МАЗМҰНЫ.
Кіріспе.........................................................................................................................2
І. Теориялық бөлім.
1.1.Қазақстан Республикасында кәсіпкерліктің дамуы барысындағы өзгерістер....................................................................................................................4
1.2.Кәсіпкерлік қызметте кәсіпорындардың тиімді қызмет етуі және белсенділігінің
ІІ. Талдау бөлімі.
2.1.Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік түрлерінің дамуы..........................12
2.2.АЯЗ ЖШС-на ұйымдық – экономикалық мінездеме.....................................15
2.3.АЯЗ ЖШС-нiң қызметін талдау......................................................................17
ІІІ. Жетілдіру бағыттары.
3.1.Кәсіпкерлік қызметтің дамуын тездету жолдары...........................................25
Қорытынды...............................................................................................................29
Пайдаланылған әдебиеттер.....................................................................................30
КIРIСПЕ.
Өндірістiң нәтижелілiгiнің жоғарылауын нарықтық
Талдаумен кәсіпорынның қаражаттық жағдайлары , ұйымдардың басшылары
( активтердің ). Сигналдық көрсеткішпен қайсысында көрінетін қаражаттық
Төлемдердің талаптарын уақытысында қанағаттандыру мынандай
және құрылымы , капиталды қолдануды талдау және қаражаттық
Талдаудың ұсталуы мынандай функциялардан шығады . Біреудің сондай
нақтылы кәсіпорынның шарттарында болады. Келесі функция талдауды -
Сайып келгенде , қаражаттық маңыздылықты бағалау
І. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ДАМУЫН ТАЛДАУ БАРЫСЫНДАҒЫ
Кәсіпкерлікте қаражаттық жағдайында кәсіпорынның қабілеттілігі өз қызметін
Кәсіпорынның қаражаттық жағдайы мүмкін тұрақтылықпен және дағдарыстығымен сипатталады.
Ресурстар мен қажетті тұрақты қаражаттық жағдай өндіріс жоспарларының
Нарықтық экономика шарттарында тірі қалу үшін және кәсіпорын
кәсіпорынның қаражаттық жағдайын орнату және бағалау үшін ,
1) нәтижеліліктің және күшейте түскендіктің оның қолдануы;
2) төлеу және кәсіпорын борышын төлеу
3) қордың қаражаттық тұрақтылығы ;
Сондай көрсеткіштер тиісті болу барлығы үшін кім экономикалық
1) танымалдармен, нормалармен бағалауға арналған тәуекел дәрежелері және
2) ұқсас тап осылармен басқа кәсіпорындардың , не
3) ұқсас тап осылармен зерттеуге арналған алдындағы жылдардың
Талдаудың негізгі мақсаттары :
1) дер кезінде табу және қаражаттық қызметтің
2) мүмкін болатын қаражаттық нәтижелерді болжауы , экономикалық
3) нақтылы шаралардың өңдеуі, бағытталғандардың қаражаттық қорлардың нәтижелі
4) басшылар және лайықты қызмет тек талдаумен кәсіпорынның
5) мақсатпен ең басты қаражаттық талдауды маңызды ету
Аналитикалық мақсаттардың айқын өзара байланысқан терім шешімі нәтижесінде
Негізгімен ( ал бір қатар жағдайда және жалғызбен
1) кәсіпорын қызметі қаражаттық нәтижелерінің талдауы ;
2) қаражаттық күй-жағдай талдауы ;
3) қаражаттық - шаруашылық қызмет нәтижелілігін талдауы
Қаражаттық күй-жағдай талдауына арналған хабар негізгі қайнарымен кәсіпорын
1) қаражаттық талдаудың негізгі әдістері - горизонтальдық
2) горизонтальдық ( уақытша ) әрбір позиция талдау
3) тік ( құрылысты ) қорытынды қаражаттық көрсеткіштердің
4) трендорлық талдау - әрбір позицияларды
5) салыстырмалы көрсеткіштердің талдауы ( коэффициенттердің )
6) салыстырмалы талдау - мынау және бөлімшелердің құрама
7) бөлек факторлардың ықпалын жасау факторлық талдау -
1.2. КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕ КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ
Көптеген математикалық әдістер : корреляциялық талдау , регресстік
Әдістер экономикалық кибернетиктер және үйлесімді бағдарламалаудың , экономикалық
Барлық талдау жоғарыда көрсетілген әдістері талдау формализацияланған әдістеріне
Статистикалық зерттеуде келесі әдістер қолданылады :
1) динамикалық қатарлардың құрылуы , нақты көрсеткіштер сияқты
2) динамикалық қатарлардың көрсеткіштерінің есеп-қисабы ;
3) трендорлық құру және регресстік үлгілер ;
4) көрсеткіштердің есеп-қисабы .
Орын басым болушы қаражаттық күй-жағдайды талдауы жанында орынға
1) құрылым зерттеуі немесе басқа көрсеткіштер
2) мінездеменің көрсеткіш динамиктері ;
3) бағалау және факторлардың зерттеуі , негізгі көрсеткіштердің
Соңғы кезде , осымен орайлас есептеуіш жаппай енгізумен
1) горизонтальдық есептілікпен әрбір позицияны талдау - салыстырудың
2) тік ( құрылысты ) қорытынды қаражаттық көрсеткіштердің
3) трендорлық есептілікте әрбір позицияны талдау -
4) салыстырмалы көрсеткіштердің талдауы ( коэффициенттердің )- есептеу
5) салыстырмалы ( кеңдік ) талдау - мынау
Рентабельділік – бұл түсімдердің көрсеткіші. Кәсіпорындардың
1)сатудың рентабельділігі:
K1R =P/N,
Мұндағы, N- өнімнің сатылуынан
Р – өнімнің сатылуынан түскен
K1R0 =28173790 / 798210=18,68
K1R1 =48015164 / 1508161=31,84
Δ K1R =31,84-18,68=13,16
2)фирма капиталының рентабельділігі:
K2R =P/В,
В – баланс-неттодағы периодтың
K2R0 =28173790 / 14140625=1,99
K2R1 =48015164 / 14140625=3,34
Δ K2R =3,34-1,99=1,35
3) айналымнан тыс активтер мен
K3R =P/F ,
F – негізгі құралдардың периодтағы
K3R0=28173790 / 9119547=3,09
K3R1 =48015164 / 9147835=5,25
Δ K3R =5,25-3,09= 2,16
4) жеке капиталдың рентабельділігі:
K4R =P/И,
И - периодтағы жеке құралдардың
K4R0 =28173790 / 7678373=3.67
K4R1 =48015164 / 7678373=6,25
Δ K4R=6,25-3,67=2,5
2.1. ҚАЗАҚСТАНДА КӘСІПКЕРЛІК
Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенінде шаруашылық түрлерінің
Қазақстан Республикасының жекешелендіру туралы заңы
Мақсаттың біріншісi меншіктiң мемлекеттік түрі кезеңді - жүйелі
Жекешелендірудің бірінші кезеңінде және республикада жекешелендірудің 6198 кәсіпорындары
Жекешелендірудің түрлерімен және жекешелендіруінің кәсіпорын келесі
- ң кәсіпорын орын зованныесі
Жекешелендірудің орындалуы бірінші кезеңінде талдауы жайлы
- нәтижелі басшылықтың жекешелендіру процесімен үкімет жағынан ;
- механизмді өңдірулері , республика азаматтарына бәріне бірдей
Сәйкестікте ҚР президенті 1993ж. 5 наурызында қабылдаған
Екінші кезеңнің мақсатымен жекешелендірудің ұлттық бағдарламалары және
-кіші кәсіпорындардың аз жекешелендіруі аукцион арқылы
- бұқаралық жекешелендіру орта және үлкен
- мемлекеттік меншік өте ірі немесе мамандандырылған объектілерінің
Барлығы - 11625 объектілері аз жекешелендіру рамкаларында 1993-1995жж.
екінші деңгей банктерінің несиелерінің орта кәсіпкерлік сферасына тарту
коммуналдық меншік объектілерінен аймақтық кепілдік қорлардың жасауы ;
серіктестіктерді жасау концепциясының өңделуі және өзара несие беру
орта даму қоры өкілділіктерінің жасауы аймақтардың қатарында
Тап осыларға Қазақстан Республикасының ұлттық банкінен берілген
Біреумен қаражаттық - несие қорлардың негізгі қайнар көздерінен
Сәйкестікте келісім шарттарымен Европалық қайта құру және даму
Бөлінетін несиелердің негізгі параметрлері :
• микро несиелер 30 000 АҚШ доллары
• аз несиелер 30000 – 125000 АҚШ
Орта кәсіпкерлік субъектілерінің несие беру бағдарламасы ЕҚҚД
Займды игеру басынан 15 млн. АҚШ долларынан
2.2. “ АЯЗ ” ЖШС-на
“ Аяз ” ЖШС Орал қаласының киізден жасалған
Бірнеше қолөнершілер 1924 жылы бірігіп өндірісті
28 ақпан 1994 жылы кәсіпорын “ Аяз
1. 65% - валяльды өндіріс құрады.
2. 31% - аң терісі
3. 4% - былғары өнеркәсібі құрады.
1997ж. былғары өнеркәсібінің - 1,2%
2.3. " АЯЗ " ЖШС-нің
1 - таблица . Өндіріс көлемі.
Көрсеткіштер 1996 1997 1998
Жалпы өнімдердің құны, мың теңгеде.
Тауарлы өнімнің құны, мың теңгеде.
Негізгі құралдардың құны, мың теңгеде.
Соның ішінде:
Өнеркәсіптік өндірістік негізгі құралдар , мың
168962
41575,3
41441,3 172929
172929
68009,5
67880,5 163872
163872
102841,5
91210
Бұл таблицада көрсетілгендей, 1998ж. жалпы
Бірақ, өнімнің қорда жинақталуы өсу үстінде. Соған байланысты
Таблица 2. Негізгі қорлармен қамсыздандырылуы.
Көрсеткіштер 1996 1997 1998 Өсім темпі
1997ж. 1996ж. 1998ж. 1997ж.
Негізгі қорлар, мың,теңге.
Соның ішінде
Өндірістік.Жұмысшылардың орташа саны .
ЖШС бойынша қор құралдары, мың теңге.
Еңбектің негізгі қызмет түріндегі қор қарулануы,мың теңге.
Негізгі құралдардың қорлануы . 41575,3
41441,3
493
85,5
92,9
0,36 68009,5
67880,5
487
137,9
158,6
0,33 102841,5
91210
486
211,1
213,6
3,41 1,636
1,637
1,01
1,61
1,72
0,92
1,51
1,34
0,98
1,53
1,35
10,33
Таблица 3. Негізгі қорлардың қозғалысы мен пайдалану
Көрсеткіштер 1996 1997 1998 Өсім темпі
1997 к 1996 1998 к 1997
Негізгі құралдардың орташа жылдық құны, мың теңге.
Негізгі қорлардың құны, мың тг.
Жыл басына
Келіп түскен
Кеткен
Жыл соңында
НҚ тозуы, мың теңге
ВП, мың. теңге
Пайда, мың теңге
НҚ рентабельділігі, %
Коэффициенттері
Өсімнің
Қайта құрудың
Шығарудың
Изностың
Қорғаныстың
Қор берушілердің
Қор сыйымдылығының 41575,3
31625,0
19955,5
549
51525,6
27975,5
168962
6801
16,4
1,63
0,39
0,002
0,67
0,33
4,06
0,25 68009,5
65155
24219
1834
70864
37065,17
17299
46707
68,7
1,09
0,34
0,28
0,54
0,45
2,5
0,4 102841
92217
11479
2230
107466
51493
163872
9278
9,02
1,09
0,11
0,023
0,5
0,5
1,6
0,63 1,636
2,06
1,21
3,34
1,4
1,32
1,02
6,9
0,62
1,6 1,51
1,4
0,47
1,21
1,51
1,8
0,95
0,19
0,64
1,57
Берілген мәліметтер бойынша қор берілуі әр
Таблица 4. Еңбек ресурстарының қозғалысы.
1996ж. 1997ж. 1998ж.
Жұмысшылардың орташа саны
Қабылданғаны
Шыққаны
Солардың ішінде өз еркімен
КЗОТ 33бабы бойынша
Басқа себептер
Шығу коэффициенті
Қабылдану коэффициенті
Ағымдағы 493
248
254
204
31
19
0,515
0,5
0,477 487
169
191
150
29
12
0,39
0,35
0,37 486
302
279
225
23
31
0,576
0,621
0,51
Тауарлы және жалпы өнімдердің құндылығының бірдей болуы
Таблица 5. Еңбек ресурстарының пайдаланылуы мен олардың тиімділігі.
Көрсеткіштер 1996 1997 1998
Орташа тізімдік саны, адам
Еңбек сіңірді, барлығы
Адам - күндер
Адам - сағат
1 адамға адам-күндер санының еңбек сіңіруі
Өнім өндірілді, мың теңге.
Жұмыс күшін пайдаланудың
толықтығы , %
Еңбек өнімділігі, мың теңге.
Еңбек сыйымдылығы
Максималды мүмкіндіктер
493
96545
767533
196
172929
0,83
1,79
0,56 115855
926840 487
88590
718353
182
163872
0,77
1,84
0,54 114445
915560 486
103974
839956
207
168962
0,91
1,62
0,61
114210
913680
Таблицада көрсетілгендей жұмыс күнінің саны жылдан – жылға
Өндіріс және еңбекті көңіл болулардың бөлімінің жөнге
Қайта оқыту жоспар және босатылатын қызметкерлердің жұмысқа орналасулары
Қамқорлық демалыс туралы бөлімде “ еңбек тәртібі
I. Еңбек тәртібі және күзет бөлімі.
Кәсіпорындарда жұмыс істеушімен демалысқа бір уақытта кетуге құқықты
IІ бөлім. Еңбек күзеті .
Тегін арнайы киімді қызметкерлерге дер кезінде беру ,
III бөлім. Еңбек ақы төлеуі .
Еңбектегі табыстар әрбір қызметкерді - құрылысты бөлімше жұмыстары
Алуға арналған мүмкіншілік туғызу табыс қызметкерлерімен кемірек емес
Еңбек ақы төлеуін қызметкерлерге және жүйелі мүмкіншілікпен
Бұлар жайдың , не ЖШС өз кадрлары
ЖШСқа басқару сондай схемасы жасалған болатын , қашан
Жалпы лауазымды нұсқауда ең жақсы және орта буын
1) жұмыс стажы ұқсас лауазымдарда 5 жылдан
2) жақсы білім;
3) ұжыммен психологиялық сыйысушылық;
Басқарушы қалай жүзеге асыруда , директордың сауда
Таблица 6. Негізгі өндірістердің түрлері бойынша
Көрсеткіштер 1996ж. 1997ж. 1998ж.
Жалпы өнім
Соның ішінде:
Жеңіл өнеркәсіп
Соның ішінде:
Валяндық өнеркәсіп
Аң терісі өнеркәсібі
Былғары өнеркәсібі
Тауарлық өнім
Соның ішінде:
Жеңіл өнеркәсіп
Валяндық өнеркәсіп
Аң терісі өнеркәсібі
Былғары өнеркәсібі 173040
173040
109143
56355
7542
172929
172929
109043
56354
7532 163872
163872
111848
46980
5044
155405
155405
107735
44976
4838 169060
169060
107735
55891
5434
168962
168962
107735
55793
5434
Кестеден көрініп тұрғандай өнеркәсіптің негізгі өндіріс құрылымында
Таблица 7. “АЯЗ” ЖШС-дегі негізгі өндірістегі еңбекақының төленуі.
Аталуы
Еңбекақыны төлеу жүйесі Орташа айлық еңбекақы
Премиямен Премиясыз
Чесалды-негізгі цех
Валяльный цех
Өңдеу цехі
Киізден жасалған цех
Былғары - аң терісі цех
Тігін цехі
Аяқ киім цехі
ОТК
Транспорттық цех
АУП Бригадалық
Бригадалық
Бригадалық
Бригадалық
Бригадалық
Сдельно-премиалды
Сдельно-премиалды
Мерзімді
Мерзімді
Мерзімді 12594
16148
10782
11168
11114
10869
15824
9593
8855
10569 8570
9663
7845
7626
9083
6995
9531
6085
6023
6725
Серіктестікте негізінен 4 цех қызмет етеді: валялды,
Таблица 8. “АЯЗ ” ЖШС-ғы жұмысшылар мен
Көрсеткіштер 1996ж. 1997ж. 1998ж.
Жалпы кәсіпорын бойынша
Соның ішінде:
Қызметкерлер
солардан
Басшылар
Мамандар
Басқа қызметкерлер
Жұмысшылар:
Валялды цехта
Былғары-тері цехта
Тігін цехында
Транспорттық цехта
Жөндеу цехында
Басқа цехта 493
67
35
29
3
456
145
24
46
24
16
169 487
66
36
28
2
421
129
26
42
15
14
185 486
62
36
24
2
424
130
26
44
20
12
192
Кестеде демонстрация жасайды , не салыстырумен қызмет ететіндердің
Таблица 9. “АЯЗ” ЖШС-нің іскерлік белсенділігінің
Коэффициенттер 1996ж 1997ж 1998ж
Сату рентабельділігі
Барлық капиталдың рентабельділігі
Негізгі құралдардың рентабельділігі
Жеке капиталдың рентабельділігі Капиталдың жалпы айналысы
Мобильды құралдардың айналысы
Материальды айналатын құралдардың айналысы
Дайын өнімнің айналысы 0,42
0,07
0,15
0,14
0,17
0,19
0,44
1,17 0,52
0,08
0,17
0,15
0,17
0,20
0,54
1,17 0,43
0,36
1,48
0,66
0,83
1,32
2,17
8,79
3. КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІҢ ДАМУЫН ТЕЗДЕТУ ЖОЛДАРЫ.
Өтімшілік дәрежесі бойынша топтастыру төмендегі суретте көрсетілген:
Банктегі және кәсіпорын касса-
А1 ең өтімді- ларындағы ақшалай қорлар
лері Қысқа мерзімді бағалы қағаздар
Ағымдағы А2 тез Дебиторлық
активтер орындалатын- Депозиттер
дары
А3 жай орын-
далатындары Бітпеген өндіріс
Шикізат пен материалдар
Ғимараттар
Әрдайымғы А4 Қиын Құрал
(қаржылық) орындалатын- Транспорттық құралдар
активтер дары Жер
Сурет 1. Кәсіпорын активтерінің классификациясы.
2. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайтын көрсеткіштер ,
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы көптеген көрсеткіштерді сипаттайды, яғни олардың
Төлем қабілетінің көрсеткіштері:
абсолютті өтемшіліктің коэффициенттері;
аралық толықтырудың коэффициенттері;
толық толықтырудың коэффициенттері.
Қаржылық тұрақтылықтың көрсеткіштері:
меншіктің коэффициенттері (тәуелсіздіктің);
зайдық құралдардағы үлесі;
займдық және жеке құралдардың ара қатынасы.
III. Іскерлік белсенділіктердің көрсеткіштері:
жалпы айналымның коэффициенті;
айналым жылдамдығы;
жеке құралдардың айналысы.
IV. Рентабельділік көрсеткіштері:
кәсіпорын меншігі;
жеке құралдар;
өндірістік қорлар;
ұзақ және қысқа мерзімді қаржылық салымдар;
ұзақ және қысқа мерзімді займдық құралдар;
баланстық пайданың нормасы ;
пайданың таза нормасы нормасы.
Осы барлық топтардың есптеудің мәліметтері кәсіпорындардың бухгалтерлік балансының
Қазақстан Республикасының заңы сонымен қатар 22 сәуір 1998
Көрініп тұрғандай жоғарыда айтылған заң шығаратын база, атап
ҚОРЫТЫНДЫ .
Республикада жекешелендіру барысында қызметтің жаңа ұйымдық түрлері
Толық серіктестік сияқты тап осы қаулы сондай түрлердің
Болашақта, ЖШС,кооператив, акционерлік қоғамдар, корпорация т.б.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.
Қазақстан Республикасының азаматтық кодексі. Алматы. 1992 г.
ҚР – ның «жауапкершілігі шектеулі және толық
Ахметов К.Г. Менеджмент негіздері. Орал . 1992 г.
Аутов Р.Р. ҚР агроөнеркәсіптік кешеніндегі шаруашылық формаларындағы дамудың
Волкова О.И. Кәсіпорын экономикасы. Москва. 1997 г.
Джубаев С.Ш., Ахметов К.Г., Бекбулов Н. Кіші кәсіпкерліктің
Осипова Ю.М. Кәсіпкерлік істің негіздері. Москва. 1996 г.
Казақстан Республикасы Президентінің 1995ж. 2 мамырынан
1
1
30