Мазмұны
Нормативтік сілтемелер 7
Анықтамалар 9
Белгілер мен қысқартулар 11
1 Кіріспе 13
2 Негізгі бөлім 15
2.1 Әдебиетке шолу 15
2.1.1 Ит питомниктерінде кездесетін инфекциялық аурулар 15
2.1.2 Иттің инфекциялық ауруларын серологиялық балау әдістері 36
2.1.3 Ит питомниктерінде кездесетін инфекциялық ауруларға қарсы күрес шараларына
2.1.4 Әдебиетке шолуды қорытындылау 41
3 Өзіндік зерттеулер 44
3.1 Материал және қолданған әдістер 44
3.2 Зерттеу нәтижелері 47
3.2.1 Ит питомниктерінде жүргізілген індеттанулық мониторинг нәтижелері 47
3.2.2 Ит питомниктерінде иттерге телімді инфекциялық ауруларға қарсы қолданылған
3.2.3 Жүргізілген зерттеулердің экономикалық тиімділігі 51
4 Еңбекті қорғау 52
5 Тұжырымдар 57
6 Практикалық ұсыныс 58
7 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 59
Қосымшалар 62
Нормативтік сілтемелер
Дипломда сілтемелер төмендегідей стандарттарға қолданылды:
МЕМСТ 6709-72. Дистилденген су. Техникалық шарттар. МЕМСТ 29227-97.
МЕМСТ 1770-74. Зертханалық шыны өлшеуіш ыдыстар: цилиндрлер, мензуркалар, колбалар,
МЕМСТ 12026. Зертханалық сүзгіш қағаз.
МЕМСТ 6709-72. Хлорлы натрий. Техникалық шарттар.
МЕМСТ 6259-75. Глицерин.
МЕМСТ 6417-72. Фенол.
МЕМСТ 5962-67. Этил спирті.
ТШ 6-09-17-263-89. Бор қышқылы.
МЕМСТ 199-78. Сірке қышқылды сусыз натрий.
ТШ 6-9-5924-69. Кристаллвиолет.
ТШ 6-09-6536-69. Фуксин.
МЕМСТ 22261-76. Иономер.
ТШ 5-375-42-61-76. Центрифуга ОС 6М.
ТШ 46-22-608-857. Су қобдиы.
ТШ 61-1-909-80. Құрғақ кептіретін шкаф.
ТШ 64-1-3667-82. Автоклав ВК-75.
ТШ 46-22-549-60. Термостат ТЭС-1.
МЕМСТ 15150-69. Флоринский аппараты.
МЕМСТ 24061-89 Дымқылдың меншікті салмақ үлесі
ҚР СТ 3.1−2001 Қазақстан Республикасы сертификациялаудың мемлекеттік жүйесі. Сәйкестік
ҚР МЕМСТ 8.579(2001 Өлшемдер бірлігін қамсыздандырудың мемлекеттік жүйесі.
МЕМСТ 12.1.004 -91 Еңбектің қауіпсіздік стандарттары жүйесі. Өрт қауіпсіздігі.
МЕМСТ 12.1.005-88 Еңбектің қауіпсіздік стандарттарының жүйесі. Жұмыс орнының ауасына
МЕМСТ 12.1.008-76 Еңбек қауіпсіздігі стандарттарының жүйесі. Биологиялық қауіпсіздігі.
МЕМСТ 17.0.0.01-76 Табиғатты қорғау және табиғи ресурстардың пайдалануын жақсарту
МЕМСТ 4233-77 Реактивтер. Хлорлы натрий. Техникалық шарттар.
МЕМСТ 6709–72 Дистилденген су. Техникалық шарттар.
МЕМСТ 22967−82 Бірнеше мәрте қолданылатын инъекциялық медициналық шприцтер. Техникалық
МЕМСТ 24861−91 Бір мәрте қолданылатын инъекциялық шприцтер.
МЕМСТ 25046−2005 Бір мәрте қолданылатын инъекциялық инелер. Негізгі мөлшерлер.
МЕМСТ 25377−82 Бірнеше мәрте қолданылатын инъекциялық инелер. Техникалық шарттар.
МЕМСТ 25336−82 Зертханалық шыны ыдыстар мен жабдықтар. Типтері, негізгі
МЕМСТ 29227−91 Зертханалық шыны ыдыстыр. Градусы көрсетілген пипеткалар. 1-бөлім.
Анықтамалар
Дипломдық жұмыста төмендегідей індеттанулық ұғымдар, терминдер, лайықты анықтамаларымен
Антигендер – иммундық жауаптар тудыратын және соңғылардың эффекторлармен телімді
Антиденелер – (иммундыглобулиндер) телімді (спецификалық) антигенмен әрекеттесетін глобулиндер.
Балау – ауруды анықтау, табу, диагноз қою.
Бруцеллездің індет ошағының ядросы – бруцеллез қоздырушысы ең көп
Вакцина – жұқпалы ауруларды дауалау үшін қолданылатын биологиялық препарат.
Дауалау – жұқпалы аурудың алдын алу, яғни профилактикалау.
Дезинфекция – дегеніміз сыртқы ортадағы зардапты микробтарды жою шаралары.
Дератизация – зиянкес кемірушілерді жоюға бағытталған шаралар.
Инфекциялық процесс – дегеніміз макро және микроорганизмдер, қоршаған орта
Инфекциялық ауру – дегеніміз инфекцияның айқын көрінісі.
Иммунды фоны жоқ сиыр – бұрын вакцина қолданылмаған мал.
Карантин – індет ошағының одан әрі ұлғайуына жол бермеу
Комплемент – омыртқалы жануарлар мен адамның қалыпты қан сарысуларындағы
Конглютинин – антиген+антидене кешенімен байланыстағы комплементпен әрекеттесе алатын жеке
Конглютининдеуші сарысу – комплемент пен конглютининнен тұратын диагностикалық препарат.
Қатер төнген аймақ – аурудан сау емес пункттегі індет
сыртындағы территорияда орналасқан, соңғысымен шаруашылық және экономикалық тұрғыдан қарым
Нозологиялық балау – қолданылуы қарай нұсқаумен бекітілген әдістерді пайдалану
Серологиялық реакциялар – антигендер мен антиденелердің әрекеттесуі нәтижесінде болатын
Сау емес пункт – территориясында індет ошағы бар ауылдық
Шектеу – карантиннен гөрі шарттары бәсеңдеу, індеттің таралмауы, үшін
Індет – індет процессінің орташа дәрежедегі таралу қарқыны.
Індеттану – індет процессін, жұқпалы аурулардың пайда болу және
Індет процесі – дегеніміз оның үш құрама бөлігінің (инфекция
Індеттанулық балау – жұқпалы аурудың шығу, таралу себептерін анықтап,
Індет ошағы – малдың ауруға шалдығу мүмкіндігі сақталған инфекция
Індет ошағының ядросы – індет ошағындағы ауру қоздырушысы
Зиянсыздық - вакцинаны еккеннен кейін, организмде пайда болған жергілікті
Иммуногенділік - егілген малдардың жұқпалы ауруларды қабылдамау жағдайын тудыратын
Реактогенділік - тірі вакцинаны еккенде біліней өтетін жергілікті және
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
АР - Агглютинация реакциясы (арнайы зертханалық пробиркаларда қойылады)
АдБР - Антиденені бейтараптау реакциясы
АБ - Антигендік бірлік
АҚШ - Америка Құрама Штаттары
АШМ - Ауылшаруашылық министірлігі
б - Бет
В - Brucella
ВББ - Ветеринариялық бас басқарма
ВГНКИ - Всероссийский государственный научно-контрольный институт
(Бүкіл Ресейлік мемлекеттік бақылау-ғылыми зерттеу институты)
г - Грамм
ҒЗИ - Ғылыми зерттеу институты
док. дисс - докторская диссертация
ЖШС - Жауапкершілігі шектеулі серіктестік
ЖАҚ - Жабық акционерлік қоғам
ИПВ
Иттің парвовирусы
ИФА - Иммуноферменттік анализ
ИКАР - Иммунды кешенді агрегациялау реакциясы
ИФР - Иммунофлюоресценция реакциясы
КБР - Комплементті байланыстыру реакциясы
КҰБР - Комплементті ұзақ байланыстыру реакциясы
КР - Кумбс реакциясы
КСРО - Ресей Кеңестік Федеративтік Социалистік Республикасы
к.в.н - кандидат ветеринарных наук
ҚР - Қазақстан Республикасы
ҚГАР - Қосалқы гемагглютинация реакциясы
Қ - Қаласы
Млрд - Миллиард
Мм - Миллиметр
М - Москва
РБС - Роз бенгал сынамасы
РКФ - Ресей Кеңестік Федеративтік Социалистік Республикасы
СР - Сайдулдин реакциясы
см3 - сантиметр куб
с - Страница
ТКР - тікелей конглютинация реакциясы
ТМД - Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы
Т - Том
ҰСР - ұзартылған Сайдулдин реакциясы
ф.е - физиологиялық ерітінді
ФАО/ВОЗ - Food agricultural organization/Всемирная организация здравоохранения/ Біріккен ұлттар
ХБ - Халықаралық бірлік
ХІБ - Біріккен ұлттар Ұйымы жанындағы Халықаралық індет бюросы
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Жер бетінде кең таралған, тұқым түрлері үй
Алайда қазіргі ит питомниктерінде инфекциялық аурулар жиі кездесіп, зардабын
Иттің аса көп таралған аса қауіпті вирустық ауруларының ішінде
1995-2000жж аралығында Алматы қаласында иттің инфекциялық ауруларының 4 нозологиялық
Сонымен індетке қарсы шаралар дауалау және сауықтыру шаралары болып
Індетке қарсы шаралар жұқпалы аурулардың және олардың таралуына жол
Ит питомниктерінде кездесетін инфекциялық ауруларда жүргізілетін шаралардың тиімділігі әрқашан
Эпизоотологиялық мониторинг – инфекциялық ауру жөніндегі мәліметтерді жинақтау, белгілі
Ит питомниктерінде иттердің арасында аса қауіпті инфекциялық аурулардың таралуына
Республика деңгейінде көпшілік инфекциялық ауруларға қарсы вакциндеу жұмыстарын тоқтатуға
Қорыта келгенде, нақтылы территориядағы аса қауіпті аурулардың індеттік жағдайын
Сондықтан ит ауруларын ажыратып балау схемасын құру күрес шараларын
Осы айтылған мәселелерге байланысты жұмыстың мақсаты ит питомнигінде инфекциялық
ит питомниктерінде індеттанулық мониторинг жүргізу;
инфекциялық ауруларға қарсы күрес шараларының схемасын құрып, қажетті арнайы
би- және поливалентті вакциналардың тиімділігін салыстыру
Негізгі бөлім
Әдебиетке шолу
2.1.2 Ит питомниктерінде кездесетін инфекциялық аурулар
Парвовирусты энтерит (Parvovirus enteritis) – негізінде жіті геморрагиялық энтеритпен,
Иттің парвовирустық энтериті дербес ауру ретінде 1976 ж.
Иттің парвовирустық энтериті Ресейде иттердің инфекциялық ауруларының аса кең
Жапонияда, АҚШ-та және Швейцарияда иттерді жаппай серологиялық тексеруден өткізгенде
Сурет 1. Иттердің парвовирусты энтеритпен ауруға шалдығу динамикасы
Қоздырушысы – Canine parvovirus первовирустар тұқымдастығының туыстастығына жатады. Мысықтың
ИПВ2 қоздырушысы сыртқы ортаға өте төзімді, бөлме температурасында 6
Ауруға ит тұқымдас етқоректілер шалдығады Бұл жұқпалы ауруға иттердің
Ауру ит ауру көзі болуы мүмкін. Иттер, кемірушілер, жәндіктер,
Ауыз арқылы енген вирус жұтқыншақ, шажырқай сөл түйіндерінде іркіліп,
Жасырын кезеңі әдетте 2-6 күн. Ауру үш түрде: ішектегі,
Парвовирустық энтерит аса жіті өткенде 6-10 апталық күшіктер әлсіреп,
Жіті өтетін ішектегі түрі энтериттің симптомдарымен сипатталады. Бастапқыда бей-жай
Аурудың жүректегі түрі 1-2 айлық, сирегірек 7 айға дейінгі
Парвовирустық энтериттің ішектегі түрі кезінде өлім көрсеткіші күшіктерде 50%
Індеттанулық, клиникалық, патологоанатомиялық деректерді талдауға және зертханалық зерттеулердің нәтижесіне
Парвовирустық энтеритті алиментарлық энтериттерден, ішек инвазияларынан, обадан, вирустық гепатиттен
Ауырған итті оқшаулап, симптоматикалық ем қолданады. Құсуға қарсы атропин
Ауру ит тұрған жерді, құрал-сайманды 0,2-0,3% формальдегитпен, кальциленген соданың
Негізінде, аурудың резервуары қаңғыбас және егілмеген иттер болып табылады.
Клиникалық белгілерінің байқалу дәрежесіне байланысты аурудың үш негізгі формасы
Парвовирусты энтеритке алдын ала балау қою эпизоотологиялық талдау, клиникалық
Аурудың ішектегі түрі кезінде негізінен аш ішек зақымданып, кілегейлі
Парвовирусты энтеритті коронавирусты энтериттен, геморрагиялық гастроэнтериттен, обалық энтериттен (обадан
Иттің, яғни ет қоректілердің гепатиті (Hepatitis infectiosa carnivorum) –
Канадада 1928 жылы Грин алғаш рет түлкінің энцефалитінің вирусын
Қоздырушысы – Mastadenovirus canine аденовирустар тұқымдастығының мастаденовирустар туыстастығына жатады,
Әдетте ит, мысық көп ауырады.Көбінесе 1-1,5 айлық күшіктерде жиі
Ауру спородия түрінде немесе індеттік тұтану ретінде байқалады.жаңа
Вирус денеге өткенде алғашында сөл түйіндерінде көбейіп, кейіннен қанға
Жасырын кезең 5-7 күн.Симптомдары әртүрлі. Аурудың алғашқы белгілері: температура
Бауыр аздап ұлғайып, түсі бозғылттанып, қоңырдан қызғылт реңге дейін
Гистологиялық зерттеу арқылы рубарт денешіктерінде тексереді. Серологиялық әдістерден диффузды
Ет қоректілер обасы (Pestis carnivarum, чума плотоядных) - кілегейлі
Оба адамзатқа итті қолға үйреткеннен бері белгілі. Аристотельдің еңбектерінде
Қоздырушысы – Canine distemper morbilivirus парамиксовирустар тұқымдастығының морбиливирустар туыстастығына
Ауруға шалдыққан жануарлардың 30 - 60% өледі. Жасырын кезең
Вирустың сыртқы ортадағы төзімділігі онша емес. Танаудан аққан сора
Ет қоректілердің обасымен жыртқыштар туыстастығының көптеген өкілдері: ит, қасқыр,
Обамен жыртқыш аңдар мен иттер жасына, тұқымына қарамай ауырады,
Ауру қоздырушысының бастауы – ауырған және ауырып жазылған жануарлар.
Жабайы аңдар оба вирусының табиғаттағы қорламасы болады. Аң фермалары
Денеге енген вирус тез арада қанға өтіп, мононуклеарлы лейкоциттер
Жасырын кезеңі итте 2-3 апта, терісі бағалы аңдарда 10
Жіті өткенде әдетте дене қызуы 41-42 градусқа жетіп, тәбеті
Оба жітіден төмен өткенде өкпедегі, ішектегі, жүйкелік, терідегі, аралас
Аурудың терідегі түрі кезінде санының ішкі жағында, құлағының ішінде,
Жүйкелік түрі кезінде иттің күйзелісі қозынумен алмасып, денесі құрыстанып,
Оба созылмалы өткенде көбінесе жүйкелік түрінде байқалады. Ауырған иттің
Анатомиялық өзгерістер аурудың клиникалық-анатомиялық пошымына, өту ұзақтығына және екінші
Ауру аса жіті өткенде тыныс жолдары мен ішек-қарынның кілегейлі
Өкпе көбінесе қабынады. Ілкіде серозды пневмония, кейінірек катарлы-іріңді пневмония
Бауыр мен бүйректе паренхималық дистрофияға, қанның молаюына байланысты өзгерістер
Етқоректілердің обасына диагноз індеттанулық деректердің, патологоанатомиялық өзгерістердің, зертханалық зерттеулердің
Аурудың клиникалық белгілерінің диагноз қою үшін маңыздылары: тыныс мүшелерінің
Түпкілікті диагноз қою үшін иттің, түлкікінің, қарсақтың, күшіктеріне биосынама
Ит обасын инфекциялық гепатиттен, құтырықтан, Ауески ауруынан, сальмонеллезден, пастереллезден,
Арнаулы қан сарысуы шығарылмайды. Аурудың бастапқы кезеңінде қызылшаға қарсы
Ауырып жазылған итте берік иммунитет қалыптасады. Иммунді қаншықтың күшіктері
Құтырық (Rabies, бешенство) –орталық жүйке жүйесін зақымдап, шашырынды полиэнцефаломиелит
Ол аурумен үй және жабайы жануарлар, сонымен бірге адам
Құтырық табиғи ошақты жұқпалы аурулардың қатарына жатады.
Құтырқ індетінің табиғи және қалалық түрлері болады. Инфекция қоздырушысының
Қазақстанның жағдайында құтырықтың ең басты таратушысы- түлкі, ал үй
Құтырық түлкі, қасқыр және иттерге тістеген кезінде жұғады.
Булашев Б.Қ зерттеулерінде [52] құтырық үй малдарының арасында Ақмола
Соңғы 2003-2009 жылдар аралығында 3 ауру оқиғалары екі ауданда
Үлкен қиындықтар тудыратын мәселелердің бірі – жабайы етқоректі жыртқыштарды
Құтырық ауру бойынша 2010 жылға болжам сәтсіз деп саналады.
Құтырықтың клиникалық белгілері әртүрлі ауруларда ұқсас болады, мысалы иттерде
Өршіген құтырудың 3 кезеңі болады: біліне бастаған, көтерілген және
Есінің ауысқан белгілері біліне бастайды: бұрыннан үйреншікті нәрселерге ызалана
Сілекейі ағып, үргенде дауысы қырылдап, ұли береді. Иттің кенеттен
Құтырған ит бір күн ішінде ондаған шақырым қашықтыққа жүгіріп,
Дел-сал кезең 1-4 күнге созылады. Бұлшық еттерінің салдануы нәтижесінде
Құтырықтың алдын алудың ең негізгі және тиімді әдістерінің бірі
Дайындалу принциптері мен организмдегі әсер ету механизміне қарай барлық
Біздің еліміздің территориясында иттер мен мысықтарды егуге шетелден әкелінген
Құтырыққа қарсы моновакциналардан басқа әртүрлі жұқпалы аурулардың қоздырушыларынан тұратын
1999 жылдан бері Ресейде бірнеше аурулардың қоздырушыларынан тұратын етқоректілер
Стрептококкоз (Streptococcosis) - жіті өткенде өлітію белгілерімен және буындардың
Алғаш рет Палаут (1877) ауруды сипаттап, қозының өлексесінен ланцет
Қоздырушысы. Стрептококтар Р. Ленсфильд (1933) ұсынған жүйе бойынша 17
С тобындағы стрептококктар (Streptococcus equisimilis) жылқы сақау (Str. equi),
Д тобындағы стрептококтар ішекте тіршілік ететін болғандықтан энтерококтар деп
Е тобындағы Str. uberis кілегейлі қабықтарда кездесіп, әр
Стрептококтар барлық анилин бояуларымен жақсы боялады, гармоң қозғалмайды,
Сыртқы ортада (мал қорасында, топырақта, көңде) стрептококтар 3-4 күнде
Стрептококкозға бұзау, құлын, қозы, лақ, торай шалдығады және құстар
Ауру қоздырушысының бастауы-ауруға шалдыққан немесе стрептококкозбен ауырып жазылған төл,
Ас қорыту және тыныс жолдарына енген стрептококтар кілегейлі қабықтардан
Жасырын кезеңі 1-2 күннен бір аптаға дейін. Аса жіті,
Аса жіті өткенде өлі тию байқалады. Жас төл
Жіті өткен кезде ыстығы 41-42°С-қа жетіп, тыныс алуымен тамырының
Жітіден төмен өткенде малдың буындары зақымданады. Дертке шалдыққан буындары
Созылмалы өтуі әдетте 2-4 айлық құлындар мен бұзауларда, ал
Патологиялық-анатомиялық өзгерістер. Аса жіті және жітіден өткен стрептококкоздан өлген
Жітіден төмен және созылмалы өткенде фибринді плеврит және перикардит
Инфекция процесі кіндікке шапқан кезде, яғни микроб кіндік арқылы
Ауруды балау үшін індеттанулық деректерге, клиникалық белгілеріне, патологиялық-анатомиялық өзгерістерге
Зертханада жағындыны микроскопиялық тексеруден өткізеді, қоректік ортада таза өсін
Ажыратып балау үшін колибактериозға (жаңа туған төлдің толассыз іші
Өзіне тән дәрмектерге стрептококкозға (диплококкозға) қарсы қан сарысу жатады.
Төлдің кіндігі зақымдалған жағдайда кіндікті және оның маңайындағы ұлпаларды
Ауырған төлдің күтімін жақсартып, диеталық азықтандыруды жолға қойғанда ғана
Ауырып жазылған малда табиғи иммунитет қалыптасады. Өзіне тән дауалық
Лептоспироз(Leptospirosis)–табиғи ошақты, дененің қызуы көтерілуімен, қан аздықпен, бүйректің, бауырдың,
Қоздырушысы - Spirochetalis қатарының (порядок) Leptospiraceae тұқымдастығыLeptospira туыстастығына жатады
Табиғи жағдайда лептоспирозбен сиыр, шошқа, жылқы, қой ешкі, түйе,
Лептоспирозбен кез-келген жастағы жануар ауыра бергенімен, жас төл ересек
Ресей ғалымдарының зерттеуі бойынша жануарлардың ішінде лептоспирозға ең көп
Ауру қоздырушысының бастауы ауру және аурудан жазылған бактерия алып
Ауру мен микроб алып жүруші жануарлардан бөлініп шыққан лептоспиралар
Жануарларға лептоспироз аурудың табиғи ошағында су ішкенде, лептоспиралар алып
Лептоспироз топырағы ылғалды, гумусы мол, реакциясы бейтарап немесе сілтілі
Лептоспиралар организмге енгеннен соң өте жылдам қозғалуының нәтижесінде тез
Ауру жұққан организмнің иммундік икемдігі өз дәрежесінде болса қоздырушыға
Қоздырушының уыттылығына, мөлшеріне және организмнің резистенттілігіне байланысты итте лептоспироз
Осыған байланысты итте лептоспироздың геморрагиялық және сарғаю түрлерін ажыратады.
Лептоспироздың геморрагиялық түрі негізінен ересек иттерде байқалады. Ауру көбінесе
шөлдеп, ауыз, танау қуысының және коньюктиваның кілегей қабығының гиперемиясымен
Осымен қатар ауру организмнің жылдам сусыздануы, ойық жаралы және
Сарғаю түрі негізінен 1-2 жастағы жас иттерде тіркеледі. Ауру
Негізгі бауырдың зақымдануының белгісі тек анық байқалатын сарғаюмен (ауыз,
Осымен қатар сарғаюда геморрагиялық түріндегідей бүйректің жіті жетімсіздігі кездеседі.
Лептоспироздың созылмалы түрі көбінесе жіті, жітден төмен түрлерінің жалғасы
Лептосирозды айқындау үшін жан – жақты індеттанулық (эпизоотологиялық және
Тексеру тірі жануардың несебімен қаны, ал өлексенің жүрегі, бүйрегі,
Бактериологиялық зерттеу патматериалдан даярланған препаратты қараңғы фонда, болмаса
Лептоспироздың серологиялық диагностикасы қан сарысуында өзіне тән антиденелерді
Ажыратып балау ит пен терісі бағалы аңдарда – оба,
Лептоспироз кезінде этиотропты және симтоматикалық емдерден тұратын кешенді ем
Антибиотиктік ем ретінде бензилпенициллин, бициллин-1, бициллин-3 препараттарын қолданады. Бицилинді
Симптоматикалық емнің негізіне кіретін негізгі әдістермен тәсілдерге: параиммундеу (иммуномодуляторларды
Лептоспироздан аурып жазылған жануарларда стерильді немесе серильсіз тұрақты иммунитет
Паталогоанатомиялық өзгерістер жануарлардың әрбір түліктерінде негізінен ұқсас келеді де,
Бауырдың негізінен көлемі ұлғайып, келбеті өзгеріп кетеді. Түсінің реңі
Бүйректің көлемі ұлғайып, болбырап тұрады, қан толуына, дегенеративті өзгерістер
Ит лептоспирозын белсенді иммундеу мақсатында Icterohaemorrhagiae және Canicolaсеротоптарына қарсы
Лептоспироздың табиғи ошағы болып табылатын территорияда иммундық статусы белгісіз
Микроспория (Microsporosis) – терінің қабынып, эксудат бөлініп, беті
Қоздырушысы - Microsporum туыстастығына жататын саңырауқұлақтар. Әр түрлі жануарларда
Микроспорияның қоздырушылары ұсақ (2-3 мкм) споралар түзеді. Олар патматериалдан
Микроспорумның өсіндісін алу үшін сусло-агар, Сабуро ортасы пайдаланылады. Қоздырушысы
Қоздырушы зақымданған жүн талшығында 2-5 жыл, топырақта екі айға
Микроспориямен мысық, ит, жылқы, терісі бағалы аңдар, шошқа, тышқан,
Ауру жылдың кез келген маусымында байқалады. Сөйтсе де терісі
Инфекция қоздырушыысның бастауы – ауырған жануарлар. Індет ошағының сақталуына
Жануарларға микроспория ауырғандармен тікелей жанасқанда немесе тарату факторлары арқылы
Микроспория кезінде дерт процесінің дамуы трихофитиямен тақылеттес [52].
Жасырын кезеңі 22-47 күн. Ауру 3-9 аптаға, кейде одан
Үстірт түрі кезінде дертке шалдыққан жердің жүні түбінен қырқылып,
Терең (фоликулалық) түрі кезінде қабыну процесі күшті болып, терінің
Жасырын түрі (субклиникалық) кезінде дененің әр жеріндегі жүн талшықтары
Сонымен әр түрлі жануарларда микросорияның біраз өзгешеліктері болады. Ит
Жылқының арқасында, жауырынында, сауырында, мойынында, басында, сирақтарында беті қобыраған
Шошқада микроспорияға тән зақымдану құлақ терісінде жиі ұшырайды, кейде
Микроспорияға диагноз індеттанулық деректерді, клиникалық белгілерін, люминисценттік зерттеу мен
Микроспорияны трихофитиядан, қышыма қотырдан, А гиповитаминозынан, жұқпайтын дермаиттен ажырату
Микроспорияға шалдыққан жануарлар трихофитиядағыдай емдік дәрілер қолданылады. 5-10% салицил
Ауырған жануардың толық жазылғанын зақымданған ошақтың жоғалуына, теріде қайтадан
Иммунитет жеткілікті зерттелмеген. Ауырып жазылған жылқының екі жылдан астам
Арнайы өзіне тән дауалық дәрмек жоқ. Жалпы дауалық шаралар
2.1.2 Иттің инфекциялық ауруларын серологиялық балау әдістері
Жұқпалы ауруларды балауға серологиялық реакциялар кеңінен пайдаланылады. Серологиялық реакциялар
Сондықтан оларды серологиялық реакциялардын негізгі факторлары деп атайды. Көптеген
Серологиялиқ реакцияларда антигенді, не болмаса антиденені айқындауға болады. Антигенді
Қазақстанда казіргі уақытта Ресей Федерациясы мен ТМД-ның басқа да
Комплемент байланыстыру реакциясының жетілдірілген түрі реакцияны төменгі температурада ұзақ
Зерттеудің нәтижесі бойынша реакцияның ұзартылған варианты КБР-дан әлдеқайда сезімтал,
1975 жылы ҚРҰА академигі, профессор Т.С.Сайдулдин ұсынған конглютининдеушi кешендi
СР-дың диагностикалық тиiмдiлiгi әртүрлi iндеттiк жағдайда соңғы жылдары практикаға
Қазiргi кезде реакцияда қолданылатын негiзгi компонент – конглютининдеушi қан
ҚР ауылшаруашылығы министрлігі бекіткен «Жануарлар мен адамға ортақ жұқпалы
Иммунды ферментті талдау (ИФТ) әдісін V.Engval, T.Perlman алғаш рет
Гетерогендіден басқа (қатты фазалы), бұл тесттің гомогенді варианты да
Иммундыхимияда, физиологиялық белсенді заттарды анықтауға бағытталған жетістіктер антиген, антиденені
Соңғы жылдары ИФТ-ның қолдану алаңы кеңіп: биология, медицина, ветеринария
Дүниежүзілік сауда ұйымына кіретін мемлекеттерде жұқпалы аурулардың нозологиялық балауында
ИФТ-ның негізгі бағыты: адамның, ауыл шаруашылық жануарларының, өсімдіктердің инфекциялық
ИФТ-да зерттеу объектілерінің, фрагамент маркерлердің сан алуандылығы, оны практикалық
Соңғы кездері аса қауіпті жұқпалы аурулардың балауында белгілі
Осындай тәсілдердің бірі болып генетикалық зондтар көмегімен іске асырылатын
Реакцияны 1983 жылы Кэри Мюллис ашқан. ПТР кейінгі кезде
Бұл реакцияда микроорганизмдер генінің учаскесінің құрылымын қайталауға қатынасатын, жасанды
Полимеразалық тізбектеу реакциясының қойылымы үш кезеңнен тұрады: биологиялық материалдардан
Жұмыстың әрбір кезеңі міндетті түрде жеке бөлмелерде, санитарлық-гигиеналық талаптар
ДНҚ бөліп алуға қажетті комплект құрамына лизиске ұшыратушы ерітінділер
Полимеразалық тізбектеу реакциясын қою үшін қолданылатын комплект құрамына ПТР-буфер,
Нәтижелерді тіркеуге арналған комплект құрамына электрофорез буферлерінің қоспалары мен
2.1.3 Ит питомниктерінде кездесетін инфекциялық ауруларға қарсы күрес шараларына
Аң шаруашылықтарында және ит питомниктерінде барлық жануарларды обаға қарсы
Оба шыққан шаруашылыққа, фермаға, елді мекенге, көшеге карантин қойылады.
Ауру жануарларды оқшаулаған соң торларды, қора жайларды, құрал-саймандарды дезинфекциялайды.
Карантин соңғы рет ауру немесе өлім жағдайы байқалған соң
Құтырған итті емдемейді, тез арада өлтіреді, өйткені оның адамға
Құтырған жануарларды жедел өлтіріп, өлекселерін өртеп, жояды.
Құтырықтың алдын алу үшін бірнеше мамандық иелерінің, тұрғындар мен
Үй жануарларын құтыру ауруынан сақтандыру шаралары оларға жабайы жыртқыштардың
2.1.4 Әдебиетке шолуды қорытындылау
Қазіргі уақытта, жыл басынан Қазақстан Республикасы аумағында жануарлардың 147
Құтырма ауруы дүние жүзінде және Қазақстан Республикасы көлемінде күрделі
Прощенко Е В [63] зерттеулерінде етқоректілер обасының иттер арасында
Ауырған иттердің 39% пайызында етқоректілер обасының жүйкелік түрі, 22%
Өткізілген зерттеулер нәтижесінде РАЛ әдісі әзірленді. Оның көмегімен етқоректілер
Етқоректілер обасын анықтаудың тірі кезінде лабораториялық әдістерін ойластыру және
Етқоректілер обасын емдеу кестесін оңтайландыру бойынша жүргізілген зерттеулер нәтижесінде,
Етқоректілер обасына қарсы ерекше терапия үшін поливалентті, гипериммундық қан
Өткізілген зерттеулер нәтижесінде, латекс агглютинация әсері әдісімен вакцинация нәтижелілігін
Жоғары аталған шарттарды бұзбай қолдану иттердің обамен ауыру және
Соңғы жылдары кинологтардың көңілін аударып жүрген, үлкен экономикалық шығын
Ит обасы, құтырық, парвовирусты энтерит, инфекциялық гепатитпен байланысты барлық
3 ӨЗІНДІК ЗЕРТТЕУЛЕР
3.1 Материалдар мен әдістер
Зерттеу жұмысы ҚР Қаржы министрлігі Кедендік бақылау комитетіне қарасты
Сурет 1. ҚР Қаржы министрлігі Кедендік бақылау комитеті Кинологиялық
Зерттеу материалы ретінде ит питомнигіндегі иттерден алынған қан сарысулары,
Індеттанулық талдау Е.И.Қасымовтың әдістемелік нұсқауы [3] бойынша орындалды.
Етқоректілер обасын балауға арналған ИФТ жиынтығы (Ресей, нарвак) қолданылды
Сурет 2. Етқоректілер обасының вирусына қарсы антиденені анықтауға арналған
Жоғарыда көрсетілген диагностикалық жиынтық нұсқаулығында көрсетілген әдістемелер бойынша қойылды.
Реакция компоненттерi:
Оба вирусының антигені.
Құрғақ иммунды переоксидазды коньюгат
Стандартталған позитивті сарысу немесе ауру иттің қан сарысуы.
Негативтi иттің қан сарысуы (жаңадан алынған немесе консервацияланған).
Зерттелетiн иттің қан сарысуы.
Карбонатты натрий буферi, рН 9,6.
Фосфатты тұзды буфер (ФТБ) 0,01 М, рН 7,4.
0,1%-ды твин-20 қосылған фосфатты тұзды буфер (ФТБ-Т).
Физиологиялық ерітінді рН 7,2-7,4.
Лимон қышқылы (С6Н8О7.Н2О).
Ортофенилендиамин (ОФД).
30 %-ды Н2О2
Твин-20 (немесе твин-40, твин-60, твин-80).
2 н. күкiрт қышқылы.
Жұмыс ерiтiндiлерiн даярлау:
Карбонатты натрий буферi (рН 9,6) 1,59 г Na2CO3 және
2.Фосфатты тұзды буфер (ФТБ) 0,01 М, рН 7,4: алдымен
3.0,1%-ды твин-20 қосылған фосфатты тұзды буфер (ФТБ-Т): ФТБ-ға (2-пункттi
4. 1%-ды лимон қышқылының (С6Н8О7.Н2О) ерiтiндiсi (рН 4): 51
5. Ортофенилендиамин (ОФД) ерiтiндiсi (субстрат): 10 мл ОФД 1%-ды
Н2О2 қосылады. Ерiтiндi қара ыдыста қолданылар алдында дайындалады.
Жабдықтар: 1) түбi тегiс полистиролды планшеттер; 2) түрлi көлемдердегi
ИФТ-ны қою техникасы:
1. Н е г i з г i
1.1. Оба вирусының антигені натрий карбонаты буферінде (рН 9.6)
1.3. Реакция қояр алдында антиген фиксацияланған планшет ойықтары 3
1.4. Планшет ойықтарына 100 мкл зерттелетін қан сарысуының үлгілері
1.5. Планшет ойықтары 1.4. пунктiнде көрсетiлген тәсiлмен шайқалып жуылады.
1.6. Ойықтарға 100 мкл иммунды переоксидазды коньюгат жұмыстық титрде
1.7. Планшет ойықтары 1.4. пунктiнде көрсетiлген тәсiлмен шайқалып жуылады.
1.8. Қоспаға 100 мкл субстрат құйылып, 37-38(С-да 20-30 минут
1.9. Әр ойыққа 2 М қүкірт қышқылы 100 мкл
2. Реакция нәтижесін есепке алу.
2.1. Реакция нәтижесі оптикалық тығыздығы (ОТ) бойынша фотоколориметриялық әдіспен
2.1.1. Спектрофотометрмен есепке алғанда теріс қан сарысуының ОТ-нан зерттелген
2.2. Көзбен көру арқылы реакцияны оқығанда, дұрыс қойылымда обаға
2.3. Реакция нәтижелерін бағалау: ++++ (4 плюс) қызғылт қоңыр,
3. Негізгі тәжірибені бақылау. Негізгі тәжірибемен бірге келесі позитивті
3.1. Обаға позитивті иттің қан сарысуы 1:16-ден соңғы титрге
3.2. Негативті қан сарысуы 1:16 және 1:32 сұйылтындыларда қойылады.
4. Реакция нәтижелерін диагностикалық тұрғыда бағалау.
4.1. Вакцина қолданылмаған сиырдың қан сарысуын ИФТ-мен обаға зерттегенде:
3.2 Зерттеу нәтижелері
3.2.1 Ит питомнигінде індеттанулық мониторинг жүргізу
Ит питомнигі Алматы қаласы, Түркісіб ауданында орналасқан. Негізгі бағыты
Питомникте барлығы 37 бас орыс спаниелиі, белгия және неміс
Сурет 11. Кинологиялық орталытағы ит ұсталатын қоралардың жалпы көрінісі
Барлық иттерді жылына бір рет обаға, парвовирусты энтеритке, инфекциялық
Жылына екі рет барлық иттер обаға және парвовирусты энтеритке
- Intervet International B.V., Нидерланды мекемесінде өндірілген - Нобивак
- «Нобивак Rabies» вакцинасы – вирустың «Paster/RIV» штамынан дайындалған
- «Нобивак Lepto» - лептоспирозға қарсы қолданылатын құрғақ, тірі
- Нобивак «PUPPY DP» - иттің обасы және парвовирусты
Күшіктерге 1 айлығында Нобивак «PUPPY DP» содан сон 21
Ит питомнигінде бұдан басқа гельминтсіздендіру және залалсыздандыру шаралары тұрақты
Мамандандырылған ит питомнигінде инфекциялық ауруларға қарсы күрес шараларын жүргізуден
3.2.2 Ит питомниктерінде инфекциялық ауруларға қарсы қолданылған вакциналардың иммундық
Ит питомнигіндегі инфекциялық ауруларға қарсы атап айтқанда, етқоректілер обасы
Сурет 12. Вакцина егілген иттердің дене температурасының динамикасы
Вакцина егілген иттердің дене қызуын өлшеу барысында 1-топтағы иттердің
Сонымен, нобивак «PUPPY DP» бивалентті вакцинасына қарағанда нобивак «DHPPI»
Зерттеу жұмысымыздың келесі сатысы вакциналардың иммундық қасиеттерін бағалау болғандықтан
Кесте 1
Нобивак «DHPPI» поливалентті вакцинасының иммундық қасиеттерін зерттеудің нәтижелері
№ Иттердің лақап аты Поливалентті вакцинаның обаға қарсы антидененің
1 ай 6 ай 9 ай
1 Дауыл 1:32 1:16 -
2 Чанди 1:16 1:16 1:2
3 Арлан 1:16 1:16 1:2
4 Джек 1:32 1:16 1:4
Ескерту: * - поливалентті вакцинаның құрамындағы бірнеше инфекцияның
Зертеу нәтижелерін талдағанда 1-ші кестеде поливалентті вакцинадағы обаға қарсы
Кесте 2
Нобивак «PUPPY DP» бивалентті вакцинасының иммундық қасиеттерін зерттеудің нәтижелері
№ Иттердің лақап аты Бивалентті вакцинаның обаға қарсы антидененің
1 ай 6 ай 9 ай
1 Барс 1:32 1:32 1:16
2 Сұңқар 1:32 1:16 1:16
3 Лайка 1:32 1:16 1:8
4 Чангар 1:64 1:32 1:16
Ескерту: * - Бивалентті вакцинаның құрамындағы екі инфекцияның
Ал, 2-ші кестеге көз жүгіртсек, бивалентті вакцинадағы обаға қарсы
Сонымен, поливалентті вакцинаға қарағанда бивалентті вакцинада обаға қарсы антидене
Бұл құбылысты қортындылай келе, иттердің инфекциялық ауруларын дауалау кезінде
3.2.3 Зерттеудің экономикалық тиімділігі
Ит питомнигіндегі инфекциялық аурулардың кең ауқымда таралуына байланысты, онымен
Індеттер экономикалық шығындар мен қатар адам өміріне қауіп тудырады.
Зерттеудің негізгі тиімділігі болып поливалентті вакцина бір уақытта бірнеше
Сондықтан барынша әр инфекциялық ауруларға жеке егу жұмыстарын жүргізу
Зерттеудің тағы бір экономикалық тиімділігі инфекциялық ауруларға қарсы қолданылатын
4. ЕҢБЕКТI ҚОРҒАУ
Етқоректілер обасы, инфекциялық гепатиті, құтырық және парвовирусты энтеритпен барлық
Негізінен, аталған инфекциялардың малдан малға, малдан адамға жұғудың өзіндік
Індет ошағындағы ит, мысық, т.б. жануарлар инфекцияны таратуы мүмкін;
Аталған инфекцияның таралу жолдарына қарсы ветеринариялық санитариялық шараларды орындағанда,
Жұқпалы аурумен ауырған малдарды оқшаулау, iндеттiң таралмауына қарсы қолданылатын
Инфекциялық бөлiм ветеринариялық емдеу мекемелерiнде арнайы ұйымдастырылуы қажет. Оған
Ауру малды қабылдағаннан кейiн қолданылған құрал-жабдықтар 15 минут қайнатылады.
Оқшаухана жұқпалы ауруға шалдыққан малды тұрақты емдеуге арналған орын.
Оқшаухана басқа да ветеринариялық объектiлермен қатарласып орналасса, оның жан-жағы
Оқшауханада ауру малды емдейтiн және құрал-сайманды, азықты қоятын арнайы
Оқшаухана мен ветеринариялық клиникалардың инфекциялық бөлiмдерiнде қолданылған су және
Зооантропонозды жұқпалы ауруларды негiзiнен мал шаруашылығында және олардың өнiмiн
Зооантропоноз, антропозооноз инфекцияларының iндет ошағында жұмысқа қамтылған адамдар эпидемиялық
Адамдардың ауруға шалдығуы байқалғанда арнайы иммундыглобулиндер, иммунды қансарысулары, антибиотиктер
Ауру малмен немесе патологиялық материалмен жұмыс iстеген кезде көздiң,
Жарақаттар 5%-ды спирттi йод ерiтiндiсiмен өңделiп, үстiне 60%-ды спиртке
Жұқпалы ауруға шалдыққан жануарлармен жұмыс iстеу ережелерi:
- жұқпалы ауруға шалдыққан малмен жұмыс iстейтiн адамдар инфекция
- жұқпалы ауруға шалдыққан малмен жұмыс iстейтiн адамдар жеке
- жұқпалы ауруға шалдыққан малмен жұмыс iстеу кезiнде темекi
- жұмыстан кейiн қолды 2%-ды карбол қышқылы ерiтiндiсi бар
Iндетке қарсы шаралар жүргiзген кездегi техникалық қауiпсiздiктер:
- дезинфектанттармен жұмыс iстеген кезде қолданылатын санитариялық ережелер, нұсқаулар
- жұмысты бастау алдында жұмысшылар мамандықтарына қарамастан улы химикаттарды
- дезинфекцияға қолданылатын заттармен жұмыс iстеген кезде, жұмысшы осы
Кесте3.
Аса қауiптi зооантропоноздар, олардың адамға жұғу жолдары
Ауру Бейiм мал Ауру қоздыру-шысының бөлiну жолдары Ауру қоздырушысының
Топалаң Барлық мал Секреттер, экскреттер, насекомдар,мал өнiмдерiмен Қарапайым, транмис-сивтi,жанасу,мал
Сальмоне-лездер Барлық жануарлар Экскреттер,мал өнiмдерiмен Тұрмыстық-жанасу, алиментарлы
3-кестенің жалғасы
Туберкулез Жиi сиыр малы Экскреттер,мал өнiмдерiмен (сүт,нәжiс, сора)
Бруцеллез Қой-ешкi, сиыр, доңыз Экскреттер, секреттермен түсiк кезiнде (қағанақсу,
Туляремия Кемiргiштер, кейде қой, жиi басқа жануарлар Экскреттер, секреттер,
Құтырық Барлық жылықан-дылар Сiлекей, патологиялық материалмен (ми, жұлын, т.б.)
Листериоз Сиыр,қой, кемiргiштер Экскреттер, секреттермен Терiдегi микрожаралар, кiлегей
Лептоспироз Барлық жануарлар, кемiргiштер Зәр,нәжiс,тастанды тү-сiк,жыныс мүшелерiнiң ағынтысы,өлексе ағзаларымен
Эризипелоид Доңыз, кемiргiштер, балық Экскреттер, қасапхана қалдықтарымен Терiдегi микрожарақаттар,
Аусыл Сиыр,қой, доңыз, бұғы Барлық секреттер, экскреттермен Терi, кiлегей
Маңқа Тақтұяқтылар Барлық секреттер, экскреттермен Терi, кiлегей қабықтары арқылы
Трихофития және микроспория Сиыр, жылқы, мысық, т.б. Жарақат қабыршықтар
арқылы Терi арқылы
Куриккетсиоздар А/ш жануарлары Трансмиссивтi, тастанды төл, шу, қағанақсу,
арқылы Трансмиссивтi, терi, кiлегей қабықтары арқылы
Ауески ауруы Доңыз, басқа да жануарлар Секреттер, экскрет-термен, доңызда
Адам мен жануарларға ортақ жұқпалы аурулар 200-ден артық, олардың
- дезинфектант заттарды ерiтiп, одан негiзгi және жұмыс ерiтiндiлерiн
- хлорлы дәрмектердiң, формальдегидтiң, аммиактың және басқа күйдiргiш препараттардың
- антикоагулянттар мен тез әсер ететiн улы заттармен iстелiнетiн
- кардандық, шынжырлы басқа да берілісі бар айналмалы
Жоғарыда аталған инфекциялармен жұмыс істейтін адамдар арнайы инструктаждан өтілуі
Қорыта келгенде, ауырған итпен жұмыс істейтін адамдар арнайы инструктаждан
5. Тұжырымдар:
Қазақстанда мамандандырылған ит питомниктерінде инфекциялық ауруларға қарсы ұйымдастыру-шаруашылық, ветеринариялық-санитариялық
Тәжірибеде поливалентті вакцинаның иммундық қасиеті 9-шы айда 1:2-1:4 аралығында
6. Практикалық ұсыныстар:
Қазақстанда мамандандырылған ит питомниктерінде инфекциялық ауруларға қарсы ұйымдастыру-шаруашылық шараларын
Арнайы шараларды жүргізу үшін инфекциялық ауруларға қарсы поливалентті вакциналарға
7. Қолданылған әдебиеттер тізімі
Бакулов, И.А. Эпизоотология с микробиологией / И.А. Бакулов, В.А.
Қасымов Е.И. Сиыр бруцеллесзімен күрес шаралары. Монография- Алматы, 2002-225
Қасымов Е. Індеттану. Бірнеше түлікке ортақ жұқпалы ауруларды балау
Қасымов Е.И. Індеттану және инфекциялық аурулар ветеринариялық-санитария негіздерімен. Оқу
Руководства по общей эпизоотологии. Под. ред. И.А.Бакулова и А.Д.Третьякова
Сайдулдин Т. Ветеринариялық індеттану Алматы 2009-518 бет
Астраханцев, В.И., Данилов, Е.П., Дубницкий, А.А. и др. Болезни
Белов, А.Д. Болезни собак / А.Д. Белов, Е.П. Данилов,
Скалинский, Е.И. Борьба с чумой плотоядных. / Е.И. Скалинский,
Слугин, B.C. Чума плотоядных. Инфекционный гепатит плотоядных / B.C.
Ткаченко, О.Н. Эпизоотология. Инфекционные болезни собак / О.Н. Ткаченко
Дарменова, А. Г. Иттің вирустық энтеритін кешеді емдеу
Дарменова, А. Г. Иттердің вирустық энтеритін балаудың негізгі әдістері
Кенжеғалиев, Ж. Е. Орал қаласы иттерінің ішек құрттарымен залалдануы
Дарменова, А. Г. Иттің вирустық энтериті кезіндегі патоморфологиялық өзгерістері
Дарменова, А. Г. Иттердің вирустық энтериттің дифферециалдық балау әдістері
Балғымбаева, А. Ит пироплазмозының патологиялық морфологиясы / А.
Снигирёв С.И., Гуславский И.И., Костылева O.A., Абакумов A.A., Хожаева
Гуславский И.И., Снигирёв С.И., Густокашин К.А., Хожаева И.Г. Эпизоотологические
Гуславский И.И., Снигирёв С.И., Густокашин К.А., Костылёва O.A. Хожаева
Хожаева И.Г. Показатели проявления эпизоотического процесса при чуме и
Снигирёв С.И., Гречкин А.П., Хожаева И.Г. Количественная структурологическая характеристика
Хожаева И.Г. Численность и структура вида «Собака домашняя» г.Алматы.
Хожаева И.Г. Нозологическая структура инфекционных болезней собак г.Алматы. /
Снигирёв С.И., Хожаева И.Г. Некоторые вопросы эпизоотологии и иммунопрофилактики
Белоусов, Ю.Б. Клиническая фармакология и фармакотерапия / Ю.Б. Белоусов,
Урюмцева Т.И. // Разработка и совершенствование экспресс-методов лабораторной диагностики
Казаков Д.Н. //Этиология, диагностика и лечение при гепатитах у
Ажунова Т А. Патогенетические механизмы лекарственных гепа-топатий и их
Ананьев В.А., Нарский C.B., Безпрозванный Б.К. Специфическая диагностика инфекционного
Балабанова Г.Ф., Жаров В.Г. Распространение инфекционного гепатита плотоядных и
Букина Н.С., Чижов В.А. Патоморфологические изменения в организмах песцов
Инфекционный гепатит собак / Бухвальдер Р., Фукс X., Хайдер
Истомина Т.И., Мындру И.Л. Устойчивость вируса собачьего гепатита к
Казаков Д.Н., Федюк В.И. Диагностика гепатитов собак // Актуальные
Казаков Д.Н., Федюк В.И. Синдром функциональной кишечной непроходимости при
Бокарев, А.В. Лечение нервной формы чумы собак / А.В.
Детцель, Н.И. Распространение чумы собак в Ставропольском крае /
Детцель, Н.И. Эффективность вирулицидного действия электрохимически активированных растворов гипохлорита,
Дорофеев, В.И. Совершенствование мер профилактики и борьбы при чуме
Масимов, Н.А. Лечение собак при чуме / Н.А. Масимов,
Михайлова, А.В. Выбор технологии лечения собак, больных чумой в
Наумов, В.А. Цитопатическая диагностика чумы плотоядных и пушных зверей
Небиеридзе, В.П. Метод иммуноосмофореза для определения активности антисывороток к
Балдина И.В. //Эпизоотологические основы совершенствования профилактики бешенства в Московском
Авилов В.М., Гусев А.А., Савин А.В. Эпизоотическое состояние и
Березина Е.С. Морфологические особенности бродячих и бездомных собак в
Ведерников В.А., Гудим В.Е. Пути усиления мероприятий по борьбе
Выращивание, воспитание, дрессировка и натаска охотничьих собак за рубежом.
В.В.Недосеков //Современные вакцины против бешенства животных/http://webmvc.com/show/vaccini.php
Прощенко Е.В. //Совершенствование системы противоэпизоотических мероприятий при чуме плотоядных
Бұлашев Б.Қ. // Ақмола облысы бойынша жануарлардың жұқпалы ауруларын
Азимов И.М. Микроспория домашних животных/И.М.Азимов, Г.Р. Мурадова // Сборник
Аломар Абдель Насер Дерматофитозы животных в Сирийской республике: Автореф.
Андриасян С.Г. Эпидемиологические особенности зооантропонозной микроспории, вызванной М.сатз//Журнал микробиологии,
Андриасян С.Г. Эпидемиологические особенности зооантропонозной микроспории// Вестник дерматологии и
Антонов Б.И. Справочник лабораторных исследований в ветеринарии бактериальных инфекций.
Беляков В.Д. Стрептококковая инфекция. / В.Д. Беляков, А.П. Ходырев,
Брико Н.И. Лабораторная диагностика стрептококковой инфекции / Н.И. Брико,
Бухова В.П. Изучние локализации нетипоспецифических белковых антигенов у стрептококка
Брико Н.И. Выделение и идентификация стрептококков. / Н.И. Брико,
Вашакидзе М.Р. Основные биологические свойства и серотипизация возбудителя стрептококкоза
Прощенко Е.В. Совершенствование системы противоэпизоотических мероприятий//При чуме плотоядных среди
Қосымша А
Сурет 4 Итті клиникалық тексеруді жүргізу үстінде
Сурет 6 Инвагинацияны хирургиялық жолмен емдеу
Сурет 7 Ауырып өлген итті патанатомиялық сойып зерттеу
Сурет 2. Парвовирусты энтеритпен ауырған иттің талағы
Сурет 3. Парвовирусты энтеритпен ауырған иттің ішегі
Сурет 4. Парвовирусты энтеритпен ауырған иттегі плевриттің байқалуы
Қосымша Ж
Иттерді үйрету жұмыстары
7