Кіріспе……………………………………………………………………………..3
Азаматтық құқықтық қатынастарға жалпы сипаттама………………….5
Азаматтық құқықтық қатынастардың ұғымы мен түрлері………….5
Азаматтық құқықтық қатынастың мазмұны……………………...….9
Азаматтық құқықтық қатынастардың пайда болу, өзгеру
және тоқтатылу негіздері…………………………………………………….14
Азаматтық құқықтық қатынастардың пайда болу негіздері……….14
Азаматтық құқықтық қатынастардың тоқтатылуы мен өзгертілуі..16
Қорытынды. .…………………………………………………………………….21
Пайдаланған әдебиеттер.......................................................................................23
Өмірдегі жиі кездесетін қатынастардың барлығы дерлік құқықтық қатынастары
Осы құқықтық қатынастың бір түрі – азаматтық құқықтық
Енді курстық жұмыстағы басты мақсатым: азаматтық құқықтық қатынас
Алдағы мақсатты жүзеге асыру барысында мынадай міндеттер қойдым:
Азаматтық құқықтық қатынастардың бүгінгі таңдағы өзектіліг бұл саладағы
Осы курстық жұмысқа қосатын жаңалығым: азаматтық құқықтық қатынастарды
Курстық жұмыстың құрылысы – кіріспе, негізгі бөлім және
Енді негізгі бөлімге тоқталыа өтейін.
I. Азаматтық құқықтық қатынастарға жалпы сипаттама
1.1 Азаматтық-құқықтық қатынастар ұғымы және олардың түрлері
Өздерінің қажеттіліктерін қанағаттандыру барысында азаматтар мен заңды тұлғалар
Мұндай қатынастардың айтарлықтай бөлігін құқық нормалары реттейді, олар
Қоғамдық қатынастардың құқықтық түрлі салаларының нормалары реттеп
Азаматтық құқық нормалары реттегенқоғамдық қатынастар құқықтық қатынастар, атап
Азаматтық-құқықтық қатынастардың ерекшеліктері азаматтық-құқықтық реттеудің объектісі мен әдістеріне
Азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілері билік пен өзара бағыну қатынастарында
Азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылардың бірінің екіншісіне міндеттерін орындау жөнінде
Азаматтық-құқықтық қатынастар ерікті болады. Әдетте, мұндай қатынастар оларға
Алайда олар өзге де себептермен пайда болатын жағдайда
Азаматтық-құқықтық қатынастардың нормалары реттейтін объектіге қарай азаматтық-құқықтық қатынастардың
мүліктік қатынастар;
мүліктік қатынастармен байланысты мүліктік емес өзіндік қатынастар;
мүліктік қатынастармен байланысы жоқ мүліктік емес өзіндік қатынастар;
Азаматтық-құқықтық реттеудің объектісі, ең алдымен, мүліктік қатынастар болғандықтан,
Меншік қатынастары, мүліктің бір тұлғадан екінші тұлғаға өтуіне
Интеллектуалдық шығармашылық қызметтің нәтижелері мүліктік қатынастармен байланысты мүліктік
Интеллектуалдық шығармашылық қызметтің нәтижелеріне құқық мүліктік емес сипатта
Адамның жеке басына қатысты материалдық емес құқықтар мен
Сонымен қатар, абсолюттік және салыстырмалы азаматтық-құқықтық қатынастар болады.
Мысалы, меншіктің құқықтық қатынастары абсолюттік қатынастарға жатады, мұнда
Салыстырмалы құқықтық қатынастар құқық берілген тараптың да, міндетті
Мәселен, зиян келтірген адам жәбірленушіге зиянның орнын толтыруға,
Кез келген адам абсолюттік құқықты бұзып алуы мүмкін,
Салыстырмалы құқықты міндетті адам ғана бұза алады. Мердігер
Азаматтық-құқықтық қатынастар заттық және міндеттемелік азаматтық-құқықтық қатынастар болуы
Заттың құқықтық субъектісі өзінің затқа деген мүддесін басқа
Атап айтқанда, меншік құқықтық қатынастары заттық құқықтық қатынастар
Меншік иесі өзінің тиесілі затты иеленуге, падалануға және
Міндеттемелік құқық субъектісінің затқа деген мүддесі басқа бір
Міндеттемелік құқықтық қатынастарда құқық берілген адам міндетті адамнан
Мәселен, сатып алушы сатушыдан өзіне затты беруді талап
Зат қашанда заттық құқықтық қатынастардың объектісі болып саналады,
Мысалы, баспа мен автордың арасындағы әдеби туынды жасау
1.2 Азаматтық құқықтық қатынастардың мазмұны
Мүліктік және мүліктік емес өзіндік қатынастарды азаматтық-құқықтық реттеу
Субъективтік құқық дегеніміз құқық берілген адамның байқалатын мінез-құлқының
Мәселен, автордың шығармасына жариялау құқығы, оған қол сұғылмау
Құқықтық қатынастардың мазмұнын құрайтын элементтер – субъективтік құқықтар
Иелерімен тығыз байланысты құқықтар өзіндік құқықтар деп аталады
Субъективтік міндет дегеніміз – міндетті адамның байқалуға тиісті
Азаматтық құқықтық қатынастардың мазмұнын құрайтын субъективтік құқықтар мен
Демек, құқық берілген адамның белгілі бір әрекет жасау
Азаматтық құқықтық қатынастарды және тиісінше субъективтік азаматтық құқықтарды
Мәселен, көркем туынды жасаушының оның авторы болу құқығы
Құқықтық қатынастарға қатысушылардың субъективтік құқығы кейде көптеген әрекеттерді
Мұндай жағдайда субъективтік құқық күрделі болуы мүмкін, оның
Бірақ құқықтық қатынастардың шегінде өкілеттіктер біртекті немесе әртекті
Мәселен, мүліктік жалдау шартында жалдаушының құқығы жалға
Заң тұрғысынан алғанда, әртекті өкілеттіктерді қамтитын мұндай күрделі
Азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушы тұлғалар олардың субъектілері болып табылады.
Азаматтық құқықтық қатынастар субъектілерінің ауқымы АК-ның 2-тарауында айқындалған.
Жекелеген индивидтер, сондай-ақ олар құрайтын ұжымдық түзілімдер осындай
Азаматтық құқықтық қатынастарға құқық берілген немесе міндетті адам
Азаматтық құқықтарды иеленіп, міндеттер атқару қабілетін құқық қабілеттілігі
Жеке индивидтерді жеке адамдар деп атайды. «Жеке адамдар»
Басым көпшілік жағдайда азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілері Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасы Конституциясының 12-бабына сәйкес, Конституцияда, заңдарда және
Егер олардың заңды тұлға мәртебесі болса, адамдар құратын
Меншік, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығындағы оқшау
Қызметінің мақсаттарына қарай заңды тұлғалар коммерциялық және коммерциялық
Коммерциялық емес ұйымдар табыс табудан өзге мақсаттар үшін
Жеке және заңды тұлғалармен қатар, азаматтық-құқықтық қатынастардың қатысушылары
Мемлекет пен әкімшілік-аумақтық бөліністер заңды тұлғалардың азаматтық-құқықтық қатынастарға
Осыған орай, жеке тұлғалар (Қазақстан Республикасының азаматтары, шетелдік
Құқықтық қатынастардың объектілері жөніндегі заң әдебиеттерінде әр түрлі
Бір авторлардың пікірінше, оның субъектілерінің мінез- құлқы ғана
Азаматтық құқықтар объектілерінің негізгі түрлері АК-ның 115-бабында аталған,
Мүліктік игіліктер мен құқықтарМүліктік игіліктер мен құқықтарға, атап
Мүліктік емес өзіндік құқықтар мен игіліктерге адамның өмірі,
құқығы, авторлық құқығы, шығармашылығына қол сұғылмау құқығы және
II. Азаматтық-құқықтық қатынастардың пайда болу, өзгеру және тоқтатылу
негіздері
2.1 Азаматтық құқық қабілеттілік пен әрекет қабілеттілік
Құқық субъектілерін сипаттайтын негізгі құқық қасиеттері құқық қабілеттілігі
Азаматтық құқық қабілеттілігі АК-тің азаматтық құқыққа ие болып
Конституцияның 14-бабына сәйкес заң мен сот алдында жұрттың
Конституцияның аталған тұжырымына қарай азматтардың құқық қабілеттілігі заңда
Белгілі бір лауазымды иеленуге немесе белгілі бір қызметті
Елдің аумағында емін-еркін жүріп тұруға.
Ескерте кеткен жөн, біздің заң бойынша құқықты жою
Құқық қабілеттілігін шектеу дегеніміз қандай да бір құқықты
Азаматтар құқық қабілеттілігін меңгере отырып, әр түрлі құқықтарды
Азаматтық құқықтық қатынастар ұғымынан бұл – құқыққа қабілетті
Демек, құқықтық қатынастар тууы үшін құқықтық норма болуы
Алайда мұндай мән-жайлардың болуы өзінен-өзі белгілі бір қатысушылар
Құқықтық қатынастар пайда болуы үшін нақты адамдар арасында
Азаматтық кодекстің 7-бабында азаматтық құқықтар мен міндеттердің пайда
Азаматтық құқықтар мен міндеттер заңдарда көзделген негіздерден сондай-ақ
Осыған сәйкес азаматтық құқықтар мен міндеттер:
заңдарда көзделген шарттар мен өзге мәмілелерден, сондай-ақ заңдарда
заңдарға сәйкес азаматтық құқықтық жағдайларды туғызатын әкімшілік құжаттардан;
азаматтық құқықтар мен міндеттер белгіленген сот шешімінен;
заң құжаттарында тыйым салынбаған негіздер бойынша мүлікті жасау
өнертабыстар, өнеркәсіптік үлгілер, ғылым, әдебиет пен өнер шығармалары
басқа жаққа зиян келтіру салдарынан, сол сияқты басқа
азаматтар мен заңды тұлғалардың өзге де әрекеттері салдарынан;
заңдар азаматтық құқықтық жағдайлардың басталуымен байланыстыратын оқиғалар салдарынан
Алайда бұл бапта аталған заңдық фактілердің тізбесі жеткілікті
Құқықтық қатынастардың тууына себепші болатын ықпал ету тетігіне
2.2 Азаматтық-құқықтық қатынастардың тоқатылуы мен өзгертілуі
Мұндай мән-жайларды заңдық фактілер деп атайды. Өзіндік
Сонымен, заңдық факті дегеніміз – заң құқықтық қатынастрдың
Алайда бұл бапта аталған заңдық фактілердің тізбесі жеткілікті
Нақты жігерлі мінез-құлық актілерін іс-әрекеттер деп түсінеміз. Оларды
Заңды іс-әрекеттер өзара құқықтық қатынастардың пайда болуына бағытталған.
Құқықтық нәтижеге жетуге тікелей бағытталмағанымен, заңдарда белгіленген ережеге
Үшінші тұлғалардың мақсатты іс-әрекеттері бойынша да құқықтық қатынастар
Әдетте бұл – әкімшілік акт (мысалы, меншік иесі
Заңдық фактілердің бұл түрінің ерекшелігі – олардың жігерлі
Азаматтық-құқықтық қатынастар туғызатын іс-әрекеттер заңсыз, яғни тікелей тыйым
Мұнда, әдетте, іс-әрекеттер жасайтын субъектілер үшін ұнамсыз болғанымен,
АК-ның 7-бабы оқиғаларды, яғни қатысушылардың еркінен тыс пайда
Мұнда, ең алддымен, табиғи фактілерді атау керек
Басқа адамдардың іс-әрекеттері құқықтық қатынастарға қатысушылар үшін объективті
Заңды фактілердің ерекше түрі – мерзімдер оқиғаларға жуықтайды
Кейбір жағдайларда құқықтық нәтижеге жету үшін бірлі-жарым заңдық
Мәселен, бөгде мүлікті бүлдіру кінәліге залалдаң орнын толтыру
Мысалы, сатып алу-сату шартын жасасыр, іс жүзінде затты
Кейде үш, төрт, бес және одан да көп
Заңдық күй деп аталатын дағдайды заңдық фактілердің ерекше
Бір реттік актілерді жасамаудан емес, заң құқықтық маңыз
Мысалы, қайтыс болған адаммен жақын туыстық қатынас –
Заңдық күйдің заңдық факті ретінде маңызды ерекшелігі бар:
Демек, заңдық күй едәуір күрделі фактілік құрамның элементі
Құқықтық қатынастарға қатысушылардың еркіне тәуелді болумен қатар,
Заңдық фактілердің құқықтық қатынастардың дамуына ықпал етуіне қарай
Мұның алғашқысы бұрын мұндай заңдық байланысы (шарт, зиян
Үшіншісі – қалыптасқан құқықтық қатынастардың мазмұнын өзгертуге себепші
Заңдық фактілер өздерінен кейін туатын құқықтық салдарға түрліше
Мысалы, зиян келтіру оны келтірушінің заңмен белгіленген залалды
Мұндай заңдық фактілерді құқықты бағыттаушы фактілер деп атайды.
Мысалы, мүлікті сату жөніндегі құқықтық қатынастардың мазмұны заң
Құқықты қалыптастырушы заңды фактілер бұл қасиеттері жөнінен құқықтық
Заңдық йактілердің барлығынан мәміле мен әкімшілік актілерді ғана
Азаматтық құқықтың кейбір объектілерін және мәмілелердің кейбір түрлерін
Тіркеу өздігінен азаматтық құқықтар мен міндеттерді туғызбайды, өзгертпейді
Қорытынды
Өмірде біз алуан түрлі қоғамдық қатынастарға түсеміз. Соның
Оларға қатысушылар өзара субъективтік құқықтар мен міндеттерге иелі.
Қазіргі дамыған қоғамдық ғылымдарға құқықтық қатынастардан басқа экономикалық,
Енді кең таралған құқықтық қатынас болып азаматтық құқықтық
Азаматтық құқықтық қатынастардың ерекшеліктері азаматтық құқықтық қатынтастардың объектісі
Азаматтық құқықтық қатынастардың пайда болу, өзгертілу және тоқтатылу
Оқиға – адамның еркіне байланысты емес жағдайлар –
Іс-әрекет – керісінше адамдардың еркіне байланысты, яғни құқық
Құқық нормаларында көзделінген кейбір заңды зардаптардың тууына бір
Пайдаланған әдебиеттер
I. Нормативтік құқық актілері
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі: Жалпы бөлім 27 желтоқсан,
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексін күшіне енгізу туралы. Қазақстан
Қазақстан Республикасының Заңы «Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексін күшіне
Қазақ ССР-інің азаматтық кодексі, 1963 28 желтоқсан
II. Негізгі әдебиеттер
Басин Ю. Г. , Сүлейменов М. К. «Азаматтық
Жайлин Ғ.А. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы: Ерекше
Жайлин Ғ.А. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы: Ерекше
Сапарғалиев Ғ. «Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы» Алматы, 1998
Төлеуғалиев А. Қ. «Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы» Алматы:
Табанов С. А. «Салыстырмалы құқықтану негіздері» Алматы: Жеті
Ынтымақов С.А. “Азаматтық құқық” (Ерекше бөлім): Практикум. –
Гражданское право Республики Казахстан (под. ред. Толеугалиева Т.И.,
Гражданское право (под. ред. Сериева А.Г., Толстого О.К.)
Юрист, 2005, №4. [15-18]
Фемида, 2004, №3. [3-5]
Егемен Қазақстан, 28 желтоқсан. Б.4.
2