МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ...........................................................................................................
1. ЖОҒАРЫ СЫНЫПТАРДА ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНІҢ ТАРИХИ КУРСЫН ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
1.1 Әдебиеттің тарихи курсының мазмұны және нысаны...........................
1.2 Тарихи-әдеби курсты оқыту мәселелерінің зерттелуі............................
1-тарау бойынша тұжырым.............................................................................
2. Х-ХІ СЫНЫПТАРДАҒЫ ТАРИХИ-ӘДЕБИЕТТІК КУРСТЫҢ ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕРІ, ӘДІСТЕМЕЛІК
2.1 Тарихи-әдеби курс, құрылымы: шолу және монографиялық тақырыптарды оқыту....................................................................................
2.2 Гуманитарлық және жаратылыстану бағытындағы оқу бағдарламалары мен оқулықтарының
2.3 Жоғары сыныптардағы лекция сабақтары, сабақ тиімділігін арттыратын факторлар.....................................................................................
2.4 Тарихи-әдебиеттік курсты оқытудағы жаңа ақпараттық-инновациялық технологиялар мен әдістердің
2.5 Х-ХІ сыныптарда әдебиет пәнін тиімді жүргізудің ағымдағы
2-тарау бойынша тұжырым.............................................................................
ҚОРЫТЫНДЫ..................................................................................................
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ...............................................
А ҚОСЫМШАСЫ – библиографиялық көрсеткіш......................................
3-8
9-11
11-13
13-14
15-24
25-29
30-41
41-45
46-55
56
57-58
59-61
62-64
КІРІСПЕ
Диплом жұмысының жалпы сипаттамасы. Қазіргі кезеңде егемен еліміздің жас
Бұл жауапты жұмысты жүзеге асыруда орта мектепте өтілетін пәндер
Бала жастан көрген-білгенін көкейге түйген шәкірт этикалық құндылықтарға, әсемдік
Әдеби шығарманы оқып-үйренуде жас оқырман өзінің шығармашылық
Диплом жұмысының өзектілігі. Бүгінгі уақыт барлық өркениетті елдерде
Жоғары сыныптарда оқытылатын тарихи-әдебиеттік курстың қамтитын аймағы күнделікті сабақтар
Жоғары сыныптарда көркем туындымен танысу үстінде жасөспірімдердің қоршаған орта
Көркем шығарманы, жазушының өмірі мен шығармашылығын сабақ үдерісінде талдаудың
Әдіскерлердің жүргізген көп жылғы тәжірибелік бақылау жұмыстарында мұғалімдердің басым
Зерттелу деңгейі. Қазақ әдебиетінің тарихи курсын оқыту мәселелерінің әдістемесіне
Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері.
Жұмысқа төмендегідей мақсат қойылды:
- жалпы орта білім беретін мектептегі қазақ әдебиеті пәнінің
Диплом жұмысының нысаны: Жалпы білім беретін орта мектептегі тарихи-әдебиеттік
Диплом жұмысының дереккөздері: Білім туралы Заң, оқулықтар, 10-сынып және
Диплом жұмысының болжамы: Тарихи-әдебиеттік курсты оқыту үдерісі оқушылардың
Жұмыстың мақсаттары мен болжамы мынадай міндеттерді шешуді талап
− жоғары сыныптардағы әдебиет курсын оқытудың тәжірибелеріне талдау жасау,
− жұмыстың зерттеу мәселесіне байланысты қазақ әдебиеті пәнінің
− диплом жұмысының тақырыбы бойынша қазақ әдебиеті мұғалімдерінің озат
− Х-XI сынып оқушыларының эпикалық шығармаларды оқып-үйрену үдерісіндегі
− шәкірттердің оқырмандық мәдениетін қалыптастырудағы тарихи-әдебиеттік курсты оқытудың ұтымды
− ұсынылып отырған әдістемелік жүйенің тиімділігін және құндылығын
− тарихи-әдебиеттік курс бойынша оқушылардың қызығушылығын, өзіндік практикалық әрекет
− жұмыс нәтижелері негізінде тарихи-әдебиеттік курсты оқытуға байланысты аннотациялы-библиографиялық
Диплом жұмысының теориялық-әдіснамалық негізі. Қазіргі кезеңдегі оқыту әдістемесі және
Әдістері. Жұмысты жазу барысында баяндау, бақылау, салыстыру, сипаттау, жүйелеу,
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы:
- тарихи-әдебиеттік курсты оқытудың ғылыми- әдістемелік тұрғыдағы орны
- жалпы білім беретін орта мектептерде оқушы мен
- жоғары сыныптарда әдебиет курсын оқыту мен талдаудың тиімді
- әдеби шығарманы талдау мен курсты оқытудың моделі, ақын-жазушының
- жоғары сынып оқушыларының жеке құзыреттіліктерін қалыптастырудағы тарихи-әдебиеттік курстың
- шәкірттердің оқырмандық мәдениетін дамытудың мүмкіндіктері нақтыланды; сабақ үлгілері
Зерттеудің практикалық құндылығы мен маңызы. Жоғары сыныптарда тарихи-әдебиеттік
Диплом жұмысында жоғары және арнаулы орта оқу орындары оқытушылары
Құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі бөлімнің 5 тараушасынан, қорытындыдан,
1 ЖОҒАРЫ СЫНЫПТАРДА ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНІҢ ТАРИХИ КУРСЫН ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
1.1 Әдебиеттің тарихи курсының мазмұны мен нысаны
«Әдебиет – өз қалпынша ой мен тіл. Бірі –
Еліміздің өз тәуелсіздігіне қол жеткізіп, саяси - әлеуметтік және
ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТI — қазақ халқының ғасырлар қойнауынан ұрпақтан ұрпаққа
Қазақ әдебиеті өзінің дамуы барысында төмендегідей кезеңдерге бөлінеді:
Ежелгі дәуір әдебиеті;
Хандық дәуір әдебиеті немене жыраулар поэзиясы;
ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиеті;
ХХ ғасыр басындағы әдебиет;
Кеңестік кезеңдегі әдебиет;
Тәуелсіздік тұсындағы және қазіргі қазақ әдебиеті;
Міне, жоғарыда аталған кезеңдерді өзара байланыстырып оқыту, ерекшеліктерін ұғындыру,
Әдебиетті оқыту – ғылым саласымен тығыз байланысқан. Себебі, ғылымның
Ғылыми тұжырымда әдебиет «адамтану құралы», ал әдебиет пәні «адам
«Қазақ әдебиеті» пәнін оқыту – айрықша көңіл бөлуді қажет
Оқушыларға әдебиеттің құдіретін, оның адам баласы жаратылғаннан бері бірге
«Көркем шығарма - әдебиеттің құндылығы. Көркем шығарманы оқыту –
Оқушы әдебиет сабағында көркем шығарманы қабылдау керек.Бұл – оңай
Қандай жақсы көркем шығарма болмасын оқушы қабылдау үшін әрекет
Оқушыдағы осы сезімді ояту – мұғалімнің қолында, яғни, оқушыға
Мектепте әдеби білім беру оқытудың, білім берудің жүйелі, жалғаспалы,
1-кезең: 1-4 сыныптар;
2-кезең: 5-8 сыныптар;
3-кезең: 9-11 сыныптар;
Осы кезеңдердің ішінде ерекше шығармашылық жұмыс пен терең дайындықты
Ресейлік жаңашыл ұстаз Е.Ильин айтқандай, көркем туындының ішкі, сыртқы
Әдебиет пәні арқылы оқушылардың рухани дүниесі байиды, туған тілін
Х-ХІ сыныптарда тарихи-әдеби курс өтіледі. Тарихи-әдеби курстан оқушылар қазақ
Шығарманың жанры мен стилін, идеясын, тақырыптарын;
Характер сомдауын, сюжет таңдауын, композиция құруын;
Тіл көркемдігін анықтау белгілі дәуірдің әдеби процесіндегі оның алатын
Тарихи-әдеби курсты оқыту мәселелерінің зерттелуі
Әдебиет – ғылыми тарих емес, образдау жүйесіне негізделген көркем
Көркем әдебиет тарихын біз, бір жағынан, қоғам тарихының бір
1939-1940 оқу жылында Шайқы Кәрібаевтың басшылығымен әдіскерлерді, мұғалімдерді қатыстырып,
70-80 жылдары қазақ әдебиетінің тарихи курсына қатысты зерттеулер мазмұны
1986-1990 жылдары әдеби білімнің негізгі тереңдетілген деңгейлері айқындалып, нақтыланды.
«Қазақ әдебиетінің 5-11 сыныптарға арналған бағдарламалары» (1989, Дайырова, Тілешова,
«7-11 сыныптарда қазақ әдебиетін теориялық, практикалық тереңдетіп оқу бағдарламалары»
Орта мектептегі қазақ әдебиетін оқыту мына еңбектермен толықтырылды:
«Қазақ әдебиеті» (Х-ХІ сыныптарға қосымша хрестоматия. Құрастырғандар: Ә.Қанафин, Т.Ақшолақов,
Р.Құтхожинаның «Абай жолы» романы бойынша дидактикалық материал («Рауан», 1992)
1991 жылдан бастап ғылыми-зерттеу жұмыстары екі бағытта (болашақ және
Қ.Жаманбаева «Оқушы шығармашылығын дамытудың ғылыми-әдістемелік жүйесі»;
Қ.Бейсенқұлова «Қазақ әдебиеті сабағында компьютерді пайдалану мәселесі» бойынша зерттеу
1-тарау бойынша тұжырым
Жоғары сыныптардағы тарихи-әдебиеттік курсты оқыту әдістемесі – тың әрі
Теориялық білім беру үдерісі танымның теориялық деңгейінде жүзеге асырылуы
2 Х-ХІ СЫНЫПТАРДАҒЫ ТАРИХИ-ӘДЕБИЕТТІК КУРСТЫҢ ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕРІ, ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРЫЛЫМЫ
2.1 Тарихи-әдеби курс, құрылымы: шолу және монографиялық тақырыптарды оқыту
Жоғары сыныптарда оқытылатын әдебиеттік білімнің негізгі мазмұны ХІХ-ХХ ғасырлардағы
Қазақ әдебиетiнiң өскелең бағытын айқындауда ХІХ ғасырдың екiншi жартысында
Қазақстанның тәуелсіздік жолындағы жаңа тарихы рухани мәдениет мұраларын бағалаудың
Қазақ елінің қазіргі және болашаққа жалғасатын мәңгілік даму тарихында
Әдебиеттің адамды рухани жағынан өсіру мүмкіншілігін оқыту процесінде барынша
Жоғары сыныптардағы қазақ әдебиет тарихының элементарлық курсы тарихи хронологиялық
Жоғары сыныптарда тарихи-әдеби шолу тақырыптарды өтудің негізгі екі кезеңі
Сабаққа әзірлену кезеңі;
Сабақты өткізу кезеңі;
Сабаққа әзірлену кезеңінің алғашқы кезінде мұғалім шолудың бағдарламада берілген
Шолу тақырыптарды өткенде, алдымен сол дәуірдің тарихи-әлеуметтік жағдайына, саяси
Монографиялық тақырыптар әрбір тарихи-әдеби шолулардан кейін өтіліп отырады. Бұл
Сондай-ақ тарихи-әдебиеттік курста берілетін әдеби білімнің негізіне оқушылардың ауызша
Тарихи-әдебиеттік курстың соңында, оқушылардың орта мектепті бітіріп шығуымен байланысты
«Оқытушы күнделікті сабақта тиісті қосымша материалды орынды пайдалану үлгісімен
Жоғары сыныптарда қазақ әдебиеті тарихының қысқаша курсын өтуде маңызды
Жоғары сыныптарда әдебиет пәнін оқытуда кездесетін кемшіліктің бірі –
Әдебиетті оқытудың барлық сатыларындағы сияқты шығарманы талдау жұмысы да
Жоғары сыныптарда көркем шығармалардың талдау нысанына жататын құрамды элементтері,
Әрбір ақын, жазушы белгілі бір қоғамдық формацияның тарихи дәуір,
Қазіргі кезеңде оқушылар шығарманы талдауға шорқақтау келеді. Тарихи-әдебиеттік курсты
Суреткер өмір сүрген тарихи-әлеуметтік жағдай, оның суреткер дүниетанымын қалыптастыруға
Шығарманың мазмұны талданады (фабуласы).
Шығарманың тақырыбы мен идеясы. Көлемді шығармаларда жанама тақырыптар туралы
Шығармадағы көркем бейнелер шоғыры (портрет, авторлық және жанама мінездемелер,
Шығарманың тіл ерекшелігі. Стилі. Тірек-сөздерді белгілеу. Сөздікпен жұмыс жүргізу.
1-сызба – көркем шығарманы оқыту мақсаты
Тарихи-әдебиеттік шолу және монографиялық тақырыптарды өтумен байланысты оқушылар қазақ
Ақын, жазушының шығармашылығындағы әр түрлі кезең-белестерді өзара салыстыру. Бұл
Бірнеше ақын, жазушы шығармашылығының өзгешеліктерін, ұқсастығы және қарама-қарсылығы жөнінен
Әдеби қозғалыстың әр түрлі дәуір-кезеңдеріне жинақтай, қорытындылай отырып, сипаттама
Осы орайда суреткердің өмірін оқытуда төмендегідей модельді ұсынамыз:
4-сызба – суреткердің шығармашылық келбеті
2.2 Гуманитарлық және жаратылыстану бағытындағы оқу бағдарламалары,
Гуманитарлық және жаратылыстану бағыттарындағы оқу бағдарламаларының ерекшеліктері:
Оқу үдерісінің жаңа талаптарына сай мазмұндық, құрылымдық жағынан жаңартылып
негiзгi деңгейдегі әдеби бiлiмнiң мақсаттары мен мiндеттерiн толықтыра
гуманитарлық бағытта курс тереңдетіп оқытуды көздейді, осыған орай тақырып
«Қазақ әдебиеті» оқу пәнінің 10-11 сыныптардағы білім мазмұнына әдебиеттiң
Оқу жүктемелері арасындағы айырмашылықтар көрсетілді;
Базалық деңгейдің 10-11-сыныптарында бағдарлама қазақ әдебиетi туралы жалпы ұғымдары
Қазақ әдебиеті оқулығының (VІІІ сынып) авторларының бірі Н.Ғабдуллин: «Әдебиет
Әдебиет оқулықтарының ерекшелігі – оларға негіз болып отырған көркем
Ең бастысы – орта мектептер мен жоғары оқу орындарындағы
Өз жауапкершілігін сезіне алатын, өздігінен әрекет етуге және әрекетінің
Оқулықтың құрылысына, онда терілетін тараулар мен тақырыптардың орналасуына қатысты
Тарихи-әдебиеттік курс оқулықтары –оқушылардың қазақ әдебиетінен білімін толықтыратын, өз
Оқушыларға әдеби білім мен жан-жақты тәрбие беруде әдебиеттік оқу
бағдарламада өтілуге тиісті шолу және монографиялық тақырыптардан;
әдеби-көркем шығармалардан;
әдеби-теориялық тапсырмалардан;
шығармашылық тапсырмалардан;
шығарма тақырыптарынан;
міндетті деңгейлі, мүмкіндік деңгейлі сұрақтар мен тапсырмалардан;
әр тақырыпқа пайдаланылатын әдебиеттер тізімінен;
иллюстративтік материалдардан тұрады.
Әдебиеттік оқу кітабында әрбір шығарманың соңынан жаттығу, тапсырма материалдары
Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің бағыттарын, мазмұнын айқындайтын ресми құжаттар
Оқушының тұлға ретінде дамытылуына басымдық берілуіне орай, пәннің оқу
Сондай-ақ әдеби білім мазмұнына көркем мәтіндермен қатар оқушы қабылдауына
Сонымен, «Тұжырымдама» қазақ әдебиетінен жалпы білім беретін мектептің білім
«Тұжырымдаманың» «Оқу-тәрбие процесі» бөлімінде шығармашылықпен оқыту негіздері жалпы баян
Қорыта айтқанда, «Қазақ әдебиетін оқыту тұжырымдамасы» әдістеме ғылымының осы
2.3 Жоғары сыныптардағы лекция сабақтары, сабақ тиімділігін арттыратын факторлар
Мектеп қабырғасында болсын, жоғары оқу орнында болсын, сабақты нәтижелі
Лекция – сабақ берудегі ең маңызды, әрі қиын жұмыстардың
- біріншіден, фактілер мен құбылыстарды талдау барысында зерттеуші-ғалым
- екіншіден, оқушылардың адамгершілігін қалыптастырып, көзқарасын дамытатын, оқу
- үшіншіден, оқулықтағыны ой санасына жеткізе түсіндіретін, білімді
- төртіншіден, бүкіл аудиторияны өзіне қаратып, оқушыларды жекелей сезіне
- бесіншіден, қызығушылығын арттыратын, лекцияны жандандыратын актер ролін атқара
Жоғары сыныптарда тарихи курс сабағына байланысты кіріспе жұмыстың бірі
Осыған орай, әдістемелік еңбектерде [7], [13] лекцияның шолу, монографиялық,
Мұның ішінен кіріспеге жататындары шолу мен монографиялық лекциялар болады
а) Шолу түріндегі лекция. Бұл – әрбір кезеңнің тарихи-әлеуметтік
ә) Монографиялық лекция. Бұл шығармалары арнайы өтілетін авторларға құрылады.
1-лекция. Ыбырайдың өмірі мен ағартушылық өміріне арналады да, төмендегіше
А) Ыбырайдың жастық шағы;
Ә) Ыбырай білім алу жолында;
Б) Ыбырайдың халыққа қызметі;
В) Ағартушы мектеп ашу ісінде;
Г) Ыбырай – ақын, педагог, ағартушы.
2-лекция. Ыбырай шығармашылығына шолу лекциясы. Оның жоспары төмендегідей:
А) «Қазақ хрестоматиясы»-қазақша тұңғыш оқулық;
Ә) Ыбырай поэзиясы;
Б) Ағартушы Ыбырай әңгімелерінің идеялық мазұны.
Монографиялық лекцияның тағы бір түріне үлкен романдардың суреттейтін заманы,
Б) Әдеби-теориялық лекциялар. Мұның өзі үш түрлі мазмұнға келеді:
Әдіскер В.А.Никольский «Сочинение в средней школе» атты еңбегінде шығарма
В) Жинақтау лекциясы. Бұл – екі автордың стилін, жанрларын
Г) Талдау формасындағы лекциялар. Мұғалімдердің басым көпшілігі ылғи баяндама
Талдаудың бәрі де мәтінге құрылуға тиіс. Оның әдісі –
Дегенмен үлкен романдар тұсында дара, салыстырмалы, топтамалы мінездеу, композиция,
Ендігі бір мәселе – кіріспе лекциялар талдаудан бұрын берілуі
Әдіскер В.Голубков шолу лекциясын танымал ету жөнінде: «Егер оқушылардың
Бірқатар әдіскерлер шолу лекциясына әңгіме әдісін қосып, шағын түрде
Біреулер лекция қалайда 20-30 минуттық болсын дейді. Дұрысында, әңгіменің
Мұғалім ой мен эмоцияны қатар қойып, дикция элементін шебер
Ғ) Лекцияны бекіту. Мектеп оқушылары көп жайды өмірбаяннан басқа
Лекцияның түсінікті болуы алдымен мұғалімнен. Ол әрбір лекцияның конспектісінен
Бұдан соң жоғары сыныптарда оқушының ұғынып, тыңдап-қабылдау, материалды игеру
Жоғары сыныптарда оқушылар жоспар бойынша мұғалім лекциясын еркін конспектілеп,
Жоғары сыныптарда тарихи-әдебиеттік курсты оқытуда лекция әдісі өте маңызды.
лекция тақырыбы;
лекция түрі;
мақсаты мен міндеті;
көрнекі құралдар;
құрылған жоспары;
лекция мазмұны (ғылыми деректер, тарихи деректер, қосымша материалдар, түсірілген
оқушылармен шығармашылық жұмыстар;
лекцияны бекіту;
Мұғалімнің алдына қояр басты міндеті – шығармашылықпен жұмыс жасай
Тарихи-әдебиеттік курста жүргізілетін лекцияларды бірнеше типке бөлуге болады:
Пробемалық лекция;
Кіріспе лекция;
кеңес беру лекциясы;
кіріктірілген лекция;
әңгіме –лекция;
пікірталас лекциясы;
жоспарланған қатемен жұмыс лекциясы;
зерттеу лекциясы;
нақты ситуацияларды талдау лекциясы;
мотивациялық лекци;
даярлық лекци;
интеграциялық лекция;
шолу лекциясы;
бағдар беру лекциясы;
визуалдық лекция;
дуэт лекция;
шатастыру лекциясы;
сұхбат лекциясы т.б.
Тарихи-әдебиеттік курс лекцияларына қойылатын талаптар:
лекцияның құрылымындағы өзгешеліктер;
әр лекция түрі мен мазмұнын тақырыпқа сай жоспарлау, стилін
лекция мазмұнындағы жүйелілік, бірізділік және ғылымилық, тарихи-әдебиеттік ұстанымдардың сақталуы;
қамтылған материалдың оқушыларға түсінікті болуы;
нақтылық, жинақылық, дәлдік тұрғысынан талаптарға сай келуі;
жазылған материалдар мазмұны мұғалімнің айтқан тақырыбына сәйкес жүйелі жазыла
қосымша, қызықты материалдармен қамтамасыз етілуі;
лекция мазмұны оқулықпен жұмыс жасауға сәйкес болуы тиіс;
оқушылардың жас және дербес ерекшеліктерін ескере отырып, жоспарлануы тиіс;
оқушылардың лекцияны меңгеру деңгейін білуге бағытталған шығармашылық тапсырмалар (көп
Лекция сабақтарын өткізуде көрнекілік ретінде электрондық құралдарды пайдаланудың көптеген
Біріншіден, лекция сабақтары барысында оқушылармен шығармашылық жұмыстар атқару ерекше
Екіншіден, егер лекция оқу барысында оқушы қажетті мәліметті жазып
Үшіншіден, оқушылардың сабақтың алдында дәрісте баяндалатын тақырыпқа қатысты ақпаратпен
Төртіншіден, лекция құрылымы мен түрін, мазмұнын үнемі өзгертіп отыру
Жоғары сыныптарда оқылатын тарихи-әдебиеттік курс лекцияларының өзіндік ерекшеліктері бар:
Тақырыпты терең түсініп қана қоймай, шығармашылық, практикалық әрекет ортасын
Тарихи-әдебиеттік курс пәнаралық байланысқа сүйене отырып, оқушыларға заман тынысы
Оқырмандық білікті қалыпастырудың, көркем туындыны меңгерудің қосымша көзі ретінде
«Қазақ әдебиеті әдістемесі» пәнінің өзіне тән ерекшелігі – көп
Тарихи-әдебиеттік курсты оқыту барысында пәнаралық байланыс ерекше рольге ие
Әдебиетті оқытудың барлық кезеңдері сияқты тарихи-әдебиеттік курсты оқыту бағдарламасын
Мысалы, тарихи-әдебиеттік курсты оқыту барысында Х сынып материалдарын оқытуда
1-кесте – Лекция сабағының үлгі құрылымы
№ Лекция тақырыбы мен түрі Сағат саны Оқушылар әрекеті
1
Махамбет Өтемісұлы. Зерттеу лекциясы
2 Лекция жазу. Шығармашылығын зерттеуге байланысты тапсырмалар орындау. Семантикалық
2 Дулат Бабатайұлының өмірі мен шығармашылығы.
Пікірталас лекциясы
2 Өмірі мен шығармашылығын оқу, талдау. Тарихи-әлеуметтік жағдайды талқылау.
3 Сүйінбай Аронұлы және әдебиет. Кіріктірілген лекция
2 Ақынның өмірі мен шығармашылығын меңгеру. Сахналанған көріністер ұйымдастыру,
4 Шортанбай Қанайұлы және зар заман әдебиеті. Шолу лекциясы.
5 Майлықожа Сұлтанқожаұлының өмірі мен шығармашылығы. Әңгіме лекция.
6 Мұрат Мөңкеұлы – жыршы, майталман айтыскер. Проблемалық лекция.
Жоғарыда көрсетілген үлгі бойынша ұйымдастырылған лекция сабақтары негізінде оқушыларға
Орта мектепте қазақ әдебиеті тарихының қысқаша курсын өтумен байланысты
Жоғары сыныптарда ақын, жазушылардың өмірі мен шығармашылық жолы тарихи-әдебиеттік
Суреткердің өмірі мен жазушылық қызметі туралы өтілетін лекциялық сабақтарда
Суреткердің өмір сүрген, шығармашылық еңбек еткен қоғамды дәуірінің тарихи
Сол кездегі саяси-әлеуметтік жағдай;
Суреткердің шыққан қоғамдық ортасы;
Алған тәлім-тәрбиесі, өнегесі, білім, шығармашылық қалыптасу, даму жолдары, аяқталу
Суреткердің өзіне тән ерекшеліктері
Әдебиет тарихына енгізген жаңалығы;
Шығармаларының идеялық-тақырыптық мазмұны, жанрлық, көркемдік ерекшеліктері т.б.
Әдебиет оқытушысы ақын, жазушының өмірі мен жазушылық қызметі туралы
Ақын, жазушының өмірі мен шығармашылық қызметіне шолу жасауға арналған
Оқытушы үшін бұл жолдардың қайсысы қолайлы, тиімді, қай формасын
Оқытушы жоғары сыныптарда лекциялық сабақтарды өткізуге әзірленгенде, оқу материалын
Х-ХІ сыныптар орта мектептің ақырғы сыныпы болғандықтан, лекцияны
Жоғары сыныптарда өткізілетін лекциялық сабақтар мазмұны жағынан сапалы, идеялық-теориялық
2.4. Тарихи-әдебиеттік курсты оқытудағы жаңа ақпараттық-инновациялық технологиялар мен әдістердің
Қазіргі уақытта еліміздің даму болашағын айқындайтын факторлардың бірі ретінде
Жаңа қоғамның тізгінін берік ұстайтын еркін елдің ертеңгі кемеңгерін
«Филология» білім саласына енген «Қазақ әдебиеті» пәнін оқытуда көркем
Тарихи-әдебиеттік курсты оқыту барысында оқушылар бойында мынадай құзыреттіліктер қалыптасуы
-құндылықты-бағдарлы;
- оқу-танымдық;
- мәдени-танымдық;
- коммуникативтік;
- әлеуметтік еңбек;
- ақпараттық-технологиялық;
Құзыреттілік – оқушының алған білімі мен дағдыларын тәжірибеде, күнделікті
«Филология» білім саласына кіретін «Қазақ әдебиеті» пәні сөз өнерін
Қазақ әдебиетінің тарихи курсын оқыту барысында ақпараттық – инновациялық
Ғылымилық;
Жүйелілік;
Материалды дұрыс орналастыру;
Берік, тиянақты болу
Теория мен тәжірибені байланыстыру
Қазақ әдебиетінің тарихи курсын оқытуда төмендегідей технология түрлерін қолдануға
«тереңдетілген» технология ретінде (компьютерлік оқытуды жекелеген тақырып немесе тарау
Негізгі технология ретінде (белгілі бір бөлімді оқытқанда қолданылатын технологиялардың
Монотехнология ретінде (барлық оқыту, оқытуды басқа үдерісі, яғни, диагностика,
Мектепте әдебиеттен білім беруде қазіргі заман талабына орай оқытудың
Қазіргі уақытта еліміздің даму болашағын айқындайтын факторлардың бірі ретінде
Тарихи-әдебиеттік курсты оқытуда:
«Сыни тұрғысынан ойлау» технологиясының стратегияларын;
Жобалай оқыту технологиясын;
Ойын технологиясын
пайдаланудың ролі зор деп санаймыз.
Жоба – оқушының субьектілік тұрғыдан маңызды проблемаларды мұғалімнің арнайы
Әдеби шығармаларды жоба технологиясы негізінде меңгерту үшін әдеби шығармаларды
1. Мазмұндық – тақырыптық:
- тұтас мазмұнын білуі;
- бөлімдерге бөлу;
- сюжеттерін анықтау;
- жоспар, ойландыратын сұрақ-жауаптар;
2. Тілдік – эстетикалық:
- көркемдегіш тәсілдері;
- стильдік ерекшелігі;
3. Кейіпкерлік – бейнелілік;
- кейіпкерлер тізбегі, жүйесі;
- жіктеу (ұнамды, ұнамсыз, қосалқы);
4. Шығарманы саяси-әлеуметтік тұрғыдан таныту:
- қоғамдық ортаға ықпалы;
- қоғамдық пікір туғызудың мәні;
- жалпы білімдік, танымдық, тәрбиелік рөлі;
- құндылығы;
Тарихи-әдеби курсты жоба арқылы ұйымдастыру ұстанымдары:
ойлау қабілетін әлеуметтік тәжірибе арқылы қалыптастыру іске асырылады.
білім беру ақиқат проблемаларды шешуге негіздеу керек. Ол белсенді
зерттеу еркіндігі мен таңдай білім берудің маңызды элементі болып
мұғалім шығармашыл тұлға болуы қажет, өзін шығармашыл деңгейде таныта
өзін тұлға ретінде танытатын мұғалім іс-тәжірибеде демонстрациялық ұстанымды қолдану
білім беру мазмұнында үнемі жаңа шешімдер іздеуге тура келеді.
Жоба технологиясы арқылы әдеби шығарманы жан-жақты танытудың тиімділігін арттыруды,
1. Мазмұндық – тақырыптық:
- оқушыларға жоспар құрғызу;
- тақырыбы мен идеясын анықтау;
- шығарма және тарихи шындық;
4. Саяси-әлеуметтік көзқарас:
- Автордың бұл тақырыпты
таңдаудағы мақсаты;
салыстыру, тарихи-әдеби
факторларды айқындау;
5-сызба – Тарихи-әдебиеттік курс шығармаларына жоба технологиясы негізінде меңгерту
Шығарманы зерттей-зерделей талдау арқылы оқушылар автордың ішкі дүниесі мен
Қорытындылай келсек, оқушы ғылыми зерттеушілік әрекет арқылы теориялық білімді
Х-ХІ сыныптарда әдебиет сабақтарын оқытуды тиімді
Білім – адамзат тіршілігінің барысында жинақталған әлеуметік тәжірибе (күнделікті
Тарихи-әдебиеттік курсты оқыту барысында төмендегідей сабақ түрлерін пайдалануды ұсынамыз:
Лекция сабақтар (құрылымына және тақырып ерекшелігіне қарай түрлі формасын)
Саяхат сабақтар;
Дуэт сабақтар;
Сайыс сабақтар;
Сот сабақтары;
Конференция сабақтары;
Пікірталас сабақтары;
Он-лайн режиміндегі сабақтар;
Жобамен жұмыс жасау сабақтары;
Сабақтың қызықты өтуы мұғалімнің үнемі іздену, ұтымды әдіс-тәсілдерді қолдану,
Жоғары сыныптарда қазақ әдебиетінің тарихи курсын оқытуда лекция әдісінің
Ағымдағы тәжрибелерге шолу жасай отырып, төмендегі зерттеу лекциясының құрылымдық
2-кесте – Жоғары сыныптарда әдебиеттің тарихи курсын оқытудың лекция
Р/с Лекция деңгейлері Лекция барысындағы оқушы іс-әрекеті Көрсеткіштер, нәтиже
1 Мотивациялық Қызығу. Білімін жетілдіруге талпындыратын, назарын аудартушы тапсырмалар
2 Мазмұндық Лекцияның түріне байланысты тақырыпты меңгеру, өзіндік басқару
3 Бейімділік Бейімділік жағдайына бағдарлана алуы. Қабілетіне қарай лекция
4 Танымдық Алған білім негізінде жүйелендіру, топтастыру, жинақтаудың қалыптасуы.
5 Іс-әрекеттік Тақырыптар арасындағы айырмашылықтарды айқындау. Жоспар, сызбалар құрастыру,
6 Шығармашылық Ізденісті белсенділіктің көрініс беруі, өзіндік практикалық әрекет
Зерттеу лекциясының үлгісі
Әр заманның өзіне лайық, өзгеден ойы озық, өресі биік
Махамбет жырлары халқымыздың рухани қазынасының баға жетпес байлығы болып
1.Білімділік:
а) Махамбет шығармашылығының тарихи негіздері туралы оқушылардың білімдерін арттыру.
ә) Махамбет өлеңдері отаршылдыққа қарсы көтерілістің айнасы екендігін
2.Тәрбиелік:
а) Бабалардың ерлік рухын сезіндіру арқылы азаматтық тәрбие
б) поэзияны сүюге, шешендік сөз, ұлттық намысты қалыптастыру;
3.Дамытушылық:
а) тарихи деректер бойынша тұжырым жасай білу дағдысына
ә) түсініктерді деректермен, дәйексөзбен дәлелдеуге жаттықтыру;
б) өлең талдау дағдыларына, өлең оқу техникасына үйрету;
в) оқу және жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту;
Лекция тақырыбы: Махамбет – көрнекті ақын
Мақсаты: Махамбет шығармашылығының тарихи негіздері туралы оқушылардың білімдерін
Түрі: зерттеу лекциясы
Жоспары:
Махамбет – тәуелсіздік жаршысы
Махамбеттің отты жырлары
Махамбет поэзиясындағы Исатай батыр мен ақынның өз бейнесі
Махамбеттің тарихи тұлғасы
1. Оқушылар Махамбеттің өмір деректері туралы білгендерін айтады және
(Махамбет Өтемісұлының шежіресімен таныстыру).
Махамбеттің әкесі Өтеміс- сөзге шешен әрі батыл адам
Өтемістен туған он едік,
Онымыз атқа қонғанда,
Жер қайысқан қол едік,- деп ақынның өзі жырлағандай, Махамбеттің
Тумысынан өжет мінезді Махамбет әуелде мұсылманша жазу-сызуды үйреніп,
Махамбет жирен шашты, сақалы қара, кейіпсіздеу адам болыпты.
Азаттық үшін күресті өмірінің мәніне айналдырған Махамбет
Исатай мен Махамбеттің Жәңгір ханмен жауласуы, хан ордасын
Еділдің бойы ен тоғай,
Ел қондырсам деп едім.
Жағалай жатқан сол елге,
Мал толтырсам деп едім.
Еңсесі биік ақ орда-
Еріксіз кірсем деп едім.
Керегесін қиратып,
Отын етсем деп едім ..., - деп ойын ашық
Оның өлеңдерінде көркем сөздер көп кездеседі. Бірақ ақын оларды
Телегей теңіз шалқыған
Қоғалы көлдер суалып,
Тізеге жетер-жетпес күн болған,- деп кішірейту, құлдырату арқылы әдемі
Махамбет өлеңдерінде романтизм элементі жиі кездеседі. Оның жауынгерлерді елін,
Жалпы, Махамбет жырларында батысқа тән төкпе жырдың айқын
Ақын поэзиясының түп қазығы: елі, жері, халқы үшін қасық
Ақынның «Ереуіл атқа ер салмай, еңку-еңку жер
«Еңку-еңку» жер барар жолдың айшылық алыстығының әрі ауырлығының да
Тебінгі терге шірімей,
Терлігі майдай ерімей.
Тебінгінің әбден тер сіңіп, шіріп тозатындай, ал терлігінің майдай
Міне, енді осындай кескінде берілген уақыттың ішінде адамның өз
«Өзіңнен туған жас бала,
Сақалы шығып жат болмай», - деген жолдардағы сурет те
Көтеріліске шығар болса, көретін азабының шынайы кескіні поэязияға айналып,
Бостандық жолындағы қүрестің қиындығына төзудің өзі поэзияға айналып кеткендей
Махамбет поэзиясы – қазақ әдебиеті дамуындағы жаңа белес. Ол
3.Махамбет поэзиясындағы Исатай батыр мен ақынның өз бейнесі
Махамбет шығармаларындағы басты кейіпкер – көтерілістің қол басшысы, еркіндік
«Исатай - басшы, мен – қосшы,
Исатайдың сол күнде
Ақтабан аты астында,
Дулығасы басында», - деп шайқас үстіндегі Исатайдың потретін, тұлғасын
Өр рухты, жауынгер ақын «Есіл ер», «Исатай деген ағам
Адырнасын ала өгіздей мөңіреткен
Атқан оғы Еділ-Жайық тең өткен
Арыстан еді-ау Исатай...
Арыстан одан кім өткен!
Махамбет – халық көңілінің тұнығындағы ең асыл арманын –
Буыршын мұзға тайған күн,
Бура атанға шөккен күн.
Бұлықсып жүрген мырзадан
Бұрынғы дәулет тайған күн
Бұландай ерді кескен күн,
Буулы теңді шешкен күн
Біздің ер Исатай өлген күн.
Өлең мазмұнынан шығу тарихын, мезгілін жазбай тануға болады.
Исатайдың халық жүрегінде мәңгі сақталатын өр беейнесін көз
Махамбет шығармашылығы тұтастай алғанда автордың «сегіз қырлы, бір сырлы»
Мен, мен едім, мен едім,
Мен Нарында жүргенде
Еңіреп жүрген ер едім.
Исатайдың барында
Екі тарлан бөрі едім.
* * *
Мен құстан туған құмаймын.
Мен шарға ұстаған қара балта едім-
Шабуымды таппай кетілдім.
* * *
Боз ағаштан биік мен едім,
Бұлтқа жетпей шарт сынбан.
* * *
Мен тауда ойнаған қарт марал,
Табаным тасқа тиер деп,
Сақсынып шыққан қиядан.
* * *
Мен кескекті ердің сойымын,
Кескілеспей бір басылман.
* * *
Мен Өтемістің баласы
Махамбет атты батырмын.
Мұндағы «МЕН» - Махамбеттің бүкіл болмысы, Махамбеттің күрескерлік әлемі.
4.Махамбеттің тарихи тұлғасы
Қ.Мырзалиевтің портреті көрсетіледі.(интерактивті тақтада)
Қайтып орның толарма,
Қаза тапқан ер кіндік?!
Мұндай қымбат болар ма,
Тәуелсіздік!
Еркіндік!
Тәкен Әлімқұловтың «Қараой» әңгімесінде жазушы Махамбет тағдырына байланысты тарихқа
Әңгімеде жазушы Махамбет өмірінің соңғы сәтінің шындығын психологиялық тұрғыда
Әңгіме аңыздық болмысымен де ерекше. Баяғы заманда Батудың жер
Махамбеттің жан қиналысын автор былай береді: «Махамбет тілге келмей
Қараойдың қойнауында қаралы үй жападан жалғыз қала берді.
Әуес күйеуін құшақтап, қыздай сыңсыды. Нұрсұлтан етпеттеп еңіреді. Жас
Үй маңынан бота боздады. Өрістен енесі аңырады.
Қараойдың үстінде көңқарға мен қызғыш ұшып жүрді.
Күн батар шақ еді. Қараой қаралы қызыққа толып, дөңгеленіп
Сол түні ай тұтылған... »
Сонымен бірге мұнда қаламгер ұлттық психологиялық ұғымдарды да пайдаланған.
«Махамбеттің теңдессіз үлкен жүрегі тынымсыз дүрсіл қағумен болды» деген
Қорытынды:
Лекция соңында дауылпаз ақын, ержүрек батырдың тарихи тұлғасын
Жермен жексен, шөп басқан төмпешіктен
Көз ала алмай тұрмыз біз көп кешіккен
Құдірет ақын басында бір құлпы тас,
Аптап дала, ай дала көкке өшіккен.
Әркім толқып, томсарып әр ойда тұр.
Әр жүректе от жырдан арай да тұр
Ерлік пенен қылмыстың куәсіндей,
Мың қызарып- бозарған Қараой жатыр...
3-кесте – «Махамбет – көрнекті ақын» зерттеу лекциясының құрылымдық-мазмұндық
Р/с Лекция деңгейлері Лекция барысындағы оқушы іс-әрекеті,
мұғалім қолданатын әдістер Көрсеткіштер, нәтиже
1
Мотивациялық
Қызығу. «Миға шабуыл» (дельфи әдісі). Тақырыпқа қызығушылық. Құндылықты
2
Мазмұндық
Лекцияның түріне байланысты тақырыпты баяндау, өзіндік басқару Тақырыпты меңгеруге
3
Бейімділік Тақырыпты меңгеру деңгейін анықтауға арналған Блиц сұрақтары Талпынушылықтан
4
Танымдық Тақырып негізінде видеофильмнен үзінді көрсету. Шағын топтық рольдік
5
Іс-әрекеттік Тақырыптар арасындағы айырмашылықтарды айқындау. Жоспар, сызбалар құрастыру, жоба
Өзіндік пікірдің қалыптасуы, тақырыпты толық меңгеруі
6
Шығармашылық Ізденісті белсенділіктің көрініс беруі, өзіндік практикалық әрекет ортасының
7 Қорытынды Ойды қорыту. «Өз үйіме сал», «Сәйкестендір», «Егер
2-тарау бойынша тұжырым
Дара тұлғаның еркін, үйлесімді дамуын және креативті ойлай алу
Лекция құрылымына өзгерістер енгізе отырып, тақырыпты терең меңгерту;
Жоба технологиясы негізінде жұмыс жасай отырып, қысқа, орта және
Оқу үдерісінде тың жаңалықтарды басшылыққа ала отырып, әдістеменің үнемі
Оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін түрлі, шығармашылық тапсырмалар беру;
Талдау, суреткер келбетінің модельдерін пайдалана отырып, нәтижеге қол жеткізу;
Сабаққа техникалық көрнекіліктерді, дидактикалық материалдарды орынды пайдалана отырып, ғылымилығын
Оқушыларға шығарманы талдау, тарихи факторлармен өзара байланыстыра қарастырудың жолдарын
ҚОРЫТЫНДЫ
Елімізде кең қанат жайған әлеуметтік-саяси жаңарулар әдебиетші-ұстаздан сабақ
Тарихи-әдебиеттік курсты талдап-оқыту нәтижесінде әдебиеттің терең ұғыну барысында оқушы
Жүргізілген зерттеу жұмыстарымыздың нәтижесінде тарихи-әдебиеттік курсты оқытудың ғылыми-әдістемелік негіздерін
осы күнге дейін орта мектепте тарихи-әдебиеттік курсты оқытудың
қазақ әдебиеті пәнінің оқу бағдарламаларында тарихи-әдебиеттік курсты оқыту
тарихи-әдеби курс шығармаларын оқыту, талдаудың әдістемелік жолдары нақты анықталмаған;
Жоғары сыныптардың өзінде мазмұндау, жалаң баяндау басым;
оқушылар оқу бағдарламасының талаптарын орындай алмайды, көркем туындымен өздігінен
Сабақтар дәстүрлі жүйемен өткізіледі;
Зерттеу барысында алынған нәтижелерді қорытындылай
- бүгінгі таңдағы білім беру саласының басты міндеті
- жоғары сынып оқушыларының тарихи-әдебиеттік курс бойынша игерген білімін,
- тарихи-әдебиеттік курсты оқытуда тарихи факторлармен тұтастықта
- жоғары сыныптарда шолу және монографиялық тақырыптарды оқытудың тиімді
Тарихи-әдебиеттік курсты жоғары сынып оқушыларына оқыту барысында мұғалім мен
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауынан. Астана, 2008
2 Қ.Жұмалиев. Әдебиет теориясы. Оқу құралы. Қазақтың МОПБ, -
3 «Қазақстан» Ұлттық энциклопедия/Бас ред. Б.Аяған. – Алматы: «Қазақ
4 Бітібаева Қ. Әдебиетті оқыту әдістемесі. – Алматы: «Рауан»,
5 Айтжанова Қ. Қазақ әдебиетін оқытудың әдіснамасы. Оқу құралы.
6 Қоңыратбаев Ә. Әдебиетті оқыту методикасының очерктері. – Алматы:
7 Қоңыратбаев Ә. Әдебиетті оқыту методикасы. – Алматы: «Мектеп»
8 Президенттің бір жылы 2001. / Түймебаев Ж.К.–Астана,
9 Голубков В.В. Методика преподавания литературы. – М.: Просвещение,
10 Тебегенов Т.С. Қазақ әдебиетін оқыту мен зерттеудің іргелі
11 Қазақ әдебиетін жоғары және жалпы білім беретін мектептерде
12 Ақшолақов Т. Қазақ әдебиетін оқыту. Әдістемелік нұсқау. –
13 Көшімбаев А. Қазақ әдебиетін оқыту методикасы. Оқулық. –
14 Қазақ тілі мен әдебиетін оқыту тәжірибелерінен. «Педагогикалық оқулар
15 Қазақ әдебиетін оқыту тұжырымдамасы. – Алматы: 1997. РБК.
16 Ғабдуллин Н. Қазақ әдебиеті. 8-сыныпқа арналған оқулық. –
17 Жұмақаева Б. Әдебиетті оқыту әдістемесі мәселелерінен. // Қазақ
18 Бітібаева Қ. Әдебиетті оқыту әдістемесі мен технологиясы. Оқулық.
19 Татаханова Б. Қазақ әдебиетін оқытуда жаңа технологияларды қолдану
Әрінова Б. Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің ғылым ретінде қалыптасуы
21 Сманов Б.Ө. Мектепте көркем шығарманы талдаудың ғылыми-әдістемелік
22 Бадырақов Қ. Жоғары сыныптарда қазақ әдебиетінен тапсырмалар жүйесі.
23 Мұқанова Ж. Қазақ әдебиеті құндылықтары – ұлттық тәлім-тәрбиенің
24 www.dissercat.com Ресей ғылыми электрондық кітапханасының сайт материалдары
25 Ахметов З., Шаңбаев Т. Әдебиеттану терминдерінің сөздігі.
26 Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. Оқу құралы. – Алматы:
27 ҚР-да 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасы.
28 Дайрова А.Қ. Қазақ әдебиетін оқыту жүйесіндегі жоба технологиясы.
29 Әрінова Б. 12 жылдық білім беру жүйесінде «Қазақ
30 Құрманбаева Г., Дүйсебаев С. Дарыту, дамыту, интеграция.
31 Сүлейменова Р. Қазақ совет әдебиетін Х сыныпта оқыту
32 Қазақ әдебиеті. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы
33 Қазақ әдебиеті. Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математикалық бағытындағы
34 Қазақ әдебиеті. Әдістемелік нұсқау. ХІ сынып. Жаратылыстану
35 Қазақ әдебиеті. Әдістемелік нұсқау. ХІ сынып. Қоғамдық-гуманитарлық бағыт.
36 Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі. Оқу-әдістемелік құрал. – Алматы:
37 Бітібаева Қ. Әдебиет пәнін оқытудың тиімді жолдары. –
38 Жұмажанова Т.К. Әдебиетті оқыту әдістемесі. - Алматы: Білім,
Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: «Санат», 2007. –
40 Құсайынов А.Қ. Білім - болашақ негізі. Мақалалар жинағы.
41 Мақпырұлы С. Адамтану өнері. Филология факультеттері студенттеріне арналған
42 Алпысбаев Қ, Әбдіғазиұлы Б.Ә., Сәметова Ж.Х., Далабаева А.
43 Марковская Г.М., А.М. Михайлова. Библиография исторической литературы. Методические
44 Қазақ әдебиетінің тарихы. Он томдық. 4 том. Алматы.
45 Қазақ әдебиетінің тарихы. Он томдық. 5 том. Алматы.
46 Қирабаев С.С. Тарих және әдебиет. Зерттеулер мен мақалалар.
47. Керейқұлова Б. Әдіснамалық білім – кәсіби біліктілік тұғыры
48 Қирабаев C.С., Жұмажанова Т.Қ., Әрінова Б.А., Құрманбай Г.С.,
49 Қирабаев С.С., Жұмажанова Т.Қ., Әрінова Б.А., Құрманбай Г.С.,
2
60
Шығармашылық тапсырмалар, ойындар
Миға шабуыл
Лекция түрлерін жүргізу
Қызықтырушылық деңгей
Рефлексиялық бағалау
«Сыни тұрғысынан ойлау» стратегиялары
Блум таксономиясы
Проблемалық ситуация, сұрақтар
Операционалдық-танымдық
Деңгейлік тапсырмалар
Тест жүргізу
Ұғым, түсінік, ой еңбегі
ҚОРЫТЫНДЫ
СӨЙЛЕУ
КІРІСПЕ
Ақтабан атты астында, дулығасы басында зығырданы қайнайды.....
Таудан мұнартып ұшқан тарланым
Арыстан еді-ау Исатай Арыстан одан кім өткен
Тайманның ұлы Исатай
Ағайынның басы еді
Исатай-басшы,
мен-қосшы
Исатай
ҚОРЫТЫНДЫ: СЫЗБА, ПРЕЗЕНТАЦИЯ ҚҰРУ
Әдебиетке тың жаңалық әкелген туындыларын талдау
Суреткердің әдебиет, тарихи шындық туралы ой-пікірі
Суреткер туралы айшықты ойлар
Суреткер шығармалары (жанрлық ерекшеліктеріне қарай топтау)
Суреткердің өмірін қысқаша хронологиялық ретпен ұсыну
Тарихи-әдебиеттік курс
Тарихи-әдебиеттік курс шығарма-лары
-
Суреткердің шығармашылық келбеті
Кермиығым, кербезім
Керіскедей шаңдозым
Боз ағаштан биік мен едім, бұлтқа жетпей шарт сынбан
Мен тауда ойнаған қарт марал, табаным тасқа тиер деп,
Мен кескекті ердің сойымын, кескілеспей бір басылман
Мен Өтемістің баласы Махамбет атты батырмын
Махамбет
Мен ақ сұнқар құстан туған құмаймын.
Мен шарға ұстаған қара балта едім, шабуымды таппай кетілдім