МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.......................3
1 ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАННЫҢ МӘДЕНИ ДАМУЫ..........7
1.1 Тәуелсіз Қазақстандағы мәдени үрдістер.................7
1.2 «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы...........14
1.3 Егемен Қазақстан мәдениетінің даму көкжиегі.................28
2 ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ РЕФОРМАЛАРЫ..................56
2.1 Білім жүйесінің реформалары ....................56
2.2 Жаңа әлеуметтік- экономикалық жағдайдағы ғылым.......68
2.3 Елдің бәсекеге қабілетті және индустриялық-инновациялық дамуы жағдайындағы
ҚОРЫТЫНДЫ......................95
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ....................97
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі: Мәдениет - халқымыздың ар – иманының айнасы,
Ол әдебиетті, өнерді, адамның шығармашылдық, көркемдік, эстетикалық, талғамдарын қалыптастырып
Қазақ халқының мәдениеті- оның ұлттық тарихының өнімді өзегі, құрамдас
Мұның өзі халықтың мәдениетін, оның тарихын білудегі жауапкершілікті ұштай,
Қазақ халқының мәдениеті – оның ұлттық тарихының өнімді өзегі,
Мұндай қажеттілік пен талап ата-бабалары ғасырлар бойы арман етіп
Әрбір ұлттың тарихы мен мәдениеті өзіндік дастан, қайталанбас қасиеттердің
Халыққа білім беру, ғылым мен мәдениет тек Қазақстан егемендік
Қазіргі кезде осы заманғы білім беру аясында шынайы нарықтық
Тақырыптың зерттелу деңгейі: Ел тәуелсіздігінің 1991 жылдан осы кезеңгі
Қазақ халқының мәдени өмірін зерттеуде мол мұра қалдырған итальян
Венгер ғалымы А. Вамберидің – «Орта Азияға саяхат» (1865),
«Қырғыз-қайсақ немесе қырғыз-қазақ далаларының сипаттамасы» атты көлемді еңбегінен мәлім
Қазақ мәдениетінің тарихын зерттеудегі В. В. Радловтың (1837-1918) ролі
Оның 1870 жылы шыққан «Түркі халықтарының халық әдебиеті үлгілері»
Қазақ халқының рухани өмірінің өмірінің алыс-жақын шетел оқырмандарына насихатталып,
Қазақстанда шыққан ғылыми еңбектердің белгілі тобы ұлттық мәдениеттердің өзара
Ұлтымыздың мәдениеті, ұлттық таным мен көзқарас, салт пен дәстүрлер
Диплом жұмысының мақсаты: Тәуелсіз қазақ елінің ғылымы мен мәдениетінің
Осы мақсатқа сай зерттеу жұмысының міндеттері:
- Ұлттық мәдениет түсінігі, оның теориялық мәселелеріне тоқталу;
- Қазақ халқының мәдениеті мен ғылымын, оның қалыптасу кезеңдерін,
- Тәуелсіздік жылдарындағы даму ерекшеліктеріне талдау жасау;
- Ұлттық мәдениеттің дамуындағы кеңес саясатының қайшылықты сипаттарын айшықтау;
- Еліміздегі жаңа қоғамдық қатынастар ауқымындағы ұлттық мәдениет пен
Зерттеу объектісі: Тәуелсіз еліміздің ұлттық мәденниеті мен ғылымы оның
Жұмыстың деректік базасы: Қазақстанның мәдениеті мен ғылымы тарихына арналған
Зерттеу жұмысының методологиялық және теориялық негізі: Диплом жұмысын жазуда
Диплом жұмысының практикалық маңыздылығы: Бұл жұмысты жалпы білім беретін
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы: Зерттеу тақырыбына байланысты еңбектер мен
Диплом жұмысының құрылымы: Кіріспеден, екі тараудан, оның әрқайсысы үш
1 ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАННЫҢ МӘДЕНИ ДАМУЫ
Тәуелсіз Қазақстандағы мәдени үрдістер
Қазақстандағы қазіргі заманғы мәдениеттің сипаты сан қырлы және алуан
Қазақстанда 1980 жылдардың екінші жартысынан бастап орныға бастаған мәдени
Егеменді Қазақстан мәдениетінің қалыптасуы көптеген қиындықтар мен қарама-қайшылықты бастан
1991 жылдан кейін білім беру жүйесі белгілі бір дағдарысты
Халыққа білім беру, ғылым мен мәдениет тек Қазақстан егемендік
Қазіргі кезде осы заманғы білім беру аясында шынайы нарықтық
Егеменді мемлекеттің қалыптасу үрдісі ұзақ жылдар бойы орнығып калған
«Ғылым туралы» Заңның қабылдануы Қазақстан ғылымын одан әрі дамыту
Заң баптарының қазақстандық зиялы қауым үшін ерекше мәні бар,
«Ғылым туралы» кабылданған Заңға орай Ұлттық Ғылым академиясы Қазақстан
Қазақстан Республикасы академиялық ғылымының ғылыми ізденістерінің құрылымы мен тақырыптары
Егеменді мемлекеттің коғамдық ғылым саласындағы алғашқы қадамдары қуғын-сүргінге ұшыраған
Мемлекеттілік пен ұлттык мемлекет құрылысын қалпына келтіру жағдайында казақ
90-жылдардың аяғында жалпы білім беретін 8610 мектептің 3379 мектебі
Қазақтардың дүниежүзілік конгресі (1992) республиканың мәдени өмірінде зор қоғамдық
Республиканың егеменді мемлекет мәртебесін алуы ұлттық мәдениеттің дамуына жаңа
Қаржылық қолдаусыз жұмыс істеген қазақ кинематографиясы өзінің екінші қайтара
Қазіргі кезде республиканың мәдениет саласында 30 мыңнан астам адам
Құрманғазы атындағы Халық аспаптар оркестрі, Мемлекеттік симфониялық оркестр, «Алматының
Е.Серкебаев, Б.Төлегенова, Ә.Дінішев, Н.Үсенбаева, Ғ.Есімов, Р.Рымбаева, А.Қоразбаев, М.Жүнісова, Н.Есқалиева,
Алматының «фестивальдар қаласы» деп аталуы кездейсоқ емес. Тәуелсіздік жылдары
«Еуропа-синема» халықаралық жүйесіне кірген Алматыдағы аса ірі «Арман» кинотеатры
ЮНЕСКО-ның шешімімен қазақ ақыны әрі философы Абай Құнанбаев пен
Ә. Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайында республикадағы көркемсурет кұндылықтарының
Тәуелсіздікке қол жеткізген Қазақстан арман-тілегі бір кептеген түрлі ұлт
Республика Президентінің шығармашылық жастармен кездесулері дәстүрге айналды. Мәдениет қайраткерлері
1995 жылы республиканың шығармашылық зиялы қауымының бастамасымен қоғамдық ұйым
• Мәдениет және өнер мекемелеріне, қоғамдық құралымдар мен қозғалыстарға,
• мұражайлар мен кітапханалар ашу;
• фестивальдар, конкурстар, айтыстар, көрмелер өткізу;
• симпозиумдар, конференциялар ұйымдастыру;
• ағартушылык, ақпараттык, баспагерлік қызметті жүзеге асыру;
• мәдениет пен өнер кызметкерлерін т.б. әлеуметтік қорғау.
Өз қызметін қор демеушілік қаражат есебінен жүзеге асырады. Қорға
Шығармашылық зиялы қауымды қолдау үшін 1996 жылы қор «Шығармашылық
Сонымен бірге қор «Қазақ музыкасының тарихы» оқулығының, «Пушкин және
Адамзаттың үшінші мыңжылдыққа аяқ басуы Қазақстанда соңғы он жылдағы
Жалпы алғанда, Қазақстандағы қазіргі заманғы мәдениеттің сипаты демократиялық реформалардың
Біздің мемлекетіміздін Президенті өзінің «Тарих толқынында» атты еңбегінде жалпы
1.2 «МӘДЕНИ МҰРА» мемлекеттік бағдарламасы
Посткеңестік кеңістік мемлекеттері тарихи біршама қысқа мерзімде рухани және
Мәдени мұраға жүгіну ұлттык мәдениеттердің дамуының әртарап-тандырылу үлесіндегі этникалық
Қазіргі кезде Қазақстанның әлемдік қауымдастықтың тең құқықты субъектісі ретінде
Алайда жалпыұлттық деңгейде де, қалың жұртшылықты тарта отырып, тарихи-мәдени
Қазақстан XXI ғасырдың басында қол жеткізген экономикалық өсу қарқыны
Бағдарламаны іске асыру «қазақ халқының, сондай-ақ елімізде тұратын барлық
Бұл бағдарлама елдің мәдени мұрасын зерделеумен, сақтаумен, пайдаланумен және
Бұл бағдарламаны әзірлеу мемлекеттің қолда бар мәдени құндылықтарды сақтау
XX ғасырдың 80-жылдарының екінші жартысынан бастап, Қазақстанда философия, тарих,
Жоғарыда аталған проблемалардың осы бағдарлама шеңберіндегі кешенді шешімі Қазақстан
Рухани және оқу-білім саласын дамыту, елдің мәдени мұрасының сақталуын
Қазіргі заманғы тарихи сананың дағдарысын зерттеушілер, ең аддымен тарих
Қазіргі заманғы мәдени үрдістер, атап айтқанда, ғылым, әлемдік философиялық-тарихи
Осыған байланысты Қазақстан Республикасы Президентінің «Мәдени мұраның» 2004—2006 жылдарға
Қазақстанның мәдени мұрасының қазіргі жай-күйі сан ғасырлық дәстүрлерді сақтап,
Қазіргі кезде Қазақстанда 25 мыңнан астам тарих, археология, сәулет
Қазақстан тарихы мен мәдениетінін бірегей жәдігері - Түркістан қаласындағы
Қазақстанда «Тарихи-мәдени мұраны қорғау және пайдалану туралы», «Мәдениет туралы»,
Сондай-ақ қағаз, тері, картон т.б. сияқты органикалық материалдарда сақталынған
«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы тарихи қысқа мерзімдік уақытта Қазақстан
«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасының 2008 жылғы 13 маусымда Ақордада
Сонымен бірге Қазақстан Республикасында «Мәдени мұра» бағдарламасын іске асырудың
«Мәдени мұра» бағдарламасын жүзеге асырудың жаңа кезеңі материалдық түпкі
Мәдени мұра саласындагы проблемалардын қазіргі жай-күйі. Жаһандану үрдістері ғаламшардағы
Қазір «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасын Қазақстанда мемлекет пен қоғамның
Қазақстанда «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру нәтижелерінің бұрын-соңды
«Мәдени мұра» ұлттық бағдарламасын іске асырудың 2004 жылдан бастап
Осынау күрделі, бірақ қызықты жобаның мақсаттары мен міндеттері болашақта
Дағдарысты және дағдарыс алдындағы жағдайлардың алдын алу және оларды
Қазақстан егеменді жас мемлекетінің бейбіт дамуының негізінде объективті факторлардың
Ішкі және сыртқы саясаттың реттеуіші ретіңдегі президенттік басқару институты
Н. Назарбаев осы үрдіске ұдайы шақырып отырған Ұлттық мәдениеттерді
Мәдени мұраны және ұлттық мәдениеттер мен олардың құндылықтарын мәдени
Экономикалық, әлеуметтік және саяси проблемалардың бүкіл топтамасын шешпейінше ұштастыруға
Сондықтан осы саладағы мемлекеттік саясат әуел бастан-ақ іргелі прицнипке,
Сайып келгеңде, Қазақстан сыртқы дүниеге ашық ел болды, ол
«Мәдени мұра» аясындағы тарихи қоржынның айрықша сипаты Ұлы Даланың
Осы бағдарлама шеңберінде тарихи-мәдени мұра нысандарын қалпына келтіру және
«Мәдени мұра» ұлттық стратегиялық жобаның шежірелік қорытындысы мен нәтижесі.
2006 жылы «Мәдени мұраның» 2004 — 2006 жылдарға арналған
Бағдарламаны іске асырудың алғашқы кезеңіңде тарих пен мәдениеттің отыз
• 2004 жылы 12 нысанды;
• 2005 жылы 13 нысанды;
• 2006 жылы 10 нысанды қалпына келтіру жұмыстары аяқталды.
• 2004 жылы 20 көне қала орнында;
• 2005 жылы 30 көне қала орнында археологиялық қазбалар
• 2006 жылы тағы да 30 көне қала орнында
Қазақ халқының мәдени мұрасында тарихи мәні бар қолжазбаларды, сирек
Ұлттық мәдениет үшін ерекше мәні бар бірегей тарихи-мәдени, сәулет
• 2004 жылы — 10 қолданбалы ғылыми зерттеу;
• 2005 жылы — 10 қолданбалы ғылыми зерттеу;
• 2006 жылы — 7 қолданбалы ғылыми зерттеу жүргізілді.
Ұлттық және әлемдік ғылыми ой-пікір, мәдениет пен әдебиет басылымдарының
• 2004 жылы — 29 ғылыми кітап атауы;
• 2005 жылы — 89 ғылыми кітап атауы;
• 2006 жылы — 100 ғылыми кітап атауы жарық
Рухани және оқу-білім саласын дамыту, елдің мәдени мұрасының сақталуы
Сонымен бірге практика көрсеткеніндей, кең ауқымды бағдарламаны соншалықты қысқа
2006 жылы 132 кітап атауы басылып шыкты, оның ішінде:
Баспа бағдарламаларын қалыптастыру, әлеуметтік мәні бар әдебиетті, соның ішінде
2007—2009 жылдарға арналған «Мәдени мұра» бағдарламасын әзірлеу кезінде 2004—2006
2007—2009 жылдарға арналған «Мәдени мұра» бағдарламасы Мемлекет басшысының Қазакстан
Бұл Бағдарламаны әзірлеу елдің мәдени мұрасын зерделеуге, сақтауға, қалпына
2007 жылғы 13 ақпанда Қоғамдык кеңестің 2004—2006 жылдарға арналған
Осы Бағдарлама шеңберінде тарихи-мәдени мұра нысандарын қалпына келтіру және
Кеңестік идеологиялық жүйенің және соның негізінде құрылған кеңестік Қазақстан
«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру барасында жаңа түзетулер
«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі Қоғамдык кеңестің
«Мұндай ауқымды бағдарлама не үшін ойластырылды, ол не береді?
Тарихи-мәдени мұраны қалпына келтіру — замананың болашаққа айқын бағдары
Мәдени мұраны иелену — халықтың тарихи зердесінің негізі, онсыз
«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде жоғарыда айтылған проблемаларды кешенді
Егемен Қазақстан мәдениетінің даму көкжиегі
МУЗЫКА ӨНЕРІ
Қазақстандық орындаушылар республика тәуелсіздік алғаннан кейін әлемнің түрлі елдерінде
Орындаушылық өнермен қатар кәсіби музыкалык білім саласында да өзгерістер
КСРО және Қазакстан халық артисі Ә. Дінішев 1993 жылы
Тәуелсіздік жылдары түрлі музыкалық халықаралық фестивальдер мен конкурстар, соның
Қазіргі кезде Қазақстанның орындаушылық мектебі Таяу және Шалғай Шығыс
2000 жылы республиканың Композиторлар одағы өзінің 70 жылдык мерейтодың
Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театры
Қазақстан дәстүрлі Халықаралық опералық фестиваль өткізілетін орынға айналды. Мысалы,
Құрманғазы атындағы Қазақ халық аспаптар мемлекеттік академиялық оркестрі, «Отырар
2009 жылы «Қазақтың дәстүрлі 1000 күйі» атты антология
ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың бастамасымен қабылданған «Мәдени мұра» ұлттық
ЭСТРАДА ЖӘНЕ ЦИРК ӨНЕРІ
Тәуелсіз даму жылдары еліміздің музыка өнерінің эстрадалық жанры Р.Рымбаеваның,
1980 жылдары Алматыда «А-Студио» тобы құрылды, ол республикадан шалғай
«Үркер», «АБК», «Л Дуэті» және басқалар 90-жылдардағы Қазақстан эстрадалық
90-жылдары авангардтық бағыттағы топтар да шыға бастады, олардың арасында
Жаңа техникалық құралдар және осы заманғы мүмкіндіктер жас ұрпақтың
«Азия дауысы» фестивалі Қазақстанның көпшілікке танымал музыка саласындағы ірі
Тәуелсіздік жылдары Қазақстанда эстрадалық әннің жас орындаушыларының түрлі конкурстары
Кәсіби казақ циркі 1970 жылы Республикалық эстрадалық-цирк өнері студиясының
Цирк ұжымы Қытай Халык Республикасына талай рет гастрольмен барды,
Қанат Шалабаевтың басшылығымен қазактың шабандоз жігіттер тобы американ циркінде
В.Г. Смирновтың Үлкен қазақ циркінің ұжымы артистердің шығармашылық шеберлігін
2000 жылы цирк аумағында «Арлекино» ойын-сауық орталығы ашылды, онда
Қазақ мемлекеттік циркінің жанында А.Р. Измайлова басқаратын «Ерке» ұлттық
Жалпы айтқанда, өнердің «жұмылғыш» жанры болған Қазақстанның музыка өнері
ТЕАТР ӨНЕРІ
Казақстан да кұрамдас бөлігі болып табылатын әлемдік театрдың казіргі
Театрларға шығармашылық таңдау және қызмет бағыттары еркіндіктерін беру республиканың
1995 жылдан бастап М.О. Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялык
Қазақстанның егемендікке қол жеткізуі театр қойылымдарының мазмұнында елеулі өзгерістерге
Тәуелсіздіктің алғашқы онжылдығындағы койылымдардың арасында Абылай ханның бейнесіне арналған
Қазіргі заманғы театр өнерінде режиссер Б.Атабаевтың шығармашылық ізденістері, идеялары
Тәуелсіздік жылдары қазақстандық театрдың шығармашылық жоспарларын іске асыруға халык
Театрдың көптеген актерлері кинематография бойынша кеңінен танымал. Экранда актерлер
Соңғы он бес жыл ішінде М.Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік
Театрдың халықаралық театр фестивальдеріне катысуы олардың сахналық өнерін шындай
К.Әшірдің «Қабыл — Адам ата баласы» спектакліне 2001 жылы
2000 жылғы қазанда театр И. Ғайыптың пьесасы бойынша Б.Атабаевтың
Театр ұжымы мерейтойлық 75-маусымда көрермендерді мынадай премьераларымен қуантты. Олардың
Қазақстанның театр өнерінің дамуына Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық
Т.Қ. Бәсенов т.б.) Алматы қаласының ең әсем сәулет өнері
Қазақстанда театр сахнасына сырттан енгізілетін жаңа идеяларға «бейімделудің» күрделі
Соңғы жылдары қазіргі заманғы қазақ театры дамуының жай-күйі жөнінде
Қазақстанның казіргі заманғы театр өнерінде метафоралық сахналық қойылымға ден
Қазіргі заманғы кезеңде өнердің басқа түрлерінің көркемдік құралдарын пайдалану
Егемендік жылдары Оралда, Өскеменде, Петропавлда, Павлодарда Қазақ драма театрларының
Сонғы жылдардағы қызықты жетістіктерге және театрлар репертуарларының айтарлықтай толығуына
ХОРЕОГРАФИЯ ӨНЕРІ
Қазақ халқының көп кырлы бай шығармашылығында би үлкен орын
(XIX ғасырдың аяғы — XX ғасырдың басы). Алайда қазақ
Қазакстанда көптеген жылдар бойына балет өнерінің үлкен шығармашылық әлеуеті
Мәскеу хореографиялық мектебінің дәстүрлерін оның түлектері — КСРО халық
А.В. Луначарский атындағы Мемлекеттік театр өнері институтының (ГИТИС) атақты
Али Ардобус, А.Александров, Л.Жуков, Е.Лифанова, Ю.Ковалев, Д.Әбіров, Л.Чернышева, О.Всеволодская-Голушкевич,
Бүгінгі күндері мына ұжымдар өздерінің шығармашылық қызметін жалғастыруда: бұрынғы
1991 жылдан 2000 жылға дейінгі кезеңде хореография өнерінің айтулы
Д.Нақыпов 1995 жылы негізін қалаған Хореографтар одағы «Дәстүрлер жүлдесі»,
Қазақстанның талантты бишілері одан сырт жерлерде де жұмыс істеуде.
Егеменді Қазақстаннын балет мектебі байырғы шеберлердің есімдерімен белгілі, олардың
Л.П. Сарыпова, Д.Т. Әбіров, Л.Ә. Мәмбетова.
2005 жылғы қарашада Астанада және Алматыда «Дәстүрлер жүлдесі» атты
Қазақстан хореографиясының дамуына дүние жүзінің басқа еддерінен келген әлемге
Жоғары кәсіби шеберлікті, би-пластикалық тілдің көркем құралдарының кең дамығандығы
КИНО ӨНЕРІ
1980-жылдардың екінші жартысынан бастап қазақтың көркем-кино өнерінде «Жаңа толқын»
Жаңа ұрпақ жаңа діл — Батыс пен Шығыстың, Еуропа
Қазақтың «жаңа толқыны» кинематография ықпал жасаушы мәдениеттің неғұрлым ауқымды
«Жаңа толқындағы» Қазақстан кинематографының картиналары отандық баспасөз бен кино
90-жылдардың басында «Қазақфильм» киностудиясымен катар 28 жеке меншік киностудия
Мұндай түсірілімдер қатарында Д. Өмірбаевтың «Қайрат» («Күміс қабылан» жүлдесі
1990 жылдардың ортасында республикадағы барлық фильмдердің жартысына жуығын түсірген
1990-1993 жылдары Қазақстанда жылына 20-ға жуық көркемфильм шығарылды. 90-жылдардың
Әлемдік нарықта кеңінен сатылған фильмдердің арасында режиссер А.Әмірқұловтың «Абай»
Қазакстанның деректі киносы да халықаралык дәрежеде танылды. С.Дворцовойдың «Бақыт»
Әйтсе де елдің беделін халықаралық аренада көтере алатын, өз
1998 жылғы қазанда Алматы қаласында «Еуразия» 1-халықаралык кинофестивалы өтті,
Қазақстанның қазіргі заманғы кинематографы режиссерлер Е.Шынарбаевтың, С.Апрымовтың, Р.Нұғымановтың, Т.Теменовтің,
Соңғы он жылдағы қазақ киносы отандық кинематографистердің өзін-өзі таныту
Бүгінгі таңда Шәкен Айманов атындағы «Қазақфильм» Ұлттық компаниясы (2000
2006 жылы «Көшпенді» фильмінің шығарылуы Қазақстанның кинематографиялық өміріндегі маңызды
Қазақ халқы тарихының драмалық беттері туралы эпикалық фильм Қазақстанда
2007 жылғы ақпанда «Каzakh Cinema Distribution» компаниясы мен «ТұранӘлем»
Белгілі кинотанушы Б.Р. Нөгербек былай деп атап көрсетті: «Қазір
Қазақстанның бүкіл тәуелсіздігі жылдарында көптеген жетістіктерге жеткен отандык кинематография,
СӘУЛЕТ ӨНЕРІ
Сәулет өнері егеменді және тәуелсіз мемлекеттің қалыптасу үрдісін бедерлей
Егеменді Қазақстанның сәулет өнерінің дамуында академик
Ә.Ш. Тәтіғұлов екі кезеңді бөліп көрсетеді. «Бірінші кезең, Тәуелсіздік
1997 жылы астананың Алматыдан Астанаға (бұрынғы Ақмола) көшірілуімен, сондай-ақ
Сонымен бірге Қазақстанда мемлекеттіліктің қалпына келтіру үрдісі Атырау, Түркістан,
Қазақстан егемендігі мен Тәуелсіздік символын бейнелейтін екінші мыңжылдыктың аяғындағы
Тәуелсіздік монументі 1996 жылғы 16 желтоқсанда тәуелсіздіктің
5 жылдығы күні, Қазақстандағы Желтоқсан оқиғаларының 10 жылдығы күні
Тәуелсіздік жылдары бой түзеген бес жұлдызды «Анкара» мейманханасы (авторы
Республика экономикасының нарықтық қатынастарға көшуі банктердің, офистердің, сауда кешендерінің,
Алматадағы Абай атындағы опера және балет театрының ғимаратын қайта
Ел Президенті сәулетшілердің алдына қойған міндеттерге орай жаңа астананың
Астанада жүзеге асырылған бірінші кезектегі жобаларға мыналар жатады: Президент
Егеменді Қазақстанның жаңа астанасын сәулеттендіру үрдісін жан-жақты қамту максатымен
2000 жылы ЮНЕСКО-ның шешімі бойынша Түркістан қаласының 1500 жылдығы
Мамандардың пікірінше, Қазақстан тәуелсіздігінің он жылында бой түзеген сәулет
Жәдігерлердің бірінші тобын «Ата-бабалардың және өткендегі тарихи кайраткерлердің жәдігерлері»
2001 жылғы 27 тамызда Алматыдан 35км қашықтықта Алматы —
Тәуелсіздік кезеңі жәдігерлерінің екінші тобының тақырыбы — «Халық перзенттері».
«Батырлар» — жәдігерлердің үшінші тобын осылай деп атауға болады.
Жәдігерлердің төртінші тобын «Әдебиет пен өнер» такырыбы біріктіреді. Сонғы
Тар жол, тайғақ кешуден сеніммен өту республиканы жұлдызды шырқауға
И.Н. Тасмағамбетов және Астана қаласының әкімдігі Астананы мерейтойлық мерекеге
Соңғы жылдары Қазақстан астанасының — Астана каласының мәдени инфрақұрылымын
Соңғы жылдары Қазақстанның көптеген қалалары мен ауылдарының, әсіресе Алматы
ТАРИХ ЖӘНЕ МӘДЕНИЕТ ЖӘДІГЕРЛЕРІ
Егеменді Қазакстанның алғашқы қадамдарынан бастап біздің мемлекетіміздің тарихи-мәдени өткеніне
Қазақстан тәуелсіздігінің алғашқы жылдары ЮНЕСКО-ның «Ұлы Жібек жолы -
Қазақстан жерінің ұлан-байтақ кеңістігінде бүгінгі күні 25 мыңнан астам
1996 жылғы шілдеде тарихи-этнографиялық экспедиция жасақталды, оның жүріп өткен
Қазақ жеріне ежелгі түрік жазулары жәдігерлерінін оралуы тарихи окиға
Тарихи мұраны қорғау туралы Заңның негізінде көне дүние жәдігерлері
Алматы қаласындағы Тәуелсіздік монументі Қазақстан егемендігінің алғашқы символдарының біріне
Жаңа уакыт діни мәдениет жәдігерлерінің мәнін түсінуге де өзінің
25 ұлттык мәдениет орталығы бар. Ислам дінін ұстаушылар 22
Қазіргі кезде өткендегі тарихи-мәдени ескерткіштерді зерттеу бірнеше бағыт бойынша
Қазақ халқының тарихи-мәдени ұлттық мұрасын зерделеу оның дүниежүзілік-тарихи мәніне
Қазір шет елдерге сапарға шығу сәнге көбірек айналып отыр,
Жыл сайын біздің елімізге көптеген шетелдіктер, туристер, меймандар келеді.
Өмір тоқтамайтын су ағыны сияқты мәңгі жалғаса береді. Ағынның
Н.Ә. Назарбаевтың өзінің «Тарих толқынында» атты кітабын мынадай сөздермен
...Осынау ұшу үшін жаралған қыран-қияқ ғасырды-ғасырға жалғап, қанатымен қанағат
Шынында да, өз ата-бабаларымыздың тарихи-мәдени мұрасының алатын орны мен
ҚОЛДАНБАЛЫ ЖӘНЕ БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІ
Қазақстан қоғамында болып жатқан мәдени-экономикалық өзгерістер қазіргі заманғы қолданбалы
Қазақстан кескіндеме өнерінің мектебі Қ.Телжановтың, М.Кенбаевтың, Н.Нұрмағамбетовтың, Е.Сидоркиннің, Н.Гаевтың,
Халық қолөнері баға жетпес мәдени құндылықтардың бірі болып табылады.
Соңғы он жылда қолданбалы өнер шеберлерінің түрлі көрмелері мен
Кескіндемеші Ж. Әбдіраманов көптеген республикалық және шетелдік көрмелерде туындыларын
Әлемдік мәдениет тарихында сән өнері ерекше орын алады. Ол,
Тәуелсіздік жылдары Қазақстанның сәнгер-суретшілері белсенді шығармашылық ізденіс принциптеріне жүгінді.
1995 жылдан бастап Қазақстанда сән өнерінің өзіндік халықаралық фестивалы
2000 жылдан Қазақстанда «Сорос-Қазақстан» корының қазіргі заманғы өнер орталығының
Қазақстандық авторлар А.Ақмоллаев пен З.Сұлтанбаева «Азия маршруты» бейне инсталляциясын
2001 жылғы 4 шілдеде Ә. Қастеев атындағы Өнер мұражайында
2005 жылы Ә. Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайы өзінің
70 жылдық мерейтойын атап өтті. 1935 жылы Халық Комиссарлары
1984 жылы оған ҚазКСР Халық суретшісі Әбілхан Қастеевтің есімі
Қазақстан тәуелсіздігінің 15 жылдығы қарсаңына «Қазақстанның қазіргі заманғы қолданбалы
Соңғы жылдары отандық мәдениеттің әр түрлі жанрлары мен бағыттарының
2 ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
РЕФОРМАЛАРЫ
2.1 Білім жүйесінің реформалары
Мемлекеттік тәуелсіздікке ие болған Қазақстанда оқу-білім реформаларының себептері экономикалык
Егер экономикалық дамудың көптеген көрсеткіштері бойынша республиканы 1990 жылдардың
Іс жүзінде халықтың жаппай сауаттылығы, орта білімнің жалпыға бірдейлігі
Білім мен ғылым Кеңес мемлекетінің ерекше камқорлыққа алған саласы
Алайда нарыктық реттеуіштердің тіпті көлеңкелі деңгейде де енуі үшін
Білім мен ғылымда пайда болған аса өткір проблемалар негізінен
Бірнеше жыл бойына Қазақстанда мектеп жасына дейінгі тәрбие жүйесі
Бұдан кейінгі құрбандыкқа кәсіптік-техникалык білім беру шалынды, ол экономикалық
Жалпы білім беретін мектептерді жаппай жабу болған жоқ. Алайда
Бюджеттен қаржыландыру мүмкіндігінің шектелуі мемлекеттік жоғары оқу орындарына қабылдау
1991 жылғы 59 950 адамнан 1995 жылы 40 160
33%-ға дейін шегерілді. 1991 жылдан 1997жылға дейін мемлекеттік жоғары
Бұл елеулі қысқартудың орны мемлекеттік жоғары оку орындарына ақылы
Сөйтіп, жаңа жағдайда нарыққа бейімделу жолымен аман қалып, даму
Сонымен бір мезгілде кеңестік жүйенің «кемістіктерінен» де, экономика мен
Мектеп пен жоғары білім реформаларын біртіндеп қарастыралық.
Қазақстан мектебінің осы бағыттағы барынша жаңа экономикалық, саяси және
Қазақстан Республикасының 1992 жылғы 18 қаңтарда қабылданған «Білім туралы»
Мемлекеттік тәуелсіздік жылдары мектепті дамытудың алғашқы елеулі нәтижесі —
Мектеп жүйесінің анағұрлым кең ауқымдағы басқа бір қиырында, «бұқаралық
90-жылдардың ортасында мектепте берілетін білімді дамытуда енді әлеуметтік-экономикалық ортаны
Мектеп проблемаларын тікелей мемлекеттік қаржыландыру есебінеи шешу мүмкіндіктері жылдан-жылға
Мектепте білім беру аясындағы мемлекеттік саясат тәуелсіздіктің «алғашқы бесжылында»
Мектепті «элиталы ету» үрдісіне кейбір тәртіп енгізілді. 1993 жылы
1996 жылы Гимназия және лицей туралы ереже қабылданды.
Н.Ә. Назарбаевтың «Дарынды балаларға арналған мектептерді мем-лекеттік қолдау және
Осы өкімге сәйкес дарынды балаларға арналған «Дарын» республикалық мектебі
Орта білімді ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасы ТМД кеңістігіндегі белесті, оның
Бағдарлама мен жоспарда мемлекеттің тікелей қатысуы да, бизнесті кеңінен
2004 жылға қарай республиканың жалпы білім беретін мектептерін жүз
Республикада орта білім реформасы 1998 жылы неғұрлым жүйелі сипат
1998 жылғы тамызда Үкіметтің «Қазақстан Республикасында орта білім беру
Сөйтіп, орта білім алудың жалпыға бірдей болуына қол жеткізу
Білім берудің мазмұнында акпараттандырумен қатар жаңа оку-білім стандарттарын енгізу
Ауылда мұғалімдік қызметтің әлеуметтік беделі күрт артты. Социологиялық зерттеулер
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы маусымда қабылданған «Білім туралы» Заңы
Білім берудің мазмұнында ұлттық дәстүрлермен ұштастырылған жалпыадамзаттық құндылықтардың басымдығы
90-жылдардың аяғында мектеп жасына дейінгі тәрбие мен білім беру
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» жаңа Заңында бес (алты) жастағы
Мектепалды жүйесі, сонымен, балалардың тән және психикалык денсаулығын нығайту,
90-жылдардың басында балабакшалар түгелдей жабылды, ал олардың ғимараттары түрлі
Қазақстанда мектеп жасына дейінгі балалар мекемелерінің өткір тапшылығы орын
2004 жылы қабылданған Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005—2010
XXI ғасырдың басында бастауыш және орта кәсіптік білім беру
2001 жылы оқу-білім саласын қаржыландыруда көптен күткен бетбұрыс байкалды.
Сонымен, тәуелсіздіктің алғашкы он жылында Қазақстан мектебі нарыкқа көшумен
Сонымен қатар қалыптасқан әлеуметтік-экономикалық жағдайда жалпыға бірдей және жалпы
Жоғары мектеп халык шаруашылығы мен ғылымнын негізгі салалары жайында
Мемлекеттік жоғары оку орындары оқу-білім жүйесінің басқа буындарының мекемелерінен
Көптеген мемлекеттік жоғары оқу орындары ақылы кызмет көрсетуді тез
зінде бірде-бір мемлекеггік жоғары оку орны таратылған жок. Тек
Алайда Қазақстанның жоғары білім беру жүйесіндегі негізгі «орнын толтырушылық»
Алғашқы жеке меншік университеттер 1991-1992 жылдары пайда болды. Кейінгі
1993 жылғы 10 акпанда Казакстан Республикасының «Жоғары білім туралы»
1996 жылғы қаңтарда Қазақстан Республикасы Президентінің «Білім туралы» және
Оқу орындарының қаржылық базасын нығайтуға мүмкіндік берген басқа да
Арнаулы орта оқу орындары жоғары білім беру құрылымына енгізілді.
Оку орындарының желісін жетілдіру үрдісі олардың құрылымын жақсартумен қатарлас
Қазақстанның жоғары мектептері реформаларының сапалық жаңа кезеңі 1999 жылы
Реформалардың жаңа кезеңінің түйінді тармактары:
• студенттер кұрамын жасақтаудың жаңа жүйесіне көшу;
• көптеген жоғары оку орындарын мемлекет иелігінен алу және
Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Қазақстан Республикасының мемлекеттік жоғары оку орындарының
Мемлекеттік гранттар мен несиелер жүйесі, окуға түсу емтихандарын бір
Мемлекеттік гранттар мен несиелер бойынша оқуға іріктеу дәстүрлі «тамыр-таныстыктан»
Жоғары мектепті реформалаудың жаңа кезеңінің екінші бағыты — мемлекеттік
2000 жылы көктемде жоғары оку орындарын жекешелендіру тұжырымдамасы кабылданды,
Батыс Еуропа кұрлығындағы елдердің көбінде жоғары оқу орындарының көпшілігі
АҚШ-та жоғары оку орындарының 55%-ына жуығы мемлекеттік, бірақ тандаулы
Жапонияда университеттердің 70%-ы - жеке меншікте. Бірак ең таңдаулы,
Қазақстан жоғары оку орындарын жеке меншікке көшіру үшін өзге
Жоғары оқу орындары бастапқыда мемлекет 100 пайыз қатысатын жабық
Жоғары мектепті жекешелендіру үрдісі 2001 жылы басталды. Алматы технологиялықуниверситеті
2003-2005 жылдары мемлекеттік жоғары оку орындарын жекешелендіру практикасы елеулі
Қазақстан тәуелсіздігінің алғашқы онжылдығының аяғына қарай жоғары мектептің алдында
• мамандықтар бойынша кадрлар дайындау құрылымындағы тепе-тендіктің бұзылуы;
• мемлекеттік реттеудің тиімсіздігі және білім беру қызметтерін көрсету
Бұл екі проблема әуелгіде нарық жағдайында қазақстандық жоғары мектептің
Жеке меншіктегі жоғары оқу орындары да, мемлекеттік жоғары оку
Нәтижесінде экономика және заң мамандықтары бойынша кадрлар даярлау шын
Жоғары оқу орындарының осы мамандықтарға бағдарлануы жаратылыстану ғылымы, медицина
Экономика мен кұқық жеке меншіктегі университеттердің басым көпшілігі үшін
Оқу орындары жастар мен ата-аналардың «өркениетті дүниеге қосылу» мүмкіндіктері
90-жылдардың ортасына дейін инженер-техник кадрларды даярлау аукымының төмендеуі жағдайында
Мұның бәрі экономика, менеджмент, маркетинг, шаруашылық құқығы саласындағы мамандардың
Алайда 90-жылдардың екінші жартысында қазақстандық жоғары мектептің кәсіптік құрылымындағы
Жоғары білімді мамандар даярлауда маманданудың көбеюі үрдісін реттеуге мемлекеттің
Бірақ лицензиялау тетігі тым тиімсіз жұмыс істеді. XX ғасырдың
Нарықтық реттеу жоғары білім берудің дамуын мемлекеттік реттеудім жеткіліксіздігінің
2001 жылдың басында Білім және ғылым министрлігі жоғары оқу
41 жоғары оқу орнын тексерудің нәтижелері бойынша 2001 жыл
Алайда Қазақстанның жоғары оқу-біліміндегі кауіпті масылдықты жою проблемасы дүркіндік
Ең алдымен, жеке меншіктегі жоғары оку орындары мен мемлекеттік
Орта мектептерді бітірушілердің Бірыңғай ұлттық тестілеуді енгізу және олардың
2005 жылы мемлекеттік оқу-білім гранттарының санын айтарлыктай көбейту есебінен
Мемлекет Қазақстанның жоғары мектебін әлемдік оқу-білім кеңістігіне одан
2003-2006 жылдары Қазақстанның жоғары оқу орындары оқытудың несиелік технологиясына
Жалпы алғанда, елдің жоғары мектебі әлемдік оқу-білім прогресінің арнасында
2.2 Жаңа әлеуметтік- экономикалық жағдайдағы ғылым
Қазақстан коғамының зияткерлік аясының барлык компоненттерінен ғылым тәуелсіз мемлекеттілік
Бірыңғай экономикалық кеңістіктің ыдырауы ғылым үшін әлдекай-да көп киындық
Осынау «өткеннің саркыншактарына» ұлттык ғылыми-техникалык даму үшін жаңа нарыктык
Жас тәуелсіз мемлекеттің басшылығы елдің ғылыми күштерін сақтау үшін
1992 жылы Қазақстан ТМД-да бірінші болып «Ғылым және ғылыми-техникалык
1993 жылы Қазақстан ғылымын ұйымдық реформалау басталды. Осы жылдың
Ол былай тұрсын, Академияның мәртебесі жоғарылатылды. Ол Ұлттық Ғылым
Мемлекеттің ғылыми қоғамдастықтың корпоративтік кұкықтарына деген құрметін Академияның тарихында
Алайда сонымен бірге ғылыми әлеуеттің «кенестік» кезендегі көлемін сақтап
Республика алдында: ғылыми «мүлікті» мұқият бағалау және шынайы зияткерлік
Бұл әдетте кеңестік және посткеңестік реформалардың тарихында болғанындай, мемлекет
1995 жылы республикада ғылымды баскару үлгісі туралы өткір пікір
Бірінші көзкарасқа сәйкес ғылымды нарыктық арнаға барынша көбірек көшіру,
Екінші көзқарасты жақтаушылар, сөз жоқ, Кдзакстанның ғылымын реформалаудың кажеттігін
Бірінші көзқарасты жоғары шенеуніктер, өнеркәсіп пен бизнес элитасы белсене
Екінші пікірді іске асыруға, әлбетте, академиялык орта, ғылыми зиялылардын
Алайда ғылыми қоғамдастықта өріс алған үрдістерге шынайы көзқарас Академияның
1996 жылы мемлекет ғылымды баскаруды батыл да түбегейлі реформалау
Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамында жаңа атқарушы орган — Ғылым
Ресми түрде Ғылым министрлігі — Ғылым академиясы Қазақстан Республикасы
Президент Н.Ә. Назарбаев Ғылым академиясы қайта құрылғаннан кейін көп
Сонымен қатар «Министрлік — Академия» бірлестігі, кез келген ымыралы
Бір жылға жетпейтін уақыттан кейін жаңадан қайта құру болды
Нарықтық реформалардың қисыны тұрғысынан қарағанда бұл дұрыс бағыттағы қадам
Екінші жағынан, 1999 жылы қайта құрылғаннан кейін қайтадан жеке
Ұлттық Ғылым академиясына ғылыми-техникалық дамудың басым бағыттарын іріктеу міндеті
Сонымен, жаңа үлгі өз бойында ғалымдардың кетіп бара жатқан
2003 жылғы наурызда Ұлттық Ғылым академиясы республикалық қоғамдық бірлестік
1996 жылы басталған реформалардың мәні ғылымды ұйымдық-басқарушылық тұрғыдан қайта
Президенттің 1996 жылғы 11 наурыздағы Жарлығы шыққаннан кейін көп
Тұжырымдаманың түйінді тармақтары 1996 жылдың өзінде-ақ іске асырылды —
Ғылыми мекемелер мен ғылыми-зерттеу тақырыптарының құрылымын «оңтайландыру» мемлекеттік жаңа
Ғылымды басқару реформалары Қазақстанның ғылыми кешенін масыл кадрлардан қайсыбір
Алайда ұйымдык кайта кұру республиканың ғылыми-технологиялык дамуының сандық көрсеткіштерінің
1996 жылғы реформадан кейін мемлекеттік бюджет ғылыми зерттеулерді каржыландырудың
1998 жылы республиканың ғылыми-техникалык ұйымдарының өз күшімен орындалған
Екінші жағынан, бюджеттен каржыландырудың мүмкіндіктері барған сайын шектеле түсті.
1999 жылы ғылым дағдарыстан кейінгі бюджеттік секвестирлеудің негізгі құрбандарының
Алайда осы күзелген бюджетте небәрі 85%-ға ғана орындалды. Қазақстанның
Ғылым саласын жекешелендіруге артылған үміт ақталмады. Ғылыми мекемелердің көбісі
Рас, «Ғылым және ғылыми қызмет көрсету» саласындағы тіркелген жеке
1999 жылы Білім және ғылым министрлігінің карамағындағы ғылыми мекемелер
Республикада 90-жылдар бойына ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-кұрастырымдық жұмыстарға жұмсалатын шығынның
Дамыған елдердің іс-тәжірибесінде әзірлемелерге шығынның 55— 60%-ы кетеді, ал
Ғылымды кадрлармен қамтамасыз етуде тым қарама-кайшы үрдістер орын алды.
XX ғасырдың небәрі соңғы он жылында ғылыми мекемелерде кадрлардың
1990 жылы ғылыми-техникалык ұйымдардағы қызметкерлердің саны (жоғары оқу орындарының
Бұл үрдіс ғасырдың соңғы жылдарына дейін жалғасты. 1999 жылы
90-жылдары ғылым докторлары мен кандидаттары санының аракатынасында ойластырылмаған үйлесімсіздік
Докторлар санының тәуелсіздіктің алғашқы жылдары байқалған «каулап» өсуі ғылым
Ғылым кандидаттарының кысқаруына келетін болсақ, онда ол ғылым секторынан
1995 жылы шетелге 7 лицензия, 1996 жылы — 6,1997
1995 жылы машиналардың, жабдыктар мен приборлардын 137 жаңа үлгісі
Соған қарамастан Қазақстанда ғылым мен технологиялардың дамуы тоқтаған жоқ.
Қазақстан «Мир» орбиталық ғарыштык стансада зерттеулердің халык-аралық бағдарламасына қосылды,
1997 жылы Алматыға жақын Алатау кентіндегі Ядролық физика институтында
Түрлі мақсаттағы тиімділігі жоғары катализаторлар, коңыр көмір мен таскөмірді,
Қазақстан биологтары мен дәрігерлері жаңа дәрі-дәрмектер, атап айтканда жаңа
Бидай мен күріштің жаңа сұрыптары шығарылды, селекцияны жеделдету технологиясы
1998 жылы алғашқы отандык компьютерлер пайда болды.
Идеологиялық қыспақтан босаған қоғамдык және гуманитарлық ғылымдар карқынды дамыды.
Қазақ зиялыларының аса көрнекті өкілдерінің шығармашылығы зерделенді, тоталитаризм жылдары
Философия ғылымы маркстік шектеулердің тұтқынынан шықты. Социологияда, саясат ғылымдарында
Қазақстанның құқықтанушылары қыруар жұмыс жүргізді. Елдің Конституциясы, жаңа Азаматтық,
Академиялықғылым Қазақстандағы нарықтық қайта өзгерістердің жолдары мен тәсілдерін әзірлеуде
XXI ғасырдың басында Қазақстандағы жалпы экономикалық өрлеуге байланысты мемлекет
Мемлекеттік бюджеттен ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-құрастырымдық әзірлемелерге (ҒЗТҚӘ) жұмсалатын шығын
2001 жылы Қазақстан Республикасының «Ғылым туралы» Заңының қабылдануының зор
Бұл ғылыми кызмет пен оның инфрақұрылымының кейбір негізгі көрсеткіштеріне
2000 жылы ғылыми кадрлардың қысқару үрдісі тоқтатылды, 2001 жылы
Өнертабыс пен пайда түсіретін үлгілерге тапсырыстың саны айтарлықтай көбейді,
Ғылыми қызметкерлердің материалдық жағдайы да біраз жаксарды. ВІSАМ СЕNТRАL
Алайда осы оң озгерістерге қарамастан, Қазақстан ғылымы XXI ғасырдың
ЖІӨ-ндегі ҒЗТҚӘ-нің үлесі бойынша Қазақстан дамыған елдерді және олардың
Қазақстан ғылымы каржылаңдырудың тиімді нарықтық тетіктерін әлі күнге дейін
Ғылыми қызметкерлердің басым көпшілігі ғылыми кызметті қаржыландырудың баламалы тетіктерін
Ғылыми әзірлемелерді енгізу, яғни ғылыми зерттеулердің нәтижесі Казақстан ғылымының
Ірі кәсіпорындарда ҒЗТҚӘ жүргізілмеді. Бұл елеулі дәрежеде ғылымды көп
Сонымен бірге ғылыми-зерттеу ұйымдарының көбісінде езінің кұрамында кажетті инженерлік
XXI ғасырдын алғашқы бес жылында жас кадрлардың ғылым саласына
ВІSАМ зерттеулерінің деректері бойынша 2006 жылғы ақпанда ғылым докторларының
Сонымен, 2000 жылдардың алғашкы бес жылының соңына карай Қазақстан
Қазақстан Республикасында Ғылымды дамытудың 2007-2012 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында
2012 жылға қарай ЖІӨ-дегі ҒЗТҚӘ-ге жұмсалатын шығынның үлесін 2%-ға
Соншалықты аскақ міндеттердің койылуы Қазақстан мемлекетінің ғылым саласына катысты
Елдің бәсекеге қабіліттілігі және индустриялдық- инновациялық даму жағдайындағы
Білім мен ғылым жүйесін жетілдіріп, дамыту әлеуметтік-экономикалық дамудағы оң
Қазақстан Республикасында Білімді дамытудың 2005—2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына
Соңғы жылдары Қазақстанның білімі мен ғылымы саласында ел Президенті
Бүгін танда ғылымның бәсекеге кабілеттілігі — қазіргі дүниеде мемлекеттің
Қазақстан Республикасында Білімді дамытудың 2005—2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
Оны орындау жөнінде дәйекті де жүйелі жұмыс жүргізілуде.
Қазақстан Республикасын дамытудын 2010 жылға дейінгі стратегиялық жоспарына сәйкес
Ірілендірілген мамандықтардан тұратын бакалавриат пен магистратура мамандықтарының жаңа Классификаторы
Сонымен бірге Классификаторды жаңарту жөніндегі ұсыныстарға талдау жасау жұмысы
Бакалавриат пен магистратура мамандықтарының мемлекеттік стандарттары жетілдірілуде. Экономикалық мамандықтар
Инновациялық қызметті дамыту үшін кадрлар даярлаудың қолданыстағы тетіктері жетілдірілуде
Кластерлік бастамаларды ескере отырып, жоғары білімді мамандар даярлау үшін
2006 жылы 2004/2005 оку жылымен салыстырғанда жоғары кәсіптік білімі
2005 жылы техникалык мамандықтар бойынша кадрлар даярлауға мемлекеттік тапсырыс
Әлеуметтік өмір шындығы өзгеруінің көрініс табуы оқу-білім жүйесінің инновациялық
Сонымен катар Қазақстанда ұлттық инновациялық жүйенің қалыптасуы ғылымды қажетсінетін
Стратегияға сәйкес бәсекеге қабілетті арттыратын экономикалык әлеуеті бар басым
2006 жылы Білім және ғылым министрлігі (БҒМ) Қазақстан Республикасының
Мемлекеттік бағдарламаны екі кезенге бөлу ұсынылды. 2007—2010 жылдар —
Бірінші кезең:
• бюджеттен қаражат бөле отырып дәйексездер индексін, қызметті бағалау
• орталықтарды қайта кұруғатыйым салу;
• басым ғылыми бағыттар бойынша кадрлар даярлау;
• шетелдік сарапшыларды тарта отырып, ғылыми-техникалық сараптау реформасын
• ғылыми-техникалык жабдық аудиті және ұлттық алты зертхана құру
• халықаралық сапа стандарттарына (GLР) көшу;
• 30% ағылшын тілді жарияланымға көшу;
• ғылыми бағдарламалар басшыларының директорлык корпустан толық ғылыми
Екінші кезең (2010-2015 жылдар):
• Ұлттық нобельдік бастамашылықты жариялау — 2030 жылға карай
• ұлттық алты зертхананың толымды жұмыс істеуі;
• зияткерлік меншіктің халықаралық нарығына толық ықпалдасу;
• іргелі ғылымды 5 жылдык қаржыландыруға көшу;
• директорлар корпусына жастардың келуі;
• 50% ағылшын тілді жарияланымға көшу;
• жоғары оку орындары ғылымдарын реформалау, РhD-ге толық көшу,
Мемлекеттік бағдарламанын мақсаттары, міндеттері мен басымдықтары индустриялық-инновациялық даму стратегиясы
Мысалы, ғылыми әлеуетті тиімді пайдалану, инновацияларды тарату және іске
Мемлекет инновациялык технологияларды, сондай-ақ салалық қолданбалы зерттеу және инновациялык
Одан әрі даму және реформалар барысында экономикамыздың орнықты дамуын
Қазіргі кезде ғылымды басқарудың жаңа үлгісі әзірленді және оны
Қазір заманауи өмір шындығын ескере отырып ғылым саласын ұйымдастыру
Жаңартылатын энергетика бүгінгі таңда ғылымды дамытудың басым бағыттарының бірі
Наноғылым мен нанотехнологиялардың дамуы таяудағы жылдардың өзінде-ақ адамзат қызметінің
Бұл технология күн элементтерінің пайдалы әсер коэффициентін (ПӘК) 32%-ға
Қазақстанның көмірсутекті және отын-энергетикалық шикізатының минералдық-шикізаттық базасының казіргі жай-күйіне
Көмірсутекті шикізатты барлау, өндіру және ендеу кезінде мұнай мен
2008 жыл бойына түрлі әдістерді қолдана отырып, нақты көмірсутекті
Жүргізілген іргелі зерттеулер кешенінің нәтижесінде ПФК-1, ПФК-2 және ПФК-5
Автокөліктің шығарынды газын және өнеркәсіп орындарының шығарынды газын улы
Платина мен палладийдің наноөлшемді құрылымдастырылған жабындарын баяу балқитын металдардың
Қазақстан құс тұмауына қарсы өз вакцинасы бар 13 елдің
Сонымен бірге С гепатиттің, туберкулездің және адамның иммундық тапшылығы
2008 жылы фармацевтикалық кешеннің — 2-кезеңінің фитопрепараттардың «Фитохимия» ҒӨО
Ғылыми ізденістер нәтижесінде 2008 жылы биологиялық зерттеулер саласында жаңа
- молекулалық таңбалауыштар анықталды, оларды жайылмалы беріштенудің генетикалық диагностикасы
— түрлі кеселдерде адам мен жануар ағзасындағы физиологиялық-химиялық өзгерістерге
— Павлодардың Ертіс өңіріндегі омыртқалы және омыртқасыз жәндіктердің сирек
— микробтық және вирустық көбеюді бақылаудың Қазақстан үшін көкейтесті
— мұнаймен, мұнай өнімдерімен, пестицидтермен және ауыр металдармен ластанған
— топырақтың жүйелік тізімі, Сырдарияның казіргі атырауы мен Аралдың
— жұмыс істеп тұрған уран кеніштерімен салыстыру үшін бақылау
Қазақстан Республикасы өнеркәсібі металлургиялық кластерінің құрамдас бөлігі ретіндегі күрделі
Кремний кұрамды балқымадан силан мен поликристалдық кремний алудың технологиясын
Жер сілкіністерін қысқа мерзімде болжау міндеттерін шешу үшін сейсмикалы
2007 жылы алынған іргелі зерттеулердің маңызды нәтижелерінің арасында Л.Н.
Соңғы уакытта көлік жүктемелерінің әсері кезінде көлік тоннельдері мен
Банк және тәртіп сақтау құрылымдары үшін жасанды иммундық жүйелердің
Негізгі рөлі қазақстандык мемлекеттіліктің болмыс-бітімін сақтауда болып табылатын гуманитарлык
Елдегі білім мен ғылым саласы ұлттык идея салтын қалыптастыруда
Мемлекеттік және тарихи сана-сезімнің калыптасуы үрдісін ғылыми-талдамалылық тұрғысынан камтамасыз
Ғылыми зерттеулердің нәтижелері бойынша 2008 жылы Қазақстан Республикасының Білім
5 патент, 17 алғы патенталды, сақтау құжатын алуға 61
19 монография, 1766 жарияланым, соның ішінде 271 мақала халықаралық
Дүниежүзілік экономикалық форумның есебіне сәйкес 2007-2008 жылдар-дағы жаһандық бәсекеге
Ғылымның инновациялық тартымдылығын одан әрі арттыру мақсатымен Дүниежүзілік банкпен
Халықаралық ғылыми-техникалык ынтымақтастық бірлескен ғылыми зерттеулер жүргізу, талантты жастарды
Казақстан ғалымдарының таяу және шалғай шет елдердің: Ресейдің, Белоруссияның,
«Алаш және тәуелсіз Қазақстан: идеялар мен принциптер сабақтастығы» атты
2008 жылғы сәуірде «Фитохимия» ғылыми-өндірістік орталығы» АҚ негізінде «Терпеноидтар:
Зерттеулердің инфракұрылымын дамыту мақсатында ғылым мен білімді одан әрі
2008 жылы ғылыми-техникалық дамудың басым бағыттары бойынша ғылыми ұйымдар
— ядролық технологиялар саласыңда Л.Н. Гумилев атындағы Еуразиялык университет,
— нанотехнологиялар саласында «Жер, металлургия және байыту туралы ғылымдар
Ғылымды басқарудың жаңа үлгісін іске асыру шеңберінде елдің ғылыми
2007—2008 жылдары ғылыми-техникалық салада нормативтік және құкықтық базаны жетілдіру
Заң жобасының жаңа редакциясында адам капиталын дамытуға, ғылымның және
2008 жылы Қазакстан Республикасы Президентінің «Болашак» халықаралық стипендиясы шеңберінде
2008 жылдың «Болашақ» халықаралық стипендиясын беру үшін басым мамандықтардың
2008 жылғы тізбеде ғылыми тағылымдамадан өтетін мамандықтардың жалпы саны
Қазақстан ғалымдарының еңбектері мемлекеттік әлеуметтік колдау тауып отыр. 2007
Ел Президенті Н.Ә. Назарбаев Комиссияның ұсыныстарын карай келіп, 2007
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-нің математикалық үлгілеу әдістері кафедрасының профессоры,
Сонымен катар Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Ғылым саласындағы сыйлықтар туралы»
Техникалық және кәсіптік білім жүйесінде де 2007-2008 жылдары белгілі
Нормативтік кұқыктык база жасау саласында:
— Қазақстан Республикасында Техникалық және кәсіптік білімді (ТжКБ) дамытудың
Бағдарлама кезең-кезеңмен іске асыру карастырылды:
I кезең (2008-2010 жылдар);
II кезең (2011-2012 жылдар).
Қазақстан Республикасында ТжКБ-ді дамытудың 2008—2012 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын
Бағдарламаны іске асыруға 58,18 миллиард теңге көзделді, оның ішінде:
республикалық бюджет есебінен — 40,75 миллиард теңге;
жергілікті бюджеттердің есебінен — 17,43 миллиард теңге көзделді.
ТжКБ жүйесінің қызметін қамтамасыз ету жөніндегі 25 нормативтік құқықтық
Экономиканың талаптарын ескере отырып, білімнің мазмұнын жаңарту бойынша:
ТжКБ-нің 72 мамандығы бойынша білімнің жалпыға бірдей мемлекеттік стандарттары;
ТжКБ-нің 94 мамандығы бойынша біріктірілген оқу-білім бағдарламасы;
техникалық және кәсіптік білім мен мамандықтарының тізімі;
техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі кәсіптер мен мамандықтардың
Инфрақұрылым мен материалдық-техникалық базаны дамыту бойынша:
техникалық және кәсіптік білімді дамытудың және мамандық берудің Республикалық
Астана, Алматы, Щучинск, Шымкент және Орал қалаларында ТжКБ жүйесі
5 орталык құрылды;
Қарағанды облысының Қарқаралы каласында республикалық бюджет есебінен кәсіптік лицей,
Атырау каласында республикалық бюджет қаражаты есебінен мұнай-газ саласы үшін
Екібастұз қаласында отын-энергетика саласы үшін, Өскемен каласында машина жасау
346 интерактивтік окыту жабдығы, соның ішінде жергілікті бюджет есебінен
жергілікті бюджеттің 2,2 миллиард теңге мөлшеріндегі каражаты есебінен ТжКБ
Әлеуметтік әріптестікті дамыту бойынша:
Қазақстан Республикасының БҒМ мен ірі компаниялар, әкімдіктер арасында меморандумдар,
Осы келісімдер (меморандумдар) шеңберінде:
кәсіпорындар базасы негізінде 12 оқу орталығы кұрылды;
өндірістік практикадан өту үшін 3000-нан астам жұмыс орны белгіленді;
жұмыс берушілердің қаражаты есебінен 700 адамның оқытылуына жәрдем көрсетілді;
кәсіпорындардың базасы негізінде арнаулы пөннің 50 оқытушысы мен өндірістік
300 окушыға жұмыс берушілердің стипендиясы тағайындалды;
360 миллион теңге мөлшерінде ТжКБ ұйымдарынын материалдық-техникалықжәне оқу-әдістемелік базасы
2008 жылғы тамызда Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік
Республиканың жер койнауын пайдаланушылары кәсіптік лицейлер мен колледждердің материалдық-техникалык
Облыстарда, Алматы және Астана қалаларында 8 мыңнан астам компаниямен
Халыкаралық ынтымақтастықты дамыту саласында Білім және ғылым министрлігі 10
RКК Кәсіптік білім беруді қолдау қорымен (Норвегия) мұнай-газ секторы
(2,54 миллион АҚШ доллары);
Кореяның Халықаралық ынтымақтастық жөніндегі агенттігімен кәсіптік даярлықты тәуелсіз бағалау
Германияның Техникалык ынтымақтастық жөніндегі коғамымен (ГТО) ТжКБ жүйесін реформалауды
Еуропалык Одақпен кәсіптік-техникалық білім беру саласындағы әлеуметтік әріптестік жөнінде,
In Went Интернационалдық дамуға және біліктілікті арттыруға жәрдемдесуг орталығымен
2008-2010 жылдар;
Британ Кеңесімен ТжКБ-нің түлектерін жұмысқа орналастыру үшін дағдыны жақсарту
2008-2011 жылдар;
Еуропалык Білім Қорымен (ЕБҚ) Орталык Азияда кедейлікті азайту және
Осы жобалардың шеңберінде ТжКБ-нің 400-ден астам кызметкері шетелде біліктілігін
Жалпы алғанда әріптестік пен халықаралық жобалар есебінен
2007-2008 жылдары 20 миллионға жуык АҚШ доллары тартылды.
2008 жылы Қазакстан Республикасында кәсіптік және техникалық білім беретін
138 кәсіп бойынша және 216 мамандық бойынша оқыды, солардың
Бүгінгі таңда ғылымды одан әрі дамытудың негізгі міндеттері:
1) Ғылымды дамытудың 2007-2012 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын одан
2) оның бәсекеге қабілеттілігі үшін әлемдік ғылыммен жеделдетілген түрде
3) халықаралық стандарттарды енгізу және онын менеджменті. Атап айтканда,
4) ғылыми жобаларды жоспарлау мен оның мониторингінің қазіргі заманғы
5) инфракұрылымды жетілдіру (тәжірибелік-конструкторлық институттарды, зертханалар мен бюроларды калпына
6) ғылымды қаржыландыруды молайту және оны дамыған елдердің ғылымды
7) ғылым саласындағы мемлекеттік-жеке меншік әріптестікті дамыту және жеңілдіктер
8) ргелі бейіндегі ғылыми-зерттеу институттарын түрлі министрліктер мен
9) ғылымды кадрлармен камтамасыз ету әрі ұзак мерзімді және
ұзақ мерзімді шаралар - жоғары оқу орындарында болашақ ғалымдарды
қысқа мерзімді шаралар - ғылыми қызметкерлердің біліктілігін арттыру (таяу
«Болашақ» бағдарламасының стипендиаттарын ынталандыру.
Қазіргі заманғы жағдайда отандық ғылым мен білімнің күш-жігері ғылыми
ҚОРЫТЫНДЫ
Егеменді Қазақстан мәдениетінің қалыптасуы көптеген қиындықтар мен қарама-қайшылықты бастан
Адамзаттың үшінші мыңжылдыққа аяқ басуы Қазақстанда соңғы он жылдағы
Біздің мемлекетіміздін Президенті өзінің «Тарих толқынында» атты еңбегінде жалпы
Мәдени мұраны иелену — халықтың тарихи зердесінің негізі, онсыз
«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде жоғарыда айтылған проблемаларды кешенді
Қазiргi кезеңде республикамызда қазақ ұлтының мәдениетi мен дәстұрлерiнiң даму
Мемлекеттік тәуелсіздікке ие болған Қазақстанда оқу-білім реформаларының себептері экономикалык
Жалпы алғанда, елдің жоғары мектебі әлемдік оқу-білім прогресінің арнасында
2012 жылға қарай ЖІӨ-дегі ҒЗТҚӘ-ге жұмсалатын шығынның үлесін 2%-ға
Қорытындылай келе, соншалықты аскақ міндеттердің койылуы Қазақстан мемлекетінің ғылым
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, 1996.
2 Назарбаев Н.Ә. Қазақстан - 2030. Алматы 1997.
3 Воспитания культуры межнациональных отношений. – Алма-Ата: Казахстан, 1988.
4 Артыкбаев Ж.О. Казахское общество в ХХі веке: традиции
5 Шалабаева Г. Этнос. Культура. Самосознание. Алматы: Атамура, 1995.
6 Артыкбаев Ж.О. Казахское общество: традиции и инновации. Астана:
7 Жарықбаев Қ.Б. Әдеп және жантану. Ұлттық тәлім-тәрбие.
8 Назарбаев Н. Қазақстан халқының азаматтық таңдауы-тарихи зерде, ұлттық
9 Альжанов Ш. Проблемы национальной культуры в Казахстане //
10 Нүрпейісов К. Әбжанов Х. Мәдени революция: тапқанымыз
11 Нүрпейісов К. Әбжанов Х. Көрсетілген мақала. – 27
12 Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы
13 Қозыбаев М. Қазақ мемлекеттігі тарихының кейбір мәселелері. //Ақиқат.
14 Салғараұлы Қ. Ертеңі бар ел боламыз десек. Астана:
15 Қазақстан Республикасындағы этникалық мәдени білім тұжырымдамасы. – Алматы:
16 Қостанай таңы 10 қазан 2006 жыл
17 Егемен Қазақстан 27 ақпан 1998 жыл
18 Қазақ әлемі.- Алматы, 1993.- 82 б
19 Жас Алаш. – 1999. – 19 тамыз.
20 Жұмағали Нарызбаев. Ұлттық мектептің ұлы мұраты.
4