Жоспар
Кіріспе
І-тарау. Популяция құрылымы және таралуы
1.1 Популяция туралы түсінік
1.2 Популяцияның құрылымы
ІІ-тарау. Популяциядағы жануарлардың өзара байланыстары
2.1 Популяциядағы жануарлардың өзара тиімді байланыстары
2.2 Популяциядағы жануарлардың арасындағы біржақты тиімді байланыстары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиетер
Кіріспе
Экологиядағы маңызды ұғымдардың бірі-популяция ұғымы. Популяция сөзі латынша
Популяция-белгілі бір гeографиялық территорияда тіршілік етуге бейімделген, генетикалық шығу
Популяция-биологиялық бірлік ретінде өзінің белгілі құрылымы, қасиеті және атқаратын
Комменсализм– екi түр арасындағы қарым-қатынас, мұнда бiр түр
І-тарау. Популяция құрылымы және таралуы
1.1 Популяция туралы түсінік
Популяция түрдің табиғаттағы элементарлы құрылымы. Популяцияда үнемі тұқым қуалаушылық,
"Популяция" ұғымы латынша рориlиs - халық деген мағынаны білдіреді.
"Популяция" ұғымы биологияда негізгі үғымдардың бірі, ал популяцияны генетикалық,
Организмдердің популяцияларын жан-жақты зерттеуші экологтар С.С.Шварц, А.М.Гиляров, А.В. Яблоков
Популяция-биологиялық бірлік ретінде өзінің белгілі құрылымы, қасиеті және атқаратын
Элементарлы (жергілікті) популяция-табиғаты бірегей кішігірім территорияларды мекендейтін бір түрге
Экологиялық популяция-жергілікті популяциялардың жиынтығы негізінде қалыптасады. Олар негізінде түр
Географиялық популяция-географиялық жағдайлары бірегей территорияларды қамтитын, особьтар топтарын құрайтын
Бір жағынан популяция тіршіліктің әртүрлі деңгейінде: организм-попу-ляция-биоценоз-биогеоценоз-биосфера функционалды-экологиялық қата-рына
Екінші жағынан популяция әртурлі деңгейдегі таксондардың филоге-нетикалықбайланысын: организм-полуляция-түр-туыс-тұқымдас-отряд-класс-патшалық көрсететін
Экологияда популяция деп белгiлi бiр территорияны мекендейтiн және бiр-бiрiмен
Бiр популяция өкiлдерiнiң бiр-бiрiне әсерi сыртқы орта факторларының әсерiнен
Топтық ерекшеліктер дегеніміз-бұл популяциялардың негізгі сипаты. Оған мыналар жатады:
жалпы есебі (сан)-бөлінген аумақтағы дарақтардың жалпы саны;
тығыздық-популяция мекендеген кеңістіктің ауданына немесе көлеміне келетін дарақтардың орташа
өсімталдық-көбею нәтижесінде уақыт бірлігінде пайда болған жаңа дарақтар саны;
өлім-жітім-белгілі уақыттың бір бөлігінде дарақтар популяциясында өлгендердің мөлшерін көрсететін
популяция өсімі-туу мен өлім-жітім арасындағы айырма;
өсу қарқыны-уақыт бірлігіндегі орташа өсім;
жыныстық құрам-берілген популяциядағы еркек және әйел жынысты дарақтар арақатынасы;
жас құрамы-бұл дарақтарды жасы бойынша бөліп тарату.
Жануарлар популяциясында дарақтардың мынандай топтары болады: тұқымтоп(семья), топ(тобыр), табын,
Тұқымтоп (семья)-дарақтардың жыныстық нәпсіге, ата енелер мен ұрпақтар арасындағы
Табын (киттәрізділер, тұяқтылар, приматтар) немес үйір (бунақденелілер, балықтар, құстар,
Тұрақты үйір (прайд)-арыстандар популяциясындағы дарақтардың тұрақты тобы.
Жеке дарақтар, тұқымтоп немес дарақтардың өзге топтары аумақты белгілеп,
1.2 Популяцияның құрылымы
Популяциялар қурылымы - бір жағынан турдің биологиялық қасиеттерінің негізделіп,
Популяцияның кеңістіктегі (территориялық), жастық, жыныстық, гене-тикалық, мінез-құлықтық және басқа
Популяцияның кеңістіктегі қурылымы - популяция особьтарының кеңістікте орналасу ерекшеліктері.
Табиғатта особьтардың бірқалыпты орналасуы сирек кездеседі. Кездейсоқ (диффузиялық) орналасу
Жануарлардың ортаның қолайсыз жағдайларына немесе олардың даму циклдарына байланысты
2.1 Популяция особьтарының кеңістікте таралуы
Популяциялардың күйі мен тіршілігі популяцияның жалпы санына және олардың
Іріктеп алу деп популяция тығыздығын бағалауға арналған эксперементтер қатарын
S2=
Мұндағы: S2-таралу шамасы;
х - шамасының оташа ауытқуы (дисперсия);
n-әр эксперименттегі даралар саны.
Бірқалыпты таралу жағдайындағы S2 нольге тең болады. Себебі
бірқалыпты
S2=0
Кездейсоқ таралу кезінде орташа m мен дисперсия s2
кездейсоқ
S2 =m
Топтық таралу кезінде дисперсия орташадан жоғары және неғұрлым жиналуға
топтық
S2 >m
Даралардың бірқалыпты таралуы табиғатта өте сирек кездеседі. Ол көбінесе
Кездейсоқ таралу тек біртекті ортада және жиналуға қабілеті жоқ
Топтық таралу-табиғатта жиі кездеседі. Топтардың өзі кездейсоқ немесе жиналып
Кез келген популяция төмендегі қасиеттермен сипатталады:
Популяциялар саны берілген территория немесе көлем бірлігіндегі даралардың жалпы
Популяция тығыздығы популяция алып жатқан аудан немесе бірлігіне шаққандағы
Туылу-көбею нәтижесінде уақыт бірлігінде пайда болған жаңа даралар саны.
Өлім-белгілі бір кезеңде өлген даралардың саны. Өлімнің үш типін
Тірі ағзалар %
ІІІ
Ұрықтың өмірінің ұзақтығы (шартты)
Өлім қисықтары (Э. Макфредьен бойынша)
Популяцияның өлімі-туылу мен өлімнің арасындағы айырма; өсім оң немесе
Өсу жылдамдығы-уақыт бірлігіндегі орташа өсім. Егер R0 арқылы берілген
R0>1 популяция өседі (ұсақ ағзаларға тән);
R0=1 популяция саны тұрақты;
R0