МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1.
1.1
1.2
1.3
КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ МЕН ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ТАЛДАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Банктік операциялардың мәні, рөлі және түрлері
Коммерциялық банктер қызметінің құқықтық негіздері
6
6
14
22
2.
2.1
2.2
2.3 II-ШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ МЕН ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ТАЛДАУ ("КАЗКОММЕРЦБАНК"
«Казкоммерцбанк» АҚ-ның атқаратын қызметтері мен операцияларының жалпы сипаттамасы
Коммерциялық банктердің актив және пассив операциялары және оларды жүргізу
Банктің операциясы мен қызметтеріне байланысты тәуекелдер және оларды төмендету
30
37
43
3.
3.1
3.2
КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ МЕН ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ДАҒДАРЫС ЖАҒДАЙЫНДА ПРОБЛЕМАЛАРЫ
Дүниежүзілік дағдарыстың коммерциялық банктердің қызметтері мен операцияларына әсері
Коммерциялық банктердің қызметтері мен операцияларының дүниежүзілік дағдарыс кезіндегі проблемаларын
50
50
57
ҚОРЫТЫНДЫ
62
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 65
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың тақырыбын зерттеудің өзектілігі. Қазақстан экономикасының дамуының қазіргі
Нарықтағы реформаларды жүзеге асыру барысында Қазақстан Республикасының банктік жүйесі
Банктер әр түрлі қызметтер атқарады, өзара және шаруашылықтың басқа
Қазіргі таңда банктер 300 түрге тарта әр түрлі өнімдер
Коммерциялық банктер жаңа экономиялық жағдайда бәсекелестікке тойтарыс беруі тиіс.
Нақтылап айтқанда банктердің қолындағы қаржылық ресурстардың жетіспеушілігі, несиелік қаражаттарының
Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Экономикалық оқулықтарда банктің операциялары мен қызметтерінің
Экономикалық әдебиеттерде «банк өнімі», «банк қызметі», «банк операциясы» сияқты
Дипломдық жұмыстың мақсаты банктің операциялары мен қызметтерінің даму мәселелерін
Осы мақсатқа қол жеткізу үшін қойылып, шешілген міндеттер:
- коммерциялық банктердің операциялары мен қызметтерінің экономикалық мәнін ашу;
қазіргі таңдағы банктік операциялар мен қызметтерді талдау;
жаһандану жағдайында банктік операциялар мен қызметтердің жаңа тенденцияларын анықтау;
қазіргі таңдағы банктік операциялар мен қызметтердің жұмысына талдау жасау;
банктердің қызметтерді ұсынуының тиімділігіне баға беру;
дүниежүзілік қаржылық дағдарыс жағдайында коммерциялық банктердің операциялары мен қызметтерінің
Зерттеу объектісі банктік технология негізінде әр түрлі операциялар жүргізу
Зерттеу пәні болып Қазақстанның ірі банктері, соның ішінде
Дипломдық жұмысты орындаудың практикалық негізі - «Казкоммерцбанк» АҚ.
Дипломдық жұмыстың методологиялық және теориялық негізі болып Қазақстан, шетел
Зерттеу әдісі. Дипломдық зерттеуді жүргізу кезінде келесі әдістер қолданылыды:
Дипломдық жұмыстың жаңашылдығы мен практикалық маңызы. Дипломдық жұмыста екінші
Дипломдық жұмыс кіріспені, үш тарауды, қорытындыны және қолданылған әдебиеттер
Кіріспе бөлімінде дипломдық жұмыстың өзектілігі, мақсаты, міндеттері, зерттеу пәні
Бірінші бөлімде банктік операциялар мен функцияларының негізгі түсініктемелері мен
Екінші тарауда коммерциялық банктердің операциялар мен функцияларының қазіргі күйінің
Үшінші тарау дүниежүзілік экономикалық дағдарыс кезіндегі екінші деңгейлі банктердің
Зерттеу нәтижелелері қорытындыда көрініс тапқан.
I. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ МЕН ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ТАЛДАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Коммерциялық банктердің қызметтері және олардың түрлері
Банк маркетингінің негізгі элементі банктік қызмет болып табылады, себебі
Экономикада өнім термині қолданылады, оған банктер ұсынатын барлық өнімдер
Банктік өнімді үш деңгейге бөлуге болады, бірақ көбінесе екеуі
Бірінші деңгей немесе базалық ассортимент, өзіне банктің стандарттық қызметтерін
Қазақстанның коммерциялық банктерінің атқаратын базалық қызметтерінің түрлері бірдей, сондықтан
Кеңейтілген өнім ассортименті банктің жаңа қызметтер енгізу, модификациялау
Екінші деңгейлі банкттерде маркетингтік бағдарлама құрастырғанда ескертілетін банктік қызметтердің
1.Материалдық емес қызметтер. Олар абстрактылы, яғни бұл қызметті көруге,
2.Қызмет түрі оның көзінен ажыратылмайды. Бұл қызметтің ұсынылуы мен
Қызмет көрсетудің өзгергіштігі және тұрақсыздығы – алдыңғы қасиеттің, яғни
3.Қызмет көрсету сапасының өзгергіштігі. Ол қызметкерлердің классификациясына байланысты, ол
Қызмет көрсетудің өзгергіштігінің тағы бір себебі – клиент, оның
4.Қызмет ұсынысының өмірлік қысқалығы. Бұл ұсыныс пен сұраныс тепе-теңдігіне
5.Банктік қызмет көрсетуде қаражаттың әртүрлі формада қолданылуы. Негізінен,
Қаржылық қызметтерге үлкен белгісіздік тән, оларды нарықта ұсыну жоғары
Коммерциялық банктердің атқаратын қызметтер мен операциялар түрлері мен жүйесі
Екінші деңгейлі банктердің желісі ақша нарығының қалыптасуына ықпал етеді,
Коммерциялық банктер негізінен өз клиенттерінің шаруашылық қызметтеріне қызмет көрсетумен
Коммерциялық банктермен атқарылатын негізгі қызметтердің құруға түрлері:
уақытында бос ақшалай қаражаттарды жинақтау ;
экономиканы және халықты несиелендіру;
қолма- қолсыз есеп айырысуларды ұйымдастыру және жүргізу;
инвестициялық қызметі;
клиенттерге басқа да қаржылық қызметтерді көрсету.
Уақытша бос ақшалай қаражаттарды жинақтау – банктің пассиві меншікті
Банктер өздерінің активтік операцияларын жүзеге асыру үшін тартылған қаражаттардың
Банктік тәжірибеде алып тастау тұрғысынан қарағанда талап еткенге дейінгі
Талап еткенге дейінгі депозиттер белгісіз уақытта салымшылардың ағымдағы, есеп
Депозиттердің екінші тобын мерзімді салымдар құрайды. Терминнің өзінен көрініп
Депозиттердің үшінші түрі – жинақ салымдары. Олардың кеңірек тараған
Коммерциялық банктер өз бастамалары бойынша депозиттік емес ресурстарды жинақтайды.
Депозиттік емес пассивтерге банктік облигациялармен және кепілге салу парақтарымен
Коммерциялық банктердің екінші дәстүрлі-базалық қызметі – экономиканы және халықты
Несиелік операциялар – бұл несие беруші мен қарыз алушының
Банктердің активтік қарыздық операциялары. Кәсіпорын, фирма, концерндер қарызды өздерінің
Өз клиенттеріне қарыз ұсына отырып, банктер салымшыдан ақша қаражаттарын
Несиенің екі нысаны бар: ақшалай және тауарлай.
Тікелей банктік несиелендіруде қарыз несие берушілермен тікелей қарыз алушыға
Коммерциялық банктің несиелік операцияларын әртүрлі белгілері бойынша жіктелінеді: мерзімдері
Несиенің пайдалану сипаты бойынша оны өндірістік және тұтынушылық қолма
Банктердің несиелік операциялары, банктердің және клиенттің өзара қатынастары, қарыз
Несиенің белгіленген мерзімдегі қайтарымдылығы мен төлемділігі шешуші мәнге ие
Қарыз алушының белгіленген мерзімде несиені қайтарудың нақты мүмкіндігін ескермеді.
Қарыздарды қамтамасыз ету банк активтерінің сақталуы мен табыс табуының
кепілге алу – тапсырма бір жақты міндеттемелі келісімшарт;
кепілдік – кепілдеме уақыты жеткенде қарыз алушы өз міндеттемесін
бағалы қағаздар, тауарлар және басқа да мүліктерді кепілдікке салу;
жылжымайтын мүліктерді кепілдікке салу құқығы.
Несиелерді қамтамасыз етудің материалдық формаларына: жер, құнды қағаздар, тауар-
Қысқа мерзімді несиелер – күнделікті айналым операцияларына қажетті айналым
Орта мерзімді және ұзақ мерзімді қарыздар – күрделі құрылыс
Лизинг – қымбат бағалы күрделі жабдықтарды жалға алуды қаржыландыру
Жекелеген қарыз алушыларға коммерциялық банктер тұтыну несиелерін береді. Ол,
Жылжымайтын мүлікке берілетін қарыздар – құрылыс мерзімі екі жылдай
Жеке тұлғаларға берілетін қарыздар – ұзақ мерзімді тұтыну тауарларын
Вексельді кепілге алып берілетін қарыздар – мерзімді болады, егер
Коммерциялық банктердің үшінші қызметі – қолма- қолсыз есеп айырысуды
Берілген қызметтің орындалуы, ең алдымен, банктік шоттарда шаруашылықтың, мемлекет
Бұндай шоттар жеке және заңды тұлғалар үшін ашылады. Клиенттер
Қолма-қолсыз есеп айырысу – бұл есеп айырысудың формасы мен
Қатысушыларға байланысты есеп айырысу операциялары екі топқа бөлінеді: клиенттіқ
Есеп айрысу кезінде келесі төлем құралдары қолданылады: төлем тапсырмалары,
Қазақстан Республикасында банкаралық және халық шаруашылындағы есеп айырысу жүйесінің
қолма-қолсыз және қолма-қол ақша айналым ауқымдарына, қолма-қолсыз және қолма-қол
барлық коммерциялық банктер үшін (маманданғандарды қоса) біртұтас әдістемелік негізде
есеп айырысудың, есеп берудің, есепке алу мен жүргізудің ережелерің
Қазіргі кезде елімізде есеп айырысу жүйесін қайта ұйымдастыру, негізгі
жеке және заңды тұлғалардың есеп айырысу формаларының пайдаланып жүргендерін
банкаралық есеп айырысу жүйесн қайта ұйымдастыру.
Есеп айырысу операциялары – банк қызметінің өзгермейтін, немесе баяу
Коммерциялық банктердің инвестициялық қызмет көрсетумен айналысады. Инвестиция дегеніміз-бұл халық
Банктердің инвестициясы деп, ақша қаражаттарын банктердің өздерінің бастамашылығымен табыс
Бағалы қағаздар – бұл арнайы түрде рәсімделген қаржылық
Қаржылық бағалы қағаздар мемлекеттік және мемлекеттік емес субъектілермен эмиссияланады.
Мемлекеттік бағалы қағаздарға қазыналық вексельдер, қазыналық бондар, қазыналық міндеттемелер
Банктердің бағалы қағаздармен операциялары қорлық, коммерциялық, эмиссиондық, саудалық, сенімділік,
Бағалы қағаздар қозғалысы – акцияларды сату, немесе қарыз беру
Коммерциялық банктер пайда табу үшін басқа эмитенттердің бағалы
Осылайша екінші деңгейлі банктер дәстүрлі қызметтер мен операциялар жүйесін
Дәстүрлі емес қызметтерге коммерциялық банктің клиенттер мен қосымша қаражат
1.2 Банктік операциялардың мәні, рөлі және түрлері
Екінші деңгейлі банктер өз қызметін жүзеге асыру барысында негізгі
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» Заңға сәйкес
Траст операциялары. «Траст» ағылшын тілінен аударғанда «сенім» деген сөзді
Траст операциясы – клиенттің сенімді тұлғасы ретінде оның мүлкін
Траст операцияларына қатысушыларға мыналар жатады:
траст құрылтайшысы (немесе оның негізін қалаушы) – сенімді меншік
трастың иемденушісі – (сеніп тапсырған тұлға) – траст келісімшартындағы
бенефициар – траст келісімшартын өзінің пайдасына жарататын кез келген
Екінші деңгейлі банктер валюталық операциялармен айналысады.
Қазақстан Республикасының «Валюталық реттеу туралы» заңында «валюталық операцияларға» төмендегідей
меншік құқығының және өзге де құқықтардың ауысуына байланысты операциялар,
валюталық құндылықтарды кез келген тәсілмен Қазақстан Республикасына әкелу және
Валюталық операциялар ағымдық операциялар және капитал қозғалысымен байланысты операцияларға
Ағымдық операцияларға жататындар: тауарлар, жұмыстар және қызметтер үшін төлемнің
Капитал қозғалысына байланысты операцияларға жататындар: инвестицияларды жүзеге асыру; интеллектуалдық
Валюталық операцияларды біздің елімізде шетел валютасымен банктік операциялар жүргізуге
Сауда емес операциялар. Сауда емес операцияларға клиенттерге тауарлар және
Өкілетті банктер сауда емес сипатта мынадай операцияларды жасауы мүмкін:
қолма – қол шетел валютасын және шетел валютасындағы төлем
шетел валютасын және шетел валютасындағы төлем құжаттарын инкассациялау;
шетел банктерінің жол чектерін сатып алу;
ақшалай аккредитивтерді төлеу.
Конверсиондық операциялар. Конверсиондық операциялар – сол елдің қолма- қол
Конверсиондық операцияларға мынадай валюталық мәмілелер жатады: СПОТ мәмілесі –
Халықаралық есеп айырысу бойынша операцияларының сыртқы саудасында есеп айырысудың
Құжатталған аккредитив – аккредитивте көрсетілген құжаттарға қарсы экспортердің пайдасына
Құжатталған инкассо – эмитент – банктің, сенім білдірушініңберген құжаттарын
Банктік аударым – банктік аударым жасаушының жасаған тапсырмасы негізінде
Валюталық қаражаттарды тарту және орналастыру операцияларына мұндай операциялар жатады:
депозиттерді тарту: жеке тұлғалардан; заңды тұлғалардан, соның ішінде банкаралық
несиелер беру: жеке тұлғаларға; заңды тұлғаларға;
банкаралық нарықта несиелерді орналастыру;
Халықаралық және отандық банктік тәжірибеде есеп айырысудың ең
Инкассо – сатушы (экспортер) мен сатып алушыны (импортердің) арасында
Таза және құжатты инкассомен операция жүргізуде банктер 1995 жылы
Инкассомен есеп айырысудың сатып алушы үшін артықшылығы, ол тауарды
Сонымен қатар егер де ұсынылатын құжаттар келісімшартқа сай келмесе
Бұл да сатушыға тауарының төленетіндігіне ешқандай кепіл бермегенімен
Аккредитив есеп айырысуда жиі қолданылмайды, бірақ та ол
Аккредитив – бұл сатып алушы тапсырмасы бойынша сатып алушының
Егер де аккредитивті ашатын банк, клиенттің тапсырмасы бойынша қаражатты
Аккредитив аша отырып, банк төлемді төлеуге кепілгер болып табылады.
Жалпы аккредитивпен есеп айырысудың мынадай қатысушылары болады:
өтініш иесі – (аппликант, бұйрық беруші, импортер, трассат, сатушы).
бенефициар (экспортер, сатушы, трассант). Бұл қатысушының атына аккредитив ашылады.
эмитент банк, яғни клиенттің (өтініш берушінің) атынан аккредитив ашатын
хабарлаушы банк, яғни хатпен немесе телекспен аккредитивтің ашылғандығын бенефициарға
растаушы банк, яғни эмитент банктің сұрауы бойынша аккредитивке өзінің
Аккредитивтің мынадай түрлері болады:
құжатты аккредитив;
өтелген және өтелмеген;
қайтарылатын және қайтарылмайтын.
Құжатты аккредитив – бенефициардың төлемді алғанға дейін құжаттарды беруін
Өтелген (қаражат аударылған) – бұл эмитент-банктің міндеттемесінің іс –
Өтелмеген (кепілденген) – бұл банктердің өзара корреспонденттік қатынастар орнатуы
Кепілденген аккредитивті эмитент – банк сатып алушымен келісімшарт негізінде,
Әрбір аккредитив қайтарылатын немесе қайтарылмайтын болуға тиіс. Ондай анықтауыш
Қайтарылмайтын аккредитив жабдықтаушының келісімінсіз эмитент- банктің әмірімен өзгертілуі немесе
Қайтарылмайтын аккредитив жабдықтаушының келісімінсіз өзгере немесе күшін жоя алмайды.
Қайтарылмайтын расталмаған аккредитив – эмитент банктің хабарлаушы банк арқылы
Қайтарылмайтын расталған аккредитив – эмитент банктің міндеттемесіне қоса растаушы
Аккредитивпен есеп айырысу нысаны мына жағдайларда пайдаланылады:
бірін-бір аз білетін немесе танымайтын серіктестер арасында келісімшарт жасалса;
келісімшарт жасаушы тарап серіктесіне толық сенімсіз болса немесе серіктесінің
Аккредитивтің қызмет ету мерзімі және есеп айырысу тәртібі
Аккредитивтің артықшылықтары сатушы мен сатып алушы үшін анықталады.
Сатушы үшін оның артықшылығы мыналардан көрінеді:
аккредитивте көрсетілген барлық шарттар, яғни тауар көлеміне, сапасына, қаптау
тауар жартылай жөнелтілсе, онда нақты жөнелткен тауары үшін төлем
мәміле жасалмаған жағдайда немесе аккредитивтің мерзімі аяқталған уақытта
Сатып алушы үшін аккредитивтің артықшылығын сипаттайтындар:
төлемнің банкпен төленетіндігі;
егер ұсынылған құжаттар аккредитивте көрсетілген шарттарға сәйкес келгенде ғана
егер сатушы өндіруші емес делдал болса, онда өндірушінің атына
Егер серіктесіңізге несиеге тауарыңызды бергіңіз келсе, онда сізге төлемді
Аккредитивтің басты артықшылығы, оның төлеуге банктің кепілінің болуы.
Бірақ, бұл есеп айырысу нысанында бірқатар кемшіліктері де бар:
аккредитивпен есеп айырысудың өзге нысандарға қарағанда өте қымбат, сатып
тауар айналымы бәсеңдейді, яғни жабдықтаушы аккредитивтің ашылғаны туралы
Сонымен, екінші деңгейлі банктер жеке және заңды тұлғаларға көптеген
1.3 Коммерциялық банктер қызметінің құқықтық негіздері
Қазақстан Республикасындағы банктік жүйенің қалыптасуы мен дамуы төмендегідей үш
1987-88 жылдардағы банктік реформалар;
1995 жылғы банктік реформа;
1996-1998 жылдардағы банктік реформалар.
1987-88 жылдардағы банктік реформалар. Қазақстандағы несие жүйесінің қайта құру
1995 жылғы банк реформасы. 1990 жылы Қазақстан Республикасы өз
1990 жылы желтоқсан айында қабылданған «ҚазКРО-ғы банктер және банктік
Бұл банктік реформа Ұлттық Банктің 1995 жылы арналған «Қазақстандағы
Нарық экономикасына өту жағдайында және экономикалық дағдарысты жоюда, макроэкономикалық
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында жұмыс жасап отырған банктік жүйенің
I кезең. 1988-1991 жылдар – мемлекеттік салалық мамандандырылған банк
II кезең. 1992 жылдың аяғы 1993 жылдары – рубль
III кезең. 1993 жылдың қараша айынан осы уақытқа дейінгі,
Ұлттық Банктің 1995 жылғы реформалау нәтижесінде қолданылған шаралары қаржылық
Банктердегі қайта қаржыландыру механимі түбірімен қзгерді. 1995 жылдың ақпан
1996-1998 жылдағы банктік реформалар. Бұл реформалар Ұлттық Банктің 1996-1998
Банк реформасын жүргізу бағдарламасының басты мақсаты – Қазақстан Республикасы
Банк жүйесін реформалау және ақша банкноталарын шығаруда меншікті өндірісті
Банктік қадағалау жүйесін реформалаудың басты мақсаты – банктік қадағалау
Елімізде қабылданған «Қазақстан Республикасының банктер және банктік қызмет туралы»
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі – мемлекеттік орталық банк ретінде
өзге банктердің барлығы (Мемлекеттік даму банкісінен басқасы) – екінші
Коммерциялық банктердің қызметін ұйымдастыру банк заңдылығының заңдық нормаларының жиынтығы,
Негізгі банк заңнамасына 1995 жылғы 30 наурызда қабылданған, 2003
Өзге заңдарға қатар жұмыс істейтін қаржы-кредит институттарын реттейтін және
Елдің басты заңы ретінде Конституция, Азаматтық кодекс, шаруашылық заңнамасы
Банк заңнамасы банктердің жұмыс істеуінің заңдық нормаларын, рұқсат етілген
Банк қызметі барлық банктер үшін орындалуға міндетті ҚР Ұлттық
1991 жылы мемлекеттік салалық банктердің қайта құрылуына және КСРО
Республика Жоғарғы Кеңесінің 1993 жылғы 1 сәуірдегі сессиясында орталық
Жаңа заңнамаға сәйкес Ұлттық банктің бақылау функцияларының ауқымы кеңейтіліп,
Ұлттық банк 1994 жылы қазан-қараша айларында Ұлттық банк және
Банктерді құру мен олардың қызметінің неғұрлым қатаң талаптары, банк
«Банктер және банк қызметі» ҚР Заңы 10 тараудан және
Бұл заңның жаңа редакциясында банк қызметінің барлық жақтары қамтылған.
Заң барлық банктерге, барлық банк түрлеріне арналған әмбебап заң
Бұл заң банк қызметін либералдандыруға, артық төрешілдікті, қызметкерлердің субъективизмін
«Банктер және банк қызметі туралы» ҚР Заңының 30-бабы бойынша
Банк операциялары және көрсетілген қызметтер ақшалай түрде жүзеге асырылып,
Банк қызметін банктің клиент мүддесі үшін белгілі бір іс-әрекеттерді
Дәстүрлі қызметтерге салымдарды тарту мен ссудалар беру жатады. Осы
Коммерциялық банктер өз клиенттерінің шаруашылық әрекетіне қызмет көрсетуге қатысты
Ұлттық банк пен Агенттіктің арнайы лицензиясы болған жағдайда банктер
Бұл операциялар депозиттік, кредиттік, және есеп айырысу операцияларымен қатар
Заңға сәйкес микрокредиттік ұйымдар ретінде тіркелген заңды тұлғалардың микрокредиттер
Банктер операцияларды жүргізудің жалпы жағдайларын белгілейтін ережелер мен ішкі
Банктің ішкі ережелері мыналарды анықтауға тиіс:
банк бөлімшелерінің, ішкі аудит қызметінің, кредит комитетінің, басқа да
құрылымдық бөлімшелердің басшыларының құқықтар мен міндеттерін;
банктің лауазымды тұлғалары мен қызметкерлерінің банк атынан және оның
Операцияларды жүргізудің жалпы ережелері ашық ақпарат болып табылады және
Коммерциялық банктер өздерінің қызметін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің нормативтік-құқықтық
2. ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ МЕН ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ТАЛДАУ ("КАЗКОММЕРЦБАНК"
2.1 «Казкоммерцбанк» АҚ-ның атқаратын қызметтері мен операцияларының жалпы сипаттамасы
Дүниежүзілік жақандану жағдайында екінші деңгейлі банктер бәсекелестікке тойтарыс беру
Банктің өмір сүру көзі мен оның оперативті және стратегиялық
Активті операцияларын талдау оның табыс деңгейін, өтімділігін, және тәуекел
Коммерциялық банктің балансы өзіне оның қаржылық жағдайын көрсететін құрылымдық
Активтік және пассивтік операциялардың құрылымды талдауы әр түрлі мерзім
активтік-пассивтік операциялардың белгілі бір түрлерін бөліп, оның банк балансындағы
нақты банктік операциялар түрлерінің өзгеру көлемін анықтау;
қандай операциялар әсерінен банктің табысының өсуін немесе кемуін, банктің
тартылған қаражат көлемінің арттуын немесе азаюын, ссудалық операциялар түрлерінің
Берілген баланстың активтер кұрылымы банктің қызметінің тиімділігін
және баланстың активінің құрылымы, көлемі және динамикасының өзгерісін анықтауға
Талдау көрсеткіштері активтердің 2007 жылы 644587 млн.тг, ал 2008
Кесте 1- «Казкоммерцбанк» АҚ-ң балансының актив көрсеткіштері (млн, тг.)
№ Баланс баптары Млн, тг.
Активтер 2007 2008 2009
1 Қолма қол ақша 51740 51830 32420
2 Міндетті резервтер 6971 10764 5921
3 Бағалы қағаздар 102182 106964 98650
4 Несиелік мекемелердегі қаражат 6038 9956 4863
5 Инвестициялық бағалы қағаздар:
- сатылуға арналған 23881 24560 -
- толық өтелмеген 26288 27650 -
6 Клиенттер займдары 409517 421090 296250
7 Негізгі қаражат 9396 13689 7590
8 Басқа да активтер 8574 9965 4236
Активтер қорытындысы 644587 676468 449930
Ескерту – автормен құрастырылған [35].
Ал 2008 жылмен салыстырғанда 2009 жылы активтер көлемінің түсу
Банк балансының пассив бөлімі қаражаттар көздерін, ол қаржылық ресурстардың
Баланс пассивінің құрылымы 2 бөлімге бөлінген:
өзіндік капитал;
тартылған қаражат [28].
Қазақстан Республикасының нормативтеріне сәйкес коммерциялық банктердің өзіндік және тартылған
Бұл норматив банктің минимальды өнімділігін анықтайды. Сонымен қатар, бұл
Бірнеше кварталдағы тартылған қарпажаттардың құрылымын зерттеу мынаны анықтауға мүмкіндік
банктің заңды және жеке тұлғалардың бос қаражаттарын тарту бойынша
салымдық саясаттың жүргізу деңгейін анықтауға;
банк қызметінің ұлғаюы масштабын зерттеуге [28].
Кесте 2 - Тартылған қаражат (Міндеттер) (млн.тг)
№ Баланс баптары Млн.тг
Міндеттер 2007 2008 2009
1 ҚР-ның Үкіметі және ҚРҰБ-нің қаражаты 4424 5536 3998
2 Несиелік мекемелердің қаражаттары 143265 155153 129740
3 Клиенттер қаржысы 226710 240850 214650
4 Қарыздық бағалы қағаздар 182079 191700 183600
5 Басқа да міндеттер 9838 11580 8750
Міндеттер қорытындысы 566307 582819 540738
Ескерту – автормен құрастырылған [35].
2-ші кестедегі мәліметтер көрсеткендегідей талдау кезеңінің зерттелген көрсеткіштері бойынша
Екінші деңгейлі банктердің міндеттерінің 2009 жылы төмендеді, себебі
Өзіндік қаражаттың құрылымын талдау сапалық және сандық болуы мүмкін:
Кесте 3 - Өзіндік капитал (млн.тг)
Баланс баптары Млн.тг
Өзіндік капитал 2007 2008 2009
1 Жарғылық капитал 27804 28364 25986
2 Қосымша төленген 5996 6821 4612
3 Резервтер 2429 2653 1980
4 Бөлінбеген пайда 14099 17230 13654
5 Өзіндік капитал қорытындысы 50328 55068 46232
Ескерту – автормен құрастырылған [35].
Өзіндік капиталды талдағаннан соң, оның 2008 жылға дейін өсу
Банктің табыстары мен шығындарын талдау банктің қызметінің табыстылығының потенциальды
Кесте 4 – Банктің табыстары (млн.тг)
Табыстар баптары Мың, тг
2007 2008 2009
Несиелер 45444 47689 44200
Бағалы қағаздар 3682 3865 3611
Басқа банктердегі салымдар 701 797 699
Басқа да табыстар 567 589 512
Қорытынды 50394 52940 49022
Ескерту – автормен құрастырылған [35].
4-ші кестеден көріп отырғанымыздай, банктің табыс мөлшері 2007жылмен салыстырғанда
Керісінше, 2008 жылдан қарағанда банктің табыстары 2009 жылы төмендеу
Табыс – коммерциялық банктің оң нәтижелігінің көрінісі. Табыс көлемі
Банктің шығындық көрсеткіштерін топтау банктің шығыстар блогында бөлек баптардың
Банктің шығындарын (Кесте 5) зерттей келе, 2007 жылы ол
Кесте 5 – Банктің шығындары (млн, тг)
Шығындар баптары Мың, тг
2007 2008 2009
Ұзақ мерзімді бағалы қағаздар 10395 11562 9500
Клиенттер салымдары 8730 9453 7436
Несиелік ұйымдардың салымдары мен займдары 5742 6984 4658
Еңбекақы және қызметкерлер шығындары 4388 4987 3724
Әкімшілік және операциондық шығындар 4537 4599 4163
Тозу және амортизация 1029 1035 9856
Салықтар 1604 2100 1465
Басқа да резервтер 2293 2463 2069
Басқа да шығындар 371 380 265
Қорытынды 39089 43563 43136
Ескерту – автормен құрастырылған [35].
Банктер өздерін тәуекелділіктен сақтау мақсатында резервтер құруды тәжірибеге енгізді.
Қазақстан Республикасында банктік қызметтің даму барысында клиенттердің сұранысын қанағаттандыру
Қазақстанда инновациялық қызметтерді енгізуге себеп болғандар ішінен мынларды атап
Бұл себептерді ескере отырып Қазақстан Республикасында банк жүйесіне мынадай
«Казкоммерцбанк» АҚ-ы дәстүрлі қызметтер мен операциялардың барлық түрлерін атқарады.
Банк несиелеріне «Казкоммерцбанк» АҚ-ның карточкаларынан еңбекақы алатындар үшін экспресс-несиелер,
Экспресс-несиенің шарттары. Кредиттің сомасы 70 000 мыңнан 1 000
Тұтынушылық несиелік бағдарламаны дамыта отырып, «Казкоммерцбанк» АҚ-ы ипотекалық несиелеудің
Қолданыстағы автомашиналарды несиелеу шарттары болып мыналар табылады: кредиттің валютасы
Шұғыл қажеттіліктерге арналған «Казкоммерцбанк» АҚ-ның теңгемен 6 айдан 15
«Казкоммерцбанк» АҚ-ның тағы бір дәстүрлі қызмет түрі – депозиттік
Екінші деңгейлі банктер нарығында бәсекелестікке тойтарыс беру үшін, клиенттерді
Несиелік лимит. Банктік карточкалар кредиттік және дебиттік болып бөлінеді.
Бірақ, қоғамның «несиелік лимит» атты қызметті тек қана корточкаларды
Сонымен, «Казкоммерцбанк» АҚ-ы Қазақстан Республикасының банктік нарығындағы барлық екінші
2.2 Коммерциялық банктердің актив пен пассив операциялары және
Банктердің экономикадағы маңызын олардың атқаратын операциялары анықтайды. Коммерциялық банктердің
Пассив операциялары – олар өз қарауына әр түрлі салымдарды
салым қабылдау (депозиттер);
клиенттерге шоттар (оның ішінде корреспондент-банктерге) ашу және оларды жүргізу;
өзінің бағалы қағаздарын шығару ( облигация, вексель, депозиттік және
банкаралық несие алу, оның ішінде орталықтанған несие ресурстарынан;
репо операциялары;
евровалюталық несие алу [32].
Банктің капиталы өз қаражаты, тартылған қаражат және эмиссияланған қаражаттардан
Банктің резерв капиталы ағымдағы пайдадан бөлінген сомадан құрылады. Ол
Бөлінбеген пайда шоты деген – ол арадағы транзит шоты.
Коммерциялық банктердің өзгешелігі – олардың өзгенің қаражатымен қызмет жасауы.
Коммерциялық банк кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің, халықтың және басқа банктердің
Басқарылатын ресурстар банкке тартылған мерзімдік депозиттерді және банкаралық несиелерді
Ағымдағы пассивтер есептесу, ағымдағы және корреспонденттік шоттардағы қалдықтардан құрылады.
Салым (депозит) – ол белгілі бір шартпен иесінің банкке
Ақша қаражаттарын салымға тарту депозиттік операциялар деп аталады. Банктер
Салымдар әртүрлі белгілерге байланысты жіктеледі. Салушысына қарай депозиттер жеке
Талаппен алынатын салымдарда есептесу, ағымдағы және бюджеттік шоттарда белгілі
Мерзімді салымдар – ол салыну мерзімі және проценттік өсім
Депозиттік сертификат – ол белгілі бір ірі соманы
Жеке тұлғаларға банктегі салымдарын алу үшін жинақ сертификатын (кітапша)
Депозиттер – коммерциялық банктер ресурстарының маңызды көзі. Банктегі оның
Қазіргі кезде коммерциялық банктер қосымша ақша қаражатын тарту үшін
Коммерциялық банктердің қаражат тартуының келесі бір әдісі – кері
Соңғы жылдары коммерциялық банктердің пассив операцияларының бірі евровалюталық
Банктің жинақтаған ресурстарын табыс табу және өтімділігін қамтамасыз ету
Актив операциялары негізінен төрт топқа бөлінеді:
несие – есептеу операциясы, оның нәтижесінде банктің несиелік портфелі
инвестициялық операция, ол инвестициялық портфельдің негізін құрайды;
кассалық және есептесу операциялары – банктің клиенттерге көрсететін қызметтерінің
басқа операциялар [36].
Несие-есептеу операциялары – ол банктің несие ресурстарын орналастыру қызметіндегі
Коммерциялық банктердің клиенттеріне беретін қарызын мына белгілеріне қарай топтастыруға
Несиені банктер несиелеудің мына негізгі принциптері сақтағанда ғана береді:
Көптеген мемлекеттерде қарыз белгілі бір несиелік шектеумен (лимит) несие
Овердрафт – клиентке чек бойынша банктің қысқа мерзімді несие
Берілетін несиенің көлемі көптеген мемлекеттерде несие линиясының мөлшерін (лимит)
Банктік несиелеуді ұйымдастырудың келесі бір түрі – несиелік шотты
Банктердің несие беру операциялары тобына факторинг және лизинг операциялары
Қарыз беру мәселесін шешерде банк жеткізушінің несие қабілеттілігін талдап,
Лизинг операциясы деген жалдаушы кәсіпорындарының ұзақ мерзімге машиналарды, жабдықтарды,
Коммерциялық банктердің келесі маңызды операциясы бағалы қағаздармен жүргізіледі:
Банктердің бағалы қағаздарды инвестициялануының басты мақсаты – дивиденд және
Коммерциялық банктердің активінің бұрыннан қалыптасып және қазіргі кезде өрістеп
Сөйтіп, еліміздегі барлық коммерциялық банктер негізгі актив және
Банктің операциясы мен қызметтеріне байланысты тәуекелдер және оларды төмендету
Нарықтық экономика жағдайында банк саласында банктер әр түрлі операцияларды
Нарықтық қатынастың қалыптасқанына қарай тәуекелділік ұғымы банк өміріне дендеп
Тәуекел – кез келген өндірушінің, соның ішінде банктің болжаусыз
Банк ісіндегі тәуекел – белгілі бір банктік операцияларды жүзеге
Банк қызметі залалды болмау үшін шығыс, ысырап, залал секілді
Ысырап түсінігі банк қызметіне тән тәуекелділікті сипаттайтын қорытындылаушы көрсеткіш
Банк өз қызметінде белгілі бір шығыс шығарады. Бұлар салымшыларға
Табысты ала алмау формасына көрінетін залал алдағы кезеңнің операцияларын
Екінші деңгейлі банктердің баланстық тәуекелдері несиелік, пайыздық, валюталық тәуекелін
Несиелік тәуекел – қарыз алушының банктен алған несиесі бойынша
Кез келген банктің қызметінің табыстылығы банктің берген несиелерінің сапасына,
Несиелік тәуекелді басқару банктің активін басқарудың құрамдас бөлігі ретінде
Жалпы несиелік тәуекелді басқаруға екі тұрғыдан келу керек:
нақты қарыз алушының несиелік тәуекелін басқару;
несиелік қоржынның тәуекелін басқару.
Осы екі түрлі несиелік тәуекелдерді басқарудың өзіндік ерекшеліктері бар.
қарыз алушының несиелік тәуекелін басқарудың мақсаты несиені қайтармаған жағдайда
несиелік қоржынның тәуекелін басқарудың мақсаты банктің несиелік операцияларын ұйымдастыру
Несиелік тәуекелді төмендетудің негізгі тәсілдерінің біріне клиенттің банк алдындағы
Ескерту – автормен құрастырылған [43].
Сурет 1. Несиелік тәуекелді басқару үдерісінің кезеңдері
Кепілге берілетін несие – бұл қарыз алушының активтерімен қамтамасыз
Кепіл затына: заттар, бағалы қағаздар, басқа да мүліктер және
Қарыз алушының несиелік тәуекелін басқару банктегі несиелік үдерісті ұйымдастыру
Несиелік тәуекелді басқарудың маңызды әдісіне несиелерді сақтандыру жатады. Несие
қарыз алушының берілген несиеге кепілге қойған мүлкін сақтандыру;
қарыз алушының еңбекке қабілеттігін сақтандыру;
қарыз алушының өмірін сақтандыру [43].
Пайыздық мөлшерлеменің өзгеру қатері – бұл пайыздық мөлшерлемелердің болжанбаған
Пайыздық қатер берілген ссуда мен тартылған қаражаттың қайтарылатын мерзімдері
Пайыздық қатерді мынадай тәсілдерді қолдану арқылы кемітуге болады:
пайыздық тәуекелділікті сақтандыру – бұл да тиісті қатерді сақтандырушы
Пайыз тәуекелін басқару банктің активтері мен пассивтерін басқарудың негізгі
Пайыз тәуекелі – бұл нарықтағы пайыз мөлшерлемелерінің болжамсыз өзгерісінен
Пайыз тәуекелі мынадай себептерге байланысты пайда болады:
пайыз мөлшерлемесінің түрлерін дұрыс таңдамау;
Орталық банктің пайыз саясатындағы өзгерістер;
банкте жасалған пайыз саясатының болмауы;
депозиттер мен несиелерге баға белгілеудегі жіберілген қателіктер;
өзге де себептер.
Пайыз тәуекелін басқарудың басты мақсаты пайыз маржасының деңгейіне бақылау
Пайыз тәуекелін басқарудың бір әдісіне пайыз маржасын басқару жатады.
нақты пайыз маржасын базалық пайызбен салыстыру қажет, себебі ол
пайыз маржасын банктік стандартқа сәйкес келуін бақылауға тиіс;
пайыз маржасының құрамының өзгерісін талдауы қажет, сол арқылы жалпы
пайыз маржасының өзгерісінің шектерін анықтауы қажет, сол арқылы басқару
Валюталық қатер – шетелдік валютаның ұлттық валютаға қатысты бағамның
Валюта қатерін азайту үшін көбінесе пайыздық қатердегі әдістер қолданылады:
Валюталық тәуекелді басқару. Тар мағынада валюталық тәуекел бұл валюта
Валюталық тәуекел негізінен банктің шетел валютасымен қаражаттарды тартып, оларды
Валюталық тәуекелді төмендетудің мынадай негізгі әдістері болады:
валюталық тәуекелді сақтандыру;
хеджерлеу;
диверсификациялау.
Валюталық тәуекелді сақтандыруда қорғаныс келісімдер, яғни валюталық бағамдары өзгерістерге
Хеджерлеу валюталық тәуекелді сақтандырудың құрамдас бөлігі ретінде белгілі бір
Валюталық тәуекелді диверсификациялау бұл валюталық несиелер бойынша несиелік портфелді
Операциондық тәуекелдің анықтамаларында мынадай ұғымда қолданылады:
ақпараттық жүйелердегі және ішкі бақылау жүйесіндегі ауытқулардың пайда болуының
ішкі үдерістерге қатысты орын алған кемшіліктердің салдарынан туындайтын зияндар;
банктің қызметтері мен өнімдерін сатумен байланысты туындайтын капиталдар мен
Операциондық тәуекелдің салдарын азайтудың негізгі әдістеріне мыналар жатады: ұйымдастырушылық
Операциондық тәуекелдердің салдарын әлсірету сақтандырудың көмегімен жүзеге асырылады. Бұл
негізгі құралдарын (ғимараттарын, құрал-жабдықтарын және өзге мүліктерін) әр түрлі
банк қызметкерлерін бақытсыздық жағдайлардан және денсаулыққа тиетін зияндардан және
Осылайша, банк қызметінде қандай қатерлердің болатынын және оларды кемітудің
Қорыта келе, тәуекел банктің берген несиелері бойынша төлемсіздік туындаған
3. ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ МЕН ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ДАҒДАРЫС
3.1 Дүниежүзілік дағдарыстың коммерциялық банктердің қызметтері мен операцияларына әсері
Қазақстан Республикасының көптеген жылдардағы үздіксіз экономикалық дамуынан және халықтың
Әлемдік экономика қазіргі уақытта тарихта болмаған дүниежүзілік экономикалық дағдарысты
Осы проблемены зерттей келе ғалымдар оның себебі ретінде мыналарды
әлемдік экономиканы жаhандандыру, әсіресе әлемдік қаржыны;
мұнайға бағаны спецификалық белгілеу, және оның қарыздық капиталдың қозғалысына
банктердің және трансконтинентальдық корпорациялардың көлемінің өсуі, ол нарықтық шаруашылықтың
дүниежүзілік нарықтық институттардың қызметіндегі дағдарыс;
ұлттық банктік қадағалау мен банктердің қызметін бақылаудың жеткіліксіз дамуы
ТМД елдерінің ішінде Қазақстан Республикасы ең бірінші болып экономикалық
мемлекеттің сыртқы қарызының көптігі, әсіресе банктік жүйеде. Дағдарыстың басында,
экономиканың диверсификацияланбауы, шикізат ресурстарының технологиялық өндіруінің дамымауы, экономиканың мұнайға
банктік қызметті қадағалау және реттеудің әлсіздігі. Бақылау органдарының, пруденциальдық
активтердің және халықты несиелендірудің жылдам жоғарылауы. Өткен 7 жыл
Дағдарыс Қазақстан экономикасына әсер етті, себебі еліміз дүниежүзілік экономиканың
Қазақстанның экономикасына дүниежүзілік дағдарыстың әсер етуінің өз ерекшеліктері бар,
Қазақстан Республикасындағы дүниежүзілік дағдарыстың ең негізгі себептерінің бірі –
Көптеген Қазақстанның коммерциялық банктері, әсіресе соңғы жылдары жылдам дамып
Несиелендіру – нарықтық экономикадағы банк қызметінің маңызды және тиімді
Банктер қаржы саласының делдалдары ретінде қаржы көздерінің капиталдарын толықтыра
Соған байланысты банк секторлары – экономика саласында қаржы дағдарысына
Несиелік қауіп – несие алушының банкке негізгі қарызы мен
Банктердегі жекелеген активтердің көлемі міндеттердің мөлшерінен асып кетеді; тұтынушылардың
Активтерге байланысты қауіптілік оларды тез жүзеге асырып, қолма-қол ақшаға
Көп жағдайда несиелік қауіп жүйелі түрдегі қауіпке айналып кетуі
Коммерциялық банктердің несиелік саясатын реттеу аясында несиелік қауіпті басқару
Қамтамасыз етілген нақтылы ссудаларға өтемпаз активтер кепілдікке алынатын ссудалар
Егер ссуданың қамтамасыз ету құны оны беру кезінде ссуданың
Егер ссуда қамтамасыз етілмеген болса немесе оның қамтамасыз ету
Ссуданың қамтамасыз етілу деңгейін анықтау барысында назарға алынатын басты
Тәжірибеде түрлі себептерге байланысты ссуданың қамтамасыз етілу деңгейін анықтау
Несиелік қауіптілікті бағалаудың негіздемелеріне сүйене отырып, Қазақстан Ұлттық банкі
Қарыз алушы негізгі қарыз бойынша төлем міндеттерінен дер кезінде
Бірінші қауіпті топқа жеткілікті түрде қамтамасыз етілген жағдайда 30
Субстандартты ссудаларға – жеткіліксіз қамтамасыз етілген ссудалар жатады, ондағы
Күдікті ссудаларға қамтамасыз етілмеген, қарызды төлеу мерзімі 30 күнге
Төртінші қауіпті топқа сенімсіз ссудалар жатады. Аталмыш ссудалар қамтамасыз
Соңғы жылдары көптеген банктердің дағдарысқа ұшырауыне себепкер болған –
Мұндай жағдайда несие портфеліне талдау жасау үшін, несиелердің өсу
Төмендегі кестедегі көрсетілген матрица – солға қарай орналасқан матрица,
Кесте 5- Несиелердің ай сайынғы болжалды өзгеруінің матрицасы, %
санаты Стандартты 1 күдікті 2 күдікті 3 күдікті
стандарт 90,52 8,34 0,00 35,74 36,25 87,05 0,00
1күдікті 4,88 88,41 28,45 0,00 0,00 0,00 0,00
2күдікті 1,34 0,00 18,69 11,07 46,75 0,00 0,00
3күдікті 0,01 2,17 34,60 42,52 0,00 0,00 33,63
4күдікті 0,63 0,00 11,78 10,67 16,15 0,00 0,00
5күдікті 1,97 0,00 0,00 0,00 0,85 12,95 0,00
сенімсіз 0,65 1,08 6,48 0,00 0,00 0,00 66,37
Ескерту – автормен құрастырылған [ 52].
Бағалау нәтижесі бойынша несие портфелі сапасының салыстырмалы түрде жаман
Бірақ қазақстандық банктердегі активтер сапасының көрсеткіштері, экономикалық цикл бойынша
Соңғы бірнеше жылдың ішінде (2002-2007жж.) екінші денгейлі банктер
Капитал нарығындағы ірі дағдарыстың пайда болуы ішкі ресурстар жағдайының
Ішкі қарыздарды қайта қаржыландыруға қажетті жаңа займдарды алу мүмкіндіктерінің
Банктер мемлекет тарапынан бөлінген қаражат есебінен ішкі қарыздарының негізгі
Несиелік қауіпті төмендету тәсілдерінің бірі – несие беруші ұйымдардың
Әрекет етуші заңнамада несиелендіру ұйымдарының банк қаражатының сенімділігін, тұрақтылығын
«ҚР Банк және банк қызметі туралы» Заңында несиелік қауіпті
Ссуда бойынша болжалды шығындарды жабуға қажетті резерв құру коммерциялық
Соңғы жылдарда орын алған дүниежүзілік экономикалық дағдарыс әлемнің барлық
Сонымен, соңғы жылдары дүниежүзінде орын алған экономикалық дағдарыс Қазақстан
3.2 Коммерциялық банктердің қызметтері мен операцияларының дүниежүзілік дағдарыс кезіндегі
Қазақстан Республикасының ұлттық экономикасы соңғы жылдарда ішкі көздері көмегімен
Бұл тапсырманы орындау үшін, Қазақстан Республикасының үкіметі, ҚР-ның Ұлттық
Мұнайға дүниежүзілік бағалардың төмендеуі ескеріліп, республикамыздың бюджеттіне өзгертулер енгізілді.
Үкіметтің шешімі бойынша негізгі қозғаушы күш болып мемлекеттік
- қаржылық секторды тұрақтандыру, банктерді қолдауға – 4 млрд.доллар
- тұрғын – үй секторын дамытуға – 3 млрд.
- орта және шағын кәсіпкерлікті қолдау мақсатына – 1
- АПК-ны дамыту үшін – 1 млрд.доллар (120 млрд.теңге);
- инновациялық және инфрақұрылымдық дамуға – 1 млрд. доллар
Қазақстан Республикасында халықтың психологиялық үміттеріне сай келетін және
Банктік жүйенің сандық (несиелік институттардың, банктердің санының өсуі) және
Клиенттердің тереңдей түскен сұранысын қанағаттандыру мақсатында жаңа қызметтерді (трасттық,
Жаңа негізде коммерциялық банктер жүйесінің құрылуы мен дамуы банктік
Банктік жүйе-нарықтық экономиканың ең негізгі, бөлінбейтін құрылымы. Банктер мен
Банктік сектордың табысты дамуының базалық шарты осы сферада жүргізілетін
Мемлекеттің банктік жүйеге қатысты саясатының негізгі мақсаты несиелік ұйымдардың
Шағын және орта бизнес – бүгін экономиканы алға жылжытатын
Екінші деңгейлі банктерді дүниежүзілік экономикалық дағдарыс кезінде қолдау үшін
Қазіргі кезде банктер дағдарыстан шығудың әр түрлі тәсілдерін ойлап
Несиелік саясат пен тәуекелдерге көп векторлы әдістерді қолдану банк
Тиімді тәуекел-менеджменті қазір барлық банктерге қажет. Тәуекел-менеджментінің ең нәтижелі
Несиенің әр тарабында несиелік скоринг процессі орын алады.
Несиелік скорингтің мынадай дәстүрлі түрлері дамыған:
Application Scoring – несие алушының несиелік қабілеттілігіне баға беру.
Behavioral Skoring – банктің қарыз алушының есеп шотын басқару
Collection Scoring - «жағымсыз» қарыз алушыларға байланысты болашақ атқарылатын
Fraund Skoring – болашақ және қазіргі қарыз алушылардың қиянатшыл
Несиелеу нарығындағы уақытша тыныштық екінші деңгейлі банктерге өзінің несиелік
Дүниежүзілік экономикалық дағдарыс банктер мен қаржылық ұйымдарға жағымсыз әсер
Дәл қазір, несиелеу нарығында тыныштық орнаған сәтте, коммерциялық банктер
Республиканың экономикалық жағдайын талдау, оның дағдарысқа қарсы тұруы үшін
банктер ресурстарды құру көздері мен несиелік портфельді басқаруда салмақты
сыртқы қаржыландыру көздері көмегімен тұрақты экономиканы қалыптастыруға болмайды;
тағы да бір қатер орын алуда – банктердің сыртқы
ұлттық валютаны нығайту;
банктік жүйенің тұрақтылығын қолдап отыру керек, оған қол жеткізу
Дүниежүзілік экономикалық дағдарыс республикамыздың тұрақтылығына жағымсыз әсер етті. Дүниежүзілік
Сонымен дүниежүзілік экономикалық дағдарыс Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктердің
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазір банктік жүйенің дамуын жылдам деуге болады, банктер жаңа
1.Барлық коммерциялық банктердің мақсаты – нарықты жаулау, бәсекелестерге тойтарыс
2.Екінші деңгейлі банктер дәстүрлі қызметтер мен операциялар жүйесін атқарады.
Банктерде екі негізгі мәселе орын алған: олар өздеріне жеке
3.Банктік операцияларының ішінен екі негізгісін бөліп көрсетуге болады, олар:
4.Дәстүрлі банктік қызметтерді – депозиттарға салымдарды тарту, несие беру
Қазақстан Республикасының коммерциялық банктері үлкен көлемді операциялар мен қызметтерді
Активтік операциялардың тиімділігін, ең алдымен, оның табыстылық көлемі көрсетеді,
Коммерциялық банктердің тұрақтылығының ең негізгі кепілі өтімділік болып табылады.
5.Коммерциялық банктер өздерінің қызметін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің нормативтік-құқықтық
6.Қаржылық –банктік сфера үрдістердің жоғары динамикасымен, сыртқы орта мен
7.ТМД елдерінің ішінде Қазақстан Республикасы ең бірінші болып экономикалық
Сонымен, соңғы жылдары дүниежүзінде орын алған экономикалық дағдарыс Қазақстан
8.Дүниежүзілік экономикалық дағдарыс әсіресе, банктер мен қаржылық ұйымдарға жағымсыз
Дәл қазір, несиелендіру нарығында тыныштық орнаған сәтте банктерде жаңа
Дағдарыс бәсеңдеген уақытта банктерде бұрынғы жіберілген қателіктерді ескере отырып,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
[1]. Исин Ж. Банковские продукты на границе маркетинга и
[2].Мороз П.И. Основы банковского дела. - М.:Юнити-Дана, 2005.- 302с.
[3].Лисак Б.И. Банковский бенчмаркетинг как метод внедрения эффективных моделей
[4]. Рид Э., Коттер Р., Гилл Э., Смит Р.
[5]. Айменова А.С. Современные банковские услуги – путь к
[6].Полищук А.И. Банковское дело. – М.: Юнити-Дана, 2001.-
[7].Сейтимов Е.О. Новые банковские услуги // Технологии управления.-2003.- №7.-
[8]. Мақыш С.Б. Банк ісі.- М.: Алматы, 2002.-456б.
[9]. Сейітқасымов А.М Ақша, Несие, Банктер.- М.: Алматы, 2004.-
[10]. Хамитов А.Т Банк ісі.- М.: Алматы, Экономика, 2006.-298б.
[11].Фетисов Г.Г. Укрепление устойчивости банковского сектора // Финансовый бизнес.-
[12].Сейткасимов Г.С. Деньги, кредит, банки.-М.: Алматы, Экономика, 1996.- 421с.
[13].Сухов П.А. Некоторые аспекты устойчивости банковской системы // Деньги
[14].Хоботов А.П. Экспресс-кредитование: новые технологии для удаленной работы //
[15].Семенов М.А. Пути внедрения банковских технологий // Банковские
[16].Егоров А.Е. Проблемы деятельности коммерческих банков на современном этапе
[17].Готовчиков И.Р. Опыт профессионалов для ваших клиентов // Банковские
[18].Семенов М.И. Обслуживание физических лиц – это так просто
[19].Марченко Г.А. Банковский сектор Казахстана: состояние и перспективы развития
[20].Парамонова Т.В. Принципы регулирования банковской сферы // Деньги и
[21].Газман В.В. Лизинг в контексте Налогового Кодекса // Оборудование:
[22].Букато В.И. , Львов Ю.И. Банки и банковские
[23].Дэмчигжавын М. Развитие банковской системы Монголии // Проблемы теории
[24].Нурзбекова А.А. Банковское обслуживание на современном этапе // Банки
[25].Суэтин А.А. Проблемы и новые тенденции формирования рынка банковских
[26].Вострикова Н.Р. Телефон-финансист: банковским счетов управляет мобильник // Банковские
[27].Касаев К.А. Кошелек будущего // Панорама.- 2008.- № 3.-
[28].Лисак Б., Жунусова Г. К Оценке экономической эффективности электронного
[29].Лебедин К.Н. Особенности развития информационных систем управления в банковских
[30].Бондарев Р.М. Банк - клиент: партнерство или противосостояние //
[31]. Официальный сайт АО «Казкоммерцбанк» www.kkb. kz.
[32]. Маркова О.М., Сахарова Л.С., Сидоров В.Н. Коммерческие банки
[33].Соловьева С. Банковская система: тормоз или стимулятор экономического роста?
[34].Умичевич О.В. Банковский маркетинг в США и Канаде: новые
[35].Консолидированная финансовая отчетность АО «Казкоммерцбанк».
[36] Жуков Е.Ф. Банки и банковские операции.- М.: Юнити-Дана,
[37].Владиславлев Д.Н. Энциклопедия банковского маркетинга.-М.:Финансы, 2007. – с.256.
[38].Порядина И.В. Роль маркетинговой стратегии в оценке деятельности коммерческих
[39].Жунусова Г. Некоторые особенности банковской конкуренции в Казахстане //
[40]Абдильманова Ш. Влияние рекламы на формирование имиджа банков в
[41].Кокенова З.Б. Анализ инновационных банковских услуг, предлагаемых казахстанскими коммерческими
[42].Ергалиев Т. Тенденции банковского рынка Казахстана // National Business.-2000.-
[43].Баишев Б. Банки хотят подчиняться закону // АльПари. -
[44].Баймуратов У. Инвестиционная деятельность банков в депрессивных регионах //
[45].Калиева Г.Т. Коммерческие банки как адаптивная система и проблемы
[46].Нурланова Н.К. Экономические вызовы глобализаций и посткризисное развитие Казахстана
[47].Уркунчиев Е.М. Глобальный кризис и необходимость регулирование
[48]. Омарбаева А.К. Банктердің өтемпаздық дағдарысы кезінде банк секторларын
[49].Жарковская Е.П. Банковское дело.- М.: Омега-Л, 2005.- с.347.
[50]. Основные факторы и принципы формирования эффективных бизнес-коммуникаций
[51]. Бреусенков С. А. Построение и структурные элементы банковской
[52].Байшев Б.К. Ипотечный кризис в США и его влияние
3
Тәуекелді бірдейлендіру
Тәуекелді бірдейлендіру
Тәуекелдің деңгейін өлшеу және бағалау
Тәуекелді азайтуға байланысты шараларды іске асыру