағы бір үлгісі –“Азиопа” сайтында жарияланатын
Бұл сайттардың барлығы бүгінде жабылған. Алайда, алғашқы интернет-басылымдар
Олардан кейін пайда болған www.nomad.web.com сайтты Қазақстандағы
Әдетте, іздеу серверлері сондай-ақ жаңалықтар ленталарын да қамтиды.
Сайттарда жарияланатын материалдардың фактілері сенімсіз, ал, тілі тұрпайылау
Ресми талдамалы материалдар www.kisi.kz . сайтында жарияланады. Сайт
Ал, Cаяси Зерттеулердің Орталық Азия Агеттігі www.apt.kz
Интернет аудиториясы үшін бұл басылым-ең алдымен, барлық саяси,
Басылымның форумында әрқашан тікірталас, талқылау өтіп жатады. Яғни,
Таза журналистік еңбектің жемісі болғандықтан, сайтта интернеттің интерактивті
Әлемторда дәстүрлі БАҚ-тың электронды нұсқасы міндеттеліп берілетін болды.
2.1. Аудиториямен байланыстағы пәрменді құрал
Адам өзі үшін не нәрсені жедел, кезек күттірмейтін
Мысалы, Ресейліктерді қызықтыратын дүниелер орыс тілді интернетте орналастырылады.
Алайда, интернет мейлінше көп мәтіндердің үйіндісі сияқты. Онан
Сонымен теңдесі жоқ екі құрылымның арасында: Беттерді көрушілердің
Осы тұста аталып отырған пікіралысты жүзеге асырушы интернет
Жекелеген коммуникация желідегі мүмкіндіктерді пайдалану кезіндегі танымал
Бүгінгі күнгі Интернет жаңа мүмкіндіктер ашатыны сөзсіз. Мәселен
Радио – 38;
Жеке компьютер – 16;
Теледидар – 13;
Интернет – 4;
Дегенмен заманауи коммерциялық және қоғамдық мағына және үлкен
Қазіргі кезде интернетті қолданушылардың саны кейбір мемлекеттерде өсіп
(Wireless Application Protokol - ұялы телефондар үшін
«Ericson»-ның есептеуі бойынша 2004 жылы әлемде ұялы интернет-құрылғыларды
Германияның Ганновер қаласындағы журналистика және коммуникация құралдарының проблемаларын
Интернетті қандай Германия БАҚ-ы қызығушылықпен пайдаланады?
Интернетке түсетін негізгі мәтіндердің мазмұны қандай
ПР-дың алар орны және қандай жетекші мағынаға ие
Бұл сауалдарға жауап беру үшін 1996 жылдың қарашасында
Мазмұнымен қатар мультиймедиалық элемент категорияларына сәйкес жасалып және
өз еркімен жазылғандарға электрондық хат түріндегі жаңалықтарды тарату;
пароль арқылы шектелген web-ресурске қол жеткізу.
Аудиторияның шектеулілігі кемшілік болғанымен, есесіне адресаттар белгілі ақпарат
Мұнымен қалай сіздің сайтыңыз үшін барынша тиімді болатындай
Әртүрлі мақсатты аудиторияларға қызықты болатын қилы тақырыптық
Өзінің жазылушыларына ақпарат тарату мүмкіндігін беретін (мәселен, subscribe.ru)
Жазылушыларды ақпарат көлемімен жалықтырмаңыз. Іскер адамның жұмысына алаңдамай
Өзіңіздің тұрақты оқырмандарыңызға қызықты болатын ақпаратты көпшілік қол
Арнайы аудиторияларға ақпарат тарату каналы ретінде пароль арқылы
Интернет сізге ақпарат таратуға - алуға құқығы бар
Интернеттің жаңа технологиясы адамдардың негізгі үш тобын, яғни
«Интернет желісін ешқандай ұйым немесе адам меңгере де,
1999 жылы әлемде 170 млн.нан астам адам Интернетті
Интернетті қолдану аясы кеңеюімен қатар мәліметтер берілу технологияларын
Teledesic компаниясы орбитаға арнайы спутник ұшыру арқылы интернетке
Ганновердегі Журналистика және бұқаралық байланыс институтының ғылыми қызметкері
Белсенді және ашық диалог, фирманың, қоғамның мүдделес топтарымен
Веб-сайт
Интернет-өкілеттік құру біздің уақытта өмір шындығына айналды. Өзін
Бүгінде интернетте өзінің парақшасы (страничка) жоқ мекемені көз
Сайт құрудың мақсаты не?
Мазмұны қандай болмақ?
Сайтты қаншалықты жиі жаңартып отыру қажет?
Көркемделуі қандай болмақ?
Интерактивтілігі қандай болады?
Сайттың пайдалылығы қалай бағаланады?
Кім жауапты болады? Бұл маңызды сұрақ, себебі сайттың
Сайтты құрғаннан кейін оны негізгі ресейлік және шетелдік
Rambler (http://www.rambler.ru ),
List.ru (http://www.list.ru ),
Aport (http://www.aport.ru )
WWW.ru (http://www.ru ),
Yandex (http://www.yandex.ru ).
Батыстық жетекші іздестіру жүйелері:
Yahoo (http://www.yahoo.com ),
Altavista (http://www.altavista.com ),
Infoseek (http://www.infoseek.com ).
Электрондық пошта
(e-mail)
Электронды пошта, әсіресе, шетелдік серіктестермен байланыс орнатуда айнымас
Факстың орнына, мысалы БАҚ-қа пресс-релиздерді тарату үшін. Бұл
Компанияның ішіндегі байланыс құралы – жаңалықтарды тарату, қызметкерлер
Digest mail.
БАҚ пен Интернет арқылы қарым-қатынас
Интернет желісінің арқасында БАҚ қызметкерлері өз уақытын
БАҚ-пен жұмыс жасауға негізделген веб-сайттарды ашу;
Арнайы ақпараттық жолдамаларды тарату;
Электронды поштаны пайдалану;
Жанды бейнелеу мен аудиокөркемдеушілерді пайдаланып толықтай интерактивті
Онлайндық сұхбаттар ұйымдастыру.
Интернет-технологияларды пайдалану кез келген сала үшін ерекше қызығушылық
2.2. Мемлекеттік тілдегі БАҚ сайттары және олардағы екіжақты
Қазақстанда интернет пайда болған кезде ең басты мәселе
Сайтта тың дүниелер бола қоймайды, әдетте, теле нұсқасында
Бұл ретте 31 - арнаның да сайты сапалығымен
Жалпы, Қазақстандағы орыс тілді бұқаралық ақпарат құралдарының барлығы
Жүйелік қазақ тілді газеттердің бірі- www.akolya.hypermart.net/links.html . Бұл
Қарағандыда БАҚ-қа құқықтық көмек көрсету орталығының базасында 2003
Қазіргі таңда Саяси Зеттеулердің Орталық Азия Агенттігі мемлекеттік
Жалпы Саяси Зеттеулердің Орталық Азиядағы Агенттігі интернет кеңістікте
Қазақ тілді сайттарға тән ерекшелік - терең мағыналылық
Қорытынды
XXI ғасыр электронды ақпарат құралдарының алтын ғасыры деп
Ақпараты күн сайын ағылып-төгіліп жататын “алып аждаһа” әр
Қазақстанда ғаламдық компьютерлік желілерді пайдалану перспективалары бүгінде шексіз