МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1. Кәсіпорын маркетинтің теориляық негіздері және бәсеке қабілеттілікті
1.1. Маркетингтің әлеуметтік - экономикалық мәні, мазмұны, эволюциясы және
1.2. Өнімнің бәсекеге қабілетілігін бағалаудың негіздері...................................12
1.3. Кәсіпорындағы маркетингтік зерттеулер......................................................17
2. ЖШС “Бахус” компаниясының маркетингтік жүйесін талдау және жоспарлау
қызметі........................................................................................................................28
2.1. ЖШС ”Бахус ” компаниясының жалпы сипаттамасы..................................28
2.2. ЖШС ”Бахус” компаниясындағы маркетингтік – экономикалық талдау қызметі....................................................................................................................322.3.
3. Кәсіпорынның маркетингтік жағдайын жетілдірудің негізгі бағыттары......46
3.1. ЖШС ”Бахус-сервис” компаниясының маркетингтік қызметін жетілдіру жолдары..................................................................................................................46 3.2.
3.3.Кәсіпорынның нарықтағы тұрақтылығы мен іскерлік белсенділігін мен табыстылығын
Қорытынды.................................................................................................................62
Қолданылған әдебиеттер тізімі................................................................................62
Қосымшалар...............................................................................................................66
КІРІСПЕ
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының экономикасы түбегейлі жүйелік өзгерістер кезеңнін
Бүгінгі таңда қалыптасқан экономикалық жағдайларда кәсіпорындар алдында тұрған жаңа
Қазақстан Республикасында өндірілетін тауарлар мен қызметтердің көпшілігі бойынша тұтынушылар
Бүгінгі күнгі маркетингтің әр сипаттағы барлық анықтамалары толықтай тауар
Бұл тақырыптың өзектілігі нарықтық экономикада маркетингтің рөлі, яғни кәсіпорындағы
Осы мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерді анықтадым:
маркетингтік менеджменті саласында алған білімімді қолдану;
өндірістік практикада жинаған тәжірибемді пайдалану;
қарастырылып отырған мәселе бойынша статистикалық және заңнамалық материалдарды жинақтау
кәсіпорынның маркетинг жағдайын талдау;
жүргізілген талдау нәтижелері бойынша жетіспеушіліктерді анықтау және оларды
Талдау объектісі ретіндем ЖШС «Бахус» компаниясы алынды. Оның негізгі
Жұмыстың теориялық бөлімі маркетинг жағдайын талдаудың түсінігін ашу-ға негізделген.
Жұмыстың тәжірибелік бөлігі ЖШС «Бахус» компаниясының маркетингтік жағдайын талдауға
Жұмыстың теориялық базасы болып С.Н. Нысанбаев, К.Х. Хожаназаров, Г.Л.
Жұмыс барысында ҚР-ның заң актілері және ЖШС «Бахус» компаниясының
1. КӘСІПОРЫН МАРКЕТИНГТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ БӘСЕКЕ ҚАБІЛЕТТІЛІКТІ ЖОҒАРЛАТУ
1.1. Маркетингтің әлеуметтік - экономикалық мәні, мазмұны, эволюциясы және
Маркетингтің эволюциялық даму кезеңі ғасырдан астам уақыт созылып келеді.
«Маркетинг» ұғымы ағылшынның «market» (нарық) сөзінен шыққан, ал «инг»
Маркетинг дамуының бірінші кезеңі ХХ ғасырдың басынан бастап 40-жылдардың
Маркетинг дамуының екінші кезеңі 1960 – 1970 жылдарды қамтиды,
70-жылдардың екінші жартысында маркетинг эволюциялық дамуының үшінші кезеңіне аяқ
Маркетинг теориясы экономикалық ғылым жүйесінің қалыптасуымен тығыз байланысты. Маркетингті
«Нарық» түсінігі экономикалық катигориялардың кең тараған түрінің бірі екеніне
Тауар маркетингтік бүкіл іс-әрекеттің қозғаушы күші, оның төңірегінде маркетингтің
Тауар – бұл адамдардың нақты қажеттіліктерін қанағаттандыратын және айырбасқа
Айырбас - өндірушілер мен тұтынушылардың баламалы негізде жүзеге асырылатын
Мәміле – белгіленген шартқа байланысты тауар мен қызметті іске
Маркетинг жүйесінде сұранысты зерттеу – нарықты кешенді зерттеудің басты
Сұраныс – сатып алу қабілеті бар қажеттілік. Сұраныс адамның
Нарықтағы сұраныс – бұл фирма және тауар маркаларының жиынтығына
Өнімге сұраныс – фирманың нарықтағы үлесіне сәйкес келетін, тауар
«Сұраныс» пен «қажеттілік» түсініктері арасында тығыз байланыс, айырмашылық және
Қажеттілік – мағынасы кең ұғым. Сұраныс қажеттіліктің бір бөлігі
Өзінің эволюциясы кезінде маркетинг тұжырымдамасы көптеген өзгерістерге ұшырады, соған
Қазіргі кезде маркетингтің маңызды түрі – идеялар маркетингі. Маркетинг
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде маркетинг кәсіпорынның рыноктық және өндірістік
Маркетингтің негізі болып табылатыны – бұл бірін – бірі
Елімізде болып жатқан нарықтық қатынастардың ықпалымен үнемі қозғалыста болатын
Маркетинг – бұл шын мәнінде, кәсіпорынның кез келген шаруашылық
Маркетинг – бұл нарықтыты талдау, кәсіпорындар қызметіның әр қилы
Маркетингтің негізгі қызметі – сатып алу, сату процесінде ең
Маркетинг қызметінің жүйесінде, сол сияқты кәсіпорынның басқа жеке
рынок, тауарлар, тұтынушылар және бәсекелестер жөнінде сенімді, дер кезінде
кәсіпорынның тауар өндірудегі мүмкіншілігі;
тұтынушыларға ықпал ететін сұраныс, рынок, бәсекелестер;
Маркетингтің экономиколық мәні мына төмендегі нәтижелікті тұжырымдайды:
тауардың бәсеке жарамдылығын жасау;
тауарларды жылжытуды жеделдету;
сатып алушылардың қажеттіліктерін қанағатандыру;
өндірістің тиімділігі және тауарлар сату;
Маркетинг қызметі жағдайында рынок екі түрге ажыратылады:
сатушы нарығы (рыногы);
сатып алушы нарығы (рыногы).
Сатушы рыногы – бұл шын мәнінде, тапшылық рыногы, онда
Рынокты зерделеу екі жайғасымда жүзеге асырылады: оның ерекшелік сипаты,
Ондай және басқадай жайғасымның артықшылығы өнімге бағдарланған маркетинг немесе
Өнімге бағдарланған маркетинг, мынандай жағдайда қолданылады, егер де кәсіпорынның
Егер де кәсіпорынның қызметі тікелей рыноктың өзінен шығатын мұқтаждықты
Маркетингтің негізгі принциптері - жалпыға бірдей нысалығы, яғни тұтынушылардың
Маркетингтің принциптік әдіснамалына сәйкес кел келген процестерге тән басқару
Маркетингтің талдамалы берненің нәтижесі оның өндірістік бернеесін және қосалқы
Талдамалық арнаны екі қосалқы бернеге бөлуге болады: рынокты кешенді
Кесте 1.
Маркетингтің негізгі бернелері
Түрлері
Талдамалық Маркетингтік ортаны талдау, тұтынушылар, тауар құрылымы, жабдықтау көздері,
Өндірістік Талдаманы ұйымдастыру және жаңа тауарлар өндіру, әлуеті сатып
Өткізушілік Тауар қозғалысы жүйесін ұйымдастыру, өткізу арналарын таңдау, жинақтау,
Басқару және бақылау Маркетинг жоспарын әзірлеу (бағдарламалар), оларды
Маркетингтің талдамалы берненің нәтижесі оның өндірістік бернеесін және қосалқы
Шығарылған тауарлар, өндірілген өнімдер рынокқа келіп түседі.
Мұндағы маркетингтің негізгі міндеті тиімді өткізу, оны тұтынушыларға жеткізу.
Өткізім тұжырымының тәсімі және маркетинг мына төмендегі бейнемен көрінеді:
Сурет 1. Маркетинг өткізу тұжырымдамасы
Маркетингтің негізгі принциптері мыналардан тұрады:
Тұтынушы мұқтажын, нарықтық жағдайда, кәсіпорынның нақты мүмкіндіктерін делме
Тұтынушы мұқтажын мейілінше толық қанағаттандыру, нақтылы проблемаларды шешу үшін
Нақтылы бір рынок жоспарланған мөлшерде және белгілі мерзімде өнімді
Ғылыми – техникалық ойды және нарық жаңалықтарын пайдаланып, тауарларды
Сұранысты қалыптастыру мен оған жағдай жасау бір мерзім ішінде
Маркетингтегі бастысы - мақсаты бағдарлану және кешенділік, яғни кәсіпкерлік,
Маркетингтің құрал — жабдықтарына:
1.Есептеу – мәлімет тіркеу жүйесі. Басқару процесін эффективті ұйымдастыру
2.Сұранысты жоспарлау – ғылыми жүргізу формасы, перспективті зерттеудегі шешем.
3.Нарық коньюктарасын анализдеу – белгілі бір кезеңде және нақты
4.Жарнама – соңғы мақсатқа жетудегі бағыталған, яғни тауар мен
Мичиган университетінің професоры Е.Макарти «маркетинк-микс»дамыта отырып, 1960-шы жылы төрт
Тереңдей түссек меншіктік бөлінісу Қазақстанда тауарлы ақша қатынастардың белгілі
Cурет 2 Маркетингтік төрт «Р»
1.2. Өнімнің бәсекеге қабілетілігін бағалаудың негіздері
Фирманың өндіру - өткізу қызметін басқару жүйесі рктінде маркетинг
Қағида – теория мен ғылымнан шығатын ұйғарымдардың негізі немесе
Маркетингтің қағидалары – маркетинг дамуының тұрақты заңдылығын сипаттайтын негізгі
Маркетингтің мынадай қағидаларын бөліп көрсетуіміз керек:
Тұтынушылардың мінез – құлқын және талаптарын үнемі зерттеу;
Сұраныс пен қажеттіліктің өзгермелі серпініне өндірістің тәуекелділігі немесе өндірушінің
Сұранысты қалыптастыру және ынталандыру;
Түпкілікті нәтижеге жетуге ұмтылу;
Маркетингке жоспарлау, ұйымдастыру, үйлестіру мен бақылау сияқты кез келген
нарықты маркетингтік тұрғыдан зерттеу;
мркетингті жоспарлау;
кәсіпорынның маркетингтік қызметін ұйымдастыру;
тауарлық саясаттың жүзеге асуы;
баға саясатының қалыптасуы;
кәсіпорынның сату саясаты;
өнімнің жылжуы мен коммуникациясын ұйымдастыру;
кәсіпорынның маркетингтік қызметін бақылау;
Берілетін әдістемелік амалдарды жүзеге асырудың үш кезеңі бар.
Бірінші кезеңде өнімнің нарық сегментінің құрамын анықтау және осы
Тұтынушылардың өнімге деген сұранысын қанағаттандыру критерилердің жиынтығы анықталады, олардың
Екінші кезеңде максималды пайда әкелетін кәсіпорынның тауарын анықтау. Өндіріс
Үшінші кезеңде өткізу қызметінің эффективтілігі анализделінеді және уақыт үнемдеу
Нарық жағдайының позициясын бағалау әдісі нарықты динамикада фирманың қалыптастыру
Саланың қаншалықты тартымдылығын анықтау үшін келесі мәліметтер қажет:
нарық көлемі және оның өсім қарқыны;
технологиялық талаптар;
бәсеке интенсивтілігі;
маусымдылығы;
циклдік;
технологиялар мен капитал салымына қойылатын талаптар;
қоршаған ортаны, әлеуметтік, құқықтық және днмографиялық факторлардың әсері;
дәл қазіргі мүмкіндіктер мен қауіп-қатерлер;
салаға кірудегі және шығудағы барьерлер.
Мұнда әр көрсеткіштер бойынша оның салмақтары анықталып, олардың барлықтарының
Бәсеке позициясындағы күштер факторларына мыналар енеді:
нарықтағы салыстырмалы үлесі;
бәсекелестермен салыстырғандаға пайда шегі;
сапа мен баға бойынша бәсекеге түсу қабілеті;
тұтынушылар мен нарық жөніндегі білімдері:
бәсекелік күштері мен әлсіз жақтары;
техникалық мүмкіндіктер;
басқару деңгейі
Сөйтіп салалық тартымдылығы мен бизнестік күші матрицаның тоғыз клеткасынң
Нарық. Бұл нарықтың қазіргі жағдайы мен болашағы анықталады.
Технология. Тұрмыстық техниканың жаңа технологиялар негізінде ерекше функционалды қаситеттерге
Бәсекелестердің белсенділігі. Нарықтағы бәсеке интенсивтілігі мен әлуетті бәсекелестердің келуі
Майкл Портер компаниялар қолдануға болатын позициялаудың төрт негізгі бәсекелі
Сурет 3. М.Портердің бес бәсекелі күштері
Мақсатты тұтынушылары бар рыноктық нышаны анықтағаннан кейін, нарықта өнім
А варианты. Егер де өнімнің мақсатты аудиториясы ретінде мүмкін
Б варианты. Егер де әр түрлі белгілер бойынша тұтынушылар
В варианты. Тұтынушыларды Б варианты бойынша сегменттегеннен кейін, басқа
Мақсатты аудиторияны таңдағаннан кейін, нарықта өнімді өткізу әдістемесін
Cурет 4. Нарықта өнім жылжыту әдісі
А-«Міндетті әдістемесі (соңғы тұтынушыға сұраныстың әсері)».
Б-«Итеруң әдістемесі (агрессивті түрде өнімді мәжбүрлеу) ».
«Міндетің әдістемесі кезінде нарықта жылжытатын тауарды сауда ұйымдарын сатып
Кәсіпорынның іскерлік белсенділікті кеңейту бағыты аз мөлшерде болсада, кәсіпорынның
Кесте 2.
Мінез - құлықтың стратегиялық бағыты.
Нарықты қатынастардың қалыптасуына белгілі бір дәрежеде дамыған қолөнер кәсібі
Терең ену маркетингтік стратегиясы (ескі өнім – ескі нарық)
Диверсификация маркетингтік стратегиясы (жаңа өнім – жаңа нарық)
Маркетинг жүйесі кәсіпорынның нарыққа бейімделу мен тұрақтадыруды жоғарлату факторы
Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің табысы келесі ережелер негізінде дұрыс қабылданған
Кәсіпорынның экономикалық потенциалы таңдаған шаруашылық сферасында нақты мүмкіндіктермен бағаланады;
Әрбір кәсіпорынның мүмкіндігі өндірісте қолданылмаған ресурстар мен қорларға байланысты.
Кәсіпорынның экономикалық потенциалы тек қана мүмкіндіктер мен ресурстар бар
Кәсіпорынның экономикалық потенциалын келесі түрде қарастыруға болады:
Кәсіпорынының
экономикалық =
Бұлардың қосындысы кәсіпорынның жалпы шаруашылық қызметтерді құрайды. Ол басқа
Жалпы түрде шаруашылықтың маркетингтік стратегияның тиімділіктің келесі формула арқылы
Тиімділік =Ресурс көлемі+өнім өндіру+ өнімді өткізу
1.3. Кәсіпорындағы маркетингтік зерттеулер
Нарықты зерттеу - ертеден келе жатқан шаруашылықты жүргізу құралы,
Бірінші кезеңде айырбас операциялары тұрақсыз, кездейсоқ болады, олар өндірістің
Екінші кезеңдегі тауар қозғалысын мына формула бойынша Т1
Үшінші кезеңдегі тауар тепе – теңдігі мына айырбас формуласы
Төртінші кезеңдегі тауар қозғалысының формуласы Т1 тауар емес балама
Сонымен бірге нарықты стихиялы түрде дамушы немесе нарық, монополия
Монополиялық нарық XIX ғасырдың алғашқы кезеңінде өмір сүрді. Нарықтың
Қазіргі заманғы өркениетті елдерге реттемелі нарық тән болып
Нарық қатынастарының пайда болуының ең басты шарты - өндіріс
Тереңдей түссек меншіктік бөлінісу Қазақстанда тауарлы ақша қатынастардың белгілі
Нарықты қатынастардың қалыптасуына белгілі бір дәрежеде дамыған қолөнер кәсібі
Қазір тәуелсіз Қазақстан Республикасының алдында тарихи әділетсіздікті жою міндеті.
Маркетингілік зерттеу жүйесі. Жүйе грек сөзінен аударғанда бөліктерді құрастыру,
Жүйенің келесі қасиеттері бар:
ол элементтердің жиынтығы;
оның элементтері арасында байланыс болады;
оған бір ұйымдастыру тән;
оның элементтерінің өзара байланысу нәтижесінде жалпы жүйеге тән қасиеттер
Зерттеу жүйе келесі қызметтерді атқарады:
өндіріс процесінде тапшы ресурстарды тиімді пайдалануды қамтамасыз ету;
техникалық прогрессті қамтамасыз ету.
Зерттеу жүйе-өзарабайланысқан және ретке келтірілген зерттеу және сегменттеу элементтерінің
Зерттеу және сегменттеудің негізгі белгілерін анықтау үшін зерттеу және
Зерттеу және сегменттеу жүйе-зерттеу және сегменттеуны ұйымдастыру формасы, шектелген
Зерттеу және сегменттеу жүйенің пайда болуының себебі ресурстардың салыстырмалы
Бұл заңның қызметінің негізінде екі жағдай жатады:
1.Адам қажеттіліктерінің үнемі өсуі.
2.Оларды қанағаттандыру үшін қажетті материалдық игіліктер мен қызметтердің шектеулі
Зерттеу және сегменттеу жүйе меншік, ақша жүйесі, үкімет органдары,
Оларға:
зерттеу және сегменттеудағы мемлекеттің ролі;
жоспарлаудың даму деңгейі;
нарықты қатынастардың ролі жатады.
Зерттеу және сегменттеу төрт зерттеу және сегменттеу жүйеге бөлінеді:
дәстүрлі зерттеу және сегменттеу
нарықты зерттеу және сегменттеу
әкімшілдік-әміршілдік зерттеу және сегменттеу
аралас зерттеу және сегменттеу.
Дәстүрлі зерттеу және сегменттеу тұйықталған, оқшауланған шаруашылыққа негізделеді. Ұрпақтан
Еркін бәсекенің нарықты зерттеу және сегменттеусы ресурстарға жеке меншік
Әкімшілдік-әміршілдік зерттеу және сегменттеудің ұраны: «Қазіргі өндіргіш күштермен олардың
Әкімшілік-әміршілдік зерттеу және сегменттеудің нарықты зерттеу және сегменттеуға қарағанда
Аралас нарықты зерттеу және сегменттеуға американ экономисі Пол Самуэльсон
Зерттеу және сегменттеу жүйелердің моделдері: американ, жапон, швед, неміс,
Маркетингтік зерттеулер ситуациялық талдау барысында жасалып, екі бағытты көздейді:
мамандардың тауарды зерттеуі;
нарықты зерттеу.
Маркетингтік стратегиялар маркетингтік кешен (тауар, сату орны, баға, тарату,
Стратегиялар да мақсаттар сияқты қол жететіндей және қолда бар
Cурет 5. Маркетинг стратегиясы мен талаптары.
Кәсіпорын потенциалын бағалау. Кәсіпорын күшті жақтарына потенциалды ресурстардың жеткілікті
Кәсіпорынның әлсіз жақтарына қызметтің стратегиялық бағыттың толық жетілдірмеуі, нарық
Тиімді мүмкіндіктеріне кәсіпорынды алдын – алу және қадағалау,
Қауіп – қатер ықтималдықтың пайда болуына кәсіпорынның маркетингтік жүйесі
Кесте 3.
Кәсіпорынның күшті және әлсіз жақтарын ескере отырып мүмкіндіктері мен
Кәсіпорын жағдайының ерекшеліктері.
Мүмкіндіктері Қауіп-қатер
1. 2. 3. … 1.
Күшті жақтары
1
2
3
…
А
С
Әлсіз жақтары
1
2
3
…
В
Д
Кәсіпорынның күшті және әлсіз жақтардың құрамы мен оның мүмкіндіктері
Бөліктердің қиылысқан жерінде төрт бөлік: А бөлігі
Анализдің қорытындысы бойынша А бөлігінде кәсіпорынынң күшті жақтарын ескере
Стратегияны жасау барысында мүмкіндіктер мен қауып – қатерлер өзінің
Кәсіпорынның (фирманың) маркетингі.
Қазіргі кәсіпорынның маркетингі көп мақсатты мінез – құлқтан тұрады.
Мақсаттардың белгілері бойынша жіктелуі.
Маркетингтік мақсаттардың жіктелуі мақсаттарды жобалуды нақтылау және сәйкесінше әдістер
Экономикалық субъектілердің маркетингтік қызметінің табысты болуы үшін дұрыс таңдалған
Сурет 6. Кәсіпорынның маркетингтік мақсаттрадың жүйесі.
Менеджменттің негізін салушыларының бірі Г.Эмерсон өзінің «Өнімділіктің он екі
Маркетингтік мақсаттар фирманың өз мақсатына жетуін қамтамасыз етеді. Бұл
Мақсаттар сатысында, әрине, алғашқы орын фирманын табиғи мақсаты болып
Нарықтың қалыптасуы айырбас пен қоғамдық еңбек бөлінісінің дамуымен байланысты.
Маркетингті қайта құру. Маркетингті қайта құру біріншіден, ескі маркетингтік
фирмаға жаңа маркетингтік және ұйымдастырушылық әдістерді енгізу
қайта құрудың әдесі мақсатталған бағдарламаның жасалуы;
осы бағдарламаны басқару үшін құрылымды құру;
қайта құруды түзету үшін басқарудың әдістерін мен формаларын қалыптастыру.
Жаңалықты енгізудегі кәсіпорынның маркетингтік, материалдық және еңбектік ресурстардың
Ұйымдастырушылық жоспарда мынандай кедергілер болуы мүмкін:
бөлемшелер арасында кофликт;
бөлемшелер арасында коммуникацияның жақсы дамымағандығы;
ұйымдастырушылық жұмыстарға жаңа талаптар мен қалыптасқан ынталандыру жүйесі арасында
не болсада қалыптасқан қарым – қатынасты сақтап қалу.
Барлық барьерлардің ішінен мамандар жоғарығы басқарушылық кәсіпорындардағы маркетингтің жаңа
Нарық сегментін таңдау. Маркетинг тұрғысынан қарағанда рыноктар бір –
Сонымен рынокты сегменттеу дегеніміз – рыноқтағы тұтынушыларды әртүрлі топтарға
тұтынушылардың әртүрлі тауарға деген қажеттілігін қанағатандыру деңгейі максималды дәрежеге
фирманың тауарды өңдеуге, өндіруге, өткізуге кеткен шығындарды ұтымды және
әлуетті тұтынушылардың іс - әрекетін айқындап, талдау негізінде қолайлы
тауардың, фирманың бәсеке қабілетін жоғарлатуды қамтамасыз етеді.
бұрын басқа фирмалар ескермеген жаңа рынок сегментіне шығу арқылы
Нарық нышанын анықтау. Кәсіпорының коммерциялық табысы өзінің
EP = Х * П * У , немесе
Мұнда:
ЕР – і-ші тұтынушылық сегменттің нарық сиымдылығы j-ші тауарлық
Х - і-ші тұтынушылық сегментте мүмкін болатын тұтынушылардың саны;
П - і-ші тұтынушылық сегментке орташа сатып алушылық маркетингтік
У - j-ші тауарлық сектордың өнімін сатып алуға мүмкін
Н - j-ші тауарлық сектор бойынша і-ші сегменттің
Егер j-ші тауарлық сектор бойынша барлық тұтынушылық сегменттердің көлемін
ЕР = ∑ Х * П * У
Барлық тауарлы сектор брйынша нарықтық сиымдылықтарын қоссақ, онда жалры
ЕР= ∑ ЕР.
Жалпы нарық сиымдылықта (dn ) әрбір нишаның бөлігі
Dn = ЕР / ЕР.
Нышаны вертикалды және горизонтальды болуы мүмкін (немесе олардың қосылуы).
Фискалыдық және несие саясаты көп жағдайда баға мен табыстардың
Мемлекет өзінің ішкі экономикасын біршама тұрақтылықта дамытуда. Бағаны тұрақтандыру
2. ЖШС “БАХУС” КОМПАНИЯСЫНЫҢ МАРКЕТИНГТІК ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ ЖОСПАРЛАУ
2.1. ЖШС ”Бахус” компаниясының жалпы сипаттамасы
«Бахус» ЖШС компаниясы 1996 жылы құрылған. Оның негізгі қызметі
Компанияның орталық офисі Алматы қаласы Гоголь көшесі 223
Серіктестік атауы: мемлекеттік тілде ЖШС «Бахус»; орыс тілінде
Жұмысшылар саны 600 жуық адамды құрайды.
Кәсіпорынның Қазақыстан Республикасының 17-ті қаласында бөлімшелері бар, солардың қатарында
Компанияның «Бахус-Сервис» бөлімшесі делдалдық саласында қызмет етеді яғыни
«Бахус» компаниясы қызметтің негізгі түрі өнімін Қазақстан Республикасының территориясында
Күшті жақтары:
Алматы қ/ сауда нүктелерінің 95% қамтитын өзінің жеке
аймақтық дистрибьюторлармен реттелген әріптестік байланыстар;
материалдық-техникалық жабдық;
жоғары және орта топ кәсіби менеджерлер командасы
Дамудың алдағы көзге түсер көрінісі: Қазақстан Республикасы және Алматы
"Бахсу" ЖШС Компаниясы шаруашылығы Ширын ауылы, Алматы облылысына және
"Бахсу" ЖШС шаруашылық қызметін жүргізуіндегі ең негізгі қызмет
«Бахус» ЖШС-ның негізгі шаруашылық қызметі шарап жасау саласыны және
«Бахус» ЖШС-нің басқару құрылымы. Жалпы жиналыс басқа шаруашылық серіктестіктеріндегідей
Заңға сәйкес жалпы жиналыста дауыс беру кезінде дауыстардың саны
Басқару органы – Директорлар кеңесі. «Бахус» ЖШС-нің Жалпы жиналыстары
Атқарушы орган – Басқарма. Ағымдағы қызметпен басшылық жасау Компанияның
Бақылаушы орган – Тексеру комиссиясы (Ішкі аудит бөлімі). Компанияның
«Бахус» ЖШС компаниясының басқарушылық құрылымы
Сурет 7. «Бахус» ЖШС компаниясының басқарушылық құрылымы.
2009-2008 жылдары Компания бизнестің жаңа бағыттарын белсенді түрде дамуды
Компания бизнесінің кеңеюі кеңейтілген қызмет көрсету бағытында жүзеге асады,
Қызметтің жеке бағыттарына Компания бизнесін бөлу бас кеңселерімен жүзеге
Компанияның негізгі бизнес-процестері бас кеңсемен жүзеге асырылады және төмендегі
Cурет 8. Кәсіпорын ішкі құрылымдық қызметі.
2.2. ЖШС ”Бахус” компаниясындағы стратегиялық-маркетингтік талдау қызметі
Бұлкестеде көріп отырғанымыз ЖШС ”Бахус” компанияcы стратегиялық-маркетингтік көрсеткіштеріне талдау
Кестенің негізгі элементтеріне бірінші номер берілген. Бұл номерлар көрсеткіштердің
Кесте 4.
ЖШС ”Бахус” компаниясындағы техникалық-эканомикалық көрсеткіштері.
№ Көрсеткіштер Өлшем 2008 2009 Ауытқу
бірлігі
(+:-) %
1 Өнімді өткізуден түскен табыс млн.тг 802456789 750123654 -52333135
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны млн.тг 467217646,5 558816893 91599246,53
3 Жалпы табыс млн.тг 335239142,5 191306761 -143932381,5 57,1
4 Кезең шығындары млн.тг 126600974,9 86291669,28 -40309305,63 68,2
5 Негізгі қызметтен түскен табыс млн.тг 208638167,6 105015091,7 -103623075,9
6 Негізгі емес қызметтен түскен табыс млн.тг -27007145,75 147388254,4
7 Салық салынғанға дейінгі жиынтық табыс млн.тг 181631021,9 252403346,1
8 Таза табыс млн.тг 127143707 176681488,5 49537781,48 139,0
9 Өткізілген өнімнің 1 теңгесіне кеткен шығындар тг 0,740000745
10 Өнім рентабелділігі % 44,65545538 18,79239748 -25,8630579
11 Сату рентабелділігі % 15,84430573 23,55364846 7,70934273
12 Өндіріс рентабелділігі % 1,242283606 0,708918568 -0,533365038
13
Жұмыскерлер саны адам 630 560 -70 88,9
14 Соның ішінде жұмысшылар адам 504 440 -64 87,3
15 Бір жұмыскердің еңбек өнімділігі адам 1273740,94 1339506,525 65765,59008
16 Бір жұмысшының еңбек өнімділігі млн.тг 1592176,169 1704826,486 112650,3177
17 Жұмыскерлердің жылдық еңбек ақы қоры мың.тг 148942,5 154096
18 Соның ішінде жұмысшылардың жылдық еңбек ақы қоры мың.тг
19 Бір жұмыскердің орташа айлық еңбек ақысы тг 106145077,9
20 Бір жұмыскердің орташа еңбек ақысы тг 132681347,4 142068873,9
21 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны мың.тг 166713527 165014421
22 Амортизация мөлшері % 18,1 17,9 -0,2
23 Айналым құралдарының орташа жылдық құны мың.тг 103143647 103126522
24 Бір айналым ұзақтығы күн 46,91521297 50,17996744 3,264754465 107,0
25 Айналым коэффиценті 7,779992393 7,273818989 -0,506173403 93,5
26 Қор қайтарымдылығы тг 2,802517917 3,351958914 0,549440997 119,6
27 Қор сиымдылығы тг 0,356821983 0,298333012 -0,05848897 83,6
28 Қормен қарулану мың.тг 264624,646 294668,6089 30043,9629 111,4
29 Амортизация сомасы мың.тг 30175,053 29537,506 -637,547 97,9
Бұл кестеде бірінші тұрған көрсеткіш өнімді өткізуден түскен табыс
Екінші тұрған көрсеткіш өткізілген өнімнің өзіндік құны. Бұл жерде
Үшінші көрсеткіш жалпы табыс. Бұл әлі бөлінбеген, міндетті төлемдер
Төртінші көрсеткіштің, яғни кезең шығындары осы кездегі шығындарының жиынтығы.
Негізгі қызметтен түскен табысты анықтау үшін , жалпы табыстан
Алтыншы көрсеткіш негізгі емес қызметтен түскен табыс.Бұл,ЖШС «БАХУС»
көмекші, қосалқы, өндірістерінің өнімін, қызметін өткізуден түскен табыс, алып-сатудан
негізгі құралдарды, материялдық емес активтерді сатудан түскен табыс;
бірлескен кәсіпорынға қатысу, , құнды қағаздарды сатып-алу, олардан түскен
ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді қаржы салымдарынан түскен және
мүлікті жалға беруден, сауда нүктелерін ашудан түскен табыстарданқұралады;
2008- ші жылы -27007145,75теңге, 2009-шы жылы 147388254,4 теңге
Сегізінші көрсеткіш таза табыс. Өнімді өткізуден түскен табыстытан аламыз
Тоғызыншы көрсеткіш өткізілген өнімнің бір теңгесіне кеткен шығындар. Бұл
Кәсіпорынның қызыметінің тиімділігі мен қаржы нәтежиелерінің салыстырмалы сипаттамасын рентабелділік
Оныншы көрсеткіш өнім рентабелдігі. Рентабелділік 2008-ші жылы 44,65545538 ді,
Он бірінші көрсеткіш сату рентабеділігі. Бұл көрсеткіш жалпы табыстың
Өндіріс рентабелділігі таза табысты бөлеміз негізгі өндіріс қорларына қосамыз
ЖШС «БАХУС» компаниясынң 2008-ші және 2009-шы жылы персоналдар
Келесі көрсеткіш орташа жылдық құны .Негізгі құралдардың орташа жылдық
2.3 Компаниядағы маркетингті жоспарлау әдістері
Көптеген фирмалар көп жылдарға арналған жоспарсыз жұмыс істейді. Жаңа
келешекке арналған жоспарлау фирма басшыларын іс келешегін алыстан ойлауға,
алдағы бақылауға алынған іс-әрекет көрсеткіштерін анықтауға мүмкіндік береді;
фирма әрекеттерін ұтымды үйлестіруге көмектеседі;
фирма өзінің міндетін және саяси мақсатын анық белгілей алады;
фирманың күтпеген кездейсоқ өзгерістерге күні бұрын дайын болуына мүмкіндік
фирманың барлық бөлімшелерінің өзара дұрыс байланысын, орнатуға көмектеседі.
Маркетингтік қызметтердің ең маңыздылары болып нарықты зерттеу және тауар
Ұзақ мерзімді жоспарлау жүйесінде кәсіпорынның болашақ жағдайын анықтауда негізгі
Маркетинг жоспарларын құру әдістеріне қарай келесі түрлері бар: жоғарыдан
ситуациялық талдау (SWOT – талдау, strengths – күшті
маркетинг мақсатарын белгілеу;
маркетинг стратегияларын анықтау;
бағдарламаның тәжірбиелік жүзеге асуын жетілдіру;
маркетинг бюджетін құру;
бақылау.
Маркетинг жоспарлаудағы қазіргі кең тараған ұғымы инвестициялық жоба немесе
Әлемдік тәдірбие көрсеткендей, бизнеске алғашқы қадам – бұл жоғары
Бизнес – жоспар өз ісінің болашақ дамуын анықтауда кәсіпорынға
Бизнес – жоспар келесі мәселелерді шешу үшін қажет:
кәсіпорының мақсатарын қалыптастыру, нақты сандық көрсеткіштерді жүзеге асыру және
қойылған мақсаттарға жетуді қамтамасыз ететін өзара байланысқан өндірістік, маркетингтік
қаржыландырудың қажетті көлемін анықтау және оның көздерін іздестіру;
жобаны жүзеге асыру кезінде кездесетін қиыншылықтар мен мәселелерді анықтау;
жобаны жүзеге асыру үрдісін бақылау жүйесін ұйымдастыру;
инвесторларды жобаны қаржыландыруға тартатын түбегейлі негіздеуді дайындау.
Маркетинтік жоспарлау үрдісі келесі қалыптасқан әдістемемен кәсіпорындағы стратегиялық маркетинг
Стратегиялық жоспарлау деп - басқармамен ерекше маманданған жоспарлауға негіз
Жылдық жоспар- қысқа мерзімге өңделіп, ағымдық ситуацияны, компания мақсаттарын,
Ұзақ мерзімді жоспар- болашақтағы ұзақ жылдар бойы компанияға әсе
Стратегиялық жоспар- компанияға өз мүддесі үшін өзергмелі сыртқы ортаның
Демографиялық өзгерістер. Демографиялық ахуалдың жақсаруы, яғни халық санының және
Нарық. Бұл нарықтың қазіргі жағдайы мен болашағы анықталады.
Технология. Тұрмыстық техниканың жаңа технологиялар негізінде ерекше функционалды қаситеттерге
Қауіптер:
Бәсекелестердің белсенділігі. Нарықтағы бәсеке интенсивтілігі мен әлуетті бәсекелестердің келуі
Маркетингтегі стратегиялық жоспарлаудың мен бақылаудың ерекшеліктері және міндеттері
Компранияның жалпы стратегиялары әдетте маркетингтік стратегиялармен тұспа-тұс келеді. Маркетинг
нарық үлесі;
нарықтың дамуы;
өсім;
Сияқты көрсеткіштер қарастырылады. Практикада көптеген жетекшілер стратегиялық жоспарлауды «стратегиялық
Дегенмен де маркетингтік стратегиялық жоспарлаудың келесі реттегі ерекшеліктері бар:
Біріншіден, негізге алатын методологиялық принциптер- компания стратегиясын тұтынушылардың маңызды
Екіншіден, стратегиялық жоспарды өңдеушілерге негіз болатын нарықтық мүмкіндіктер мен
Үшіншіден, бір бөлімшенің шегінде маркетинг стратегиялық мақсаттарға қол жеткіудің
Маркетингтік стратегияның басты назары мақсатты тұтынушыларға бағтталған болуы тиіс.
Маркетингтік стратегия маркетингтің негізгі мақсаттары мен нақты бағдарламаларын анықтауға
Маркетингтік зерттеулер ситуациялық талдау барысында жасалып, екі бағытты көздейді:
мамандардың тауарды зерттеуі;
нарықты зерттеу.
Маркетингтік стратегиялар маркетингтік кешен (тауар, сату орны, баға, тарату,
Стратегиялар да мақсаттар сияқты қол жететіндей және қолда бар
Маркетинг стратегиясын жасауда қолданылатын модельдер.
«Өсім/үлес» матрицасы
Бұл матрицанң осьтеріне саланың өсім қарқыны және нарықтағы салыстырмалы
Нарықтағы салыстырмалы үлес деп- аталмыш шаруашылық бірліктің нарықтық
бизнес А – жалпы нарықтық үлестің 15 %;
негізгі бәсекелестің үлесі- 30 %;
онда А бизнесі үшін салыстырмалы нарықтық үлес- 0,5;
бизнес В- нарықтық үлес- 40 %;
бәсекелес- 30 %;
Онда В бизнесі үшін салыстырмалы нарықтық үлес- 1,33-ке тең.
Олай болса, сәйкес салаларда нарықтық үлесі бойынша алдыңғы сапта
Мұнда матрицаның сол жағында орналасқан шеңберлер өз нарықтарындағы лидер
Белгісіздіктер мен қиын балалар. Нарықтағы өсім қарқынынң жоғары болуы
БКГ-нің ұсынысы бойынша бұларға екі стратегиялық мүмкіндіктер бар:
1)тез өсіп келе жатқан нарықтың саланың барлқ мүмкіндіктерін тез
Нарықты игеруге жұмсалған шығындар түсетін пайданы ақтамайтын болса, тез
Жұлдыздар. Нарықтағы салыстырмалы үлестері жоғары және тез өсіп келе
Сауын сиырлар. Салыстырмалы нарықтық үлесі жоғары, бірақ баяу дамып
Иттер. Нарықтағы салыстырмалы үлестері төмен және баяу өсіп
Бұл модельдің басты артықшылығы-онда қаржы көздерін шаруашылықтың қай аймағына
«Саланың тартымдылығы/бәсекедегі позициясы» матрицасы Бұл 9 клеткалы матрица екі
Саланың қаншалықты тартымдылығын анықтау үшін келесі мәліметтер қажет:
нарық көлемі және оның өсім қарқыны;
технологиялық талаптар;
бәсеке интенсивтілігі;
маусымдылығы;
циклдік;
технологиялар мен капитал салымына қойылатын талаптар;
қоршаған ортаны, әлеуметтік, құқықтық және днмографиялық факторлардың әсері;
дәл қазіргі мүмкіндіктер мен қауіп-қатерлер;
Салаға кірудегі және шығудағы барьерлер.
Мұнда әр көрсеткіштер бойынша оның салмақтары анықталып, олардың барлықтарының
Бәсеке позициясындағы күштер факторларына мыналар енеді:
нарықтағы салыстырмалы үлесі;
бәсекелестермен салыстырғандаға пайда шегі;
сапа мен баға бойынша бәсекеге түсу қабілеті;
тұтынушылар мен нарық жөніндегі білімдері:
бәсекелік күштері мен әлсіз жақтары;
техникалық мүмкіндіктер;
басқару деңгейі.
Сөйтіп салалық тартымдылығы мен бизнестік күші матрицаның тоғыз клеткасынң
Майкл Портер компаниялар қолдануға болатын позициялаудың төрт негізгі бәсекелі
Ұтымды стратегияларына мыналарды жатқызуға болады:
шығын бойынша абсоютті артықшылықтыр;
дифференциация;
шоғырландыру-мұнда компания бүкіл нарықты емес, сапалы түрде қызмет көрсететін
жоғарыдағы стратегияларды үйлестірмек болған компания ұтылып қалады.
Компания сәттілікке қол жеткізу үшін мақсатты тұтынушылардың қажеттіліктерің бәсекелестерге
Сондықтан компания бәсекелік артықшылықтардың көзін табу қажет.
Бәсекелік артықшылықтарға қол жеткізудің стратегиясын таңдап болғаннан кейін компания
Мақсатты нарық деп жалы барлықтарына ортақ және бірдей сипаттамалары
А. Дифференцияланбаған маркетинг нарықты қамтудың бұл стратегиясында компания бүкіл
Бірінші компанияныңмаркетинг кешені Сегмент 1
Екінші компанияның маркетинг кшені Сегмент 2
Үшінші компанияның маркетинг кшені Сегмент 3
Б. Дифференциацияланған маркетинг Дифференциацияланған маркетинг- нарықты қамтудың бір стратегиясы
Нарықты қамтудың бұл стратегиясында компания бір немесе бірнеше
Нарықты қамтудың бұл стратегияларын таңдау кезінде көптеген факторларды қарстыру
Екі сұрақ. Төрт. Баға белгілеу әдістері. Фирма баға белгілеуде
өзіндік құнға негізделіп құрылған баға тауардың өзіндік құнына стандартты
шығынсыз принципіне жүгінетін баға белгілеу- тауарды өткізу және жеткізу
Егер компания мақсатты пайдаға қол жеткізгісі келсе, оның қандай
Тауар құндылығы негізінде баға белгілеу. Баға белгілеудің бұл әдісінің
Тауар құндылығы негізінде баға белгілеу өзіндік құнға негізделген баға
Бәсекелестердің тәртіптеріне негізделген баға белгілеу. Әдетте тұтынушылардың тауарға деген
Ағымдағы баға деңгейлері негізіндегі баға белгілеу әдісінде компания өз
Жабық сауда негізінде баға белгілеу барысында компания қандай да
Баға белгілеу стратегиясының жіктелуі. Баға белгілеу құрылымы тауардың өмірлік
Жаңа тауарларға баға белгілеу стратегиялары. Әдетте иммитатор-тауарға, аналогы жоқ
Жаңа иммитатор-тауар шығарып отырған фирманың басты проблемасы оны бәсекелестермен
премиялы үстеме стратегиясында компания сапасы өте жоғары тауарына сәйкесінше
үнемдеу стратегиясында сапасы төменірек және бағасы да арзан етіп
жоғары құндылықты стратегияны қолдануда компания премиялы үстемені қолданып отырған
қымбат баға белгілеу стратегиясында компания тауардың сапсына қарай бағасын
Нарыққа патентпен қорғалған абсолютті жаңа тауар алып шыққан фирманың
3. КӘСІПОРЫННЫҢ МАРКЕТИНГТІК ЖАҒДАЙЫН ЖЕТІЛДІРУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
3.1. ЖШС ”Бахус-сервис” компаниясының маркетингтік қызметін жетілдіру жолдары
Қазақстанның кәсіпорын кешенінде нарықтық қатынастардың қалыптасуы мен даму үрдісі
ЖШС ”Бахус-сервис” компаниясы маркетингті енгізу қажеттігі басқару теориясы мен
Қазіргі таңда еліміздің жекелеген аймақтарының кәсіпорын кешенінің алдында тұрған
Сонымен, маркетинг туралы шетелдік және отандық әдебиеттерді зерттеуге және
Дегенмен, ЖШС ”Бахус-сервис” компаниясының салалық маркетинг қызметінің тұжырымдамасын дайындаудың
Маркетингтік қызметті жетілдіру бойынша теориялық-әдістемелік және тәжірибелік тұрғыдан ұсыныстар
нарықтық қатынастардың даму жағдайын есепке ала отырып, ауыл шаруашылығында
ауыл шаруашылығы саласында маркетингтік қызметті ұйымдастырудың шетелдік тәжірибесін еліміздің
кәсіпорын кешенінің даму жағдайына талдау жүргізу және Кәсіпкерлік
кәсіпкерлік өндірістік кәсіпорындарда маркетингтік қызметті ұйымдастырудың әдістемелік тәсілдері бойынша
Нарық жағдайында маркетинг кәсіпорынның бүкіл өндірістік және өтімдік қызметін
Кәсіпкерлік-өнеркәсіп кешенінде маркетингті қолданудың мәні өндірісті өндірілген өнімге деген
Кәсіпкерлік маркетингті жеке кәсіпорын шеңберінде әрекет етуші микромаркетинг және
Қазіргі кезеңдегі кәсіпорын маркетингтің дамуының негізгі тенденцияларына ғылыми техникалық
Маркетингті басқару ілімінің әдістемелік негіздері көз қарасынан кез-келген «кәсіпорынның
Инвестициялау үрдісі маркетингті басқару саласында инвестициялауды жүзеге асыруда компанияның
Қазіргі таңда ЖШС ”Бахус ” компаниясының өндірісінде маркетингті ұйымдастыру
ЖШС «Бахус» компаниясы нарығындағы жоспарлау, баға белгілеу, үлестіру және
бәсекеге төтеп бере алатын азық-түлік тауарларының түрлерін көбейту және
тауар өндіру, дайындау, тасымалдау, қайта өңдеу, сақтау және өткізу
Кәсіпкерлік саладағы маркетингтік қызметтің ерекшеліктері және оның мамандануы-шығындар мен
Кәсіпорынмаркетингтің ерекшеліктері кәсіпорынбизнес жүйесіндегі нарықтардың және Кәсіпкерлік азық-түлік кешеніндегі
Көптеген дамыған елдердің даму тәжірибесінен нарықтық жүйенің кәсіпорындарда тиімді
Шет елдердегі Кәсіпкерлік өндірісте маркетингті қолдану үрдісі мен Қазақстанның
Қазіргі кезеңде кәсіпорын саласындағы маркетингтің даму серпін ескере отырып,
3.2. Кәсіпорынның активтерінің өтімділігі мен маркетинг қабілеттілігін арттыру әдістері
Кәсіпорынның маркетингтік жағдайы, өтімділігі мен рентабельділігі ең алды-мен ағымдағы
Активтердің өтімділігі туралы мәліметтерге сүйене отырып біз айналым активтерінің
Осылайша кәсіпорынның өз жабдықтаушылары мен кредиторлар алдындағы қысқа мерзімді
М.А.Федотов өзінің “Кәсіпорынның табысын талдау” атты еңбегінде өтімділікті арттырудың
жарғылық капиталды арттыру;
ұзақ мерзімді заемдар алу;
міндеттемелерді қайта құрылымдау;
қысқа мерзімді несиелер (депозиттер) тарту;
ұзақ мерзімді несиелер (депозиттер) тарту;
активтерді қайта құрылымдау, сонымен қатар активтердің кейбір бөлігін сату;
шығындар мөлшерін азайту, соның ішінде басқару шығындарын (жұмысшы-лардың жалақысын
Мен бұл дипломдық жұмыста активтердің өтімділігін арттырудың келесі әдістерін
Қысқа мерзімді қарыздарды ұзақ мерзімді қарыздарға қайта құрылымдау. Бұл
Тауарлы материалдық қорлардың мөлшерін азайта отырып, ақша қаражатта-рының көлемін
Жоғарыдағы айтылған жолдардың бірінші нұсқасы тиімді және іске
Қысқа мерзімді қарыздарды ұзақ мерзімді қарыздарға қайта құрылымдау қо-сымша
Осы іс-шараларды іске асыру барысында 2008 жылдың аяғына дейін
Бірінші әдіс 25 млн. теңгені қысқа мерзімді міндеттемелерден
Сонда жүргізілген іс-шараның нәтижесін төмендегі 5-кестеден көруге бола-ды:
Кесте 5.
Қысқа мерзімді міндеттемелерді ұзақ мерзімді міндеттемелерге қайта құрылымдау нәтижесіндегі
Көрсеткіштер Өзгеріске дейін Өзгерістен кейін Өзгеріс
Меншікті айналым қаражаттары 52 625 67 625 +15000
Ағымдағы өтімділік коэффициенті 2,2 3,7 +1,5
Аралық өтімділік коэффициенті 0,98 1,68 +0,7
Абсолюттік өтімділік коэффициенті 0,1 0,2 +0,1
Жалпы осы есептеулерден кейін 25 млн. теңге қысқа мерзімді
Екінші әдіс тауарлы-материалдық қорлардың көлемін 25 млн. теңгеге азай-тып,
Жіргізіліп отырған іс-шаралардың тиімділігі төмендегі 6-кестеден көруге бо-лады.
Сондықтан бұл әдісті басқа әдістермен біріктіріп пайдалану ұсынылады.
Мен бірінші және екінші әдістерді біріктіріп пайдалануды ұсынамын.
Кесте 6.
Тауарлы-материалдық қорлардың көлемін азайту нәтижесіндегі кәсіпорынның өтіділігі мен төлем
Көрсеткіштер Өзгеріске дейін Өзгерістен кейін Өзгеріс
Меншікті айналым қаражаттары 52 625 52 625 0
Ағымдағы өтімділік коэффициенті 2,2 2,2 0
Аралық өтімділік коэффициенті 0,98 1,4 +0,42
Абсолюттік өтімділік коэффициенті 0,1 0,5 +0,4
Кестеден көріп отырғанымыздай тауарлы-материалдық қорлардың көлемін азайту және оларды
Екі әдісті бірге пайдалану кезіндегі кәсіпорын өтімділігінің артуын төменде-гі
Кесте 7.
Екі әдісті қатар пайдаланудың нәтижесіндегі кәсіпорынның өтіділігі мен төлем
Көрсеткіштер Өзгеріске дейін Өзгерістен кейін Өзгеріс
Меншікті айналым қаражаттары 52 625 67 625 +15000
Ағымдағы өтімділік коэффициенті 2,2 3,7 +1,5
Аралық өтімділік коэффициенті 0,98 2,4 +1,42
Абсолюттік өтімділік коэффициенті 0,1 0,9 +0,8
Кесте мәліметтерін қорытындай келе екі әдісті қатар пайдалану кәсіпорын-ның
Маркетингті басқару бұл табыс табу, күтпеген
Маркетингті басқару жүйесінің құрылымы функционалдық немесе жағрапиялық принципке, шығарылатын
Фирманың өзі микроорта күштерінің бірі болып есептеленеді. Фирманың құрамында
ЖШС «БАХУС» алдына болашақта жұмыс барысы дамыту үшін келесідей
Бірінші стратегия ,белсенді маркетинг стратегиясы – баға жоғары және
Екінші стратегиялық бағыт , таңдап ену стратегиясы – жоғары
Үшінші стратегиялық бағыт , кең көлемді ену стратегиясы –
Төртінші - бәсекелестерін ығыстыру болып табылады. Бұл бәсекелестерін ығыстыру
ЖШС «БАХУС» фирманың мақсатына жетуі көбіне 3 факторға
Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін құру үшін өндіріс пен басқаруды жаңартып
Бірінші кәсіпорынның әрекет ететін немесе жұмыс жасайтын саланыың құрлымын,
Бірінші , жаңа бәсекелестердің пайда болу қауіпі.Яғни,жаңадан пайда болған
Екінші өнімдерді алмастыратын дасқа өнімдердің пайда болуы. Бұл көрсеткіш
Үшінші жеткізушілердің немесе жабдықтаушылардың қабілеттілігі немесе ұстанымдары. Менің ойымша
Төртінші көрсеткіш Тұтынушылардың және кәсіпорынның өнімдерді және шикізаттарды сатып
Бесіншісі , ол саланың өзіндегі бәсеке қабілеттілікті арттыру. Мысалы
ЖШС «БАХУС» компаниясы бәсеке қабілеттлік стратегиясын әзірлеуде мынандай
Бірінші, ресурсты тиімді пайдалану және бөлу. Мұнда шектеулі ресурстарды
Екінші cыртқы орта әсеріне бейімделу, мұндағы факторлардың өзгерісіне бейімделу
Нарыққа ену стратегиясы қазіргі кездегі өндірілген өнімді және өткізу
ЖШС «БАХУС» фирмасы үшін нарықтық даму стратегиясы келесі
ЖШС «БАХУС» компаниясы жаңа географиялық нарыққа ену есебінен,
демографиялық фактор мен өмір стилдерінің нәтежиесінде нарықта жаңа сегменттердің
Жоғары сапалы және жақсы танымал өнімдер үшін қолданудың жаңа
Тауарлар әзірлеу стратегиясында ЖШС «БАХУС» фирмасының бір қатар
Диверсификация стратегиясында ЖШС «БАХУС» фирмасы бір ғана асортименттік
Маркетингтік тұрақтылықтың ішкі, маңызды факторларының бірі - бұл қаржы
Маркетинг басқаруды функционалды ұйымдастырудың мағынасы мынадай: маркетингтің жеке элементерін
Басқарудың осылай ұйымдастырудың артықшылығы кұрлымның оңайлығында және әрбір буынның
Сурет 9. Маркетингті басқарудың функционалды түрі.
Егер ЖШС «БАХУС» - тауар өндіруші өте аумақты
Фирма өзінің маркетинг қызметінің құрамын барлық маркетингілік жұмыстарды толық
Функцианалды ұйымдастыру.Маркетингілік қызметті функцианалды ұйымдастыру ең көп тараған түрге
Функцианалды ұйымдастырудың артықшылығы оның қарапайымдылығында. Екінші жағынан, тауар ассортименттерінің
Географиялық ұстаным бойынша ұйымдастыру. Елдің барлық территорияларында сауда жасайтын
Тауар өндірсі бойынша ұйымдастыру. Тауар номенклатурасы кең немесе
Өндіріс бойынша ұйымдастыру фирманың шығаратын бұйымдары бір – бірінен
Тауар өндірісі бойынша ұйымдастырудың бір қатар артықшылықтары бар. Біріншіден,
Нарық бойынша ұйымдастыру. Көптеген фирмалар өз тауар ассортименттерін түрлі
Нарық бойынша ұйымдастыру тауар өндірісі бойынша ұйымдастырумен ұқсас. Нарық
Егерде ЖШС «БАХУС» компаниясының маркетингтік жағдайы нашарлаған кезде
Басқарудың осылай ұйымдастырудың артықшылығы кұрлымның оңайлығында және әрбір буынның
3.3. Кәсіпорынның нарықтағы тұрақтылығы мен іскерлік белсенділігін арттыру.
Кәсіпорынның нарықтық тұрақтылығы - бұл тәуекелділіктің мүмкін болатын деңгейінде
Ішкі факторлар кәсіпорынның өзінің жұмысын ұйымдастыруына байланысты болады, ал
Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс технологиясымен тығыз байланысқан маркетингтік
Маркетингтік тұрақтылықтың ішкі, маңызды факторларының бірі - бұл қаржы
Сонымен бірге тек таза табыстың көлемі ғана емес, сонымен
Кәсіпорынның маркетингтік тұрақтылығына қарыздық капиталдар нарығында-ғы тигізеді. Кәсіпорын ақша
Және де бұл жерде кәсіпорынның төлеу қабілеттілігінің маркетингтік кепілінің
Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, кәсіпорынның маркетингтік тұрақты-лығына әсер ететін
кәсіпорынның салалық топқа жатуы;
шығарылатын өнімнің (жұмыс, қызмет) құрылымы және оның
жалпы төлем қабілеттілігі бар сұраныстағы үлесі;
төленген жарғылық капиталдың мөлшері;
шығындардың көлемі, олардың ақшалай табыспен салыстырғандағы динами-касы;
қорлар мен резервтерді, олардың құрамы мен құрылымын қоса алғандағы
кәсіпорындарды басқару тиімділігі.
Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері, қоғамда үстемдік
Кәсіпорын басшылығына маркетингтік тұрақтылықты жетілдіру бойынша мы-найдай ұсыныстар жасауға
Айта кеткен жөн, қажылық тұрақтылықты қалыпты жағдайда ұстап тұру
Меншікті капиталдың рентабельділігін арттыру мақсатында қарыз қаражат-тарын тарту қажет.
Стртегиямен байланысты шешімдер қабылдағанда мыналарды ескерген жөн: стратегияның кәсіпорынның
Кәсіпорынның стратегиясы қаржы ресурстарын оның қызметінің тиімділігі мен маркетингтік
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігін талдау оның өз ресурстарын тиімді
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігі маркетингтік жағдайында ең алдымен оның қаражат
И.А.Бланк өз еңбегінде іскерлік белсенділікті арттырудың мынадай жолда-рын атап
Айналымдағы табыстың үлесін арттыру, яғни бұл негізінен шығындарды азайтуға
Активтердің айналымдылық жылдамдылығын арттыру, яғни кәсіпорын қызметінің рентабельділігін арттыру
Жүргізген талдау қорытындылары кәсіпорын қызметінің рентабельсіз екенін анықтады .
Кәсіпорын активтері рентабельді болуы үшін ең бірінші табыс табуы
Сонымен қатар кәсіпорын:
өнімнің өзіндік құнының құрылымын қайта қарап, шығындардың артуының себептерін
баға саясатын өзгертуі қажет, яғни өнім бағасына қосылатын рентабельділіктің
Өнімнің өзіндік құны-кәсіпорын қызметінің маңызды көрсеткіші болып табылады.
Соңғы жылдары өнімді өндіру мен сату шығындарының өсуі байқалады.
Кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттырудың ең бір маңызды жолы -
Өнім өндірудің қандай көлемінде, өткізуден түскен табыс өнімнің толық
Оның негізгі мақсаттары:
өндірістің қаупі көлемін анықтау;
өнім өткізуден түскен табыстың қаупті көлемін анықтау;
тұрақты шығындардың қаупті деңгейін есептеу;
өткізудің қаупті бағасын есептеу болып табылады.
“Рентабельділік шегі” – кәсіпорынның маркетингтік жағдайын оңтайландыру-дың маңызды бағыттарының
Осылайша, бұл іс-шараны жүргізу біздің кәсіпорын үшін өндірістің қаупті
ҚОРТЫНДЫ
Кәсіпорында маркетингтік қызметінің дамымағандығы осы қызметтердің жарым – жартылай
Маркетинг нарық дамуының жай күйі мен келешегін зерделеуге негізделеді,
Адам ішкі және сыртқы күштердің қысымымен айқын
Сыртқы маркетингтік ақпараттан басқа, кәсіпорынның жағдайы туралы мәлімет болу
Шын мәнінде, шаруашылық практикада кәсіпорын нарықта позицияны перспективтілігін мен
Маркетингтің негізі болып табылатынны – бұл бірін – бірі
Маркетинг – бұл шын мәнінде, кәсіпорынның кез келген шаруашылық
Маркетинг – бұл рынокты талдау, кәсіпорындар қызметіның әр қилы
Дипломдық жұмыстың барысында ЖШС «БАХУС» Компанияның сауда жүйесін, тұтыншларға
Қолданылған әдебиеттер тізімі
А.К. Мейірбеков, К.Ә.Әлімбетов. «Кәсіпорынның экономикасы».Оқу құралы – Алматы: Экономика,
С.Н. Нысанбаев, Г.А. Садыханова
Д.Қ. Ілиясов. «Маркетинг: теориясы мен практикасы». — Оқу құралы:
Филип Котлер. «Маркетинг негіздері». — Алматы: 2002.
К.Б. Бердалиев. «Қазақстан эканомикасын басқару негіздері». Оқулық- Алматы .
Елшібаев. Р. Лекциялар жинағы .
Есімжанова.С.Р. «Маркетинг». Оқу құралы. Алматы - Эканомика ,2003.
Әмірбекұлы. Е. Лексиялар жинағы.
Дүйсенбаев.К.Ш. Төлегенов.Э.Т. Жұмағалиева.Ж.Т. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау». Оқу құралы.
Сэндидж Ч. И. Реклама: теория и практика. — М.:
Эванс Дж. Р., Берман Б. Маркетинг. - М.: Экономика,
Котлер Ф. Маркетинг и менеджмент. — СПб.: ПИТЕР, 1999.
Ламбен Ж.-Ж. Стратегический маркетинг Маркетинг: учебник для вузов/Г. Л.
Багиева.-М.: ОАО «Изд-во „Экономика“», 2001. — 703 с.
Асқарова Ж.А. «Бизнесті бағалау», оқу құралы. Алматы – 2007ж.
Акимбеков С «Экономикалық теория» Алматы – 1999ж.
Есипов В, Маховикова Г, Терехова В «Оценка бизнеса»
Мейірбеков А.Қ, Әлімбетов Қ.Ә, «Кәсіпорын экономикасы», оқу құралы. Алматы.
Русак Н.А. Анализ финансового положения предприятия. В учебнике «Анализ
Радионова В.М., Федотова М.А. Финансовая устойчивость предприятия в условиях
Крейнина М.Н. Анализ финансового состояния и инвестиционной привлекательности акционерных
Ковалев А.И., Привалов В.П. Анализ финансового состояния предприятия. -
Балабанов И.Т. Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта: Учебн.
Блинов А.О. Малое предпринимательство. Организационные и правовые основы деятельности.
Мамыров Н.К. Смагулов Н.Т. Яновская О.А. и др. Основы
Зерттеу және сегменттеу предприятия. О.И. Волков. М. Инфра –
Камаев В.Д. и др. Основы экономики .-М.: 1992.
Попов Н.А «Экономика сельского хозяйства» Москва 1999 ж.
Мамыров Н.К. Смагулов Н.Т. Яновская О.А. и др. Основы
Қосымшалар
Сурет-10. Баға тұрақтылығының құрылымы
Сурет-11. Шағын және орта кәсіпкерліктің салалық құрылымы, % (2008
Сурет-12. Кәсіпкерлік құрылымдары өндірген өнім көлемінің өсу динамикасы
Сурет-13. ОҚО бойынша шағын және орта кәсіпкерліктің негізгі көрсеткіштерінің
Саладағы бәсекелес фирмалар арасындағы бәсеке
Сатып алушылар
Орнын басушылар
әлуетті бәсекелестер
Жабдық
таушылар
Маркетингтік стратегиялардың міндеттері мен оларға қойылатын талаптар
Ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді болып жіктелуі тиіс
Ресурстардың шектеулігімен ұштасып отыру керек
Нақты белгіленген, жалпы ұйым стратегиясына қарсы келмеуі тиіс
Нарық туралы терең білім негізінде жасалуы тиіс
Корпоративтік стратегияға негіздеоген болуы тиіс
Өндіріс
Ескі Жаңа
Ескі Терең ену маркетингтік стратегия Позицияны кеңейту маркетингтік
Жаңа Өнім өңдеу маркетингтік стратегиясы Диверсификация
Құрамы
экономикалық
ұйымдастырушылық
ғылыми
техникалық
әлеуметтік
Орта
Ішкі
Сыртқы
Орнату мерзімі
Стратегиялық
Тактиклық
Оперативті
Приоритеттік
Ерекше приоритетті
Приоритеттері
Тағы басқалар
Иерархия
Барлық ұйым
Бөлемшелер
Қайталана берушілік
Тұрақты
Қайталана беретін
Бір жолғы
Шаруашылық-өндірістік циклінің кезеңі
Жобалу, құру, енгізу
Өсу кезеңі
Кемелдену кезеңі
Өмірлік циклінің аяқталуы
Қызмет түрі
Маркетингілік
Өндірістік
Инновациялық
Қаржылық
Административті
Жоғарғы органы
Директорлар
Басқарма
төрағасының
орынбасары
Басқарма
төрағасының
орынбасары
Басқарма
төрағасының
орынбасары
Басқарма
Бірлескен хатшы
Ішкі аудит қызметі
Басқарма төрағасы
Заң
департаменті
Бухгалтерия
Жобалық қаржыландыру
департаменті
Бірлестік қаржы
департаменті
Қаржылық контроллинг
департаменті
Сапа департаменті
Жобалар жұмысы
департаменті
Тіркеу қызметі департаменті
қаржылық талдау
және жоспарлау
бөлімі
Қазынашылық бөлім
Капиталды
өндіріс
департаменті
Сметалық-келісім
департамент
Жобаларды
басқару
департаменті
Филиалдар,
аймақтар
Тех.
бақылау
бөлімі
Тех.
қамтамасы
з ету бөлімі
Қызметкерле
рді басқару
департаменті,
кеңсе
Маркетинг және
ақпараттық
технологиялар
департаменті
Сату департаменті
Табыс орталықтары
1. Сату департаменті ,
2. Жобалар жұмысы
департаменті,
3. Капиталды құрылыс
департаменті,
4. Сметалық-келісім
департаменті.
Өндірістік орталық
1. Капиталды құрылыс
департаменті,
2. Техникалық қамтамасыз
ету және техникалық
бақылау бөлімдері,
3. Сметалық-келісім
департаменті,
4. Тіркеу қызметі
департаменті,
5. Жобалар жұмысы
департаменті,
6. Жобаларды басқару
департаменті.
Қызмет көрсететін
құрылымдар
1. Маркетинг және ақпараттық
технологиялар департаменті,
2. Заң департаменті,
3. Қаржылық контроллинг
департаменті,
4. Қаржылық талдау және
жоспарлау бөлімі,
5. Қазынашылық бөлім,
6. Бірлестік қаржы
департаменті,
7. Жобаларды басқару департаменті,
8. Ішкі аудит қызметі,
9. Бухгалтерия,
10. Қызметкерлерді басқару департаменті, кеңсе,
11. Сапа департаменті
Маркетинг басшысы
Рыртнокты зерттеу
Өнім ассортиментін жоспарлау
Өткізу
Жарнама және тауар өнімін ынталандыру
Сервис қызметін көрсету
-67 -