Жоспары
Кіріспе ........................................................................................................... 3-5
1 Бөлім. Нарық жағдайындағы фирма қызметіндегі тауар саясатының
1.1. Маркетинг теориясындағы тауар түсінігі ....................... 6-10
1.2. Жаңа тауар, тауар ассортименті және оларға
бәсекелестіктің әсері ............................................................................ 11-17
1.3. Фирманың маркетинг қызметіндегі тауар саясаты,
оның ерекшеліктері ............................................................................... 18-23
2 Бөлім. «Ақсай» НТК ЖШС-нің қызметін және тауар саясатын
2.1. «Ақсай» НТК ЖШС-нің техникалық – өндірістік сипаттамасы және
2.2. «Ақсай» НТК ЖШС-нің қаржылық-экономикалық
жағдайы ................................................................................................ 33-44
2.3. «Ақсай» НТК ЖШС-нің тауар саясатын тиімді басқару көрсеткіштері
3 Бөлім. «Ақсай» НТК ЖШС-нің тауар саясатын жетілдіру жолдары
3.1. Комбинаттың маркетинг қызметіндегі тауар саясатын жетілдіру жолдары және
3.2. Тауарды жылжыту процесінде халықаралық
стандарттарды қолдану ерекшеліктері ................................................ 65-68
Қорытынды .............................................................................................69-71
Пайдаланған әдебиеттер ...................................................................... 72-73
Қосымшалар
Кіріспе
Қазақстан Республикасының саяси, экономикалық және қоғамдық өмірінде өтіп жатқан
Қазіргі кезде маркетинг кәсіпорындардың шаруашылық қызметін жоспарлау, өндірісті ұйымдастыру
Кәсіпорындардың маркетинг қызметіне жүргізілген талдау, нақты мақсаттарға іс жүзінде
Маркетингтің классикалық теориясындағы маркетинг-микс концепциясының басты бөлігі тауар
Зерттеудің өзектілігі.Тауар саясаты кәсіпорын қызметіндегі тауар ассортиментін қалыптастыруды, олардың
Жоғарыда көрсетілген жағдайлар осы диссертациялық зерттеу тақырыбын таңдауды айқындайды
Зерттеудің шешілу дәрежесі. Маркетингтің қызметіндегі тауар саясаты Ф. Котлер,
Қазақстанның нарықтық экономикасындағы тауар саясаты теориясының дамуы мен қалыптасуына
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Диссертациялық жұмыстың мақсаты – маркетинг
-Кәсіпорындардағы маркетингтік қызметінің және де соның ішінде тауар
- Қазақстанның нан және нан өнімдері нарығын зерттеу;
- кәсіпорындарда тауар саясаты процесін қарастыру;
- тауар саясатын зерттеу барысында әдістемелерді әзірлеудегі отандық
-Қазақстан кәсіпорындарында тік интеграция әдісін, яғни, тауарларды бірегей технологиялық
- тауар ассортиментін кеңейту жолдарын іздеу;
-тауардың өмірлік кезеңі бойынша, тауардың нарықта неғұрлым ұзағырақ тұруын
- тұтынушылардың арман тілектеріне сай жаңа нан өнімдерінің түрлері
- нан өнімдерін өндіретін кәсіпорындардың тауар саясатына шолу және
Диссертацияның зерттеу объектілеріне Қазақстанның нарықтық экономика қалыптасуының шарттарында дамып
Диссертация жұмысын зерттеу пәні ретінде «Ақсай» НТК ЖШС-нің комбинатында
Диссертацияда зерттеудің теориялық, әдістемелік негізінде қазақстандық және шетелдік ғалым-экономистердің
Диссертациялық жұмыстың ғылыми жаңалығы :
- нарықтық экономика кезіндегі Қазақстан кәсіпорындарындағы маркетингтік қызметтіндегі тауар
- Қазақстан тұтыным тауарлар нарығы, соның ішінде жекелей «Ақсай»
- тауар саясаты бойынша тауар ассортименті кеңейту жолдары, тауардың
- тұтынушылардың қанағаттанарлық бағалылығы, сатып алушылардың мұқтаждығы қажеттілігі
- жүргізілген зерттеу нәтижесі бойынша жаңа тауар шығарылған;
- тауар белгісі, маркасы, қораптау, орама бойынша өнімнің сыртқы
- зертеу барысында алынған қорытындылар нан өнімдерін өндіретін
Жұмыстың қолданбалы құндылығы диссертация жұмысында ұсынылған қағидалар Қазақстан кәсіпорындары
1 БӨЛІМ. НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ТАУАР САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Маркетинг теориясындағы тауар түсінігі
Маркетинг теориясының негiзi тауар, баға, бөлу және жылжыту сияқты
Пайдалану мерзiмi бойынша тауарлар қысқа мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi
Соңғы тұтынылуына байланысты тауарлар: тұтыну тауарлары және өндiрiстiк белгiлеудегi
Тұтыну тауарларына, соңғы тұтынушылар жеке басына қолдануы үшiн сатып
Өндiрiстiк белгiлеудегi тауарлар бұл кейiн қайта өңдеуге немесе өндiрiске
Тауарлық ассортимент - бұл функционалды және тұтынушылық сипаттамасы, сондай-ақ
Тауар ассортиментiнiң кеңдiгiн және тереңдiгiн бөлiп көрсетуге болады.
Тауар ассортиментiнiң кеңдiгi фирма мақсаттары мен мiндеттерiне байланысты нарықтың
Жоғарыға қарай өсу. Екiншi деңгейде, яғни нарықтың төменгi эшалонында
Төменге қарай өсу. Көптеген фирмалар алдыңғы қатарлы болғысы келедi,
Жоғары төмен өсу. Нарықтың орта эшалонында жұмыс атқаратын фирмалар
Тауар ассортиментiн қанықтыру. Тауар ассортиментiн қанықтырудың бiрнеше себептерi бар:
-табысты көбейтудегi қажеттiлiк;
-ассортименттi кеңейтудi сұрайтын делдалдарды қанағаттандыруға ұмтылу;
-фирманың iске қосылмаған өндiрiсiн жүзеге асыру мүмкiндiгi;
-бәсекелестердiң iс қимiлiн бейтараптандыру;
Тауар ассортиментін қанықтыруда шығарылған тауарлардан және өнімдер айтарлықтай ерекшеленуi
Тауар ассортиментiн қанықтыру туралы шешiм қабылдау тауар номенклатурасы түсiнiгiмен
Тауар номенклатурасының кеңдiгi-бұл фирма шығарған ассортименттiк топтардың жалпы санын
Тауар номеклатурасының қаныққандылығы деп барлық ассортименттiк құрайтын жеке тауарлардың
Тауар номенклатурасының тереңдiгi – бұл әр ассортименттiк топ шегiндегi
Тауар номенклатурасының гармониялылығына әр түрлі ассортимент топтарындағы тауардың
Тауар номенклатурасын сипаттайтын бұл 4 көрсеткіш фирма тауар-номенклатурасын
Маркетингтік тұрғыда нақты, жинақталған және кеңейтілген өнім, тауар деген
Нақты өнім – бұл нақты сипаттамаға ие, тауардың негізгі
Кеңейтілген өнім – бұл тауардың нақты сипаты ғана емес,
Егер өнім сапасы физикалық және химиялық компоненттердің қасиеттеріне яғни,
Сапа – бұл тұтынушы сұранысы мен қажеттілігіне жауап беретін
Өнім сапасының келесідей негізгі көрсеткіштері бар:
- функционалдық сәйкестік: тауардың базалық функциясын орындау қабілеті;
- нормативті: стандарттар мен нормаларды сақтау;
- сенімділік: берілген мерзім уақытында жұмыста ақаулар мен сынықтардың
- ұзақтылық: тауар қызметінің тиімді мерзімі;
- сервис: сатуға дейінгі және кейінгі тиімділік, жылдамдылық
- эстетикалық: дизайн, түр, түс, дәм және т.б.;
- тауар имиджі.
Тауар сапасының жақсаруы жаңа позитивтік қасиеттерді меңгергенде туындайды. Тауар
Тауар сапасы көбінесе «өнім ядросына», яғни оның физикалық және
1.1 кесте
Өнім саясаты
1 2 3 4 5 6
Өнім түрі (типі) Өнім сапасы Өнімнің сыртқы түрі Өнімді
Өнім ядросы, функциясы Өлшемі, формасы, дизайны, қорабы Сандар
Сыртқы түрі сатып алушының тауарды қабылдауына әсер ететін маңызды
Форма түрі шексіз болуы мүмкін. Оларды пирамида, куб, шар,
Түс – бұл өнім вариациясы үшін қарапайым құрал. Әлемде
Түстер адам психикасына, оның көңіл күйіне әсер етеді, тыныштандырады
Дизайн нарықтағы тауар дифференциациясын қолданатын ең негізгі мқыты құралдардың
Жаңа тауар, тауар ассортименті және оларға бәсекелестіктің
Уақыт ағымына қарай тұтынушылардың талғамы мен сұранысы өзгеріп отырады.
«Жаңа тауар» түсінігіне бірнеше ондық тәсілдеме белгілі. Жаңаға жаңа
Жаңа өнім – бұл өнімнің модификациясы, жаңашылдығы және инновациясы.
Модификация бұл - тауарлар сипаттамасының сапалық немесе физикалық өзгерісі.
- тауардың химиялық, физикалық және функционалдық сипаттамасынан (материал түрі,
- эстетикалық сипаттамасынан (сыртқы түрі,
- маркілеу (тауар белгісінің, символының өзгеруі, жаңалық –
Инновациялық тауар – бұл нарықта пайда болғанға дейін болмаған,
Жаңа тауарды шығару туралы шешім қабылдау күрделі және тәуекелді
Жаңа тауарды шығару тәуекелдің жоғарғы деңгейімен сипатталады, алайда жүйелік
Жаңа идеяларды көбінесе компания қызметкерлері, инженер-маркетологтар, дизайнерлер, сатушылар береді.
1.Идеяларды іздеу функционалдық талдау және шығармашылық әдістерді қолдану арқылы
Функционалдық талдау әдісі тауарды, оның сипаттамасын және сонымен бірге
Шығармашылық әдіс интуиция мен бейнеге негізделген. Оған жататындар «ми
«Ми шабуылы» әдісін 1953 жылы Осборн жарнама саласындағы американдық
Оған әр түрлі білімі және тәжірибесі бар 6-10 адам
Синектика – «ми шабуылы» принципі негізінде жасалған әдіс.
635 әдісі – «ми шабуылы» варианттарының бірі. Топтың 6
2. Идеяларды іріктеу. Бұл кезеңде барлық алынған идеялар іріктеліп,
3. Концепцияны жасау және тестілеу. Өнімді өндірудің бастаңғы кезеңінде
4. Маркетинг стратегиясын жасау. Мақсатты нарық құрылымы мен көлемі,
5. Экономикалық талдау. Шығындар, өткізу көлемі, пайда, баға, тәуекелді
6. Жаңа өнімді жасау кезеңінде тауар идеясын физикалық формада
Нақты тауарды жасау – бұл материал сапасы мен түрін,
Өнім жағдайын анықтау – бұл нарық сегментін таңдау, жаңа
Өнімді жасау – қымбат тұратын іс-шараларға жатады. Тұтынушы тауарлар
7. Сынама маркетинг. Бұл өнімді өткізіп көру және нақты
Әдетте өнімді алдын ала тестілеу 2-3 қалада жүргізіледі. Бұл
Сынама маркетингтің стандартты, бақыланатын және үлгіленетін түрлері бар. Стандартты
Компаниялар сондай-ақ үлгілеу ортасында жаңа тауарларды сынап көреді. Мұндай
8. Коммерциялық өткізу, ол ТӨЦ кезеңдерінің уақытына сәйкес келеді.
Жаңа тауарды жасаудың барлық кезеңі өте қысқа мерзімде жүзеге
ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері бойынша 2004 жылы отандық кәсіпорындардың
Қазақстандық кәсіпкерліктің маркетингтік стратегиясының мінездемелі ерекшелігі – тауардың өндіріс
Өндірістің ғылыммен тығыз байланысы және өндірістік одақты құру
Ассортиментік саясат тұтынушы талабына сай тиімді ассортименттік, тауар құрылымын,
Біруақытта нарықта болатын бірақ жаңашылдық кезеңімен ерекшеленетін тауарлар ассортиментін
Кейбір ғалымдар нарықта бір уақытта тауардың келесідей топтары болуы
негізгі – кәсіпорынға негізгі пайда әкелетін және өсу кезеңіндегі
қолдаушы – сатудан түскен түсімді тұрақтандыратын және де толысу
Стратегиялық тауарлар - кәсіпорынның болашақтағы табысын қамтамасыз етуге
Тактикалық - өсу мен толу сатысында тұратын және негізгі
Маркетинг саласындағы итальян ғалымы Антонио Фато өнімнің ассортименттік байланысын
өсу сатысы
15-25 %
толысу сатысы
50-60 %
1 сурет. Тауар ассортиментінің оптималді арақатынасы.
Кәсіпорының тауарлық саясаты келесідей бағытта құрылуы мүмкін:
-өндірісті мамадандыру;
-дифференциациялау;
-диверсификациялау;
-интеграциялау.
Мамандандыруды қолдануға келесі факторлар әсер етеді:
-өндірісті ұлғайтуға ресурстардың болмауы;
-технологиялық процестің ерекшеліктері және тауардың өзіндік артықшылықтары:
-нақты тауар нарығының терең сегменттелуі.
Дифференциация саясаты бәсекелестердің тауарлары мен қызметтеріне қарағанда ерекше, өте
Диверсификация саясаты – фирманың нақты тауар саясаты деңгейінде өсу
Диверсификацияның шоғырланған және таза түрін бөліп қарастыруға болады.
Шоғырланған диверсификацияда фирма өндіріс тізбегі шегінен шығып, өндіріс бағдарламасын
Таза диверсификация стратегиясы. Коммерциялық және технологиялық жоспармен де байланыспайтын,
Интегративті саясат, фирма өндіріс және өткізу тізбегінде әртүрлі маңызды
Интеграция көлденең және тік, «алға» (сауданы қамту) және «артқа»
Тік интеграция – тауар өндірісін бір технологиялық тізбекке шоғырландырады.
Тік интеграцияның мақсаты – нақты бәсекелестерді бақылау арқылы фирма
Өнім элиминациясы – бұл өнімді қысқарту жоспары. Элиминация бойынша
- өнімді өткізу көлемін және оның жалпы айналым көлеміндегі
- нарық бөлігін қысқарту;
- нақты өнім есебінен шығындарды жою нөлге төмендейді;
- жарнамалаудың жоғарғы пайызы;
- сұраныс құрылымының, сәнінің және құндылығының өзгеруі.
Өндіріс бағдарламасынан өнімді шығару туралы шешімді міндетті түрде экономикалық
Ассортименттік саясат – ұсынылатын өнімдер – бұл бекітілген сапа
Ассортименттік саясаттты жүзеге асыру үшін кәсіпорында келесідей жұмысшы топтарының
Ал егер де тауар маркетингтік негізсіз эксперсс жағдайда енгізілетін
1.2 кесте
Жаңа-өнім жүйесі
Идеяның генерацияcы – нарықта сатуға ұсынылуы мүмкін өнім
Идеяларды бағалау және талдау –жаңа өнімнің айтарлықтай тартымды идеясын
Экономикалық талдау –өзіндік құнды, таза пайданы және сатып алыну
Тауарды жасау
Бизнес-экспресс талдау–нарықтағы өнімнің жағдайы, жаңа өнімнің бәсекелік артықшылықтары мен
Нарықты байқап көру бұл кезеңде анкета жасап,оны ары
Коммерциялық өткізу – жетекшілер коммисиясы белгілеген уақытта сатуды байқап
Кестедегі мәліметтер бойынша ассортименттік саясат бойынша кәсіпорында құрылған
1.3. Фирманың маркетинг қызметіндегі тауар саясаты, оның ерекшеліктері
Кәсіпорындардың маркетинг қызметіне жүргізілген талдау, нақты мақсаттарға іс жүзінде
Тауар саясаты кәсіпорын қызметіндегі тауар ассортиментін қалыптастыруды, олардың жаңа
Тауар стратегиясы – бұл фирманың стратегиялық мақсаттарына жету құралы,
Осындай түсініктермен бірге құрамына фирма шығаратын нақты тауар
Егер өнім сапасы оның компонентерінің физикалық және химиялық қасиеттеріне
Дизайн – бұл белгілі бір қажеттілікті қанағаттандыруға арналған өнім
Кәсіпорынның маркетинг қызметінің басты құрама бөлігін
Тауар саясатының тағы бір көрсеткіші ТӨЦ бұл тауардың нарықта
ТӨЦ концепциясы тауар түріне, типіне қатысты, сондай –ақ сауда
Тауар типі, әдетте тауар түрі мен сауда маркасына қарағанда
ТӨЦ ең алғаш маркалы тауарлар мысалында зерттелген. Оның кезеңдеріндегі
Тәуелді өзгермелі үлгілер-өткізу көлемі, пайда немесе фирманың басқа да
ТӨЦ-нің құрылымы бірнеше фазалармен суреттеледі. Олардың саны әр авторларда
ТӨЦ әдетте 4 кезеңге бөлінеді: енгізу (нарыққа шығару), өсу,
ТӨЦ кезеңдері қажеттілік пен сұраныс шамасы; тұрғындардың өмірлік деңгейі
Енгізу өсу
өткізудің жалпы
көлемі
жалпы пайда
уақыт
2 -сурет. Дәстүрлі ТӨЦ кезеңдері
байланысты сараланады. Төмендегідей тұжырымдар анықталған: ТӨЦ-нің әр кезеңінде экономикалық
-әр кезең үшін басымда стратегиялық мақсаттарды анықтайды;
-әр кезеңде шығындар мен пайда құрылымы әрқалай;
-маркетингтік бағдарлама әр кезеңге бағытталуы қажет.
Маркетингтің міндеті – нарықтағы тауар өмірі ұзақтығын ұтымды түрде
Тауардың нарыққа шығуы және ену кезеңі. Кезең мақсаты –
Сатудың өсу қарқыны тауар жаңашылдығы мен тұтынушы сұранысына жауап
Нарықтағы жаңа тауарлар жетістігі үшін негізі мәнге оның технологиялық
Потенциалдық тұтынушылар жаңа тауарларға уақытша енжарлық танытады. Сондықтан оларды
Бұл өткізу көлемінің айтарлықтай бөлігін құрайды. Жаңа тауар үшін
Енгізу кезеңіндегі маркетингтің негізі міндеттері:
-фирма бар өткізу жүйесінің модификациясы есебінен өткізудің балама желісін
-жаңа тауардың артықшылықтары мен жетістіктері жөнінде тұтынушығы ақпарат беру
-жаңа таауар мен нарықта бар ұқсас тауар арасындағы функционалды
-жаңа тауардың нарыққа келуіне бәсекелестердің жауапты мінез-құлқы мүмкіндіктерін зерттеу;
-жаңа тауардың нарыққа бейімделуін қамтамасыз ету.
Өсу кезеңінде тұтынушылар тауарды танып осы негізде оны өткізу
Бұл кезеңде тауар жұмыс істелінгендіктен және жетілгендіктен оның сапасы
Бұл фазадаға маркетингтің приоритетті мақсаттары:
-сұраныс өсуі жағдайында нарықты кеңейту;
-тауар модификациясы есебінен туре бәсекелестен арылу;
-тауарларды үлкен көлемде сату үшін үлкен өткізу желесін қолдану:
-тұтынушылардың жаңа тобын тарту мақсатында бағаны төмендету.
Мұндай нарықта даму үшін фирманың қаржылық базасы болуы қажет.
Тауардың кемелдену кезінде алғашқы сұраныс төмендейді. Кезең бойынша кемелдену
Бұл кезеңде тауарды табысы орта тұтынушылар сатып алады. Нарықтаң
Сұраныстың өсуін баяулату бәсеке климатына әсер етеді. Бәсекенің күшеюіненбаға
- нарықтың терең сегменттелуін және жаңа нарықты игеру, соның
- нарыққа тауардың жаңа қасиетін ұсына отырып, оның ассортиментіне
- имидж, сұранысты және бағаны ынталандыру сияқты маркетингтің өзгермелілерін
- бағаларды төмендету.
Бұл іс-шараларды қолдану ТӨЦ қисығын береді.
Кемелдену кезеңінің соңында тауардың нақты түрінің нарыққа ену сатысының
Тауарды өткізудің құлдырау кезеңі. Технологиялық процесс әсерінен жаңа және
Бұл кезең өндірістің айтарлықтай артық күшімен сипатталады, сұраныс пен
- қарқында жарнама, тауар модернизациясы, баға саясатын оңтайландыру жолымен
- фирма өндіріс және өткізу шығындарын жылдам қысқарта алады.
- жопарланған және ойластырылған түрде тауарды сатудан шеттету,
Өткізу көлемі мен пайданың төмендеуінен кейбір фирмалар нарықтан кетсе,
А. Дәстүрлі қисыққа енгізу, өсу, кемелдену және құлдырау сияқты
Б. Классикалық қисық (шың) ұзақ уақыт мерзімінде тұрақты өткізумен
С. Жылдам шарықтау алатын (өсу кезеңі) және құлдырау тән
Е. Мерзімді қисығы (стиль) – нақты бір кезеңде өнім
Ғ. Жаңғырту қисығы – ескіргендей көрінетін бірақ белгілі бір
G. Сәтсіздік қисығы – нарықта жолы болмаған, және тауардың
Маркетинг бойынша мамандар ТӨЦ кезеңдерін талдап, олардың болжай білуге
2. БӨЛІМ «Ақсай» НТК ЖШС-нің
2.1. «Ақсай» НТК ЖШС-нің техникалық – өндірістік сипаттамасы және
«Ақсай» нан-тоқаш комбинаты ЖШС-і (ары қарай «Ақсай» НТК ЖШС-і)
Кәсіпорынның қаржыландыру көзі комбинаттың өзіндік капитал мен ұзақ мерзімді
Комбинатта бумен, жылумен және ыстық сумен қамтамасыз ететін
Комбинаттың басты міндеті өз өнімдерімен, қызметтерімен қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруды
Комбинат қызметінің мақсаты Алматы қаласы мен облысының тұрғындарын өндірістік-
«Ақсай» НТК ЖШС-і өз қызметін өз еркімен жоспарлап, өндірілген
Жоспардың негізін өнім тұтынушылары мен материалды-техникалық ресурстарды жабдықтаушылармен бекітілген
Комбинат өз қызметін шаруашылық есеп пен өзін-өзі қаржыландыру қағидасында
«Ақсай» НТК-ы жұмыс істеп тұрған өндірістік бөлімшелерден тұрады. Өндірістік
«Ақсай» НТК-ы Қазақстан Республикасының стандарттары бекіткен сапа және қауіпсіздік
Комбинат өзі өткізетін өнімдерінің өнімді сертификаттаған нормативтік құжаттарына
- өндіретін өнімнің ассортиментін кеңейту;
- шығарылған өнімнің сапасын үнемі жақсарту үшін тозығы жеткен
- өткізуді ынталандыру үшін делдалдар арқылы сату.
Коммуникация стратегиясы сатып алушымен жақсы қарым-қатынас және баға саясаты
бидай ұны нандары;
бидай және қара бидай ұны қоспасынан істелетін нандары;
қара бидай ұны нандары;
кебек қосылып дайындалатын нандар;
күнбағыс және зығыр дәндері қосылған нандар;
булочка өнімдері;
қатпарланған нан өнімдері;
ойық тоқаш өнімдері;
кептірілген нан өнімдері;
пряник өнімдері;
торттар мен пирожныйлар;
кекстер менорамалар;
печеньелер;
жартылай фабрикаттар.
Өндірістік ассортимент пен цехтардың белгіленген жұмыс режимі есебінен комбинат
2005 жылы орташа тәуліктік өнімді өндіру 90,4 тоннаны құрады.
- 1 сұрыпты бидай ұнынан дайындалатын «Алматинский» наны 0,65кг.
- 0,75 кг. салмақтағы қара бидай мен ақ бидай
- жоғарғы сортты бидай ұнынан дайындалатын батон (0,4кг.) –
- тоқаш өнімдері 3,85 тн/тәу. (5,1,%);
- нанның басқа да түрлері («Президент», «Бородинское» және т.б.)
- торттар және басқа да кондитер өнімдері 1,74 тн/тәу.
- сдобный өнімдері 0,39тн/тәу. (0,56%);
- пряниктер 0,36 тн/тәу. (0,51%);
- бәліш өнімдері 0,31 тн/тәу. (0,44%);
- құрғақ нан өнімдері 96,6 кг/тәу. (0,14%);
- печеньелер 32,7кг/тәу. (0,05%);
Барлығы тәулігіне орташа өнімділік 90,4 тн/тәу.(100%).
Жоғары да айтып өткен ассортимент бойынша НТК-ның өндіріс қуаттылығы
«Ақсай» нан-тоқаш комбинатының өндірістік құрылымы барлық өндірістік бөлімшелері (цехтар,
Комбинатта цехтардың , участоктардың, жұмыс орындарының мамандануы мен өнімнің
1 сортты бидай ұнынан дайындалатын нанды өндіру бойынша торап
«Бурат» ұн сепкіші – 09 т/сағ.
«Кузбас» қамыр бөлгіш машина – 0,98т/сағ.
«И8 ХТА» қамыр илейтін машина – 0,68т/сағ.
Иін қандыратын шкаф 0,78 т/сағ.
БНЕ - 50 пеші – 0,62т/сағ.
Комбинаттағы өндірістік тапсырма ағымдағы машина өнімділігінің деңгейіне бекітіледі. Бұл
Өндірістік рационалды ұйымдастыруға ырғақтылықтың, үздіксіздіктің, үйлесімділіктің қағидаларын сақтау қажет.
Үйлесімділік коэффиценті:
Кп=(0,9:1,62+0,68:0,62+0,98:0,62+0,78:0,62+0,62:0,62)/5=1,29 (1)
Яғни, жабдықтардың 30 пайызға толық қуатымен жұмыс істемеуі, құрал-жабдықтардың
«Ақсай» НТК-ның нан, тоқаш, ұннан жасалған өнімдер, кондитер өнімдері,
Комбинаттың өндірістік циклдарына негізгі және қосымша шикізаттарды дайындау мерзімі
Тц=((tто+ (tno+( tko+( tоо+( tn)- (tсовм
Мұндағы:
(tто – барлық техникалық операциялардың ұзақтығы (370 мин.)
(tno – барлық қозғалыс операциялардың ұзақтығы (55 мин.)
(tko – барлық бақылау операцияларының ұзақтығы (40 мин.)
(tоо – барлық қызмет көрсетуші операйилардың ұзақтығы (30 мин.)
(tn – реттелмелі үзілістердің ұзақтығы (25 мин.)
(tсовм – біріктірілген операциялардың ұзақтығы (40 мин.)
Өндірістік циклың айтарлықтай ұзақтығы 1- сортты «Жай нанда» төмендегідей
Тц = (370+55+40+35+25)-40=480 минут (8 сағат)
Жалпы шығарылған өнімнің айтарлықтай ауқымды бөлігін сапасы жақсарған, яғни
нан өнімдері – 142 тн/тәу;
ойық тоқаш өнімдері – 18 тн/тәу;
пряник өнімдері – 1,8 тн/тәу;
кондитер өнімдері – 1,6 тн/тәу.
Өндірістік корпустың бірінші қабатында жай нан, қара бидай ұны
Дайын өнім контейнерлерге салыну үшін танспорттық механизмдермен беріледі.
2.1 кесте
2005 жылғы өнім шығарудың жалпы көлемі ішіндегі сапасы жоғары
Көрсеткіштер Шығару көлемі (тн) Үлес салмағы %
Жалпы дайын өнімдер мен жартылай фабрикаттар 17857,5 100,0
Соның ішінде сапасы жақсарған өнімдер 3655,5 20,5
«Алматинский» наны 1108,3 6,2
«Баварский» наны 701,8 3,9
Плетенка 583,1 3,2
«Плюшка» булочкасы 457,7 2,6
Ойық тоқаш өнімдері (фас) 53,9 0,3
«Кокос» печеньесі 3,6 0,002
Көкнәр қасылған тоқаш 741,3 4,2
«Шоколадное приянигі 5,8 0,03
Комбинат өнімдерінің ақауларын кептірілген нандар мен жартылай фабрикаттар
Комбинаттың жалпы құрылымына өндірістік бөлімшелер кешені, басқару аппараты және
Тұтынушылары: Комбинат өнімінің негізгі тұтынушылары Алматы қаласының тұрғындары мен
Кәсіби біліктілік, белсенділік және де мықты жетекшіліктің арқасында комбинат
Комбинат өз өнімін тұтынушыларға жеткізу мақсатында Алматы қаласы мен
Өнімді өткізу сатушы ұйымдардың тапсырыс бөліміне бір күн бұрын
Жабдықтаушылар: Негізгі өндірісті жабдықтауды жақын аймақтардағы шикізатты өндірушілер мен
Бәсекелестер: Алматы қаласында 8 ірі нан комбинаттары мен 150-ден
2.2 кесте
Алматы қаласының нан және нан өнімдері нарығы
Кәсіпорындар тәуліктік өнім өндіру (тн.) нарық үлесі %
«Ақсай» НТК-ы 90,4 20,1
«Алматы нан» 81,9 17,8
№3 нан зауыты 38,5 8,4
«Меркур нан» 36,9 8,09
«Шико» 29,1 6,3
«Брод мастер» 15,3 3,3 «Трапеза» 18,9 4,14
Шағын нан өнімдерін өндіруші кәсіпорындар 145,2 31,8
Барлығы: тәуліктік өнім 456 100
өнімнің жоғарғы деңгейін ұстап, сұранысы қанағаттандырылмаған өнімдерді шығаруға бағытталуы
«Ақсай» НТК-ның үлес салмағы = 90,4 тн/тәу. × 100/456тн/тәу.=
(2.2 кесте).
Комбинаттағы кадрлар сипатына келер болсақ, екі категорияға бөлінеді «2.3
1. Өндірістік-өнеркәсіптік персонал;
2. Өнеркәсіптік емес персонал.
2.3. кесте
«Ақсай» НТК ЖШС-нің кадрлар құрамы
Жұмысшылар категориясы 2004 жылы 2005 жылы
Адам саны % Адам саны %
Өндірістік өнеркәсіптік персонал
Соның ішінде:
1.жұмысшылар
мұндағы:
негізгі жұмысшылар
- көмекші жұмысшылар
2. жетекшілер мен мамандар
Басқа да қызметкерлер
өнеркәсіптік емес персонал
Жұмысшылардың орташа тізімдік саны
850
774
557
217
74
2
100
950 89,4
81,5
68,4
13,1
7,81
0,21
10,6
100 896
802
747
55
94
-
180
1076 83,3
74,5
69,5
5
8,7
-
16,7
100
1 жыл ішінде әртүрлі себептермен:
-жұмысқа қабылданғандар;
-жұмыстан кеткендер
46
42
260
112
Бір жылда кадрлар құрамында көмекші жұмысшылар 162 адамға азайса,
Кадрлар жағдайы келесі коэффиценттер бойынша анықталады:
1. Істен шығу коэффиценті (Кв.к) берілген кезеңдегі (Sy.в.) барлық
Кв.к = Sy.в./ S
2004 жылы Кв.к =42/950*100=4,42%
2005 жылы Кв.к =112/1076*100=10,41%
2004 жылы мамандар ағымдылығы айтарлықтай ұлғайды (6 %-ға).
2. Мамандарды жұмысқа қабылдау коэффиценті (Kn.к) берілген кезеңде (Sn)
Kn.к = Sn/ S*100
2004 жылы Kn.к = 46/950*100=4,8%
2005 жылы Kn.к =260/950*100=24,2%
2004 жылмен салыстырғанда 2005 жылы жаңа мамандарды қабылдау 19,3%-ға
«Ақсай» НТК ЖШС-нің жұмысшыларына төленетін еңбекақы қорының 2004-2005 жылдарғы
2.4 кестеде көріп отырғанымыздай, жоғарғы еңбекақы – жетекшілерде, ал
Бүгінде «Ақсай» НТК ЖШС-де 1084 адам қызмет етеді (олардың
Комбинат аясында үнемі коллективтерге арналған әлеуметтік яғни, материалдық құрмет
2.4 кесте
Еңбек ақы қоры (ЕАҚ) 2004-2005 жыл
Жұмысшылар категориясы ЕАҚ-ын есептеудегі жұмысшылар саны Тізімдегі және тізімде
(1*100/2*12)
2004ж. 2005ж 2004ж. 2005ж. 2004ж. 2005ж.
Ұйым бойынша барлығы:
Соның ішінде:
950
1076
106207,0
118620,2
18826
18984
ӨӨП 850 896 97173,59 90700,35 19084 19537
-жұмыс-шылар 774 802 89509 104504,3 16154 18263
-қызмет-керлер
мұндағы-
жетекшілер 74
12 94
16 16697,3
8915,8 14015,9
5313,7 31605
84553 27391
46280
-мамандар 62 78 7781,5 8702,2 19064 20144
ӨӨП емес жұмысшылар 100 180 9033,4 27916,7 15508 17900
Өндірісті басқаруды қарастыра отырып ерекше атап өтетін жайт, нан
2.2. «Ақсай» НТК ЖШС-нің қаржылық-экономикалық жағдайы
«Ақсай» НТК ЖШС-нің қаржылық экономикалық қызметін талдауда оның өтімділік,
Басқару қызметінің тиімділігін анықтауда ұйымның қаржылық-экономикалық көрсеткіштеріне талдау жүргізудің
2.5 кесте
«Ақсай» НТК ЖШС-нің негізгі техникалық-экономикалық
Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2003ж. 2004ж. 2005ж.
Өнімнің шығарылуы тн. 17857,5 19674,1 18124,3
ҚҚС-сыз тауарлы өнім т.т 566645 691301 514850
ҚҚС-мен тауарлы өнім т.т. 655273 765424 617820
Тауарлы өнімнің өзіндік құны т.т. 469690 617598 454624
Табыс т.т. 96955 76703 60226
Рентабелділік % 20,6 12,5 13,2
Дайын өнімнің 1тг шығындары т 0,829 0,889 0,883
Еңбекақы қоры т.т. 76635,2 106207 44580,3
Жұмыскерлердің жалпы саны адам. 701 756 870
1 жұм. шаққандағы орташа айлық еңбекақы т. 17683 20492
1 жұмысшыға еңбек өнімділігі т. 104667 117329 11545
«Ақсай» НТК ЖШС-нің жылдық есептемелері негізінде
2003 жылы «Ақсай» НТК-ы 775825,0 мың теңге табыс алды,
Дайын өнімнің бір теңгесіне шығындар есепті жылы негізгі шикізатқа
Негізгі өндірістік құралдарды толық талдау үшін бірнеше көрсеткіштерді талдау
а) пайдалану коэффиценті = 0,847;
ә) негізгі құралдардың жаңару коэффиценті = 4,62%
б) қор қайтымдылығы = 0,481 теңге
в) интенсивтілік коэффиценті = 1,1%
2.6 кесте
«Ақсай» НТК ЖШС-нің 2005 жылғы негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері *
№ Көрсеткіштер өлшем бірлігі жоспар нақты ауытқу
1 Өндірілген өнім көлемі (көтерме бағада), ҚҚС-мен мың теңге
2 Өндірілген өнім көлемі (көтерме бағада), ҚҚС-мен мың теңге
3 Өткізілген өнім көлемі (көтерме бағада) мың теңге
29392,2
4 Жұмыскерлердің жалпы саны Адам 601 587 -14
5 Еңбекақы қоры мың теңге 115512,7 115512,7 -
6 1 жұмысшының бір жылдағы өнімділігі мың теңге 117,117
7 Дайын өнімнің бір теңгесіне шығындар мың теңге 0,92
8 Өндірілген өнімнің өзіндек құны мың теңге 608715,4 614598,2
9 Бағалы қағаздар мың теңге 1111,0 1111,0 -
10 Негізгі құралдар мың теңге 220800 267827,3 +47027,3
Соның ішінденегізгі өндірістік қорлар мың теңге 120000 127235,5 +7235,5
11 Табыс салығы 30% мың теңге 34653,8 34653,8 -
12 Бюджетпен өзге де есеп айырысулар мың теңге 22144,3
13 Рентабелділік % 12,0 12,5 +0,5
* «Ақсай» НТК-ның жылдық есептемелері негізінде
Келтірілген мәліметтір негізгі құралдардың пайдаланылу тиімділігін көрсетеді. Ол 2005
Рентабелділік жоспарға қарағанда -8,1 %-ке кеміді, рентабелділіктің баяу дамуы,
2.7 кесте
«Ақсай» НТК ЖШС-нің негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштері*
№ Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2004ж. 2005ж. ауытқуы өзгерімі
1 Өнім көлемі теңге 17858,0 19674,0 +1816,0 1,10
2 Еңбекақы қоры мың тг. 79218,9 115512,7 +36293,8 1,46
3 Жұмыскерлердің жалпы саны адам 437 587 +150 1,34
4 1 жұмыскерге шығымдылық теңге 121078 117329 +3749 -0,96
5 Орташа айлық еңбекақы теңге 17683 20492 +2809 1,15
6 ҚҚС-сыз жалпы табыс мың тг. 566645 691301 +124656
7 Шығындар (өз, құн) мың тг. 469690 614598 +144908
8 1 теңге пропорцияға шығындар тиын 0,83 0,89 +0,06
9 Рентабелділік % 20,6 12,5 -8,1 0,61
10 Бағалы қағаздар мың тг. 1110,0 1110,0 - -
11 Негізгі құралдар мың тг. 200020,3 267827,3 +67807 1,34
12 Негізгі өндірістік қорлар мың тг. 861113,6 127235,5 +41121,9
13 Негізгі өндірістік қорлардың амортизациясы мың тг. 25266,6 53510,0
14 Бюджетке аударымдар мың тг. 17658,6 12462,0 -5196,6 0,71
15 Таза табыс мың тг. 82717,3 44602 -38115,1 0,54
*«Ақсай» НТК ЖШС-ның жылдық есептемелері бойынша
Негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштерді талдау көрсетіп отырғандай (2.5 кесте),
2005 жылы жұмыскерлердің орташа тізімдік саны 587адам болды, солардың
2005 жылы тауарлы өнімнің 1 теңгесіне – 0,89 тиын
Өзіндік құнның көбеюі ұнның бағасының өсуіне, сондай-ақ энерготасушыларға бағаның
Жоғарыдағы кестеде «Ақсай» нан-тоқаш комбинатының негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштері келтірілген,
«Ақсай» НТК-ның каржылық-экономикалық жағдайын талдау үшін диссертациялық жұмыста
Қаржылық тұрақтылықты сипаттау үшін кәсіпорынның меншіктік айналым құралдарының сомасын
2004 жылы: 96343,2+166624,0-175330,1 = 77637,1 мың теңге;
2005 жылы: 133409,0+100684,8-234699 = -605,2мың теңге.
Есептеулер көрсетіп отырғандай, меншіктік айналым құралдары біршама азайған. Ал
Меншіктік айналым құралдары материалды өндірістік қорларды жабу үшін пайдаланылады.
2004 жылы: 77637,1+21404,5 = 99041,6 мың теңге;
2005 жылы: 0+62941 = 62941,2 мың теңге.
2004 жылы кәсіпорының абсолютті қаржылық тұрақтылығы байқалады, яғни келесі
ТМҚ < Меншіктік айналым құралдары
30827,5 мың теңге < 77637,1 мың теңге
Осылайша, барлық қорлар меншіктік айналым құралдарымен жабылады және кәсіпорын
2005 жылы кәсіпорынның меншіктік айналым құралдарының жоқтығынан абсолютті қаржылық
Меншіктік айналым құралдары < ТМҚ < Қорлардың қалыптасу көздері;
0 < 51080,2 мың теңге < 62941,2 мың теңге.
Бұл жағдайда кәсіпорын қорларды жабуға тартылған құралдарды пайдаланады, ол
Кәсіпорынның өтімділігін талдау үшін ағымдағы, жылдам және абсолютті өтімділік
2.8 кесте
«Ақсай» НТК-ның өтімділік көрсеткіштерін талдау*
№ Көрсеткіштер 31.12.04 жылға 31.12.05 жылға өзгеруі, мың тг.
1 Ағымдағы активтер, мың тг. 111376,0 84995,5 -26380,5 76,31
2 Өтімді активтер,
мың тг. 80548,5 33915,3 -46633,2 42,11
3 Ақша қаражаттары, мың тг. 3951,2 9217,8 5266,6 233,29
4 Қысқа мерзімді міндеттемелер, мың тг. 33738,9 85600,7 51861,8
5 Ағымдағы өтімділік коэффиценті 3,30 0,99 -2,31 30,0
6 Жылдам өтімділік коэффиценті 2,39 0,40 -1,99 16,74
7 Абсолютті өтімділік коэффиценті 0,12 0,11 -0,01 91,67
*«Ақсай» НТК-ның жылдық есептемелері бойынша
Ағымдағы өтімділік коэффиценті 2004 жылы ағымдағы міндеттемелердің 1 теңгесіне
Жылдам өтімділік коэффиценті ағымдағы міндеттемелердің 1 теңгесіне өтімді активтердің
Абсолютті өтімділік коэффиценті кәсіпорынның төлем қабілеттілігінің төмен екендігін көрсетеді.
Өтімділіктің есептелген көрсеткіштері кәсіпорынның жағдайы 2004 жылы жеткілікті тұрақты
Әрі қарай 2.9 кестеде кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын көрсеткіштерді
Автономия коэффиценті кәсіпорының қарыз капиталды меншіктік капиталмен орнын толтыруы
Қарыз құралдарының үлесі 8%-ға төмендеген, бірақ оған қарамастан әлі
Мүліктің нақты құнының коэффиценті кәсіпорынның өндірістік потенциалын анықтайды. «Ақсай»
0,71 < 1,98; 0,84 < 1,4
2.9-кесте
«Ақсай» НТК-ның қаржылық тұрақтылығы көрсеткіштерін талдау*
№ Көрсеткіштер 31.12.04 жылға 31.12.05 жылға өзгеруі мың тг.
%-пен
1 Меншіктік капитал,
мың тг. 96343,2 133409 37065,8 138,47
2 Міндеттемелер, мың тг. 190362,9 186285,5 -4077,4 97,85
3 Ұзақ мерзімді міндеттемелер, мың тг. 156624,0 100684,8 -55939,2
4 Жабдықтаушылар мен подрядчиктер алдындағы қарыз, мың тг. 21404,5
5 НҚ мен МЕА-дің бастапқы құны, мың тг. 200561,8
6 НҚ мен МЕА-дің тозуы, мың тг. 25266,6 53510
7 Қалдық құны бойынша негізгі құралдар, мың тг. 174753,7
8 Ағымдағы активтер, мың тг. 111376 84995,5 -26380,5 76,31
9 ТМҚ, мың тг. 30827,5 51080,2 20252,7 165,69
10 Жалпы капитал, мың тг. 286706,1 319694,5 32988,4 111,50
11 Автономия коэффиценті 0,33 0,42 0,1 124,18
12 Қаржылық тәуелділік коэффиценті 0,66 0,58 -0,1 87,76
13 Қарыз қаражаттарының коэффиценті 1,98 1,40 -0,6 70,67
14 Инвестицияларды жабу коэффиценті 0,88 0,73 -0,2 82,99
15 ТМҚ-ды жабу коэффиценті 3,21 0,74 -2,5 23,05
16 Негізгі құралдардың нақты құнының коэффиценті 5,67 4,20
17 Амортизацияның жинақталу коэффиценті 0,13 0,20 0,1 158,16
18 Ағымдағы активтер мен қозғалмайтын мүліктің арақатынасының коэф.
19 Меншіктік айналым құралы 77637,1 - -77637,1 -
«Ақсай» НТК ЖШС-нің жылдық есептемелері бойынша
Кәсіпорын дағдарысты жағдайдан өзінің несиелік қарызын азайту, артық ТМҚ
2.10. кесте
«Ақсай» НТК ЖШС-нің іскерлік белсенділігін талдау*
№ Көрсеткіштер 2004 ж.
1 Өнімді өткізуден түскен табыс, мың тг. 646402,6
2 Активтердің орташа жылдық құны, мың тг. 258170,3 303200,3
3 Меншік капиталдың орташа жылдық құны, мың тг. 60058,4
4 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны, мың тг. 170423,3
5 Ағымдағы активтердің орташа жылдық құны, мың тг. 87436,7
6 Несиелік қарыздың орташа жылдық мәні, мың тг. 61360,7
7 Активтердің айналымдылық коэффиценті 2,5 2,63 0,13 105,1
8 Меншіктік капиталдың айналымдылық коэффиценті 10,76 6,94 -3,82 64,5
9 Негізгі құралдардың айналымдылық коэффиценті 3,79 4,10 0,31 108,2
10 Ағымдағы активтердің айналымдылық коэффиценті 7,39 8,12 0,73
11 Несиелік қарыздардың айналымдылық коэффиценті 10,53 13,37 2,83 126,9
*«Ақсай» НТК ЖШС-нің жылдық есептемелері бойынша
«Ақсай» НТК ЖШС-нің қаржылық-экономикалық жағдайы туралы толық көрініс алу
2.10 кестеден көріп отырғанымыздай активтердің айналымдылық коэффиценті жыл ішінде
Меншіктік капиталдың айналымдылық коэффиценті 10,76-дан 6,94-ке қысқарғанымен, ол әлі
Сонымен қатар несиелік қарыздың өсуі байқалады, ол өткізуден түскен
Төмендегі 2.11 кестеде «Ақсай» НТК ЖШС-нің табыстылық көрсеткіштері талданған.
Өнімді өткізуден түскен табыс (23 %), жалпы табыс (10
Өткізілген өнім бойынша шығындардың өсуінен өткізілген өнімнің табыстылығы
Осылайша «Ақсай» НТК ЖШС-нің қаржылық жағдайының төмендеуі туралы қорытынды
2.11 кесте
«Ақсай» НТК ЖШС-нің табыстылығын талдау*
№ Көрсеткіштер 2004 ж.
1 Өнімді өткізуден түскен табыс, мың тг. 646402,6
2 Жалпы табыс, мың тг. 230287,4 254049,1 23761,7 110,3
3 Өткізілген өнімнің өзіндік құны, мың тг. 545522,6
4 Негізгі қызметтен түскен табыс, мың тг. 100880,0 79624,1
5 Таза табыс, мың тг. 82717,3 41632,9 -41084,4 50,3
6 Ағымдағы активтер, мың тг. 111376,0 84995,5 -26380,5 76,3
7 Ұзақ мерзімді активтер, мың тг. 175330,1 234699,0 59368,9
8 Меншіктік капитал, мың тг. 96343,2 133409,0 37068,8 138,5
9 Ағымдағы активтердің табыстылығы 0,74 0,49 -0,25 66,0
10 Ұзақ мерзімді активтердің табыстылығы 0,47 0,18 -0,29
11 Өткізілген өнімнің табыстылығы 0,13 0,05 -0,08 40,8
12 Өткізу көлемінің табыстылығы 0,36 0,32 -0,04 89,4
13 Негізгі қызметтің табыстылығы 0,18 0,11 -0,08 57,7
14 Меншіктік капиталдың табыстылығы 0,86 0,31 -0,55 36,3
*«Ақсай» НТК ЖШС-нің жылдық есептемелері бойынша
Ақсай» НТК ЖШС-нің тауар саясатын тиімді басқару көрсеткіштері
Комбинат мамандарының сапалы әрі дәмді өнім шығаруындағы жетістіктері өткізу
3 – сурет. Клиенттермен жұмыс істеу бөлімінің ұйымдық құрылымы.
Бөлім қызметкерлері Алматы қаласындағы дүкендерде, әмбебап дүкендерде қоғамдық тамақтандыру
Маркетинг бөлімі тауар, баға, өткізу және жылжыту бойынша жұмыстарды
Кестеде берілген графиктен көріп отырғанымыздай, өткізу көлемі тұрақты дамып
Ең төменгі көрсеткіш екі жылда да қаңтар айларында, себебі
Қыркүйек айы жаз мезгілінен кейінгі адаптациялық ай болғандықтан жоспар
Комбинаттың маркетинг бөліміндегі тауар саясатына келетін болсақ, тауар саясатының
Тауар саясаты – кез-келген кәсіпорынның қызмет аясындағы тауар ассортиментін
2005 жылғы есеп берулер бойынша кәсіпорын цехтарында нан және
- нан өнімдері – 85,6%;
- ойық тоқаш өнімдері – 7,4%
- булочка өнімдері – 2,8%
- кондитер өнімдері – 2,7%
- кептірілген нан өнімдері – 1,5%
Қосымша мәліметтерден көріп отырғанымыздай ең көп көлемде өндірілетін нан
Кәсіпорынның тауар ассортименті өте кең. Биылғы жылдың мамыр айындағы
Жалпы «Ақсай» нан комбинаты өндірген өнім көлемі 2000
«Ақсай» НТК-ның тауар ассортиментіне жаңа өнімдер енгізу үш
Біріншісі – комбинат нарықта бар өнімді шығарады. Бұл шығарылған
Екінші бағытта - өнім танымал, бірақ қазіргі кезде нарықта
Үшінші бағыт бойынша – комбинат нарықта ешқандай аналогы жоқ
«Ақсай» НТК ЖШС-де жаңа өнім түрлері маркетинг бөлімінің ұсынысымен
Кесте 2.12
«Ақсай» НТК ЖШС-дегі 2005 жылғы жаңа нан түрлерін өткізу
көлемі.
«Береке» нан Жарты нан «Солнечный» наны «Чабатта» наны Корншпиц
Қаңтар 12,537
Ақпан 22,339 14,591
Наурыз 22,351 14,533
Сәуір 21,078 13,483
Мамыр 9,458 1,707 0,391 0,113 1,922
Маусым 0,797
Шілде 0,001
Тамыз
Қыркүйек
Қазан
Қараша
Желтоқсан
Барлығы: 78,305 52,065 2,504 0,392 0,113 20,174
Топтағы үлесі 1,4% 0,9% 0,2% 2,8% 0,8% 44,9%
Жалпы үлесі 0,73% 0,47% 0,04% 0,01% 0,00% 0,07%
Жалпы комбинат бойынша 10777,62 11104,24 5674,716 2925,014 2925,014
Жалпы топ бойынша 5664,626 5831,901 1125,568 14,138 14,138 44,92
2005 жылдың қаңтар айынан сәуір айына дейін «Береке
«Жарты нан» наны 4 ай (ақпан-мамыр) ішінде 52,065 тн.
Сәуір және мамыр айларында маркетолог мамандардың ұсынысымен «Баварский» нанының
Май айында «Чабатта» және «Корншпиц» нандары
Қазақстан халқына жақында жаңа өнім түрі «Айт нан»
Ассортименттік саясат бойынша 2006 жылдан бастап маркетинг бөлімі маркетингтік
Сонымен қатар жаңа нан түрлерін шығаруда ресейлік нан зауыттарының
4- сурет «Ақсай» НТК-ғы ойық тоқаш, баранка және пряниктердің
4-суретте кобинатта 2002-2005 жылдар арасындағы ойық тоқаш, баранка және
Биылғы жылы нан өнімдерінен басқа өнімдер бойынша жаңа өнімдерді
«Трапеза» фирмасы 0,400 кг салмақтағы қораптамада ( «Ақсай»
«Меркур нан» ЖШС-гі кептірілген ванильді нандарды 0,350 кг
Берілген мәліметтерден көріп отырғанымыздай кептірілген ванилді нандар бойынша
«Салатқа арналған кітірлектер» бойынша «Трапеза» фирмасымен салыстырғанда бағасы 30
«Кекс» өнімдерін «Меркур нан» «PRIME BAKERY» ЖШС-і шығарады. Бағалары
Жүргізілген талдауымыздың нәтижесінде «Ақсай» нан-тоқаш комбинаты жоғарғы бағаларды жоспарлайтыны
Жаңа тауарларды шығаруды жоспарлау барысында тағы бір бастама «Ақсай»
Шығарылған өнімді нарықта ұзақ уақыт ұстау үшін «Ақсай»
Инновация стратегиясы көп шығындарды және уақытты талап еткендіктен комбинат
Ал өнімнің жеке сипатын өзгерту үшін, дифференцияция стратегиясын қолданады.
Қазіргі заман талаптарына сай «Ақсай» нан-тоқаш комбинатында нан өнімдерін
Комбинаттың тауар белгісіне келетін болсақ, комбинат өнімдері «Ақсай нан»
Ақсай» НТК-ның маркетинг қызметіндегі тауар саясатын зерттегенде ең
Суретте көріп отырғанымыздай ең көп тұтынылатын нан көлемі
5-сурет 2005 жылы – «Алматинский» (Жай нан), «Крестьянский»
6-сурет. Нан топтары бойынша өнімнің өмірлік циклі (2005 жылдың
Суреттегі А тобы – 1 сортты бидай ұнының наны
Б тобы – қара бидай ұнының наны
С тобы – жоғарғы сортты бидай ұнының наны
Д тобы – емдік-диеталық қасиеттегі нандар
Берілген суреттегі мәліметтерден көріп отырғанымыздай соңғы кездері 1 сортты
Ал емдік-диеталық және профилактикалық сипаттағы нандарға деген сұраныстың өсуі
Қазақстандағы нан нарығы ішінде тек «Ақсай» НТК-ы ғана «бәсекелестерден
Тауар саясатында тағы бір басты мәселе өндірілген өнім сапасы
Жоғарыда атап өткеніміздей, «Ақсай» НТК 200-ден аса нан, булочка,
Шикізат сапасын тексеру келесідей көлемде жүзеге асады:
Ұн - оргонолептикалық бағасын тексеру, нан қорларының зияндарын жұқтыру
Престелген ашытқылар – көтерілу күші, оргонолептикалық бағасы;
Тұз және қант – оргонолептикалық бағасы, суда ерімейтін заттарын
Май және май өнімдері - оргонолептикалық бағасы, тара
Өнім сапасының деңгейі – бұл шикізат сапасы, наубайханашылардың жауапкершілігі
Жоғары сапалы шикізаттың, білікті мамандардың жауапкершілігі арқасында бірнеше өнім
Нан өнімдерінің сіңімділік құндылықтары нан және нан өнімдерінің жоғарғы
Комбинаттың маркетинг қызметінің тағы бір маңызды қызметтері өткізу көлемі
Комбинат аясындағы жылжыту қызметі тек жарнамалау жұмыстарымен ғана шектеліп
«Ақсай» НТК ЖШС-нің тауар белгісі «Ақсай нан» деген атаумен
3 БӨЛІМ. «АҚСАЙ» НТК ЖШС-НІҢ ТАУАР САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1. Комбинаттың маркетинг қызметіндегі тауар саясатын жетілдіру жолдары және
«Ақсай» НТК-ының жалпы шаруашылық қызметін, соның ішінде қаржылық, өндірістік
«Ақсай» НТК-ының даму жолындағы негізгі мақсаты қызметінің жалпы табыстылық
Қазіргі кезде өндіріліп отырған өнім көлемін арттыру мақсатында өндірістік
Сақтау мерзімін ұзартып, профильді қораптағы өнімдерді өндірудің жаңа әдісін
Шығындарды төмендету;
Негізгі өндіріс пен коммерциялық және көтерме сауда департаментінің мүмкіндіктерін
Өндірілген өнім көлемін арттыру, сондай-ақ франчайзингтен қосымша пайда
Кәсіпорын мүмкіндіктеріне келер болсақ, соңғы кездері ірі әмбебап дүкендер
Ең бастысы комбинат клиенттерге бағытталуы керек. «Ақсай» НТК-ымен
Бағасы тиімді, ал сапасы ұзақ мерзімге жарамды әрі кең
Шығарылған өнім сапасын тұрақты түрде және қатал тексеріп отыру
Шығындарды төмендету арқылы өндіріс тиімділігін арттыру. Шығындарды төмендету жұмыстар
Коммерциялық департаментінің (маркетинг білімімен қоса) НТК-ның коммерциялық департаментінің ұйымдық
6. Өз сауда белгісін жетілдіру және өз уақытылы қораптама.
7. Жоғары класты инфрақұрылым. Тиімді қөұрылымнан тасымалдау автокөліктері, жіктеу
8. Нарық жағдайының өзгермелілеріне тұрақты бейімделу.
НТК коммерциялық департаментінің барлық тиімді мүмкіндіктерін толық пайдалануға және
9. Кез-келген шешімдердің кешенді тәсілмен шешілуі
Жоғарыда көрсетілген тезистер арқылы комбинат табыстылығын арттыруға мүмкіндік бар.
Біз тоқталып өткеніміздей 2005 жылы кәсіпорын табыстылығы болмай, залалға
Негізгі мақсат биылғы жылы кәсіпорын табысын көтеру. Оған жетуге,
өнім сапасы мен тұтынушылық қасиеті. «Ақсай» НТК-ы бұл параметрлер
қолайлы бағалар. Комбинат шығындарды төмендетумен үнімі жұмыс істейтіндіктен баға-сапа
Жеткізудің қолайлы уақыты. Дүкендерге нанды жеткізудің қолайлы, әрі ең
3.1 кесте
Әуезов ауданы бойынша дүкендерді зерттеу
№ Клиенттер категориясы Саны %
1 Сұралған дүкендердің саны 457 100,0
2 Нан бойынша «Ақсай» нан-тоқаш комбинатының клиенттері 297 65,0
3 Басқа да өнім түрлері бойынша комбинат клиенттері 52
4 Жеткізу мерзімінің қолайсыздығынан дүкен комбинат клиенті болып саналмайды
5 Жеткізу мерзімі қолайлы 56 12,3
6 Барлық жағдайда да жұмыс істегісі келмейді 47 10,3
7 Өнім сапасы қанағаттандырмайды. 14 3
8 Шығарылатын өнім ассортименті қанағаттандырмайды 27 6
Сұрау нәтижелері көрсетіп отырғандай комбинат клиенттерінің санын төмендететін, әрі
Таңғы уақыттағы жеткізу тиімділігін арттыру үшін жіктеу нормасын 1100-ге
Бағыттардағы көліктерден жеткілікті болған күннің өзінде оларды тұрақты тиімділігін
Маркетинг қызметін, соның ішінде тауар саясатны зерттеу барысында және
Комбинат табыстылығы мен маркетинг қызметін арттыру үшін ең бастысы
Кәсіпорын үшін аса өзекті мәселе тауардың бағасын төмендету оның
Осы мақсаттқа жету үшін фирмада нақты құрылған маркетинг жоспары
Маркетингтік стратегияны таңдау тауар нарықта пайда болған кезден бастап,
Фирманың маркетингтік стратегиясының басты бағыттары келесілер болуы мүмкін: сегменттеу
Сегменттеу стратегиясы – нарық сұранысының максималді тереңдігін таңдау.
6-сурет. Маркетинг жоспарының үлгісі
Диверсификация стратегиясы жаңа тауарлар өндірісін игеру.
Әрбір өндіруші кәсіпорынның алдына қойған мақсаты өнімнің, атқарған қызметтің
Ал кәсіпорынның маркетинг қызметіндегі тауар саясатының проблемаларын шешіп, оларды
Зерттеу нәтижесі бойынша «Ақсай» нан-тоқаш комбинатының нан өнімдері ассортиментін
Кәсіпорынның маркетинг қызметіндегі тауар ассортименті қарастырылғанда көрсетілген ТӨЦ талдауда
Диплом жұмысында қойылған талаптарға сай «Ақсай» нан-тоқаш комбинатының Қазақстан
1 сұрыпты бидай ұнынан дайындалатын нандар нандар ішінде «Алматинский»
Өнімнің әрдайым бір уақытта жеткізіліп тұруын қамтамасыз ету.
Тапсырыс пайызын көтеру.
Қатаң график енгізу (өндіріс-қойма-машина-дүкен).
Материалдық құндылықтарды сақтау және құжаттау мерзімін қысқарту үшін ішкі
Ақпараттарды өңдеу жылдамдығы мен жеделдігін көтеру.
Жедел басқару тиімділігін арттыру.
Зауытпен жұмыс істеуден бас тартқан дүкендерді зерттеп, олардың қайтадан
Клиенттермен жұмыс істеу үшін сауда өкілдіктеріне үш автокөліктерді бөлу.
Клиенттермен дұрыс қарым-қатынасты тұрақты ұстап тұру
Қара бидай ұнынан дайындалатын «Крестьянский» наны бойынша комбинат тұрақты
Нарық талаптары және де еліміздегі нан нарығындағы қалыптасқан бәсеке
«Бородинское»;
«Президенское»;
Батон;
«домашний»;
Cайка (қалалық булка наны);
Түрік батоны (багет);
Плетенка
Күлше нан
«Здоровье» және т.б
Сонымен қатар делдалдық желіні кеңейту арқылы Ақсай»
Комбинаттың жалпы шаруашылық қызметін талдау барысында өмірлік циклі
«Денсаулық» нанының бетінде себілген ұн тақтар көптеген тұтынушыларға ұнамағандықтан
«Боварский» наны нарыққа шыға сала өз тұтынушысын жылдам тапқан
Багет - бағасы қымбат салмағы аз (200гр.), алайда сыртқы
Комбинат пайдасының басты бөлігін құрайтын және тұрақты табыс әкеліп
Тауар саясатында тауар ассортименті, ТӨЦ-нің саясаты сияқты тауардың сапасы
Соңғы кездері әмбебап дүкендердің, шағын маркеттердің және де азық
Комбинат клиенттері нанның жоғары сапасы ен қолайлы бағасын пайдалану
«Алматинский» нанының салмағын көбейтуге, нанның түр-түсінің көңілге жағымды, нан
Жоғары бәсеке жағдайында тауар белгісі мен қораптама да үлкен
Комбинат тұтынушыларының 56 %-ы күнделікті, 31 %-ы екі күнде
Комбинаттың тауар ассортименті кең болғанымен 2005 жылы және 2006
Бұл проблеманы жүзеге асыру екі маңызды міндетті орындауға ықпал
Тауар ассортиментін кеңейтудің перспективалық бағыттарына ұлттық нақышымызға жақын өнімдерді
Кәсіпорынның маркетинг қызметіндегі тауар саясатында қарастырылмай қалған тағы бір
Комбинаттың емдік-диеталық сипаттағы нандар ассортименті өте аз болғандықтан келесідей
Ең біріншіден нан нарығында өмірлік циклі сәтсіз болған «Шырғанақ»
Алдағы уақытта 2 сұрыпты бидай ұнынан дайындалатын қалыпты «Алматинский»
Ал ассортименттік саясат бойынша осы саясатты дұрыс жүргізу мақсатында
1. Өнім өндіру, оның қауіпсіздігі мен сапасы бойынша директор.
Қаржылық директор.
Маркетинг бөлімінің бастығы.
Жоспарлы-экономикалық бөлімнің бастығы.
Дайын өнімді өткізу бөлімінің бастығы.
Өндіріс меңгерушісі.
Технологииялық лабораторияның бастығы
Жаңа технология бөлімнің бастығы
Шаруашылық есептегі цехтардың меңгерушілері.
Отырыс екі ай сайын (айдың 15-нен кейін) өткізіліп отыруы
«Ақсай» НТК-ның стратегиялық маркетингтін жоспарлау екі бағытта жүреді:
Тауардың бәсекеқабілеттілік артықшылықтарын жақсарту стратегиясын жүргізу;
Портнерлермен өткізу құрылымы мен өткізу қатынастарын жақсартуды жетілдіру бойынша
2004 жылғы комбинат табыстылығын арттыру мақсатында келесідей бағдарламалар ұсынылады:
1. Тауарлар. Сату мен пайдалылық потенциалын өткізу мақсатында комбинаттың
нан және нан өнімдерінің локалді жергілікті нарықтың үлесін
нан және нан өнімдірі арқылы «Ақсай нан» тауар маркасын
«Ақсай нан», яғни – сапалы ұғымын тұтынушы санасында
«Қуырмашки» - нан өнімдерінің ақауларынан дайындалатындықтан оларды Алматы қаласы
Нан – тек физологиялық қажеттіліктерді өтеп ғана қоймай,сонымен
3.2. Тауарды жылжыту процесінде халықаралық стандарттарды қолдану ерекшеліктері
Қазіргі таңда кәсіпорындағы өнім сапасын басқарудың халықаралық тәжірибеде көрсетілген
Сапа саласындағы саясат кәсіпорын қызметінің қағидасы түрінде немесе ұзақ
кәсіпорынның экономикалық жағдайын жақсарту;
өткізу нарығын кеңейту және жаңа нарықты жаулап алу;
алдыңғы сатылы кәсіпорындар мен фирманың деңгейін көтеретін өнімнің технологиялық
белгілі бір салалар мен аимқтардағы тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағыттау;
жаңа қағидалар бойынша өткізілетін функционалдық мүмкіндіктермен өнімнің бейімделуі;
өнім сапасының маңызды көрсеткіштерін жасарту;
өндірілген өнімнің ақаулық деңгейін төмендету ;
өнімді сақтау мерзімінің кепілдігін ұзарту;
қызмет көрсетуді дамыту;
ИСО стандартына сай, өнімнің өмірлік циклі шетел әдебиеттерінде сапа
7 суретте көріп отырғанымыздай, сапа сабақтастығы 11 кезеңді
Бірінші кезең маркетингтен басталып, өндіріс процесінің соңы да маркетингке
Еліміздегі нан және нан өнімдерін өндіретін кәсіпорындардың халықаралық стандарттарға
Сапа саласындағы кәсіпорын саясаты
2.Өнімді
жобалау,жасау
1.Маркетинг
дайындау
11.утилизация.
10.Техникалық
қызмет көрсету
бақылау
9.Монтаж және
эксплуатация 8. Өткізу
сақтау
7-сурет. Сапа саласындағы кәсіпорын саясаты
болып отыр. Ең алдымен тауар саясатына келер болсақ, мұнда
Осы негізде «Ақсай» нан-тоқаш комбинаты ЖШС-і ISO 9001:2000
Президентіміз Н.Ә. Назарбаев биылғы жылғы Қазақстан халқына жолдауында елімізді
Қорытынды.
Кәсіпорынның маркетинг қызметіндегі маркетинг-микс кешендері негізгі орынға ие және
Кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында үздіксіз дамуын қамтамасыз етуі –
Қазақстан нарығында нан және нан өнімдерін, тоқаш және кондитер
«Ақсай» нан-тоқаш комбинаты ЖШС-нің тауар саясатын зерттеуде қаржы-шаруашылық қызметін
Комбинаттың маркетинг бөлімі маркетинг кешенінің барлық элементтері мен функциялары
Бөлім қызметіндегі тауар саясатын келер болсақ, тауар ассортименті тұтынушыларды
Тауар саясатының ішінде жаңа тауар бойынша емдік-диеталық және
Нан өнімдерінің сіңімділік құндылықтары нан және нан өнімдерінің жоғарғы
«Ақсай» НТК-ы үшін өздері өндіретін өнімдер сенімді, эстетикалық тұрғыдан
«Ақсай» НТК-ы нарықтағы өз позициясын жоғалтып алмас үшін, сондай-ақ
Жалпы тауар стратегиясы – бұл кәсіпорынның нарықтағы қызметінің тиімділігін
Шығарылған өнімді нарықта ұзақ уақыт ұстау үшін «Ақсай»
Комбинатта емдік диеталы қасиеттегі нандарды өндіру аз болғандықтан олардың
Комбинат өнімі жоғарғы сапаға ие болғандықтан ИСО халықаралық стандартына
«Ақсай» НТК ЖШС-нің барлық өнімдері тұрақты жоғары сапаға ие,
Пайдаланылған әдебиеттер:
Қазақстан Республикасының «Тауар белгісі, қызмет көрсету белгісі және тауардың
Қазақстан Республикасының «Бәсеке және ьонополиялық қызметті шектеу туралы »
Н.Ә. Назарбаев Қазақстан 2030: жарлық қазақстандықтардың көркеюі, қауіпсіздігі және
Гэбей Дж. Маркетинг :новые возможности .Ағылшын тілінен қысқартылыпау аударылған
Ф.Котлер Маркетинг в третьем тасячилетие: как создать, завоевать и
Ф.Котлер Маркетинг и менеджмент .11-ші басылым .СП:Питер,2004
Голубков Е.П.Основы маркетинга. Москва :Финпрес, 1999
Дурович А.П. Маркетинг в предпринимательской деятельности. МН:Финансы,учет, аудит, 1997.
Хлусов С.Н. Основы маркетинг. Москва: ПРИОР, 2000
Завьялов П.С. Маркетинг в схемах, рисунках и таблицах. Москва:
Маслова Т. Д. Маркетинг: маркетинговые исследования. Товары и цены.
Пешкова Е.П. Маркетинговый анализ в деятельности фирмы. Москва: ОСЬ,1999
Маркетинг. Оқу құралы. Н.Қ. Мамыровтың жетекшілігімен. Алматы-экономика,1999
Алтынбаев Б.А., Истаева А.А. Основы маркетинга. Алматы. Экономика, 2001
Есімжанова С.Р Маркетинг в Казахстане: теория методология, практика .Алматы-Аян
Есімжанова С.Р Маркетинг теория и опыт становление в Казахстане
Нуралиева Д. Роль маркетинга в развитии кондитерского концерна. Пищевая
МынбаевЖ.М. Қазақстан кәсіпорындарындағы маркетинг проблемалары.Қаржы-қаражат , 2003,2 саны,42-48б.
Асанова А.А. Қазақстан нан нарығы. Ақиқат, 2003ж.1 саны, 14-21б.
Мендигалиев С.М. Хлебо-булочные изделия. Пищевая промыщленность, 2002, 4саны, 15-19б.
Серімова А.А. Қазақстандағы нан өндіретін зауыттардың бүгіні мен келешегі.
Есімжанова С.Р. Маркетинговый анализ. Вестник КазЭУ. 2001, 2 саны,
Куралов М.С. Ақсай нан значить – качественно. Маркетинг товаров
Степанов В.И. Маркетинг в Казахстане. Мысль, 2004г. 1 саны,
Сейдахметова Ф.С. Учет, аудит и анализ в информационных системах
Сатыбалдин С.С. Маркетинг және шаруашылық механизм. Ғылыми конференциялар жинағы.
Жунісбекова Б.Б. Қазақстан кілем нарығын зерттеу. Каз МБА хабаршысы,
Сейдеханов А.С, Калиева Н.М. От болезней-хлеб полезный. Жизнь 2004г.5
Серімова А.А. Қазіргі таңдағы нан өнімдерінің сапасы. Ақиқат,2003жыл. 5
«Ақсай» НТК ЖШС-нің есеп беру деректері мен балансы. 2002-2003
«Ақсай» НТК ЖШС-нің есеп беру деректері мен балансы. 2003-2004
«Ақсай» НТК ЖШС-нің есеп беру деректері мен балансы. 2004-2005
«Ақсай» НТК ЖШС-нің есеп беру деректері мен балансы. 2005-2006
ҚР-ның статистика жөніндегі Агенттігі – Қазақстан нан өнімдерінің тұтынылуы
11
Жарнама бойынша менеджер
Клиенттермен жұмыс істеу бөлімінің бастығы
Талдаушы- маркетолог
Тауар категорялары бойынша менеджер
Маркетинг жоспары
Жарнама
Тауар қозғалысы
Баға құрау
Фирма туралы қоғамдық пікір
Сапа жүйесі
Сапамен қамтамасыз ету
Сапаны басқару
Сапаны жақсарту