ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
Т.РЫСҚҰЛОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
«Қаржы және есеп» факультеті
«Есеп және аудит» кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы: Шығыстар мен табыстардің аудиті
Орындаған:
Тексерген:
Алматы, 2007ж.
Жоспар
Кіріспе -----------------------------------------------------------------------1.Бөлім. Аудиттің теориялық негізі мен ерекшеліктері 1.1.Аудиттің
1.2. Аудиттің әдістері мен принциптері------------------------------
2. Бөлім. Шығыстармен табыстардің экономикалық маңызы
2.2. Табыстылық көрсеткіштерді (салыстырмалы, абсолютті)--
3.Бөлім. Шығыстармен табыстардің аудиті
3.1. Шығыстардың аудиті -----------------------------------------------
3.2. Табыстардың аудиті ------------------------------------------------
Қорытынды----------------------------------------------------------------
Қолданылған әдебиеттер тізімі ----------------------------------------
Қосымшалар ----------------------------------------------------------------
Кіріспе
Қазіргі нарықтық жағдайда қаржы, ұйымдарда маңызды орын алады.
Қаржының тұрақтылығы мен рентабельділікке талдау жүргізу мәліметтері ұйымдардың
Қазіргі заман шартында шаруашылықпен айналысатын ұйымның қаржы жүйесі
Курстық жұмыстың мақсаты табыс және шығысты танып білу
Курстық жұмыс үш бөлімнен тұрады. Әр бөлім атауларына
1-бөлім Аудиттің экономикалық сипаттамасы жазылады.
2- бөлім Табыс пен шығыстарға жалпы түсінік
3-бөлім Табыстармен шығыстардың аудиті
Осы бөлімдер бөлімшелерден тұрады. Осы жұмысты жазу
Бірінші бөлімінде аудиттің экономикалық сипаттамасы жазылады қарастырылады. Яғни,
Екінші бөлімінде Табыс пен шығыстарға жалпы түсінік, оның
Үшінші бөлімінде Тек табыстармен шығыстардың аудитін қарастырылады.
Қаржылардың келіп түсуінен және жұмсалуынан қаржы нәтижесі орныдалады.
Бизнестің кәсіби аудит проблемасын зерттеудің көкейтестілігі мүмкіндігінше аз
Қазақстан Республикасында индустриясы дамыған елдердің озық тәжірибесіне сәйкес
1.Бөлім. Аудиттің теориялық негізі мен ерекшеліктері
Кәсіби аудиттің пайда болуы мен қалыптасуы- бұл бүгінгі
Аудит термині осыдан екі мың жыл бұрын «audio»
Аудиторлық іс экономикалық талдау, кешенді құжаттық тексеру, балансы
Аудит-бұл біздің еліміздегі акционерлік қоғамдардың серіктестіктердін және басқа
Нарықтық экономика жағдайындағы бизнестің кәсіби аудитін дамыту мәселесін
Теориялық: кәсіби аудиттің мәнін, мазмұнын және мағынасын оның
Әдіснамалық аудиттің жалпы және жеке әдістемелерін анықтау, бизнес
Ұйымдастырушылық: бизнес аудитін жүргізу мен жоспарлау механизмдерінің, құқықтық-нормативтік
Кәсіби аудиттің даму проблемаларымен осы аспектілерді өзара тығыз
Экономикалық әдебиеттерде аудиттің түрлері мен нұсқауларын жіктеудің әр
Аудитті дамытудың эволюциялық кезеңдерімен:
растаушы
жүйелі-бағдарлы
тәуекелге негізделген
құқықтық негізде:
міндетті
бастамашыл (ерікті)
кеісуші
реттемеленген
кеісімшарттық
қолданылу салаларымен:
жалпы
банктік
сақтандырушы
қаржылық
өндірістік
маркетингтік
толықтығы:
кешенді
тақырыптық
функционалдық
ұйымдастырушылық
арнайы
әдістемелік тәсілдемемен:
-есепшіліктік
- тестілік
- объекті
- циклдік.
1.2. Аудиттің әдістері мен принциптері
Аудитор өзінің кәсіби қызметінде мына принциптерді басшылыққа алу
Мысалы, аудитор өзінің кәсіби міндетін орындау барысында қоғамдық
Ғылым саласындағы зерттеу, оның шындықты анықтау үшін ғылым
Аудиттің жеке методологиясы диалектика принциптері мен жалпы ғылыми
Аудиттің жеке методологиясы барлық ғылым саласына тән әдістер
Аудит барысында дедукция әдісі шаруашылық субъектілерінің жалпы көрсеткіштерінің
Аналогия (ұқсастық) – ғылыми зерттеудегі ұқсастық негізінде объектілерді
Жүйелі талдау – объектілерін жүйеге келтіріп оны құрайтын
Өндіріс өнімінің функциялық бағалануын талдау әдісі объектіні жүйеленген
Аудит жаңа ғылым саласы ретінде бухгалтерлік есеп, экономикалық
Қорыта келгенде, аудиттің методикалық әдістері үш топқа бөлінеді:
1) Аналитикалық анықтау; есептеу
2) құжаттау;
3) қорытындылау.
Аналитикалық анықтау – есептеу әдісі – ол негізінде
Методикалық құжаттау әдісі - өз кезінде үш топқа
Ақпараттық моделдеу дегеніміз – аудит объектісінің ақпарат тасушыға
Нормативтік – құқылық жолын анықтау әдісінде заң тұрғысынан
Есеп құжаттарын зерттеп, тексеру әдісінде сол құжаттарда көрсетілген
Құжаттарды тексерудің бірнеше түрлерін, әдістерін, қарастыру болады: формалдық,
Формалдық әдісте құжаттың барлық реквизиттерінің дұрыс толтырылғандығы, түзетудің
Арифметикалық тексеруде санау, көбейту процестерінің дұрыс жасалғаны анықталады.
Қарама – қарсы тексеру әдісі бухгалтерлік есептің дұрыстығын
Түзету процесінің бірнеше түрі бар.
1) Корректура әдісі, ол бухгалтерлік тіркеу кезінде жіберілген
2) Бухгалтерлік есептегі қатені қосымша екі жақты жасау
3) Үшінші қате түзету әдісі – қызыл жазу.
Нақты бақылау бухгалтерлік есепте және аудит барысында ерекше
Түгелдеу – инвентаризация. Бухгалтерлік есепте және аудитте түгелдеу
Сараптау анықтау. Нақты тексеру процесінде сараптап анықтау әдісі
Бақылау – анықтау әдісі – бұл да нақты
Қорыта келгенде аудитор жұмысында методикалық тексеру әдістері үлкен
Аудиттік бағдарламаға және аудит жоспарына сәйкес жүргізілген әртүрлі
Аудиторлық тексеруге экономикалық субъектілердің бухгалтерлік есеп берулерін құрайтын
ұйымдық балансы (бухгалтерлік теңгерімі) (нысан – 1)
кірістер мен шығыстар туралы есеп беру (нысан –
ақша қозғалысы туралы есеп беру (нысан – 3)
меншікті капитал қозғалысы туралы есеп беру (нысан –
Жылдық есеп беруге түсініктеме қағаз. Есеп берулерді тексерген
Баланс баптарын бағалаудың дұрыстығын, сондай – ақ қаржылық
2. Бөлім. Шығыстармен табыстардің экономикалық маңызы
2.1. Табыстар, шығыстардың экономикалық мәні
Нарықтық экономика шарты бойынша кәсіпорынның экономикалық мақсаты табыс
Қазақстан Республикасының " Бухгалтерлік есеп туралы" заңды
Табыс көрсеткіштер жүйесі ең алдымен қаржы нәтижелерінің нақты
Өнімдерді сату мен қызметтер көрсетуден түскен кіріс;
Жалпы табыс;
Қаржыландырудан түскен кірістер;
өзге кірістер;
негізгі емес қызметтен алынатын табыс;
салық салынғанға дейінгі табыс;
салық салынғаннан кейінгі жай қызметтен түскен табыс;
төтенше жағдайлардан болатын табыстар;
кәсіпорын қызметінің соңғы қаржылық нәтижесі болып танылатын таза
Табыс жалпы алғанда тірі және затқа айналған еңбек
Қазіргі нарықтық заманға сай табыстың маңызы өте зор.
Табыс, нарықтық экономикада өндірістік және әлеуметтік дамуының негізгі
Осы табыс бойынша кәсіпорынның бюджет алдындағы, банктер басқа
Нарықтық экономикада табыстың қызметі оның атқаратын функциялары арқылы
мемлекеттік бюджет кіріс көздерін бірлестіктер
кәсіпорындардың өндірістік және әлеуметтік даму көздері функцияларын.
Табыс өзінің функцияларын тиімді орындау үшін, келесі негізгі
Өнімнің бағасы еңбек шығындарына сәйкес болуын, сонымен бірге
Табысты бөлу механизмі белсенді орныды алуы тиіс және
Табысты тиімді пайдалану тек қалған барлық қаржылық жүйесінде
Нақты табыс көлемі кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің (кіріс және
Бес жүз мың теңгелік табыс қызмет масштабының және
Табыс көрсеткіштерін талдау міндеттеріне:
нақты табыс көрсеткіштерін жоспар бойынша орындау бағасы;
таза табыстың пайда болуының құрамдық элементтерін оқып
табысқа әсер ететін сандық өлшем факторлары;
табысты бөлу үшін бағыттары пропорцияларды, даму бағытын оқып
табыстың өсуінің резервтердің пайда болуы;
кәсіпорынның келешекте дамуы үшін табысты тиімді пайдалану
табыстылықтың әр түрлі коэффициенттерін және оған әсер ететін
Ш.Иманғожин өз еңбегінде өндірістік қызмет нәтижелерін талдау кезінде
- баланстық пайда, яғни, тауарларды сатудан нәтижелер ғана
- тауарларды сатудан түскен пайда, талдау жасалатын
Кәсіпорынның қаржы нәтижелері сипаттамасы пайда жиынтығының көрсеткіштерімен шектеліп
Г.В.Савицкая келесі пайда көрсеткіштерін атайды:
1. баланстық пайда ол қаржылық нәтижелерде, жұмыс пен
Жұмыс, қызметтің қаржы нәтижелері:
өнімді сатудын көлемі, дайын өнімнің ауыспалы қалдықтарынан, дайын
тауар өнімдерінің құрылымы;
тауар өнімінің сапасымен, өнімдерді өткізу нарығы, сату нарығы
өнімнің өзіндік құны;
Басқа өткізуден түскен пайда үш факторға бөлінеді:
ТМҚұндылықтарын сатудан пайда;
Қосалқы шаруашылық өнімін сатудан түскен пайда;
Негізгі қорларды және материалдық емес активтерді өткізуден пайда.
Өткізуден тыс қаржы нәтижелері біріккен кәсіпорындарда, үлестік қатыстар
негізгі құралдарды және жерді жалға беруден пайда;
алынған және төленетін өсім айыбы мен жазалар;
дебиторлық берешектерді есептен шығарғандағы шығындар;
табиғи апаттан шығындар;
акция, облигация, депозиттерден табыстар;
валюталық операциялар бойынша табыстар мен шығындар.
Салық салынатын пайда баланстық пайда мен мүлікке салынатын
Таза пайда- бұл барлық салықтардан, экономикалық жазалау шараларынан
Талдау процесінде таза табыс көлемінің өзгеру динамикасы, пайдалылық
Пайда және кірістің молдығы өндірістің маңызды тиімділік көрсеткіші
Табыс деңгейі мен кәсіпорын рентабельділігі өндірісті қарқындардыру және
Сыртқы факторлар тобына:
табиғи жағдайлар көліктік және басқа да факторлар, яғни,
өзгерістер, кәсіпорын жоспарында қаралмаған өнімнің көтерме бағасы, қолданылатын
тағы басқа жинақтардың мөлшері кәсіпорын төлейтін салық;
кәсіпорынға әсер ететін шаруашылық сұрақтары бойынша жабдықтаушылармен, жабдықтау-
Ішкі факторлар:
негізгі факторлар:
а) еңбек нәтижелерін анықтайтын және мемлекеттік тәртіпті бұзумен
А.Д. Шеремет пен Р.С. Сейфуллин айтқанындай:
Кәсіпорынның әр түрлі өндірістік, тұрмыстық және қаржылық қызметтері
Қаржы нәтижелері көрсеткіші кәсіпорын шаруашылығының нақты тиімділігін сипаттайды.
Табыс көрсеткіштерін есептеудің бастапқы кезеңі, өнімді өткізу айналымы
Шығындар ұғымына өндіріс шығындарының пайда болуымен байланысты активтердің
Шығыстар- бұл ағымдағы есептік кезеңге жатқызылатын шығындар баптары.
БЕС-ты бойынша «Шығыстар» есепті кезеңде активтерді пайдалану немесе
Енді шығындардың мәнін түсіну үшін оны үш жақты
Біріншіден, шығындар ақшалай өлшеммен көрсетілген, пайдаланылған ресурстардың санын
Екіншіден, шығындар ақшалай өлшеммен көрсетілген, пайдаланылған ресурстардың санын
Үшіншіден, шығындар кез келген бөлімшенің қызметі, өнімді өндіруді,
Осыдан барып, есептің мақсаты, атқаратын қызметі және мазмұндары
Қазақстандық тәжірибеде шығындар динамикасы туралы айту қабылданғанмен, бірақта
2.2. Табыстылық көрсеткіштерді (салыстырмалы, абсолютті )
Табыс есебінен, сондай-ақ кәсіпорынның бюджет алдындағы, банктер мен
Ол оның іскерлік белсенділігі мен қаржылық тұрақтылығын сипаттайды.
Нарықтық экономика жағдайында табыстың ролі ол атқаратын қызметтермен
мемлекеттік бюджет табысының қөзі;
кәсіпорын мен бірлестіктердің өндірістік және әлекметтік даму көзі.
Функциялардың және олардың өзара шарттылығындағы бірлігі, табысты шаруашылықты
Табыс өз қызметтерін тиімді орындай алуы үшін келесідей
Жуықтаудың белгілі бір дәрежесінде, өнім бағасы еңбектің қоғамдық
Бұйымдарды калькуляциялау және өнімнің өзіндік құнын анықтау жүйесі
Табысты бөлу механизмі белсенді роль атқаруы керек және
Табысты тиімді пайдалану тек қалған барлық қаржы тұтқаларының
Табыстылықтың бірінші абсолютті көрсеткіші өнімді өткізуден алынатын табыс
Өнім өткізуден түсетін табыс сомасына қомадағы өтпеген бұйымдар
Табыстылықтың екінші абсолютті көрсеткіші- жалпы табыс. Ол өнімді
Жалпы табысқа әсер ететін маңызды фактор өндірістік өзіндік
Көптеген кәсіпорындарда өзіндік құнды баптар бойынша талдаумен айналысатын,
Табыстылықтың келесі абсолютті көрсеткіші- негізгі қызметтен алынған табыс.
Дн=Дж-Рк;
Мұндағы: Дн – негізгі қызметтен алынатын табыс;
Дж – жалпы табыс;
Рк – кезең шығындары.
Жалпы табыс көлемі қаншалықты көп және өткізілген өнімнің
Табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштеріне нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның қаржылық
Табыстылық көрсеткіштері 3 топқа бөлінеді:
жалпы активтер (авансталған, жиынтық капитал) және олардың жекелеген
өнімдер;
ақша қаражаттарының таза ағымы немесе түсімі негізінде есептелетін
Кәсіпорын активтерін (мүлкін) пайдалану тиімділігі- берілген кәсіпорынға қаражаттар
Табыстылық коэффициентіне талдау жүргізушілер:
басқару тиімділігінің көрсеткіші
кәсіпорынның инвестициялау мақсатында қажетті табысты жеткілікті түрде ала
табысты болжау әдісі;
шегім қабылдау және бақылау құралы ретінде пайдаланады.
Басқару тиімділігінің көрсеткіші ретінде, авансталған капиталдың
Бұл көрсеткішті табысты (пайданы) болжау мақсатында пайдаланудың тиімділігі
1. Кәсіпорын табыстылығының салыстырмалы көрсеткіштерінің бірі- өткізілген өнімнің
2. Жалпы активтердің айналымдылығы;
жалпы активтердің табыстылылық деңгейі = өткізілген өнімнің табыстылығы
Таза табыс жалпы активтердің орташа мөлшері = таза
Қаржы салымдарының табыстылық деңгейі кәсіпорынның инвестициялық қызметті қаншалықты
Бұл көрсеткіш тек қана кәсіпорынның шаруашылық қызметінің тиімділігін
Өнім бірлігінің табыстылығы, сату бағасы мен өнімнің өзіндік
Дп = Р-S / S
Мұндағы: Дп – жекелеген өнімдердің табыстылығы;
Р - өнім бірлігінің бағасы;
S - өнім бірлігінің толық өзіндік құны.
Өнім бірлігінің табыстылығы, жекелеген өнімдерді өндіру мен өткізудің,
Негізгі қызмет табыстылығының тағы бір көрсеткіші – бұл
Дч.н = Д ч/ Д н
Мұндағы Дн - өнімді өткізуден алынатын табыс.
3.Бөлім. Шығыстармен табыстардің аудиті
1.1. Шығыстардың аудиті
Шығыстар есебі бойынша 7000-7710-ші бөлімшелердің шоттар арқылы жүзеге
Аудитор осы 7000-7710-бөлімше шоттарында болған операцияларға тексеру жүргізеді.
Негізгі құралдарды жөндеуге жұмсалатын шығындар келесідей тәсілдердің біреуі
жөндеу жұмыстарының шағын көлемін жүргізу кезінде пайда болған
күрделі жөндеу жүргізу кезінде шығындарды өнімнің өзіндік құнына
Кез келген басқарушы шешімді қабылдау үшін, ең алдымен
Басқарушы есепте жинақталған ақпараттардың көмегімен оперативтік және болашақтық
Өнімнің қалған түрлері бойынша шығарамыщ да, оның нәтижесі
1 кесте. Әрбір өнімнің операциялық табысы мен табыстылығы
Рет Көрсеткіштер А Б В барлығы
1 Сату көлемі, бірлігі 445 793 525582 173
2 Бағаның бірлігі, теңге 3813 2558 4511 -
3 Түскен жалпы түсім (1*2) 1 699809 1344439
4 өнім бірлігіне есептелген айнымалы шығындар, теңге 3553
5 өнім бірлігіне есептелген маржиналды табыс,(2-4) 260 163
6 Жиынтық маржиналды табыс (5*1) 115906 85670 50394
7 Тұрақты шығын - - - 178670
8 Операциялық табыс (6-7) - - - 73300
9 Үстеме шығындар 98 64,5 -584 -
10 Таза табыс
2-(4+9) +162 +98,5 -293 -
11 Рентабельділігі
10/ (4+9)*100 4,44 4,0 -6,1 -
Бухгалтер-талдаушы әрбір өнімнің рентабельділігін анықтайды, ол үшін алдымен
Негізінен қайсысы басым болса, сонысы тарату базасы ретінде
Үстеме шығындарды тарату процедурасы үшін, келесідей есептеулердің көмегімен
{ 178670*[1100/(1100+855+2550) ]} = 178670* (1100/4505) =
Яғни, А өнімі бойынша күтілетін үстеме шығыстар- 98,0
Қалған материалдар бойынша да, осылайша есептелінеді.
Жоғарыда келтірілген 1-кесте мәліметтеріне қарасақ, онда В өнімнің
{ 178670*[1100/(1100+855] }= 100530434 теңге, немесе оны өнім
Енді біз осы жетілдірілген программа бойынша толық өзіндік
Бұл арада өнім бірлігіне есептелген айнымалы шығындар мен
2. кесте. Әрбір өнімнің «жетілдірілген» өндірістік программасының толық
Қатар нөмірі Көрсеткіштер «А» «Б»
1. Айнымалы шығын, теңге 3 553 2 395
2. Тұрақты шығын, теңге 225,5 148,67
3. Толық өзіндік құн (1+2), теңге 3 778,6
4. Баға, теңге 3 813 2 558
5. Таза табыс (4 – 3), теңге 34,1
6. Рентабельділігі (5:3)х100,% 0,9 0,56
Сонымен 2 кестеде келтірілген мәліметтерді 1 кестедегі мәліметтермен
34,1х445 793=15 201,541
14,33х525 582=7531,590
22 733,131
Келтірілген осы мәліметтер «В» өнімін өндірістен өндіруін алып
Сондықтан бухгалтер – талдаушы ең соңғы жетінші мәселесін
Яғни, «В» өнімнің өндірісін 20 пайыздан 28 пайызға
3.2. Табыстардың аудиті
Табыстар мен шығыстар туралы есеп берулерде қаржы-шаруашылық қызмет
Концептуалды негізгі ақша қозғалысы туралы есеп беру мен
Аудитор өз пікірін білдіретін қаржылық есеп беруді кәсіпорын
болуы (әрекет ету)
құқықтар мен міндеттемелер
құбылыс
толықтық
бағалау
өлшеу
ұсыну және алу.
Осы категориялардың сипаттамасы мен мәнін ашу аудиторлық дәлелдеулер
Аудиторлық мақсат, клиент басшылығын бекіткен бойдан қалыптастырылады және
Аудит мақсатынын мәні- аудиторға қажетті көлемде дәлел жинауға
Мән бойынша тест жүргізу кезінде баланс үшін де,
Мәні бойынша операцияларды тексеру талдамалық реттемелерге қарағанда қиын
Мәні бойынша тестілер әдетте бүкіл жоспарлау процессінің ең
Тиімді бақылау кездерінің болуы бақылау тәуекелдігін төмендетеді, сондықтан
Шаруашылық операциялардың мәні бойынша бақылау кезінде тескерулерге, сонымен
Егер аудитор қаржылық есеп берудің жаткілікті түрде әділ
Қорытынды
Осы қурстық жұмысты қорыта келе табыстар мен шығыстардың
Табыстар мен, шығыстарының есебін кәсіпорынның іс-қызметінде де,
Бизнестің тиімділігін талдау мен кәсіби аудиттің жеткілікті дәрежеде
Егер есептің көмегімен ақпарат көздері қалыптасатын болса, онда
Аудит пен қаржылық есептілік аудит және оның басқа
1