Экономика және қаржы колледжі
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Қазақстан Республикасының
Ұлттық биотехнология орталығын дамытудын
2009-20010 жылдарға арналған тұжырымдамасы
Орындаған: Жубаева Алия, Қаржы-14
Тексерген: Бикенова З.Х
Астана қаласы
МАЗМҰНЫ
Кiрiспе
1. Биотехнологияның осы заманғы жай-күйiн талдау
Параграф 1. Биотехнологиялық өнiмнiң әлемдiк нарықтың жай-күйiн және
Параграф 2. Биотехнологияның негiзгi бағыттары
Параграф 3. Қазақстанда биотехнологияны дамытудың негiзгi алғышарттары
Параграф 3.1. Қазақстанда биотехникалық өнiмдерге деген сұраныс пен
Параграф 3.2. Қазақстанда биотехнологияны дамытудың өзектiлiгi
Параграф 4. Қазақстанда ғылыми ұйымдастыру жүйесiнiң дамуының өткен
Параграф 5. Қазақстанда және әлемде биотехнология саласындағы ғылыми-техникалық
2. Ұлттық биотехнология орталығын одан әрi дамуының
3. Тұжырымдаманы iске асырудың негiзгi тетiгi биотехнологиялар
Параграф 1. Қазақстанда биотехнология саласындағы ғылыми ұйымдар мен
Параграф 2. Бiлiм беру жүйесiнде және кадрлық әлеуеттi
Параграф 3. Зияткерлiк меншiк құқығын қорғау мәселелерi
Параграф 4. Нормативтiк-құқықтық базаны дамыту
4. Ғылыми және инновациялық қызметтi басқарудың жаңа
5. Тұжырымдаманы iске асырудан күтiлетiн нәтижелер және
Параграф 1. Тұжырымдаманы iске асырудың кезеңдерi
Параграф 2. Тұжырымдаманы iске асырудан күтiлетiн нәтижелер
6. Қажеттi қаржыландыру көздерi мен көлемi
7. Ұлттық биотехнология орталығын дамытудың 2006-2008 жылдарға
Кiрiспе
Жоғары дамыған елдерде экономиканың төрт деңгейлi салалық бөлуi
шикiзатты өндiру және бастапқы қайта өңдеу салалары;
дәстүрлi өнеркәсiп салалары;
материалды және еңбектi салыстырмалы төмен қажетсiнетiндiгiмен, бiрақ қосымша
бағдарламалық қамтамасыз етудi әзiрлеу, жүйелiк ықпалдасу, консалтинг, бiлiм
Экономиканың дәстүрлi салаларындағы қосымша құнның негiзгi бөлiгi шикiзатты
Инновациялық процесс тұтастай алғанда экономика мен қоғамды жаңғырту
"Құнның жинақталу тiзбегiнiң" құрылымын талдаудың осы заманғы тәсiлi
Қазiргi уақытта әлемнiң жетекшi елдерiнiң экономикасының дәстүрлi индустриялықтан
Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы
Келтiрiлген аргументтер Қазақстан экономикасының салалық құрылымын жоғары технологиялық,
ақпараттық;
аэроғарыштық;
биотехнологиялық;
ядролық.
Қазақстан Республикасының Ұлттық биотехнология орталығын дамытудың 2006-2008 жылдарға
1. Биотехнологияның осы заманғы жай-күйiн талдау
Биотехнология ғылыми-техникалық прогрестiң маңызды бағыттарының бiрi болып табылады.
Әр елдер, соның iшiнде Қазақстан үшiн де ұлттың
Бiрiккен Ұлттар Ұйымының сарапшыларының қорытындысы бойынша ХХI ғасырда
Соңғы онжылдықта биологияда болған өзгерiстер биотехнологияның дамуында қағидалы
Параграф 1. Биотехнологиялық өнiмнiң әлемдiк нарықтың жай-күйiн талдау
Осы заманғы биотехнологияның әдiстерiн дамыту биотехнологиялық өнiмдердiң тауар
Осылайша, әлемдегi биотехнологиялық өнеркәсiп рыногының жыл сайынғы өсiмi
Әлемде биотехнологиялық препараттарды сатудың жылдық көлемi:
тамақ өнеркәсiбi мен ауыл шаруашылығында - $46 млрд.;
гендiк-модификацияланған өсiмдiктердiң тұқымдық материалы - $30 млрд.;
фармацевтикалық препараттар - $27 млрд.;
жуу құралдарын өндiру үшiн ферменттер - $21 млрд.;
өсiмдiк және жануарлар шикiзатынан алынған емдеу-косметикалық құралдары -
2010 жылға биотехнологиялар рыногының жалпы көлемiнiң өсуi $2
Осы заманғы әлемдiк биоиндустрия айналымының жартысынан көбi АҚШ
Жапония биотехнология дамуының деңгейi бойынша АҚШ-тан кейiн екiншi
Биотехнология АҚШ және Жапониямен бiрге Батыс Еуропа елдерiнде
Батыс Еуропалық елдерiнiң үкiметтерi қаржыландыратын биотехнологияны дамытудың бағдарламалары
Гендiк инженериясы және биотехнологиялардың халықаралық орталығы (IСGЕВ) ЮНЕСКО
IСGЕВ мақсаттары: бейбiт мақсатта гендiк инженериясы мен биотехнологияны
Тұтастай алғанда биотехнологиялық өнеркәсiптi 3000 астам биотехнологиялық компаниялар,
АҚШ-тағы биоиндустрия
Биотехнологияның отаны АҚШ деп санауға болады.
1980 жылдан 1983 жылға дейiнгi кезеңде Америкада 200
1985 жылға қарай АҚШ-та 400-ден аса биотехнологиялық фирмалар
80-шi жылдары биотехнологиялық бизнестiң қарқынды дамуы кезеңiнде ұсақ
Молекулалық-биотехнологиялық индустрияның табысы 1986 жылы 6 млн. доллардан
Алайда, тұтастай алғанда биотехнологиялық бизнестiң табысы жоғары болмады,
Мысалы, гендердi клондаумен айналысатын компаниялардан кейiн АҚШ-та жұқпалы
Қазiргi уақытта биотехнологиялық кластерлер сияқты инновациялық құрылымдар өте
Еуропадағы биотехнологиялық сала
Еуропалық биотехнологиялық индустрия да үздiксiз дамуда. 1995 жылға
Еуропада сала үшiн едәуiр пайдалы рыноктық конъюнктура қалыптасты.
Жапония мен Қытайдағы биоиндустрия
Жоғарыда айтылғандай, молекулалық биотехнология саласындағы коммерциялық әзiрлемелердiң үлкен
2002 жылы Жапонияның үкiметi қабылдаған 2010 жылға дейiн
ҒЗТКӘ жүргiзу үшiн қажеттi техникалық жабдықталуы;
Жапонияның мемлекеттiк органдарының тарапынан қолдауы.
Солтүстiк Америкадан тыс кез келген басқа елдерге қарағанда,
Қытайда генетикалық модификацияланған өсiмдiктердi жасау толығымен мемлекеттiк қаржыландыруда
Ресейдегi биоиндустрия
Ресейлiк биотехнологиялық өнеркәсiптiң дамуы ССРО Министрлер Кеңесiнiң жанындағы
1990 жылдардағы экономикалық дағдарыс елдiң биотехнологиялық өнеркәсiбiне де
2003 жылы Ресейде биотехнологиялық рыноктың көлемi $510,6 млн.
Ресейде бұл өнеркәсiп саласы мүлдем жойылмағанына қарамастан, соңғы
Параграф 2. Биотехнологияның негiзгi бағыттары
10 жылдың iшiнде жiңiшке химия (биокатализаторлар, органикалық синтездiң
2010 жылға қарай биотехнологияларды қолданумен алынатын өнiм әлемдiк
Әлемдiк биотехнологияда гендiк инженерия кең дамыған. Биоинженерия саласында
Гендiк инженерия жолымен алынған дәрi-дәрмек препараттары (атап айтқанда,
Қазiргi уақытта әлемде 143 гендiк-инженерлiк дәрi-дәрмек субстанцияларын өндiруге
Бiрiншi рет гендiк-инженерлiк әдiстердi ғалымдар микроорганизмдерге қолданды. ГМ-өнiмдердiң
Кейiнiрек ғалымдар көптеген қажеттi белоктарды бактериялар көмегiмен алуға
Ғылыми әзiрлемелердiң басқа бағыты - ауруларға Қарсы жоғары
Дүние жүзiнде белсендi түрде таралып және бiр елдер
Биоинженериядағы биотехнология
Генетикалық инженерия негiзiнде биотехнология мынадай бағыттарға ие:
белоктық және клеткалық инженерия;
инженерлiк энзимология;
биосенсорика;
моно- және поликлондық антиденелер негiзiндегi иммунодиагностика.
Биоинженерия негiзiндегi биотехнологияның негiзгi мәнi - тiрi организмдердi
Биоинженерия негiзiндегi биотехнология мынадай салаларда қолданылады:
денсаулық сақтау және фармацевтика (диагностикумдардың жаңа ұрпағын, рекомбинанттық
өнеркәсiптiң әртүрлi салалары (өнеркәсiптiк процестердi интенсификациялау үшiн биокатализаторларды,
ауыл шаруашылығы (жетiлген қасиеттермен және жоғары өнiмдiлiгiмен трансгендiк
қоршаған ортаны қорғау (қалдықтарды пайдаға асыру, ксенобиотиктердiң биодеградациясы,
Генетикалық өзгерiлген не генетикалық модификацияланған өнiмдер - бұл
Өсiмдiктердiң жаңа түрлерiн жасауда үш кезеңдi бөледi.
Бiрiншi - вирустарға, паразиттерге немесе гербицидтерге қандай да
Қазiргi уақытта мүмкiн бiзге екiншi кезеңнiң шыңына шығуға
Бүгiнде әлемнiң жетекшi зертханаларында үшiншi кезеңнiң өсiмдiктерi жасалуда
Медицинадағы биотехнология
Биотехнологиялық әдiстермен өндiрiлген фармацевтикалық өнiмдердiң әлемдiк рыногы биотехнологиялық
Антибиотиктер
80-жылдары антибиотиктер әлемдiк рыногының өсiмiнiң жылдық орта қарқыны
Иммунологиялық препараттар
Оларға емдеу, диагностикалық және вакциналар, емдеу сарысулар, анатоксиндер,
Биотехнологиялық қан препараттары
Қазiргi уақытта дамыған елдерде донорлық қан плазмасынан медициналық
Гендiк-инженерлiк дәрi-дәрмек препараттары
Бұл медициналық мақсаттар үшiн олардың синтезi мүмкiн емес
Диагностикалық құралдар
Бактериологиялық және физика-химиялық талдауға негiзделген дәстүрлi диагностика әдiстерi
Биосенсорлар мен биочиптер
"Биосенсор" деген терминдi айқындайтын компоненттiң болуын тiкелей ден
Рынок көлемi бойынша шамамен 70 млрд. долларды құрайды,
Биологиялық микрочиптер - әртүрлi биохимиялық талдауларды жүргiзу үшiн
Жаңа ғылым - протеомика - белоктарды зерттеуге, олардың
Соңғы жылдары ДНК технологияларының - чиптердiң дамуымен қатты
ДНК-сенсор жоғары сезiмдi, шағын көлемдi, кiшi көлемде өлшеудiң
Белсендi заттар және өсiмдiк тектес өнiмдер биотехнологиясы
Өсiмдiк тектес биологиялық белсендi заттар химиялық синтезi iс
Өсiмдiк тектес өнiмдердiң ауқымды тұтынушылары тамақ өнеркәсiбi және
Өсiмдiк клеткалары дақылдарын пайдалануымен биологиялық белсендi және дәрiлiк
Нарықтың өсiмдiк тектес өнiмдердi қажет етуi ($ млн.)
1-кесте
Өнім атауы 1993 1999 2003 2008* Орта жылдық
Рыноктың өсімдік тектес өнімдерді сомалық қажет етуі ($
Эфир майлары 155 625 820 1054 6,1
Ботаникалық экстракт 268 560 1120 1990 15,9
Шайырлар, гелдер және полимерлер 274 392 500 660
Ферменттер және оксиқышқылдар (а және в) 170 300
өсiмдiк тектес өнiмдердiң өндiрiсi, т 170000 240000 340000
* Сарапшылар болжамы
Биологиялық белсендi қоспалардың (ББҚ) биотехнологиясы
Бұл өнiмдi әр елде әртүрлi жiктейдi. Қазақстанда ол
парафармацевтика - дәрi-дәрмекке жақын заттар;
нутрицевтика - сауықтыру қоспалары қосылған азық-түлiк өнiмдерi;
витаминдiк-минералдық кешендер.
Өсiмдiк және жануар шикiзатынан көрсетiлген барлық ББҚ топтарын
Қазiргi уақытқа осы заманғы адамның тамақтану құрылымы бойынша
Ұсынылатын тұтыну нормаларын ескере отырып қазiргi адамның рационын
Азық-түлiк өнiмдерi өндiрiсiнiң көлемiн ұлғайтудан гөрi организмдi тапшы
Ауыл шаруашылығындағы биотехнология
Ауыл шаруашылығының биотехнологиялық секторын ветеринарлық биотехнологиялық өнiм, өсiмдiктер
Жануарларды қорғаудың биотехнологиялық құралдары
Мал шаруашылығындағы антибиотиктер рыногы:
өсу промоторлары - сату көлемi 1,0-ден 1,7 млрд.
терапия және профилактика үшiн антибиотиктер - 2,0 млрд.
антипаразиттiк құралдар - 3,3 млрд. долларды құрайды.
Мамандар таяу уақытта антибиотиктер тамақ қоспаларындағы өсу промоторлары
Мал шаруашылығындағы биотехнология
Биотехнологияның iрi жетiстiгi - эмбриондердi трансплантациялау әдiстерiн әзiрлеу,
Биологиялық белсендi тамақ қоспаларының (ББТҚ) және минералдық-витаминдiк премикстердiң
Құрама жемдi витаминдермен байытудың ең көп тараған және
Өсiмдiктердi қорғаудың биотехнологиялық құралдары
Қоршаған орта үшiн зияндылығы төмен не неғұрлым тиiмдi
Өсiмдiктер мен жануарлардың биотехнологиялық (трансгендiк) түрлерi
Биотехнологияның ең жылдам дамудағы бағыты трансгеноз - гендiк
Трансгендiк өсiмдiктер
2002 жылы трансгендiк сорттарды егудiң жалпы көлемi бiр
2002 жылы трансгендiк дақылдардың басым болғаны қытай бұршақ,
Жекелеген дақылдар егiлген аудандар және олардың
2002 жылы өзгеруi
2-кесте
Дақыл ауданы, млн.га жалпы ауданда трансгендік дақылдардың үлесі,
Қытай бұршақ 36,5 62 +10
Жүгері 12,4 21 +27
Қоза 6,8 12 -
Күздік рапс 3 5 +11
Кәді