Мазмұны
Кіріспе
Шетелдік Азияның халқы
1 Этникалық құрамының қалыптасуы
1.1 Ұлттары
2 Шетелдік Азия халықтарының
3. Қазіргі кездегі этникалық құрамы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Кіріспе
Шетелдік Азия халқы
Шетелдік Азия әлемде халқының саны жағынан алдыңғы
Өзінің географиялық, этникалық және мәдени жағынан бұл елді
Екінші дүниежүзілік соғысқа дейін шетелдік Азия империалистік державаның
ХХ ғасырдың басындағы шетелдік Азия халықтарының
(млн. адам) өсу деңгейі
Азия- ның аума-ғы 1900 1950 1960 1970 1980
Оңтүс-тік Батыс Азия 48 42 56 74 98
Оңтүстік Азия 302 480 595 754 930 1164
Оңтүс-тік Шы-ғыс Азия 104 182 226 287 356
Шы-ғыс Азия 401 671 791 986 1183 1324
Барлығы 915 1375 1668 2102 2567 3057 3548
Азия халықтарының орналасуында өздеріне тән ерекшеліктері бар. ХІХ
Халықтың тілдік құрамы мен топтары
Тілдік отбасылық топ %-пен алғандағы жалпы халық
Сино-тибеттік отбасы 38,7
Қытайлық топ 36,5
Орталық топ 2,2
Үндіевропалық отбасы 29,7
Үндіарийлік топ 26,9
Ирандық топ 2,7
Басқа да топ 0,1
Австронезийлік отбасы 8,0
Батысавстронезиялық топ 7,8
Орталықавстронезийлік топ 0,2
Дравидийлік отбасы 6,7
Оңтүстік топ 4,2
Оңтүстік Шығыс топ 2,2
Гондвандық топ 0,1
Басқа да топтар 0,2
Жапондықтар 4,3
Австроазиаттық отбасы 3,0
Вьет-мнонгтық топ 1,9
Мон-кхмерла топ 0,4
Мунд тобы 0,3
Мяо-яо тобы 0,3
Басқа да топ 0,1
Алтайлық отбасы 2,6
Түріктік топ 2,2
Монғолдық топ 0,2
Тунгус-маньчжурлық топ 0,2
Паратойлық отбасы 2,5
Кореялықтар 2,3
Афразияийлік отбасы 2,1
Семиттік топ 2,1
Басқа да отбасы, топтар 2,1
Барлығы 100
Аумағы жағынан ірі елдер: Қытай, Үндістан, Индонезия, Жапония,
Олардың барлығы (Жапониядан басқа, туу мөлшері аз, басқа
Этникалық құрамының қалыптасуы
Шетелдік Азия өзінің этникалық құрамы жағынан өте әлсіз.
Ежелгі Азияның өркениетті дамыған жерлері: Месопотамияның оңтүстігіндегі Двуречье
Көптеген Азия халықтарының тілдік құрамы б.ғ.д. V –
Ең көп тараған ежелгі тіл Аравияда Оңтүстік Батыс
Шетелдік Азияның ірі елдері мен ұлттық санының
Халқы Халқының саны Көп мөлшердегі ірі халықтар Оның
Қытай 53 Қытайлықтар (хань) 93, 3
Филиппин 100 Бисайя,
тагал 41, 0
23,5
Индонезия 150 Явандықтар
16, 5
Малайзия 12 Малаялықтар
43,7
Қытайлықтар 32,8
Вьетнам 50 Вьетнамдықтар 87,6
Тайланд 30 Сиамдықтар 52,9
Лао 26,8
Қытайлықтар 11,9
Мьянма 30 Бирландықтар 75,5
Үндістан 150 Хиндустықтар 27,9
Бикарлықтар 10,5
әкістан 13 Панджабтықтар 64,7
Пуштундықтар 15,6
Синдкилықтар 14
Ауғанстан 30 Ауғандықтар
(пуштундықтар) 52,4
Тәжіктер 20,4
Иран 30 Персиялықта 45,3
Азербайжандықтар 17,0
Турция 15 Түріктер 85,6
Курдтер 10,7
Иран жазығы мен Үндістанның солтүстік аудандарында ирандық және
Үндістанның орталығы мен солтүстік-шығысында лунд тілі құрылды, ал
Қытай халқының орталығы мен солтүстік бөлігін қытай-тибеттік
Бұл көрсеткіш халықтың этникалық географиялық жағдайының өзгеруге және
ХV ғасырдың соңында Азия Европаның отарына айналып,
Іс жүзінде, шетелдік Азияның туу мөлшері төменірек (Қытайда,
Шетелдік Азия – қайталанбас, ерекше аймақ, еркектер саны
Оңтүстік Батыс Азияда барлық жас аралығында дерлік тұрғындардың
Антропологиялық жағынан шетелдік Азия өте күрделі, мұнда
Европоидтар (шамамен 29%) оңтүстік тармақтыңқ әртүрлі нәсілдері қалыптасқан.
Азиаттық монғолоид (шамамен 31 %) солтүстігі мен шығысы
Монғолоидтарға монғолоидтық және австолоидтық нәсілдердің аралас және
Австролоидтық нәсіл Азияда саны жағынан өте үлкен емес,
Европоидтық нәсілдердің оңтүстік тармағы мен веддоидтық нәсіл арасындағы
Негроидтар Аравияның жарты аралығында, әсіресе жақын аймақтарында кездеседі.
Буддизм дініне, құдайға сыйынушылық Үндіқытай мен Шри-Ланкта құрылған.
Индуизмді Үндістанның (83,6% халқын), Непал (90%), Пәкістан (10%),
Филиппин халқының негізгі бөлігі христиандықты қолдайды. (93%-тік христиан
Тайпалық одақтардың культ ізбасарлары (анимисттер) көбінесе Индия, Қытай
Қазіргі этникалық құрамы
Мыңдаған халықтардың ішінде, шетелдік Азия тұрғындарын, көптеген тілдік
Шетелдік Азия 107 халықтың ішінде мөлшермен 1 млн.
Шетелдік Азия көп ұлтты мемлекет, Үндістан мен Индонезияда
Курдтар топтасу шегіне қарай Турцияда, Иранда, Иракта
Шетелдік Азияның барлық елдерінің ұлттық құрамы
1-ші топқа жеке ұлттық қатынасын сипаттап,
2-ші топқа халықтың негізі 70-95%-тін құрайды. (Вьетнам, Камбоджа,
4-ші топқа жататын елдер көп ұлттан тұрады. Бірақ
Шығыс Азия. Шығыс Азияның құрамына Қытай, Монғолия,
Жапонияда, жапондықтардан басқа (119,9 млн.), айндықтар тұрады. (Коккайдо
Корея жартыаралында кореялықтар (64 млн), ҚХДР-да кореялықтар (20,3
Қытайда кореялықтар (1,8 млн.), Жапонияда – (670 мың).
Монғолия халқының негізгі массалық құрамы Алтайлық отбасылық топ-халха-монғол,
Қытай Халық Республикасы – көпұлтты мемлекет. Қытайлықтар
Қытай тілі сегіз ірі – диалектіден құралады,
Негізгі диалект – солтүстік ол Қытайдың мемлекеттік тілі
Көптеген қытайлықтар Қытайдан тыс жерлерде (шамамен 28 млн.)
ҚХР –ның ең ірі ұлттық здықтарына мыналар жатады:
Олар Нинся – Хуэйлық автономды аудандарда, елдің
Тай халықтың тобын поратойлық отбасы: чжуан (14,1 млн.),
Шетелдік Азия (%) халқының өсімі
1920 – 1930 ж.ж. 11,0
1930-1940 ж.ж. 13,1
1940-1950 ж.ж. 14,2
1950-1987 ж.ж. 2,1 рет
Қазір шетелдік Азияның өсу қарқыны 1,8%-ті құрайды. (Африкада
Б.Ұ.Ұ. болжамдары бойынша 2025 жылға дейін шетелдік
Шығыс Азия халқы өзін – шетелдік Азияның
Халық саны жағынан ең көп мемлекет – Қытайдың
Империалистік Жапонияның агрессиясына қарсы күрес кезінде (1937-1947
ҚХР –сы құрылғаннан кейінгі алғашқы халық санағы 1953
50 жылдың екінші жартысында туу деңгейінің ақырындап төмендеуі
Бұдан кейін б/ған 1960 ж. Туу дәрежесінің өсуін
70 жылдардың басында Қытайда туу деңгейінің төмендеуінің
Бұған жаңа туған сәбилердің жыныстық пропорциясының бұзылуы
1984-1987 ж. Аралығында ту коэффициенті 17,5 %-тен 21,2%-ке
Жапония (1992 жылы) халқының саны 124,1 млн. адам
1950 жылы Жапония халқының саны 82,9 млн.
Гонконг (Сянгон) 1997 жылы континентальды Қытай халқының 6
Аомынь (Макао) 1999 ж. Декабрьде ҚХР халқының 1900
Жапонияның (% 1000 адамға шаққанда) табиғи өсім коэффициенті
1911
1933 1933
1937 1939 1947
1949 1950
1954 1955
1959 1960
1964 1965
1969 1970
1974 1975
1979 1980 1985 1990
1994 2000
2004 2020
2040
Япония 13,9 13,3 8,8 20,9 14,3 10,3 9,9
Монғолияның туу көрсеткіші 1000 адамға 32,3 1955 жылдан
Монғолия тұрғындарының өсімі 648 мың, 1989 жылдан 1947
Монғолияның тұрғындар санының табиғи өсуінің жалпы коэффициенті Шығыс
1950-54ж.ж. ол 19,5%-ті және 1965-69 ж.ж. осыдан келіп
ҚХДР халқы 1950 жылы 9,7 млн. адамнан 22,9
Оңтүстік Корея халқының саны 1950 жылы 20,3
Шетелдік Азияның ірі аудандарының (млн. адам) өсу деңгейі
1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2025
Шығыс Азия 671,3 791,2 986,2 1183,0 1324,1 1475,0
Оңт. Батыс Азия 182,1 225,6 287,6 355,9 439,1
Оңт. Азия 479,7 595,3 754,4 930,7 1164,4 1386,8
Оңт. Шығыс Азия 42,7 55,8 73,6 98,1 129,7
Оңтүстік – Шығыс Азия. Мұнда Үндіқытай халқының жартыаралы
Бирмада, Малайя мен Тайландта туу 192-1939 жылдары 1000
Оңтүстік Батыс Азияның (1000% адамға шаққандағы жалпы халықтың
1950
1954 1955
1959 1960
1964 1965
1969 1970
1974 1975
1979 1980 1985 1990
1994 2000
2004 2020
2024
Ауған-
стан 16,6 20,3 22,7 24,1 24,3 21,4
22,0 18,6 10,8
Иран 36,6 34,7 34,1 32,9 32,0 30,4 41,3
25,4 20,3 11,8
Ирак 27,5 28,4 30,5 31,9 32,8 34,0
31,2 27,2 16,5
Бахрейн 28,7 29,8 33,2 33,3 28,5 28,1
21,9 17,6 14,1
Израйль 25,6 21,7 19,5 18,8 20,3 19,4 17,3
Иор-дания 24,4 25,7 29,3 31,7 32,5 36,4
40,9 37,4 23,7
Катар 24,1 24,3 24,1 22,9 19,7 20,5
26,6 23,8 15,7
Кипр 16,9 15,9 14,7 11,1 8,6 10,5
8,4 7,9 4,8
Кувейт 34,0 33,8 35,5 43,3 41,8 39,2 33,7
20,8 16,6 12,9
Ливан 22,3 28,2 29,4 27,0 22,8 21,4
20,8 16,6 12,9
ОАЭ 25,0 26,8 26,3 26,3 23,1 23,2
16,9 16,6 8,4
Оман 19,0 21,2 24,3 27,3 29,0 30,3
30,8 28,2 18,2
Сауд Аравияяя 23,1 25,1 27,6 28,9 30,7 31,5
32,9 29,9 19,1
Сирия 25,2 27,8 30,8 32,3 33,6 37,5
36,6 28,3 18,3
Турция 27,4 28,5 26,0 26,0 25,3 21,8
18,9 15,6 11,6
Иемен 18,5 20,5 21,3 23,8 23ғ7 25,6
31,7 29,4 14,6
Оңтүстік – Батыс Азия (мың адам) халықтарының өсу
1950 1960 1970 1980 1985 1990 2000 2010
Ауған-
стан 8958 10775 13623 15951 18136 21033 26035
Геран 14206 20301 28397 38345 66212 51259 65161
Бахрейн 116 156 220 347 417 520 693
Израйль 1258 2114 2974 3878 4233 4617 5302
Ииордания 1237 1695 2299 2923 3515 4291 6437
Ирак 5158 6847
9356 13238 15898 18760 25377 32866 43520
Катар 25 45 111 225 315 431 569
Кипр 494 573 615 627 665 704 762
Кувейт 152 278 744 1370 1712 2230 3007
Ливан 1443 1857 2469 2669 2668 2967 3617
ОАЭ 70 90 223 980 1327 1578 1939
Оман 413 505 654 984 1242 1457 1973
Сауд Аравия 3201 4075 5745 9372 115042 13988
Сирия 3495 4561 6258 8704 10268 12634 17809
Турция 20808 27509 35321 44438 49272 56647 65351
Оңтүстік Азия. Бұл районға Индия, Пакистан, Бангладеш, Бутан,
Бұның ішінде ең тұрғындардың тығыз орналасқан жері Индия.
ХІХ ғасыр ағылшын отарлық саясатының негізгі орталығы болған
ХХ ғасырдың басында да жағдай көп өзгермеді:
Индия тұрғындар саны 1891 ж. Жалпы саны
Әсіресе Индия тұрғын саны егемендік алғаннан кейін
Индия - әлемнің дамушы елдерінің ішінде бірінші болып
Пакистан мен Бангладеште, осы районның екі бөлек
Пәкістан тұрғынының саны 40,0 млн. 1950 жылы 140,5
Оңтүстік Батыс Азия. (кейде алдыңғы Азия да) бұған
Бұл елдердің тез қарқынды даму үлесі негізінен бірінші
Бүгінгі таңда Азияда араб елдерінде – яғни оның
Ливанда да туу деңгейі күрт төмендеуі (25 жыл
Малайя мен Сингапурдың халқының өсу қарқыны әлдеқайда жоғары
Екінші дүниежүзілік соғыс жылдары, 0,8 миллионға өсті. Бүкіл
Оңтүстік Шығыс Азия тұрғындарының табиғи өсу коэффициентінің динамикасы.
1950 1960 1970 1980 1985 1990 2000 2010
Бирма 17,8 21,7 27,1 33,6 37,1 40,8 48,4
Бруней 0,04 0,08 0,1 1,1 0,2 0,2 0,3
Вьетнам 39,9 43,7 42,7 54,1 59,7 66,1 79,8
Индоне-зия 79,5 96,2 120,2 146,3 163,3 181,5 211,3
Камбод-жа 4,3 5,4 6,9 6,4 7,2 8,2 9,7
Лаос 1,9 2,3 3,0 3,6 4,1 4,6 5,7
Малай-зия 6,2 8,2 10,8 13,6 15,6 17,2
Сингапур 1,0 1,6 2,0 2,4 2,5 2,7 2,9
Тайланд 20,3 26,8 36,3 46,4 51,3 55,7 65,5
Шығыс Тимор 0,4 0,5 0,6 0,5 0,6 0,7
Филип-пин 20,5 27,9 37,5 48,3 54,3 60,9 74,0
Қорытынды
Шетелдік Азия. Шетелдік Азия – бұл дүние
ХІХ ғасырда қантөгіс соғыстар мен Азия елдерінің
Мөлшермен 1920 жылдары шетелдік Азияның халық санының өсу
Халық санының қарқынды жоғарылауының себебі Шетел мемлекеттерінің отарлық
Шетелдік азия халықтарында діни тұрақтылық жоқ. Бір ед
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Весь мир Минск Литература 1998.
2. Весь мир Минск Хорвест Москва 2001.
3. Гладкий Ю.Н, Лавров С. Б. Все мирная
география. «Мектеп» 2002.
4. Максаковский В.П. Всемирная экономическая и социальная география
Рауан 1998.
5. Максаковский В.П. Географияческая картина мира М., 2004.
6. Страны мира Смоленск «Русич» 2003.
7. Страны и народы. Зарубежная Азия. М., «Мысель»
8. Алисов, Хорев. Зарубежная география мира.
28