Қазақстан Республикасының білім және Ғылым министірлігі
Тақырыбы : "Банктің депозиттік операциялары"
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ................................................................................................
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Депозиттік операциялар туралы түсінік
Депозиттер түрлері ....................................................................
Депозиттік операциялар сипаты................................................
Депозиттерді сақтандыру жүйесі .............................................
Депозиттік операциялар есебі
Депозиттерді тарту және қайтару есебі ...................................
Пайыздарды есептеу есебі .......................................................
Қазақстан Республикасының депозиттік операциялардың мәні, депозиттік саясытты жүзеге
Қазақстандағы депозиттік нарықтың жағдайы .........................
Банктің депозиттік саясаты...............................................................
ҚОРЫТЫНДЫ........................................................................................
Кіріспе
Депозиттік операциялар – бұл заңды және жеке тұлғалардың
Талап етілмелі депозиттер, олар сондай-ақ чектік депозиттер деп
Мерзімдік салымдар, оған мерзімдік салымдар және салымды
Депозиттерді қорғау жүйесі Ұлттық банк тарапынан комерциялық банктердің
Банктік жүйеде ақша қаржыларын жинақтауға ынталандырудың келесі механизімі
Депозиттік саясат банктің қаражаттарды тартумен байланысты стратегиясы мен
Депозиттік операциялар туралы түсінік
1.1 Депозитік операциялар сипаты.
Банктер өзінің активті операцияларын жүргізу үшін пассивті
Коммерциялық банктің пассивті операцияларды келесі нысанда жүзеге
Банк қорын қалыптастыру және ұлғайту үшін банктердің пайдасы
Басқа заңды тұлғалардан алынған несиелер;
Депозиттік операциялар;
Депозиттік операциялар – бұл заңды және жеке тұлғалардың
Депозиттік операцияларды жүргізу кезінде кез келген банк өздері
Депозиттік операциялар банктің пайда табуына немесе болашақта пайда
Депозиттік операцияларды ұйымдастыру үдерісіне депозиттік операция субъектісінің әр
Депозиттік операцияларды жүзеге асыру барысында осы және
Депозиттік операцияларды ұйымдастыру үдерісіне банк балансының өтемділігін жоғары
Депозиттік операцияларды ұйымдастыра отырып, банк депозиттік шоттардағы бос
Депозиттерді тартуға әсер ететін банктік қызметтерді дамыту және
Көптеген ұсақ және шағын банктер үшін депозиттер ақша
1.2 Депозиттер түрлері
Халықаралық банктік тәжірибеде барлық депозиттер төрт топқа бөлінеді:
мерзімді депозиттер;
талап етілмелі депозиттер;
жинақ салымдары бағалы қағаздар.
Бірінші топ – талап етілмелі депозиттер, олар сондай-ақ
Талап ету депозиттік шотының ерекшеліктеріне мыналарды жатқызуға болады:
ақшаны салуға немесе алуға шектеудің болмауы;
ақша шоттан қолма-қол түрде, сондай-ақ чектер түрінде алынуы
шот иесі банкке тұрақты айлық мөлшерінде немесе әрбір
Ұлттық банкке ең аз резервтік мерзімдік депозиттермен салыстырғанда
Талап ету депозитінің бір түрі банктің клиентпен барлық
Талап ету депозитіне сондай-ақ ағымдағы оведрафт шотын жатқызуға
Талап ету депозитінің бір түрі – нау-шоттар –
Депозиттік шоттардың келесі түрі – автоматтық аудару шоттары
Бұл депозиттерден тыс көптеген банктердің баланстық есеп берулеріне
Көптеген банктер озінін клиенттерінен компенсациялық балансты ұстануды талап
Депозиттің келесі тобы – жинақ салымдары. Жинақ депозит
Жианақ кітапшаларындағы шоттар – бұл жедел алуға болатын,
Олардың ерекшеліктеріне мыналар жатады:
кітапшалы жинақ салымында тұрақты мерзімнің болуы;
банктер салымшылардан ақша қаржысын алу туралы алдан ала
шоттың жоғары шегін белгілеу мүмкіндігі;
салым иесінің шоттан ақша алу немесе салу
шоттағы міндеттің ең аз баланстық қалдық мазмұны туралы
Жинақ салымының жағдайы туралы жазбасы бар шоттар жинақ
Ақша нарығының депозиттік шоттары алғаш рет 1982 жылы
Жинақ салымдарының ерекшелігі мынадай:
бұл шоттардың анықталған мерзімдері жоқ;
салымда ақша нарығының депозиттік шотынан қаржыларды бірдей ала
бастапқыда бұл шоттар бойынша ең аз баланстық қалдық
осы шоттар бойынша салымшы чектердің тек санаулы шектелген
бұл шоттар қызмет жасау мақсатында емес, жинақ
банк шығындарын өтеу мақсатында шот иесінен белгіленген төлем
егер салымшылар – корпорация болса, банктер осы шоттарбойынша
Кең тараған топтардың бірі – мерзімдік салымдар, оған
30 күннен 89 күнге дейін;
90 күннен 179 күнге дейін;
180 күннен 359 күнге дейін;
30 күннен жоғары.
Мерзімі салымнан қаржы алу үшін банкке күні
Депозиттердің төртінші тобы – бағалы қағаздар. Депозиттер түрі
аталған банкке тиесілі кәсіпорындар мен ұйымдардың, кооперативтің, акционерлік
сақтаудағы және қарызды қамтуға қабылданған акциялар мен облигациялар;
шетел операциялары бойынша құндылықтар мен құжаттар (шетел
депозиттік сертификаттар.
Депозиттік сертификаттар қаржылық құралдардың ең бір кең тараған
Депозиттік сертификат – эмитент банктің ақша қаржыларының салымы
Депозиттік сертификат –кірісті бағалы қағаздардың бір түрі,
Депозиттік сертификаттардың екі түрі болады:
жолданбайтын – салымшыда сақталады және төлем мерзімі жеткенде
жолданатын – екінші нарықта сатылуы немесе басқа
Жолданатын депозиттік сертификаттар капиталды кез келген мерзімге тиімді
Сертификаттар келесі белгілері бойынша бөлінеді:
● Шығарылуы бойынша:
- бір рет;
- сериямен шығарылатын.
● Рәсімдеу тәсілі бойынша:
- арнайы;
- ұсынушыға.
● Төлеу шарттары бойынша:
- Анықталған есеп айыру кезеңі аяқталғанға дейін пайыздық
- сертификатты өтеу күні пайызы төленетін сертификаттар.
Депозиттік сертификаттар жаңа шығарымдармен, салымның басқа түрлеріне
Банкте шығарылатын сертификаттар баспалық тәсілмен шығарылуы жіне осы
Сертификаттарда міндетті түрде келесі деректемелер болуы
аты;
сертификатты ұсыну себебі;
ұсыну күні;
салым сомасы;
депозитке енгізілген соманы қайтаруға банктің сөзсіз міндеттемесі;
сертификат сомасын талап ету күні;
пайыз мөлшері жне есептелетін пайыз сомасы;
эмитент банктің аты және мекен-жайы (иеленушінің арнайы
банк мөрімен бекітілген, осындай міндеттемелерге қол қоюға
Банк сертификаттар шығарады және меншікті сертификаттарды
инвесторлар үшін тартымды пайыздық мөлшерлеме деңгейі;
салымшыға ыңғайлы сертификаттың ең аз шегін;
пайздық мөлшер қайта қараудың икемді механизмін;
шығарымды стандартты шарттарын ( еселік, номинал және
номинал құны қосылған пайыздарды төлеудің сенімді
кең жарнаманы.
Жай депозиттік сертификаттармен рәсімделген мерзімдік салымдармен салыстырғанда,
сертификаттарды тарту айналымдағы мүмкіндік қаржылық делдалдардың
екінші нарық арқылы сертификат иесі үшінші
Сертификаттар бойнша табыстарға, азаматтардың талап етілмелі шоттары
Мерзімдік салымдармен салыстырғанды сертификаттардың жетіспеушлігі оның
1.3 Депозиттерді сақтандыру жүйесі
Депозиттерді сақтандыру қорлары.
Депозиттерді қорғау жүйесі Ұлттық банк тарапынан комерциялық банктердің
Салымдар сақтандыру негізінде банктердің депозиттерді жалпылама қайтарып
Қор Ұлттық банк атынан, мемлекет атынан салымлары
Қор қаржылары ұжымдық сақтандыру жүйесінің салымдарынан жинақталады.
2001 жылдың 1 шілдесінен:
- теңгеде жылдық есеппен 16 пайыз;
- доллар және еурода жылдық есеппен 9
- 2001 жылдың 1 қазанынан;
- теңгеде жылдық есеппен 14 пайыз;
- доллар және еурода жылдық есеппен 8 пайыз.
Салымдар (депозит) сомасы, бірақ 400 мың
АҚШ доллары және еурода - салынған салымның
Талап ету салымы бойынша теңгеде - салынған
Бір салымшы әр түрлі валютада салынған мерзімді салымдар
Салымшы өзінің әр түрлі валютада салған
Жинақталған резервтер салымдар бойнша жетіспеген соманы қалпына
Міндетті күнтізбелік жарна мөлшері әр қатысушы банк үшін
Қордың 80 пайыздан кем емес бөлігін Қаржы министірлігінің
Ұжымдық сақтандыруға халықаралық стандарттарға өту бойынша
Барлық банктер ұжымдық сақтандыруға қатысуға тырысады, өйткені
Шетелдік тәжірибе елде қалыпты жұмыс істейтін банктік
Барлық дамыған елде депозиттерді сақтандырудың бір немесе басқа
Францияда бір салымшыға кепілдік 400 мың француз
Германияда неміс банктерінің федералдық ассорциациясы жетекшілігіндегі депозитті қорғау
Жапония, Испания, Канада, Ұлыбритания және АҚШ-та депозиттерді сақтандыру
Канада банктердің депозиттерді сақтандыру бойынша Канада корпорациясына төлейтін
Жапонияда банктің депозиттер бойынша сақтандыру сомасы бір салымшыға
Депозиттерді сақтандырудың федералдық бағдарламасы бойынша АҚЩ-та банк
Салымның жоғары сақтандырылатын жарнасына шек шек қою себептері
Банктік жүйеде ақша қаржыларын жинақтауға ынталандырудың келесі механизімі
Соңғы кездері ел экономикасына тұрғындардың бос ақша қаржыларын
Қазақстан Республикасының депозиттік операцияларының одан әрі дамуына әсер
Резервтеу мөлшері факторының ерекшелігі депозиттерді тарту құнын банк
Коммерциялық банктер жүргізетін депозиттік саясатқа әсер етуші фактордың
Депозиттік операцияларың дамуына әсер етуші факторына екінші тобына
Депозиттер нарығынан одан әрі жетілдіру мен кеңейтудің маңызды
Депозиттік операциялар есебі
2.1 Пайыздарды есептеу есебі.
Қарыздық пайыз – ақша қаражаттарын қарыздық құн үшін
Банктік пайыз өлшемі уақытша бос ақша қаржыларын орналастыру
Ақша қаржыларын тарту кезінде банктер салыстырмалы қаржы тарту
Банк тартылған ақша қаражаттарына пайыздарды берешек қалдығына есептеп,
жай пайыздар формуласымен,
күрделі пайыздар формуласымен.
Банктердің қосылған пайыздар сомасына ұлғайған негізгі борыштың өскен
Жай пайыз формуласы:
S = P * (1 + I *
Мұнда:
I – жылдық пайыздық мөлшерлеме;
t – тартылған ақша қаржылары бойынша пайыз қосылатын
K – күтізбелік жылдағы күн саны;
P – тартылған ақша қаржыларының бастапқы сомасы;
S – қайтаруға жататын ақша қаржыларының бастапқы сомасы
Күрделі пайыз формуласы:
S = P * (1 + I *
Мұнда:
I – жылдық пайыздық мөлшерлеме;
J – банк қосылған пайыздарды капиталдандыруды жүргізетін кезеңдегі
K – күтізбелік жылдағы күн саны;
N – ақша қаржыларын тартудың жалпы мерзімді
P – тартылған ақша қаржыларының бастапқы сомасы;
S – қайтаруға жататын ақша қаржыларының бастапқы сомасы
Банктік депозиттер бойынша пайыздық мөлшерлеме екі көлемнен қалыптасады:
Банк аралық таратылған салымдарды активтер, шартты міндеттемелер мен
Банктің тартылған салымдары келесі топтарға бөлінеді:
стандартты;
күмәнді, олар өз кезегінде 1 дәрежелі күмәнді, 11
үмітсіз.
Банктер бухгалтерлік есепте провизияның барлық қажетті көлемін есепке
Депозиттер бойынша пайыздар есептеу келесі шоттарда жүргізіледі:
2720 «Клиенттердің талап ету салымдары бойынша есептелген шығыстар»
2721 «Клиенттердің мерзімді салымдары бойынша есептелген шығыстар»
Банктің сыйақы төлеуге байланысты шығындары бесінші сынып
3. Қазақстан Республикасының депозиттік операциялардың мәні, депозиттік саясытты
3.1 Қазақстандағы депозиттік нарықтың жағдайы.
Қазақстан Республикасындағы депозиттік нарық еліміздегі қаржы нарығының
Депозиттік нарықтағы өзгерістер
2000 ж. 2001 ж. 2002 ж. 2003 ж.
Депозиттердің барлығы, млрд теңге 294,0 446,0 610,0 733,5
Шетел валютасындағы депозиттердің үлесі, % 50 64 39
Жеке тұлғалардың депозиттердің үлесі, % 31 42 43
Депозиттерді ЖІӨ-ге қатынасы, % 11,3 13,6 16,3 16,6
Жеке тұлғалардың демпозиттері бойынша орташа сыйақы мөлшерлемесі,
Шетел валбтасындағы депозиттер бойынша 8,6 7,3 6,9 5,9
Теңгедегі депозиттер бойынша 15,6 12,8 11,0 10,9 9,8
* Сандық мәліметтер Ұлттық банктің статистикалық бюллетенінен алынған
Депозиттік нарықтың тұрақты дамуына әр түрлі факторлар, соның
Сонымен қатар, тұрақты депозиттік нарықтық қалыптасуына Қазақстан Ұлттық
Қордың жарғылық капиталы 1 млрд теңге. Қордың
Қор активінің 80% -ынан кем емес қаражатын мемлекеттік
Ұлттық банктегі салымға (депозиттерді).
Бұл қордың мақсаты – «ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктердегі
Ережегі генгізілген соңғы өзгерістер мен толықтыруларға сәйкес, Қорға
жеке тұлғалардың теңгедегі мерзімді салымдары сыйақыларымен;
жеке тұлғалардың шетел валютасындағы (доллар мен еуродағы) мерзімді
жеке тұлғалардың талап етілетін салымдары сыйақысыз.
ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктердегі жеке тұлғалардың салымдарына кепіл
Қорға қатысушы банктер үшін олардың қаржылық жағдайына байланысты
Жеке тұлғалардың салымдары (депозиттерін) және оның сыйақылары қандай
Қор әрбір салымшыға (депозиторға) мынадай мөлшерде кепілдік береді:
теңгедегі мерзімді салымды – 700 мың теңгеден аспайтын
АҚШ доллары және еуродағы салымды – салынған салымның
Теңгедегі талап ету салымын – 50 мың теңгеден
Банктің депозиттік саясаты
Тартылған қаражаттарды тиімді басқару банктің депозиттік саясатының жасалуын
Коммерциялық банктің депозиттік саясаты салым иелерінің ақшалай қаражаттарын
Депозиттік саясат банктің қаражаттарды тартумен байланысты стратегиясы мен
Депозиттік саясат – банктік саясаттың құрамдас бөлігі ретінде
Кең мағынасында депозиттік саясатты депозит қызметін көрсетуші мен
Тар мағынасында, бұл кез келген коммерциялық банктің депозиттік
Коммерциялық банктердің депозиттік саясатының басы мақсаты – ҚР
Банктердің депозиттік саясатының міндеттері мынадай болуға тиіс:
банктің депозиттік базасын нығайтып, депозиттік нарықтағы үлесін кеңейту;
меншік капиталғп қатысты нормативтерді сақтай отырып, банктің
банктің активі мен пасивін басқаруға байланысты шешімдерге сәйкес
барлық салым иелеріне қатысты өлшемді және икемді саясат
Депозиттк саясаттың ұғымын екі тұрғыдан қарауға болады. Кең
Депозиттік саясат банктің стратегиясына сәйкес жасалуы тиіс.
Банктік ортадағы күші бәсекелестік жағдайына банктер
Депозиттік операцияларды жүргізуге банктер мынадай принциптерді басшылыққа алады;
депозиттік базаны қалыптастыру барысында заңдық және нормативтік талаптардың
депозиттік операциялар банктің пайда табуына ықпал етуге
тартылған депозиттік ресурстар банктің өтімділігін қамтамасыз етуге тиіс;
депозиттік ресурстардың субъектілері, түрлері және мерзімдері бойынша дифференциалданылуын
Банктің депозиттік саясаты депозиттік операцияларға байланысты туындайтын тәуекелдерді
Депозиттік саясаттың міндеті: банк балансының өтімділігін сақтау; ең
Депозиттік саясат туралы ереженің құрылымын мынадай баптарды қамтуға
жалпы ереже;
депозиттік саясаттың мақсаты мен міндеті;
банктің құрылымдық бөлімшелерінің өзара әрекеті;
банк ресурсының құрылымы;
ақшалай қаражатты тарту мерзімі және депозиттік келісімшартты бекіту
депозиттік келісімшартты жасауға және банкте шот ашкға
депозиттік және жинақ сертификаттарын сатумен байланысты операцияларды рәсімдеу
банктік және банктік емес ұйымдардың қаражаттарын тарту және
ҚР Ұлттық банкінің белгіленген міндетті резерв нормалары
Құжаттарды сақтау тәртібі.
Клиенттердің құрамына және банк қызметінің бағытына байланысты депозиттік
Депозиттік саясаттың қалыптасуы мен іске асырылуына ықпал ететін
Депозиттік нарықтың қазіргі жағдайына жасалған талдаудан салым иелері
Біріншісі – бұл банктің сенімділігі. Көптеген салымшылардың пікіріне
Екіншісі – бұл депозиттер бойынша белгіленетін пайыз мөлшерлемелерінің
Үшінші – банктің құрылымдық бөлімшелерінің көп болуы және
Жалпы банктердегі депозиттік саясатты жүзеге асыру мынадай принциптерге
Салымдарды кепілдендіру.
Қазақстандық жеке тұлғалардың салымдарды сақтандыру қорына мүше болу
Міндеттемені орындау.
Банктік салым туралы келісімшартқа сай және клиенттердің
Ашықтылық.
Банктің қаржылық жағдайы туралы клиенттердің барлығына
Бәсекелестік.
Банк өзінің депозиттік өнімдерінің депозиттік нарықтағы бәсекелестік
- бұрын шығарған және жаңадан шығаратын депозиттік
депозиттер бойынша ұтыс жариялау, салым иелеріне сыйлық беру,
клиенттерге өте жоғары мәдени және сапалы қызмет көрсету.
5. Құпиялылық.
Клиенттермен қарым – қатынас орнату барысында алынған кез
Коммециялық банктердің депозиттік саясаттының нарықтың секторлары бойынша
Жеке тұлғалар салымдары бойынша:
Банктердің тұрақты ресурсын құрайтын жеке тұлғалардың, соның ішінде
Табысы жоғары клиенттер сегментіне байланысты тұрақты клиенттерді тарту:
VIP санатындағы ірі клиенттерді тарту;
Орташа табысты клиенттерді тарту.
Заңды тұлғалар депозиттері бойынша:
Корпорация мен ұйымдардың ұзақмерзімді салымдарын банкке тарту арқылы
Банкаралық депозиттер нарығы бойынша.
Банктер банкаралық депозиттер нарығын өздерінің қысқа мерзімді өтімділігін
Қорытынды
Мен осы «Депозиттік операциялар» атты курыстық жұмысымды қорытындылай
Көптеген ұсақ және шағын банктер үшін депозиттер ақша
Осы тақырып төңірегінде қазіргі таңда, яғни осы дамыған
Қолданылған әдебиеттер:
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы" 2002
2. Экономикалық теория: Оқу құралы/ Әубәкіров Я.А.,
Байжұмаев Б.Б.Жақыпова Ф.Н.,Табеев Т.П.- А.: Қазақ университеті, 1999.-
3. Ілиясов Қ. Қ. Құлпыбаев С. Қаржы:
4. Байболтаева Н.Ә. Радостовец В.К. Қаржы есебі.-Алматы:
5. Міржақыпова С. Т. Банктегі бухгалтерлік есеп: Оқулық.-Алматы:
Экономика.-2004.-710 б.
6. Байболтаева Н.Ә. Радостовец В.К. Қаржы есебі.-Алматы: Дәуір,
7.Төлегенов Э.Т. Бухгалтерлік ақпарат жүйелері .-Алматы: Экономика, 2001
8.. Кеулімжаев Қ, Әжібаева З, Құдайбергенов
9. Кеулімжаев Қ. Бухгалтерлік есеп принциптері.-Алматы, Экономика,
10. Назарова В. Бухгалтерлік іскерлік корреспонденциясы.-Алматы,
Экономика.-2002.-220 б.
11. Әбдіманапов Ә.Ә. Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері.
Алматы: АЙАН, 2001,
12. Радостовец В. К. Ғабдуллин Т. Ғ. Радостовец
бухгалтерлік есеп – Алматы.- 2003.-649б.
13. Баймұханова С. Б.
14.Қазақстан Республикасының азаматтық кодексі.-Алматы: Жеті жарғы.-2005.-212 б.
15. Желдибаев А. Лизинг-как альтернативный метод ресурсного
Иссык Т. Возможнасти лизинга / Юрист -2002
17.Егеменді Қазақстан 2003 №12 «Қазақстан республикасының
3