Мазмұны
Кіріспе.................................................................................................................2-4
I.Экономикалық өсудің факторы ретінде бәсекелік теорияның негіздері...5
1.1. Өнімнің бәсекеге қабілеттігі туралы түсінік............................................5-7
1.2. Өнімнің бәсекеге қабілеттігіне әсер ететін факторлар...........................8-9
1.3. Өнімнің бәсекеге қабілеттігін бағалау....................................................10-15
II. ЖШС «МАРТ» «Алтын» сауда белгісімен мысалында өнімнің
2.1. Қазақстандағы өсімдік майларының нарығы және олардың даму
2.2. ЖШС «МАРТ»-тың экономикалық сипатамасы...................................21-33
III. Нарық жағдайында өнімнің бәсекеге қабілеттігін жоғарлату жолдары...34
3.1.Бәсекеге қабілетті өнім шығарудың тиімді тетігі ретінде маркетингтік
Қортынды..........................................................................................................43-44
Қолданған әдебиеттер тізімі..............................................................................45
Кіріспе.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы экономикалық даму кезеңінің
Мемлекеттің экономикалық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі бағыты ішкі өндірісті
Отандық өсімдік майларын өңдеуші кәсіпорындардың дамуы соңғы он
Статистика мәлшетгеріне жүгінсек, Қазақстандағы өсімдік майларына деген қажеттілік
Әйтсе де ғаламдық даму үдерімінің қазіргі кезеңінде қолда
Біз бұған өз экономикамыздың бәсекелестік қабілетін арттыру арқылы,
Бәсекеге қабілетті отандық өсімдік майларын қалыптастыруда озық тәжірибелерімен
Осы орайда өсімдік, өсімдік майларыөнімдердің бәсекелік қабілетін артыру
Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері. Курстық жұмысымның мақсаты өсімдік
Белгіленген мақсатқа жету үшін курстық жұмыста келесі міндеттерді
өнімнің бәсеке қабілетіне қатысты анықтамаларды зерттеу әне олардың
нарық жағдайында бәсекелік қабілетке ықпал ететін факторларды анықтау
өнімнің бәсекелік қабілетін тұтынушылық көзқарас негізінде бағалау әдістемесін
бәсекеге қабілеті өнімді қалыптастырудың маңызды тетіктерін айқындау;
ҚР өсімдік майлары нарығының дамуын экономикалық бағалау және
Ішкі нарықтағы отандық және шетелдік өсімдік майлары өнімдерінің
өнімнің сапалық қасиеттерін жақсарту , кәсіпорынның баға саясатын,
Зерттеу обьектісіне Қазақстан Республикасындағы өсімдік майларын өңдеуші кәсіпорындар
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізіне отандық және шетелдік
1.1. Өнімнің бәсекеге қабілеттігі туралы түсінік.
Өнімнің бәсекеге қабілетігі туралы көптеген ғалымдар әртүрлі анықтамалар
Тағы да бір ғалым бәсекеге қабілетік деп -
Ал отандық ғалымдардың пікірінше, өнімнің бәсекеге қабілетігі бұл
М. Портер бәсекеге қабілетікті үш стратегия арқылы көрсетеді.
1. Шығындылықты төмендету;
2. Бөлшектеу;
3. Жинақтау;
Бірінші жағдайды қамтамасыз ету үшін кәсіпорын өзінің өнім
Екінші жағдайда бөлшектеу стратегиясы барлық жағдайда әмбебап болып
Үшінші стратегия бар ынталы қызмет жүйесінің белгілі бір
Өнімнің бәсекеге қабілетігі бірнеше маңызды қасиеттерге ие.Олар:
1.Бәсеке қабілетік салыстырмалы шама, яғни ұқсас өнімдермен салыстыру
2. Ол динамикалық шама, яғни уақытқа байланысты өзгереді.
3.Әрбір тұтынушының жеке талғамы әрбір өнімнің бәсеке қабілетігіне
4.Бәсекеге қабілетілік нақты өнімнің белгілі бір түріне нарықта
Тауарлардың бәсекеге жарамдылығының көрсеткіштері.
Нарыктық жағдайда тұтынушының
Өнімнің бәсекеге жарамдылығы ерекше жағдайын қанағаттандыруына мүмкіндік
Сонымен, тауарға бәсекенің жарамдылыық оның сапалық және
Бүл маңызды көрсеткішті
Бірінші тәсіл. Техникаға бәсекенің жарамдылығын анықтайтын белгісі -
Қ = Б, +
Мұндағы , С,.
Шт - бұл онімді
қызметі)
Екінші тәсіл. Тауардың бәсекелестік жарамдылығын анықтағанда бұл тәсіл
Үшінші тәсіл. Бүл тәсіл техникалық деңгейін және сату
КК = КК, КК, КК,
Мұндағы, КК
КК — эстетико-эргономикалық деңгейінің
көрсеткіші;
КК - техникалық деңгейнің кешенді
Төртінші тәсіл. Бұл тәсілде бәсекеге жарамдылықтың деңгейі қалай
Қорыта айтқанда, біздің республикада өткізіліп жатққан нарыққа көшу
1.2. Өнімнің бәсекеге қабілеттігіне әсер ететін факторлар.
Өнімнің бәсекеге қабілеттігіне әсер ететін факторлар обьективті, субьективті,
Обьективті факторлар - өндірушіге тікелей (сапа деңгейі немесе
Субьективті факторлар - өндірушілерге байланысыз, яғни психологиялық және
Экзогенді факторлар - әлемдік фактордың мемлекеттік тауарлар нарығынның
Эндрогенді факторлар- өндіріс кәсіпорының мүмкіндіктерін сипатайды және өнімнің
Рессейлік ғалым А. Трибулин бәсеке қабілеті факторларды сыртқы,
Сыртқы факторларға экономикалық нарықтың даму тенденциялары, ғылыми-техникалық прогресстің
Сапалық факторларға қазіргі қолданыстағы стандарттар, нормалар аңықтайтын өнімнің
Өнімнің сапасын басқару - бұл белгілеу, қамтамасыз
Соңғы кездерге дейін кәсіпорындарда cапа проблемасын
Өнімнің сапаоын басқаруды жетілдіруде
- өнімніц сапалығын
- тұтынушыга және
- өнімнің
Сапаны басқару жүйесін
- жоғары сапалы
- өнім көлемін
- жоғары
- өнімнің бәсекеге
Сонымен, өнімнің
Экономикалық факторларға өнімнің бағасын қалыптастыратын экономикалық көрсеткіштерді
Әлемдік тәжірибеде өнімнің бәсекеге қабілетігі келесі факторлармен анықталады:
өнім сапасының нарықтық және нақты тұтынушының талабына сай
сатып алуға жеткізуге кеткен шығындармен;
тұтынушыға тиімді уақытта жеткізу жағдайымен:
кәсіпорының беделімен сенімді әріптес бола алатын дәлелімен;
Өнім мен кәсіпорының бәсекеге қабілетігі ұқсас болғанымен, мағыналары
1.Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі белгілі бір қысқа уақыт аралығында
2.Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі тұтынушының әсеріне тікелей байланысты, ал
3.Кәсіпорын бірнеше өнім шығару өндіріске байланыссыз, өндірістің басқа
4. Өнімнің бәсекелік қабілетігін кәсіпорының бәсекеге қабілетілігі анықтайды.
1.3. Өнімнің бәсекеге қабілеттігін бағалау.
Өнімнің бәсекелік қабілетін бағалау бүгінгі күні өндіруші үшін
Өнімнің бәсекелік қабілетті оның құрамындагы заттармен, сапасымен, берікгігімен,
Бүгінгі таңда өнімнің бәсекелік қабілеттін бағалаудың көптеген әдістері
Менің курс жүмысымның талдауына негіз болып отырған өсімдік
Осы орайда, тамақ өнімдершің бәсекелік қабілетін бағалаудың ыңғайлы
Ресейлік ғалым И.И. Дуданов үсынған өнімнің бәсекелік қабілетін
Кпр=РЦ+Пцн.пр
Мұндагы кпр - өнімнің бәсекелік қабілет деңгейі;
РЦ — өнімнің нарықтық бағасы;
Пцн.пр - өнімнің тұтыну қүндылығы (балмен).
И.И. Дудановтың бүл әдісі өнімнің бәсекелік қабілетін интегралдық
Қазақстандық ғалым, профессор К.Р. Нүрмағанбетовтың өнімді багалау әдісі
ТД = q1m1 * q2m2 * …
мұндағы ТД - өнімнің түтынушылық қасиетінің деңгейі;
q1, q2 ,…qn - өнімнің әрбір түтынушылық
m1, m2, … mn - түтынушылық қасиеттерін салыстырмалы
Өнімді сатуды үйымдастыру деңгейін (СД) анықтау көрсеткіші де
СД = b1n1 * b2n2 *
мұндағы СД - өнімді сатуды үйымдастыру деңгейі;
b1,b2,...,bр - өнімді сатуды үйымдастыру әрбір
п],п2,...,пр - өнімді сатуды ұйымдастыру деңгейі көрсеткіштерінің салыстырмалы
Сапа көрсеткіштері Сараптаудың балдық бағасы Орташа
1 2 3 4
өнделу деңгейі 10 9 10
Дәмі 7 8 8
Көпіршіктенуі 8 7 6
Иісі 6 7 5
Тусі 6 5 6
Сіңімділігі 5 5 4
Сақталу мерзімі 5 4 4
1. Кесте.Сапа көрсеткіштерінің салыстырмалы маңыздылық коэффиценттерін анықтау.
Нәтижесіңце алынған мәліметтер үш көрсеткіш бойынша (ТД, СД
Жоғарыда аталған әдістерді ескере отырып, бір мезетте нарықта
БҚ - С / Б х Т
мүндағы БҚ — өнімнің
С — өнімнің
Б — өнімнің нарықтық бағасы;
Т — өнімнің тартымдылық қасиеттері, баддық
Аталған әдіс тамақ өнеркәсібі өнімдерінің бәсекелік қабілетін анықтауға
Нарықтағы өсімдік майларының сапалық қасиеттерін бағалау үшін, ең
Сараптық бағалау жүйесі бойынша анықталған сапа көрсеткіштерінің ішінен
Өнімді сапалық қасиеттері арқылы таңдаған кезде, тұтынушы үшін
Өсімдік майыньщ түсі, сіңімділігі және сақталу мерзімі түтынушы
Тұтынушы үшін маңыздылығы жоғары сапа көрсеткіштерін анықтау ішкі
КЕСТЕ ОРНЫ
Елімізде тұтынылатын өсімдік майларының сапалық көрсеткіші жағынан әлі
Отандық өндірістегі өсімдік майларының ішінен Алматы маргарин зауытында
Өңделу деңгейлері, иісі және көпіршіктену қасиеттері бойынша "Доня"
Қазіргі кезде өсімдік майларын тұтынушы өндіріс орындары тарапынан
Өнімнің бәсекелік қабілетін бағалаудың келесі кезеңі, яғни оның
2. Кесте. Тартымдылық көрсеткіштерінің салыстырмалы маңыздылық коэффициенттерін анықтау.
1. Тартымдылық көрсеткішінің атауы Сараптаудың балдық
1 2 3 4
Өнімнің танымалдылығы 10 10 9
белгісінің беделі және
өтімділігі 9 8 7 8
Сыртқы қорабының келбеті 5 6
Сату еркіндігі 5 6 4
II. ЖШС «МАРТ» «Алтын» сауда белгісімен мысалында өнімнің
2.1. Қазақстандағы өсімдік майларының нарығы және олардың даму
Өсімдік майлары тамақ өнімдерінің
Өсімдік майлары өзінің дайындау сипатымен халық шаруашылығының басқа
Қазіргі уақытта Қазақстандағы өсімдік майларының нарығы
негізінен шетелдерден әкелінген және отандық
-Накоста" ААҚ ("Шедевр" сауда белгісімен), бүл қоғам "Ал-маты
-Шымкентмай" ААҚ,, "Доня"сауда белгісімен;
-"Март" ЖШС, "Алтын" сауда белгісімен;
-"Арай" ЖШС, Түркістан қаласы;
-"Яссы" ААҚ,, Оңтүстік Қазақстан
Қазастандық май өңдеуші кәсіпорындардың жиынтық өндіру көлемі ішкі
Экономикалық қайта құрулар барысында өсімдік майларының отандық нарығы
алдына жаңа міндеттер қоя бастады.Әлемдік нарықтың қатал бәсекелік
Өсімдік майларының өнімдері адам ағзасына қажетті маңызды тағам
Өсімдік майларының өнімдері тамақ өнеркәсібінің басқа да салаларының
Майлы дақылдардың тағамдық сапаға жарамсыз бөліктерінен техникалық мақсаттарға
Көптеген мәліметтер бойынша тұрғындардың тұтынуына өндірілген майлардың 50%
Елімізде өсімдік майларының негізі өндіруші аймақтары болып Шығыс
1.Кесте. Қазақстан Республикасы аумағындағы өсімдік майларының өндірісі.*
Аталуы 1995 ж. 1998ж. 1999
Өсімдік майлары, барлығы, тн 43455 22279
Өсу қарқыны, % 100 -48,7
С.і. — күнбағыс майы; тн 23673
Өсу қарқыны, % 100 -20,5
— мақта майы, тн 18147 2614
Өсу қарқыны, % 100 -85,6
— өсімдік майларының
басқа да түрлері.тн
1635
854
191
278
225
115
Өсу қарқыны,% 100 -47,8 -88,3
Ескертпе: * — Қазақстан Республикасы статистикалық Агенттігінің мәліметтері
Елімізде өсімдік майлары тұтыну деңгейі әлі де болса
Қазақстан аумағындағы өсімдік майларының нарығын сипаттай келе, мемлекетіміздің
бағытталуы тиіс. Олар шикізат алуға жеңілдетілген несиелер беру
Соңғы кездері әлемдік нарыққа "аралас" майларды шығару өзектілігі
Отандық бәсекелі нарықтағы өсімдік майларына қатысты тағы бір
Бұл орайда Үкіметтің "Жеңіл және тамақ өнеркәсібі салаларында
2Кесте. Ішкі нарықтың бәсекелік сипаты көрсеткіштері.*
Көрсеткіштердің аталуы 1999ж. 2000 ж.
1 ҚР өсімдік майларының өндірісі, тн
2 Жан басына шаққандағы
өндіру көлемі, кг
1,9
1,9
2,1
2,2
3 Импорт, тн 80600 97000
4 Экспорт, тн 1200 1900
5 Ішкі нарықтың сиымдылығы, тн 107318
6 Жан басына шаққандағы тұтыну
көлемі, кг 7,2 8,2 8,6
7 Ішкі нарықтағы импорттың үлесі, %
Ескертпе: * — Қазақстан Республикасы статистикалық Агенттігінің мәліметтері
Қазіргі кезде шетелдерден тасымалданатын майлы дақылдардың көлемі еліміздегі
- майлы дақылдардың еліміз бойынша тек жекелеген аймақгарда
- жалпы дәнді-дақылдардың арасында
көңіл аударуға итермелеуде.
бидайдың 1 га жиналатын орташа өнімділігі 15-25 ц/га,
ц/га аралығында, ал майлы дақыддардың орташа өнімділігі 3,5-7,0
ц/га деңгейінде қалып отыр;
- майлы дақылдарды сатыи алу бағаларының тұрақсыздығы. Жыл
басында нақгы бағаның белгіленбеуі өндірушілерді тәуекелге баруға
ынталандырмайды. Осы мәселені шешуде. май өндеуші кәсіпорындар
ауыл шаруашылыгы үйымдарынан майлы дақылдарды сатып алатын
нақгы бағаны белгілеу арқылы
асырған дұрыс деп санаймыз.
Май өңдеу саласының көптеген кәсіпорындары жоғрыда аталған мәселелерді
Екіншіден, мемлекет тарапынан майлы дақыддарды тасымаддауға маусымдық жеңілдіктер
Үшіншіден, май өңдеудің өидірістік циклын шикізат дайындаудан, оны
2.2. ЖШС «МАРТ»-тың экономикалық сипатамасы.
МАРТ жауапкершілігі шектеулі серіктестігі «Алтын»сауда белгісімен негізінен өсімдік
2-кесте «МАРТ» ЖШС-ң 2003-2004жж. Негізгі техника экономикалық
№ Негізгі көрсеткіштері өлшем бірлігі 2003 жыл 2004
1 Өткізілген өнімнен түскен табыс мың тг. 6020639,0
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны мың тг. 5114009,0
3 Жалпы табыс мың тг. 906630,0 913453,0 6823,0
4 Кезең шығындары мың тг. 443919,0 421312,0 -22607,0
5 Негізгі қызметтен түскен табыс мың тг. 462711,0
6 Таза пайда мың тг. 291787,0 296563,0
7 Негізгі қорлардың орташа құны мың тг. 793210,0
8 Қор қайтарымдылығы % 759,0 330,0 -429,0
9 Қор сыиымдылығы % 13,0 30,0 17,0
10 Персоналдың орташа тізімдік саны Адам 1013,0 1048,0
11 Еңбек ақы қоры мың тг. 162355,5
12 Орташа айлық еңбек ақы мөлшері мың тг.
13 Еңбек өнімділігі мың.тг 5943,3 5824,3 -119,0 97,0
14 Сату рентабельділігі % 4,5 4,7 0,2
15 Өнімнің рентабельділігі % 5,7 5,9 0,2
16 Қормен қорлану мың тг. 783,0 1763,0 980,0
Жоғарыда келтірілген көрсеткіштер арқылы кәсіпорынның істеп жатқан жұмыстары
Кестені қарастыратын балсақ 2 жыл бойынша мәліметтер арасында
Енді сол өзгерістердің себебін анықтап талдап шығуға тырысайын.
1-ші көрсеткіш - өткізілген өнімнен түскен табыс деп
2-ші көрсеткіш өткізілген өнімнің өзіндік құны. Базалық
3-ші көрсеткіш – бұл жалпы
4-ші көрсеткіш-кезең шығындарына тоқталатын
5-ші көрсеткіш – негізгі қызметтен
6-шы көрсеткіш таза пайда
7-ші көрсеткіш – негізгі қорлардың
8-ші көрсеткіш – қор қайтарымдылығы.
9-шы көрсеткіш – қор сыйымдылығы
10-шы көрсеткіш – қызметкерлердің тізімдік
11-ші көрсеткіш – еңбек ақы
12-ші көрсеткіш – орташа айлық еңбекақы
13-ші көрсеткіш – еңбек өнімділігі.
14-ші көрсеткіш – сату рентабельділігі
15-ші көрсеткіш - өнімнің рентабельділігі.
16-шы көрсеткіш – қор қарулану
VIII . Біз жоғарыда кәсіпорынның техника экономикалық негізгі
I. Төлем қабілеттілік коэффиценттері:
Қарызды абсолютті
жою коэф-ті = ;
ағымдағы міндеттемелер
61352 58644
2003 жылы =
2809671 1020754
Оңтайлы мәні: 0,2-0,25
2) Жабудың (покрытия)
аралық коэфф-ті =
ағымдағы міндеттемелер
Оңтайлы мәні: 0,7-0,8
64325+808536
2003 жылы = = 0,3
2809671
58644 + 784483
2004 жылы = = 0,8
1020754
ағымдағы активтер
3) Төлем коэффиценттері =
ағымдағы міндеттемелер
4728152
2003 жылы = = 1,6
2809671
1859157
2004 жылы = = 1,8
1020754
3-кесте. «МАРТ » ЖШС міндеттемелері бойынша көрсеткіштер
Көрсеткіштер Оңтайлымәні 2003жыл 2004жыл ауытқу
+/- %
Қарызды абсолютті жою коэфициенті 0,2-0,25 0,02 0,8 7,1
Жабдықтаудың аралық коэфициенті 0,7-0,8 0,3 0,8 0,5 20,0
Төлем коэфициентері 2-2,5 1,6 1,8 0,2 25,0
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау
1-ші көрсеткіш бойынша, яғни
2-ші жабдық аралық коэффиценті
3-ші көсеткіш төмен коэффиценті
ІІ. Қаржылық тұрақтылық
1) Қарыз капиталы мен
шіктік капитал қатынасы
Оңтайлы мәні: 1-ден
2905927
2003 жылы = =1,5;
1822225
1020754
2004 жылы = = 0,5;
1760175
2) Міндеттемелер меншіктік капитал
коэффиценті =
кәсіпорын мүлкі ( баланс сом)
Оңтайлы мәні; 0,7-ден жоғары.
1822225
2003 жылы = =0,3
4728152
1760175
2004 жылы = = 0,6
2780929
3) Қарыз капиталының
үлесі =
кәсіпорын мүлкі
Оңтайлы мәні; 0,3-тен төмен.
2905927
2003 жылы = = 0,6
4728152
1020754
2004 жылы = =
2780929
4-кесте. «МАРТ»ЖШС-ң негізгі экономикалық көрсеткіштер
№ Көрсеткіштер Оңтайлы мәні 2003жыл 2004ж Ауытқу
1 Қарыз капиталы мен меншік капитал
2 Меншіктік коэффицент 0,7-ден жоғары 0,3
3 Қарыз капиталының үлесі 0,3-тен төмен
ІІІ. Іскерлік
1) Капитал айналымының
жалпы коэффиценті
Баланс соммасы
6020639
2003жылы = = 1,2;
4828152
6103870
2004 жылы = = 2,1;
2780929
2) Меншік капиталының
айналымдық коэффиценті =
Меншіктік капитал
6020639
2003 жылы =
1822225
6103870
2004 жылы =
1760175
3) Дебиторлық міндеттемелердің
айналымдық коэффиценті
Кезеңдегі дебиторлық мәнінің орт мәні
2003 жылы =
1915212,5
2004 жылы =
741375,5
4) Дебиторлық мәндердің
айналымдық орташа мерзімі =
Дебиторлық мән-дің айналым коэфф-ті
365 күн
2002 ж = =117
3,1
365 күн
2003 ж = = 44
8,2
5-кесте. «МАРТ» ЖШС-ң негізгі экономикалық көрсеткіштер
№ Көреткіштер Ауытқу(+ - ) 2003жыл 2004жыл
1 Капитал айналымының жалпы коэффиценті +0,9 1,2 2,1
2 Меншіктік копиталдың айналымдықкоэффиценті +0,1 3,3 3,4
3 Дебиторлық міндеттемелердің айналымдық коэффиценті +5,1 3,1
4 Дебитордық міндеттемелердің айналымдық орташа мерзімі -
1-ші көрсеткіш капитал айналымының
ол 2 теңге 1 тиынға
2-ші көрсеткіш меншікті капиталдың
3-ші көрсеткіш дебиторлық міндеттемелердің
4-ші көрсеткіш дебиторлық
ІV. Кәсіпорынның рентабельділігін
1). Кәсіпорын мүлкінің
рентрбельділігі.
кәсіпорын мүлкінің (активінің)
орташа өлшемі
291787
2003 ж =
793210
296563
2004 ж = х 100
1847632,5
2) Меншіктік капиталдың
рентабельділігі = х 100
меншіктік капиталдың
орташа құны
291787
2003ж =
1607343,5
296563
2004ж =
1791200
6-кесте. «МАРТ» ЖШС-ң рентабельдiлiк кәрсеткiштерi
№
Көрсеткіштер Ауытқу 2003жыл 2004жыл
1 Кәсіпорын мүлкінің рентабельділігі -20,0 36,0
2 Меншікті капиталдың рентабельділігі -2,0 18,0
1-ші көрсеткіш – кәсіпорын мүлкінің
2-ші көрсеткіш –меншікті капиталдың рентабельділігі.
Зерттеу нәтижелері көрсеткеніндей, өнімнің тартымдылық белгілері бойынша оның
4.Кесте. Өсімдік майларының тартымдылық қасиеттерін бағалау.
Сауда беліісінің атауы Өнімнің тартымдылық көрсеткіштері, орташа
ДЫЛЫҚ
түғыры
Өнімнің танымалдылығы Беделі және сенімділігі Сыртқы
"Иртыш" 8,1 8,6 7,2
"Шедевр" 8,4 8,8 7,6
"3 желания" 5,2 6,7 6,4
"Доня" 7,6 7,3 7,2
"Алтын" 5,9 6Д 6,8
"Майя" 4,7 6,2 5,1
"Олейна" 9,4 9,6 9,1
"Опа" 8,3 8,1 8,4
"Ideal” 9Д 8,7 8,8
"Алтай" 5,0 5,4 6,5
"Золотая семечка" 6,6 7,1 7,3
Маңыздылық коэф-ті 0,341 0,286 0,198
Жоғарыдағы кестеде анықталған көрсеткіштер арқылы біз ішкі нарықтағы
Өсімдік майларының
Нарыққа ұсынылған өнімдерді
5.Кесте. Өсімдік майларының бәсекеліл қабілет деңгейлерін бағалау.
Сауда белгісінің атауы Бәсекелік қабілет көрсеткіштері
Сапа деңгейі Тартымдылық деңгейі Нарықтық бағасы,
"Иртыш" 7,77 8,01 160
"Шедевр" 8,54 8,27 153
"3 желания" 7,92 6,02 170
"Доня" 6,83 7,43 145
"Алтын" 7,66 6,34 150
"Майя" 7,03 5,37 155
"Олейна" 9,64 9,13 162
"Опа" 9,01 8,07 150
"Іdeal” 9,26 8,62 180
"Алтай" 8,24 5,60 170
"Золотая семечка" 8,53 6,87 185
Негізінен бәсекелік қабілет деңгейін бағалаудың бүл әдісі кез
Алайда бәсекелік қабілеттің нақты нарыққа және белгілі бір
Өсімдік майларының басқа да түрлері бәсекелік қабілет көрсеткіштерінің
Жалпы алғанда, отандық өсімдік майларының бәсекелік қабілеттерін арттыру
III. Нарық жағдайында өнімнің бәсекеге қабілеттігін жоғарлату жолдары.
3.1.Бәсекеге қабілетті өнім шығарудың тиімді тетігі ретінде маркетингтік
Өнімнің бәсекелік қабілетін артыру бағытындағы жұмыстарды жүргізу барысында
Еліміздегі өндірістік ұйымдардың дамуы барысында нарықтық ерекшелікгерді тез
Кең мағынада маркетинг - бұл тауар мен қызмет
Маркетинг кәсіпорының жүмысын ұдайы жетілдіріп, оның нарықтағы өз
Бәсекелік қабілетті арттыруда маркетингтік бағыттың бірнеше түрлері бар.
Қазіргі кезеңде отандық кәсіпорындардың маркетингтік жүйесін жетіддіру негізгі
Нарық экономикасының әлемдік тәжірибесі халық шаруашылығы салаларын басқа-рудың
Өнімнің бөсекелік қабілетін арттырудағы маркетингтің рөлі, ең алдымен
Бағасы жоқ өнімнің сатып алу-сату құралы болмайтынындай, тұтынушылық
Осы орайда, қолданған әдебиеттердің ішіннен бір автордың пікірімен
Өнімнің нарықтағы танымалдылығын қамтамасыз ету бағыттарын
Кәсіпорынның сауда белгісі тұтынушыға сенімділік кепілі ретіндс қабыддануын
белгілерін қалыптастыру мен оны жетілдіруге ұмтылуда, бүл оларга
Өнімнің тартымдылығын арттыратын басқа да сипаттарын,
Жоғарыда аталған мәселелер оларды кешенді түрде қарастыру арқылы
Бәсекелік қабілетті арттыруда маркетингтік жүйені жетілдірудің тағы бір
нарықты кешенді
кәсіпорынның сыртқы ортасын зерттеу;
кәсіпорынның бәсекелестері
өзінің мүмкіңдіктерін бағалау;
маркетинггік жүйенің стратегиясы
- тауарлық саясатты
- сұранысты қалыптастыру жөне
- өнімді өткізу
- маркетинггі басқару және маркетингтік бақылау.
Өндірістің ерекшелігіне байланысты өнімнің бәсекелік қабілетін арттыруда функциялардың
Жалпы алғанда, маркетингтік жүйе кәсіпорын үшін оның өнімдерін
Өз тақырыбыма байланысты айтсам, қазіргі кезде өсімдік майларын
Көсіпорынның нарыктағы даму мақсаттары мен міндеттеріне, алынған ақпараттық
мәліметтердің жеткіліктілігіне, болжамдық бағалаудың
Болжау әдістерінің қолданысқа көп енген түрі — кешенді
1-сурет. Кәсіпорынның стратегаялық мақсаттары мен маркетингтік жүйенің
Кәсіпорынның стратегиялық мақсатгары
Өнімдердің бәсекелестік қабілетін артыру
Өндіріс көлемін ұлғайту
Табыстылықты артыру
Нарықтың жаңа бөлігін иемдену
Нарықтағы беделін өсіру
Маркетингтік зертеулер мен кәсіпорының дамуын болжау
Өнімнің сұранысын қалыптастыру жолдарын табу және жарнама қызметтері
Тұтынушылардың талғамын зерттеу және нарыққа жаңа өнімдер шығару
Кәсіпорының маркетингтік жүйесі және оның негізгі бағыттары
Маркетинггік бөлімнің бұл бағытының негізгі міңдеттеріне келесілерді жатқызуға
өсімдік майлары нарығын (сыйымдылығын, ішкі
— кәсіпорындағы өнім ассортименттерін талдау (өмірлік
--- кәсіпорын өнімінің өткізілуін (сұраныс көлемін, оны артгыру
Кәсіпорындағы маркетингтік бөлім қызметінің екінші бағыты тұтынупшлар талғамын
Әлемдік өсімдік майлары өндірісіндегі ғылыми-техникалық өзгерістер, тұтынупіылардың тамақ
Еліміздегі ендірістік көсіпорындар әлемдік өзгерістерден тысқары қалмауы керек.
Тұтынупіылардың талғамдарына сай өнім шығару және әлемдік нарықта
Ұсынылатын жаңа өнімнің тартымды келбеті мен сату мәдениеті
Аталған бағытағы маркетинггік қызметтің негізгі міндеттері мыналар болуы
- тұтынушылар талгамының
түрғындардың түтыну ерекшеліктерін, ұстанымдарын ескере отыръш, нарықта сұранысқа
кәсіпорынның мүмкіндіктеріне сай өнімнің
жаңа өнімді өткізу бағыттарын, оның тұтынушылық қасиетгерінің ерекшелікгерін
Маркетингтік жүйені қалыптастыруда бүл бөлім жұмысының үшінші бағыты
Жалпы, түрлеріне қарай енімді өткізудің бірнеше жолын бөліп
Өнімнің сұранысын қалыптастыруда ішкі нарықтағы тұтынушылармен қоса, сыртқы
Отандық кәсіпорындардың өнімді өткізу саясатындагы ең бір әлсіз
Кең көлемді жарнама өнімнің тартымдылық қасиеттерінің қалыптасуына, түтынушылар
Маркетингтегі жарнама қызметінің тиімділігі екі жақты әсермен анықталады.
Екіншісі — тұтынушыға жеткізілетін ақпаратгың нәтижелілігі. Оған тұтынушының
Әр түрлі ақпарат көздері арқылы жеткізілетін жарнамалық мөлімеггер
Тұтынушылардың өнімнің тұтынушылық қасиетгеріне ақпараттық зәрулігін дәл табу
Өнімнің сұранысын қалыптастыру әдістерінің негізгілеріне оның тұтынупіылық қасиеттеріне
Өнімнің сұранысын қалыптастыру және кәсіпорынның жарнама қызметін үйлестіру
- өсімдік майлары өнімдерінің сүраны-сын қалыптастыру бойынша
еткізуді ьшталандыру шараларын үйымдастыру және
үсыну;
жарнама қүралдары арқылы тұтынушыға өнімнің түтынушылық ерекшеліктерін
жеткізу және оның нэтижелілігін қамтамасыз ету;
өнімнің сүранысын қалыптастыруға мүкіндік
зертгеу;
- кәсіпорынның мүмкіндігін ескере отырып,
сауда белгісінің беделін арттыру бағытында тиісті жүмыстар атқару.
Соңғы кездері кәсіпорындағы маркетингтік жүйенің тиімділігін өнімнің өмірлік
Маркетинггік бөлім қызметінің негізгі бағыттарын өнімнің өмірлік кезендеріне
Өнімнің өмірлік кезеңдерінде әрбір бағыт бойынша тиісті зерттеулер,
Кәсіпорындағы маркетингтік бөлім жүмысының тиімділігін және шығарылатын өнімдердің
Бүл орталық нарыққа өнім шығаратын кәсіпорывдардың өзара бірлесіп
Сонымен қатар, бұл орталық әрбір кәсіпорын бойынша оның
Жалпы алғанда, нарықтық экономикаға тән кәсіпорын маркетингін үйымдастыру
2-Кесте. Өнімнің өмірлік кезеңдерінде маркетингтік жүйенің атқаратын қызметтері.
Бірінші бағыт
1 2 3
Нарыққа
шығу
Өнімнің нарыққа ену
мүмкіндіктерін зертгеу Тұтъшушының өнімге
қатысты көзқарасын
анықтау Кен, көлемді жарнама
4 5 6
Өсу Бәсекелестердің ықпалы мен сатуды үлгайту мүмкіндіктерін
7 8 9
Жетілу Өнімнің табыстылығын артгыру жодарын зерттеу
10 ІІ 12
Төмендеу Өткізу көлемінің төмендеу себептерін зертгеу және
Қортынды.
Жүргізілген зерттеулер негізінде
Нарықтық экономикада өндіріс пен мемлекеттің жалпы ахуалын өркендетудің
сұраныс пен ақыл-ой жетістіктерінің нәтижелерін ескере отырып, өндірушінің
Тамақ өнеркәсібінің салаларында өндірілетін өнімдер тікелей адам
бағалауды да негізгі мііідеттердің қатарына қосады.
3.Өсімдік майлары өндірістерінің қазіргі таңға дейінгі дамуындағы
Осындай тетіктердің қатарына өнімнің сапасын арттыруды, баға саясатын
4.Еліміздегі өсімдік майлары өнімдерінің нарығын экономикалық балау және
Импорт көлемін шектеу мен отандық өндірістердің бәсекелік және
5.Қазіргі кезде тек ішкі нарық тұтынушыларының сұранысына
6. Тұтынушыларға жүргізілген сұраулар нәтижесінде бағаланған ішкі нарықтағы
7. Өсімдік майларын өңдеу өндірістерінің дамуы мен шығаратын
8. Бәсекелі нарықта өнімнің тартымдылық қасиеттерін жоғарлатуға септігін
9. Бағалық бәсекеге түсуге талтынған әрбір кәсіпорын нарыққа
Қолданған әдебиеттер:
1. Голубков Е.П. Основы маркетинга: Учебнж. -М.: Финпресс,
Генри А. Маркетшг: принципы и стратегия:Учебнж для вузов.
Қажымурат К. Кәсіпорынды басқару жуйесіндегі маркетингтің рөлі //
Светунъков С.Г., Литвинов А.А. Конкуренция и предпринимателъские решения.—Улъяновск:
Ванифатова М.М. Феномен торговой марки современном маркетинге: проблемы
Песоцская Е.В. Маркетшг услуг/ Под ред.акад.
Хойер В. Как делатъ бизнес в Европе /
Дуданов И.И. Подходы к оценке конку-рентоспособности товарной продущии
Нурмаганбетов К.Р. Рыночное регулиро-вание производственно-хозяйственной деятельности фирмы по
10.КазЭУ хабаршысы №8 2003ж, 42-46 бет.
11. КазЭУ хабаршысы №9 2003ж, 80-86 бет.
12.Қаржы—қаражат №4 2003ж, 11-15 бет.
13.www.google.kz
14.www.google.ru
15.www.aport.ru
16.www.goverment.kz
17.www.yandex.ru
18.www.encyclopedia.com
19.www.yahoo.ru
20. Автореферат Е.Әмірбекұлы
1