Қиын балалармен әлеуметтік жұмысты жаңарту мәселесі
Мазмұны
Кіріспе......................................................................................................................3-5
І тарау. Қиын жасөспірім мәселесінің әдіснамалық негіздері............................6-33
1.1 «Қиын бала» ұғымының шығуы және ғалым-педагогтардың
ой-пікірлері...............................................................................................................6-11
1.2 Жасөспірімдер арасындағы ауытқушылық мінез-құлықтың
шығу себептері мен факторлары............................................................................12-21
1.3 Қиын жасөспірімді тәрбиелеудегі мектеп ұжымы мен отбасының рөлі......22-33
ІІ тарау. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық
бұзушылықтардың профилактикасы мен агрессивті
балалармен жұмыс істеу ерекшелігі.......................................................................34-49
2.1 Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық
бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың
қадағалауыныз және панасыз қалуының
алдын алу.................................................................................................................34-38
2.2 Әлеуметтік педагогтың агрессивті балалармен
жұмыс жасау ерекшелігі..........................................................................................39-42
2.3 «Қиын» баланы қайта тәрбиелеу жолдары......................................................43-49
ІІІ тарау. Әлеуметтік педагогтың қиын жасөспірімдермен жұмыс
жасауы және оларды қайта тәрбиелеу жолдары...................................................50-79
3.1 Жасөспірімнің дұрыс әлеуметтенуін әлеуметтік
педагогикалық тұрғыдан қарастыру......................................................................50-56
3.2 «Қиын» жасөспірімдермен әлеуметтік жұмыс ерекшелігі.............................57-76
3.3 «Қиын» жасөспірімдердің бос уақытын
дұрыс ұйымдастыру...............................................................................................77-79
Қорытынды...............................................................................................................80-82
Қолданылған әдебиеттер........................................................................................83-85
Қосымшалар............................................................................................................86-107
Кіріспе
Мәселенің өзектілігі – қазіргі таңда Қазақстан Республикасы мемлекетінде жас
Тәрбие ұғымы мәнді де мағыналы ұғым, Әл-Фарабидің «Тәрбиесіз берілген
жұмыстың мақсаты:
Қиын жасөспірімдермен әлеуметтік жұмысты жаңарту мәселесі.
жұмыстың міндеттері:
қиын жасөспірімдердің пайда болу себептері;
қиын жасөспірімдердің ерекшеліктері;
қиын жасөспірімдерге әлеуметтік педагогикалық көмек көрсету;
қиын жасөспірімді тәрбиелеудегі әлеуметтік педагогикалық тұрғыда отбасы және мектептің
қиын жасөспірімді әлеуметтік ортаның теріс ықпалынан әлеуметтік педагогикалық қорғау;
құқық бұзушы балаларға профилактикалық және диогностикалық көмек;
қиын жасөспірімді қоғамға қайта қосудағы әлеуметтік жұмысты іс-жүзіне асыру.
жұмыстың нысанасы:
Қиын жасөспірім және олардың әлеуметтік ортасы.
жұмыстың заты:
Қиын бала мәселесін ғылыми методологиялық тұрғыда зерттеу.
Метадологиялық негіздер; Мінез-құлықтағы қиындық және қиын балалар ұғымын зерттеу
Зерттеу жұмысының ғылыми болжамы:
- әлеуметтік педагогикалық тұрғыда қиын балаларды қайта тәрбиелеу жолдар
- зерттеу барысында қиын бала мәселесін, тарихын
- Қазақстан Республикасында балалар қоғамын құру олардың бос уақытын
Дипломдық жұмыстың ғылыми ұсыныстары : Қиын баланың әлеуметтенуі
І.тарау Қиын жасөспірім мәселесінің әдіснамалық негіздері
І. 1. «Қиын бала» ұғымының шығуы және ғалым-педагогтардың
ой-пікірлері.
Қазіргі ХХІ ғасыр табалдырығын аттап отырған кезеңде «қиын балалар»
Ахмет Байтұрсынұлы айтқандай, «балам дейтін жұрт болмаса, жұртым дейтін
«Қиын балалар» ұғымы 1920-1930 жылдарда тәрбие мәселесінде пайдаланып жүрді.
Қиын балалар қайдан шығады?- деген сұраққа былай жауап берсе
Кейбір тәрбиесі, мәдениеті өте төмен ата-ана баласын
А.Макаренконың мына бір сөзіне көңіл қою артық болмас еді.
Қазіргі уақытта мінез-құлықтың бұзылу себебі түбегейлі түрде зерттеліп, жаңа
Мінез-құлықтағы қиындық – бұл шексіз ұғым, тәрбиелік және әлеуметтік
Мінез-құлықтағы қиындық және қиын балалар ұғымын зерттеу және бақылау
Сөз етіп отырған бұл мәселе әрдайым социолог, психолог,
Ең алғаш осы мәселе бойынша зерттеу жүргізген П.П.Бельский
Осы қиын балалар мәселесі бойынша, жоғарыда аталған ғалымдарымыздың
П.О.Эфрусси мінез-құлықтағы қиындық табиғатын жүйке
Қиын балалардың жекелік ерекшеліктерін өмір жағадайымен,
Көп жылдық оқу мен бақылау негізінде И.А.Невский қиындықпен
Баланың психикасы көп факторлы, әлеуметтік өмір жағдайына қоғам дамуына
Ғалымдардың бірқатары баланың дамуындағы кідіріске, қоғамға
Балалар мен жасөспірімдердің ассоциалды мінез-құлық мәселесімен бірқатар қазақстандық
В.В.Трифонов зерттеулерінде «қиын оқушы» анықтамасы – бұл күнделікті педагогикалық
Біраз зерттеулер (М.А.Алемаскин, Л.М.Зюбин, Д.В.Колесов, В.Н.Кудрявцев, Г.М.Минковскиий, И.Ф.Мягков және
«Қиын балалар», «мінез-құлықтағы қиындық» ұғымынан басқа, «қиындықпен тәриелену» ұғымы
«Қиындықпен тәриелену» - баланың теріс мінез-құлқы, дау-жанжал Кейде бұл
«Қиындықпен тәриелену» мәселесі Г.А.Фортунатовтың (1935 ж) еңбектерінде зерттеген. Өзінің
«Қиын балалар» намысқой келеді, олар бір нәрсеге өзінің
Ұзақ мерзімді дау-жанжал баланы қиын атандырып ғана қоймайды, сонымен
Л.С.Выготский «қиындықпен тәрбиеленумен» күресудің нақты жолын анықтап берді. Өзінің
Соғыстан кейінгі жылдарда қиындықпен тәрбиеленушілердің әлеуметтік мәселелеріне
1950-70 жылдары зерттеушiлер негiзгi зейiндерiн ,,Қиындықпен тәрбиеленетiн,, балалар мен
1970-80 жылдары ,,Қиындықпен тәрбиелену,, мәселесi отандық ғылымда жан-жақты зерттелiндi.
Мінез-құлықтың ауытқушылығы (тәртіпсіздігі) мәселесіне ең алғаш көңіл бөліп
І.2. Жасөспірімдер арасындағы ауытқушылық мінез-құлықтың шығу себептері мен
Адам өмірге келген сәттен бастап үлкен әлеуметтік ортаға тап
Қандай да олқылығы бар баланың даму жағдайы, әдетте
Балалалардың әлеуметтік-педагогикалық олқылығының пайда болу тетігі
Баланың персонализациялануға ұмтылуы оған қатысты
Әлеуметтік – педагогикалық олқылық ерте балалық
Ерте зерттеу, алдын алу және
Ауытқушы (девианттық) мінез-құлық деп қоғамда
Балалар мен жеткіншектердің мінез-құлқындағы ауытқушылық көріністері олардың
Мінез-құлықтық реакция бір рет немесе жүйелі
Жасөспірімдердің мінезіндегі ауытқушылықтың себептері мен факторларына
дұрыс тәрбиеленбегендерінің себебінен қажетті білімдердің, біліктердің,
жайсыз отбасылық өзара қарым-қатынастар, жағымсыз
психикалық және физикалық денсаулығы мен дамуы
ішкі және сыртқы белсенділігінің саналы
қараусыз қалумен, қоршаған ортаның кері
Жасөспірімдер мен балаларға қоршаған адамдардың немқұрайдылығы
Қазіргі кездегі жасөспірімдердің жүрген ортасы қолайлы
Балалалар мен жасөспірімдердің дамуы мен мінез-құлқына
Қоғамдағы өтіп жатқан үрдістер:
қоғамдық құндылықтар иреархиясын өзгертуге бағытталған
заңдардың және құқық қорғаушы орындардың
жұмыссыздық (нақты және жасырын);
экономикалық тұрмысы төмен балалы отбасыларға әлеуметтік кепілдіктермен
өскелең ұпақтың әлеуметтенуінің дәстүрлі институттарының
бұқаралық ақпарат құралдары арқылы зорлық-зомбылық және қатігездікті
балалардың денелік және психикалық денсаулығының бұзылуын дер кезінде
темекіге, ішімдікке, нашақорлық заттарға жолдың ашықтығы.
Отбасының жағдайы және оның ахуалы:
толық емес отбасы; отбасының материалық жағдайы;
ата-аналардың төмен әлеуметтік-мәдени деңгейі;
отбасындағы тәрбие стилі (балаға бірыңғай талаптардың
ата-аналардың ішімдікті, нашқорлық заттарды теріс пайдалануы;
ата-аналардың балалардың психоактивті заттарды қолдануына жол
Мектепішілік өмірдің жеткілксіз ұйымдастырылуы:
оқу және тәрбие үрдісін басқаруды ұйымдастырудың
мұғалімдердің бала және жас ерекшелік психологиясын
жетілмеген жаңа оқу бағдарламасын енгізу, құндылықтар бағдарламаларының өзгеруі және
мектепке келген оқушылардың дамуының және оқу түрткілерінің төмендігі.
Жасөспірімдердің түрлі себептермен мектепке бармай қалуы да
Баланың мектепке бармай қалуының айтарлықтай жиілеп кетуі оны психиатрға
1-суретте келтірілген.
Бала мектептегі сабақта жоқ
бала үйде жоқ
(бетімен лағып кеткен)
бала мектепке барудан
бас тартқан
көліктік
фобия
әлеуметтік
фобия
Ең алдымен сабаққа қатыспай лағып жүрген баланың немен айналысатынын
Егер баланың мектепке бармай үйде қалғаны ата-анасына мәлім болса,
Егер баланың мектептен бас тартқаны туралы сөз болса, онда
Біріншіден, бала үйде немесе жолдастарымен болғанда өзін қалай
Екіншіден, мектепке барғысы келмеудің сабақ кестесіне байланысының
Онан кейін қаралатын үшінші мәселе: сабаққа бармай
Балалар мен жасөспірмдердің тұлғасындағы және мінез-құлқындағы
балалар мен жасөспірмідердің ауытқыған мінез-құлықтарының типтері мен нысандардың
оқушылардың, ата-аналардың пікірлерін зерттеудің нәтижелерін талдау және соның
мектепте және жастар орталықтарында сыртқы тәуекел факторларына азат психологиялық,
Жасөспірмдердің тұлғалық және әлеуметтік құзырлығын қалыптастыруда, жағымсыз
Жасөспірім салауатты өмір салтын калыптастыра алуы үшін
Балалар мен жасөспірімдер тұлғасы мен мінез-құлқындағы ауытқушылықтың тың
оқу іс-әрекеті жемісті болғанда;
оқушылардың қанағаттандыратын эмоционалдық жағымды өзара қарым-қатынас жүйелері
Соңғы жағдай тікелей түрде әлеуметтік қорғалумен
оқушылардың өздерінің құқықтары мен міндеттерін білуі;
оларды мұғалімдер мен оқу және тәрбие үрдісіндегі
оқушылардың қандай да бір белгісіне қарай дискриминацияға ұшырауына
оқушылардың жеке дара ерекшелігі мен өзін-өзі анықтау құқығын сақтау.
Бұл талаптарды орындау жасөспірімдердің барлық топтарымен және типтерімен
Жоғары да көсретілген талаптарды орындаған жағайда жасөспірімдерге көрсетілген
1.3 Қиын жасөспірімді тәрбиелеудегі мектеп ұжымы мен отбасының рөлі
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында девиантты мінезді оқушыларға
Олардың әр кезеңде әртүрлі аталғаны
Ғылыми тұрғыдан зерттегенде, дәл осы
Әрбір оқушының өзін қоршаған ортасымен тығыз қарым-қатынаста болатынын,
Бала тәрбиесіне отбасының жағымсыз әсер
1. Бірінші топ – баланы қалай тәрбиелеуді
2. Екінші топ - өз балаларына өнегелі тәрбие
3. Үшінші топ – балаларды тәрбиелеудің жолдарын
Енді осы факторларды тарата айталық.
Бала отбасы жағдайында өмірдегі әртүрлі
Моралдік жағынан азғындаған отбасында,
Отбасы тәрбиесінде ең маңызды мәселенің бірі – ата-аналардың
Дәл осыған қарама-қарсы әрекет істейтін
Мұндай ата-аналар өз балаларын аса
Үшінші топқа жататан ата-аналар өз балаларының
Мектептегі оқу-тәрбие жұмысындағы кемшіліктердің де
Тәртіп бұзуға бейім тұратын оқушылардың
Мектеп ұжымының осы мәселеде алаусыз
Девиантты мінезді оқушылармен дұрыс қарым-қатынас
Кейбір мұғалімдердің сабақ беру әдісінің
Кейбір мұғалімдердің педагогикалық этиканы білмеуі
Көшедегі кездейсоқ топтардың оқушының теріс
Енді осы девиантты мінезді оқушылардың психологиялық
Бұл қиын балалар өздерінің интеллектуалдық
Дегенмен, олар өздерінің алдына қойған мақсатын
Зерттеулер көрсеткендей, ер балалар мен қыздардың
Девиантты бозбалаларды қайта тәрбиелеу кезінде
Тағы бір ескеретін жайт, жасөспірімдердің
Егер жақсы бағытта дамыған өзгерістер баланың
Көтеріңкі көңіл күй, құрмет көрсету, сенім
Әлеуметтік педагогтың тағы бір ескеретіні: ол оқушының
Девиантты мінезді оқушыға ата-анасының да, мектептің
Тәртіп пен заңды бұзуға бейім
Сонымен қатар, олар өзінен кішілерге әлімжеттік
Жоғары да көрсетілген төрт көрсеткіштің екеуінің
2. Аталған тәрбиесі қиын балалардың тәртібі мен
Қиын балалардың «қиындығы» неде екенін білу
Екіншіден, сау балалардың адамгершілік қасиеттеріне қандай
Девиантты мінезді оқушыны қайта тәрбиелеу
Девиантты балаларған педагогикалық әсер ету жолдары.
Ойланып жоспарланған түзету жұмыстары оқу-тәрбие
Біріншіден, мектеп жоспарында қиын балалардың барлығы
Осындай жоспарларда қиын балалрға отбасы
Қиын балалардың сыныптастары және пән мұғалімдерімен
Қиын балалардың басым көпшілігі өздерін
Девиантты мінезді оқушылар өздеріне ұрысқанды ұната
Қиын оқушыларды әртүрлі жағымды істерге
Қиын оқушыларды қайта тәрбиелеу дегеніміз: оның жағымсыз
Оқу оқушылардың негізігі қызметі болып
Ол үшін әлеуметтік педагог адамның
әрбір баланың жақсы болуға тырысатын
Қиын оқушыларға әртүрлі жағдаяттар туғызу арқылы
Қиын оқушылардың отбасылық жағдайын өзгерту.
Отбасының қиын жағдайы бала тәрбиесіне кері
Біз жоғарыда айтқандай, қалыптағы отбасыдан «қиын»
Бұл жерде айтпай кетуге болмайтын
Анасы баланы көтергеннен бастап оны
Біз бұл жерде ер балаға әкенің тәрбиесінің
Баланың алғашқы адами құныдлықтары, әрине,
ІІ тарау. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен
2.1 Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылардың профилактикасы мен
Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық
Еліміздің болашағы – білімді ұрпақ.
Тәрбие халықтың ғасырлар
Тәрбиенің негізгі мақсаты : дені
Өскелең ұрпақты тәрбиелеу
Тәлім – тәрбиенің мақсаты - баланың
Бала тәрбиесін жалпы мынадай
Жасөспірімдерге берілетін осы
1. Рухани тәрбие. Кеңес дәуіріндегі
Жас ұрпақ – иіліп тұрған
Ұстазы білімді ұрпақ
Оқушының бос уақытын ата – анамен
Осымен рухани тәрбие
2. Ата-ана тәрбиесі. Қайтсек күнімізді
Баланың өсу процесінде ата-анаға
Сәбилік кезең. Бұл кезеңде
Бозбалалық кезең. Бұл кезеңде бала
Үлкейіп ақыл тоқтатқан кезең.
Атақты педагог А.С. Макаренко «бес
Қазақстан республикасының « Қазақстан республикасындағы
3.Стихиалы тәрбие. Жасөспірімдер нені
Сайып келгенде, нарық эканомикасы
Кентау қаласындағы облыстық арнайы мектеп интернатыда тәрбиеленіп жатқан
Девиантты тәртіптің құрылымы
Девиантты тәртіптің құрылымы
Жасөспірімдердің тәртібіндегі ауытқушылықтың әр түрлілігін көрсету.
1 - топ 2 - топ
Көрсеткіш % Көрсеткіш %
Алаяқтық 19 44,1 26 35,1
Бұзақылық 12 27,9 39
р