ЖОСПАР
Кіріспе 2
1. Нарықтың даму тарихы және теориясы. 4
1.1. Нарық қатынастарының даму кезеңдері. 4
1.2 Қазақстандағы нарықтың даму тарихы. 5
1.3 Қазіргі заман нарық теориясы 9
2. Нарықты ұйымдастырудың әдістері және оның өзекті үш
2.1 Нарықты ұйымдастырудың әдістері және оның өзекті үш
2.2 Нарық механизмінің мәні және ерекшеліктері. 14
2.3 Нарықтың атқаратын қызметтері, шарттары және түрлері 17
3. Нарықтың артықшылықтары мен кемшіліктері 25
3.1. Қазақстандағы нарық: кәсіпкерлік-нарықты дамытудың 25
алғышарты 25
3.2 Нарықтық экономиканың кемшіліктері. 26
Қорытынды 30
Пайдаланған әдебиеттер: 32
Кіріспе
«Нарық қалыптасуының ерекшеліктері мен заңдылықтары» деген курстық жұмысымда
Әлі күнге дейін нарық экономикасындағы еркіншілдік, халық санасында
Курстық жұмысымда нарықтың әлеуметтік-экономикалық табиғаты, оның пайда болу
Нарықтың Қазақстанда дамуын әңгімелеп, Қазақстанда нарықтың қандай артықшылықтары
Нарықтың бағаға еркіндік әкелгендігін, еркін бәсекелестік орнағанын, еңбек
«Нарық пен мемлекеттің екеуі де маңызды. Экономиканы осының
Нарық жағдайы өте қатал. Соған байланысты мемлекет шағын
Нарық жағдайында жұмыс жасауды біздің жаңа дамып келе
1. Нарықтың даму тарихы және теориясы
1.1. Нарық қатынастарының даму кезеңдері
Нарықты стихиялы түрде дамушы немесе еркін нарық, монополиялы
Монополиялық нарық 19 ғасырдың аяғында 20 ғасырдың алғашқы
Қазіргі заманғы өркениетті елдерге реттелмелі нарық тән болып
Біздің жас тәуелсіз Қазақ мемлекетінде де толыққанды жүйелі,
1.2 Қазақстандағы нарықтың даму тарихы
Нарықтық қатынастар Қазақстан жерінде қашан пайда болды, оның
Мысалы, Қазақстанда құл иеленушілік құрылыс болмастан-ақ патриархалдық-феодалдық қатынастар
Нарық қатынастарының пайда болуының ең басты шарты -
Жерге феодалдық меншіктің күшеюі қауымдық (рулық) жерлерді тартып
Тереңдей түскен меншіктік бөлінісу Қазақстанда тауарлы ақша қатынастардың
Қазақтардың күн көрісінің арқауы тек қана мал шаруашылығы
Сонымен бірге нарықтық қатынастардың қалыптасуына белгілі бір дәрежеде
Қорыта айтқанда, шаруашылық салаларының әр алуандылығы, сауданың дамуы
Осындай жағдайлардың салдарынан Қазақстан революцияға дейінгі дәуірдің өн
Қазірде тәуелсіз Қазақстан Республикасының алдында жоғарыда көрсетілген тарихи
Бірінші кезең 1992-1995 жылдарды қамтиды. Ол микроэкономикалық тұрақтандырудың
Екінші негізінде (1996-2005 жылдар) экономиканың шикізаттық бағытын біртіндеп
Үшінші кезең 5-7 жыл мерзімге созылып, ашық үлгідегі
1.3 Қазіргі заман нарық теориясы
Батыс елдерінің шаруашылық саласындағы саясатын анықтайтын қазіргі заманғы
XX ғасырдың 70-жылдарында болған экономикалық дағдарыс және кәсіпкерлік
Соңғы кезде негізгі екі бағыттың өз ішіндегі жіктелу
Жалпы неоклассикалық синтезді жаңа теория деп есептеуге болмайды,
Біздің алдымызда да нарықтық экономиканы реттеудің дүние жүзінде
2. Нарықты ұйымдастырудың әдістері және оның өзекті үш
2.1 Нарықты ұйымдастырудың әдістері және оның өзекті үш
Адамзаттың өмір сүру тарихында экономиканы ұйымдастырудың екі негізгі
Соңғы кездері экономиканы ұйымдастырудың үшінші әдісі деп әкімшілдік
Бұл әлі аз зерттелген, дегенмен әкімшілдік әдістен нарықтық
Әміршілдік
Аралас
Нарықтық
Суретте: Экономиканы ұйымдастырудың әдістері
Шаруашылықты әміршілдік-әкімшілдік әдіспен ұйымдастыру өндірушінің үстемдігіне негізделеді. Бұндай
Нарықтық механизм бұған қарама-қарсы принципке негізделген, онда шаруашылық
Не өндіру керек? Бұл жағдайда, тұтынушы бір немесе
Қалай өндіру керек? Ол тауар өндірушілердің арасында болатын
Кім үшін керек? Бұл сұрақ, сұраным мен ұсынымның
Жоғарыда көрсетілген шаруашылықты ұйымдастырудың сұрақтары барлық экономикалық жүйелерге
Шетелдік мамандардың пікірінше экономиканы ұйымдастырудың әміршілдік немесе нарықтық
2.2 Нарық механизмінің мәні және ерекшеліктері
Нарық, қоғамдық тұтынушылар мен өндірушілерді байланыстырудың тиімді механизмі
Сонымен бірге нарықтық механизм идеалды емес, оның елеулі
Реттелмейтін таза нарықтық экономика адамның еңбек ету, білім
Нарықтық механизмі ғылым мен техника жетістіктерін, еңбек ресурстарын,еңбекті
Енді нарық дегеніміз не? Ең алдымен осыны анықтап
Нарық - бұл өндіріс факторларын немесе оның нәтижелері
Нарық - бұл сатушы мен сатып алушылар арасындағы
Нарық - бұл сатушылармен сатып алушылар арасында тауар
Нарық - тауарларды сатып алу-сатумен байланысты орын алатын
Нарық тауарды өткізуге байланысты сатушылар мен сатып алушылардың
Нарық қызметін тек қана айырбас саласымен шектеу -
Экономикалық қатынастар мен байланыстар
НАРЫҚ
Тауар өндірушілер
Тауарды тұтынушылар
Суретте: нарық экономикалық байланыстар мен қатынастар ретінде
Берілген анықтамада әңгіме, тек өндірушілер мен тұтынушылардың арасындағы
2.3 Нарықтың атқаратын қызметтері, шарттары және түрлері
Жалпылама тұрғыдан алғанда нарықтың мәні оның атқаратын қызметтері
Экономикалық игіліктерді және
қызметтерді,
өндірушілер мен
тұтынушыларды
байланыстыратын
буын
Ұдайы өндіріс
процесінің
үздіксіздігін
және
тиімділігін қамтамасыз
етудегі реттеуші ролі
Экономиканың
жағдайы
туралы
объективті
ақпараттың
қайнар көзі
Бәсеке арқылы экономиканы
тиімсіз шаруашылық бірліктерінен
тазарту
НАРЫҚТЫҢ АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТТЕРІ
Тауардың қоғамдық
мағналылығын
мойындау
Өндірістік шығындарды
азайтуды
экономикалық
ынталандыру
Еңбекке деген
материалдық
стимулдарды
экономикалық
жағынан қамтамасыз ету.
Суретте: Нарықтың атқаратын қызметтері
Нарықтың маңызды қызметтерінің бірі - оның ұдайы өндіріс
Нарықтың басқа бір атқаратын қызметі - ақпараттық. Нарық
Сонымен бірге нарық механизмі мынадай қызметте атқарады -
Біздің нарық терең монополияландырылған, сондықтан нарықты ортаны қалыпты
Осылармен қатар, маңыздылығы жағынан басқалардан кем түспейтін нарықтың
Нарықтық күрделі экономикалық категория ретінде өз бетінше емес,
Шаруашылық
субьектілердің
дербестігі мен
тәуелсіздігі
Меншік
қатынастарының алуан түрлі формалары
Өндіріс қуатының белгілі бір резерві
мен бос
жұмыскерлердің болуы
Нарықтық экономиканың шарттары
Тауар өндірушілердің
және сауда
делдалдарының
бәсекесі Контрагенттер
өздерінің өнімдеріне
баға белгілеу құқы
Нарық
инфрақұрылымын жасау
Суретте: Нарықтың қалыптасуының негізгі компоненттері
- шаруашылық субъектілердің дербестігі мен тәуелсіздігі;
- меншік қатынастарының алуан түрлі нысандары;
- өндіріс қуатының белгілі бір резерві мен бос
- нарық инфрақұрылымын жасау;
- тауар өндірушілердің сан алуан түрлерінің болуы;
- контрагенттер өздерінің өнімдеріне баға белгілеу құқы. Енді
Біріншіден, экономикалық субъектілердің дербестігі мен тәуелсіздігі, олардың келісім
Екіншіден, меншіктік қатынастардың алуан түрлі нысандарының болуы, олардың
Нарықты экономикаға көшу кезінде ескеретін маңызды жәйт -
Үшіншіден, әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай,нарықтың тиімді жүмыс істеу
Сайып келгенде, ондай экономика тауардың жетіспеушілігіне, материалдық игіліктерді
Төртіншіден, нарық механизмінің үзіліссіз қызмет істеуі үшін оның
Нарықтық экономикаға жалпылама негіздегі ерекше инфрақұрылым - несие
Бесіншіден, нарық механизмінде мемлекеттік қаржы жүйесінің, оның негізін
Жетіншіден, шаруашылық субъектілерінің нарық туралы мәліметі (маркетинг қызметі),
Қазіргі нарық құрылымы жағынан сан алуан элементтерден тұрады.
Территориялық белгілеріне қарай нарық мынадай түрлерге бөлінеді: дүниежүзілік
Дүниежүзілік нарық, сатушылар мен сатып алушылар арасындағы тауарлар
Еларалық бірлестіктер нарығы деп, экономикалық айырбастың ерекше формалары
Ұлттық нарық бір елдің мемлекеттік шекарасының аумағымен шектелген
Аймақтық нарық - бұл бөлек территориялық бөлімше нарығы
Жергілікті оқшауланған нарық - кейбір елді пункттердің жиынтығы
Нарықтық қатынастардың жетілу шамасына қарай нарықты: дамыған (кемелденген)
Олигополиялық нарық, баға белгілеу саясатына тым сезімтал және
Монополиялық бәсеке нарығы, сапасы, қасиеті, сыртқы безендірілуіне қарай
Қолданылып жүрген заңдылықтарға сәйкес нарықты көлеңкелі және ресми
Нарықтың дамуының сәйкестігіне байланысты теңдестірілген және теңдестерілмеген нарық
Тауар ерекшеліктеріне қарай нарық - салалық және сала
3. Нарықтың артықшылықтары мен кемшіліктері
3.1. Қазақстандағы нарық: кәсіпкерлік-нарықты дамытудың
алғышарты
Басты экономикалық мәселелерді шешуде нарықтық экономикаға тең келетін
Біріншіден, нарық өнеркәсіп пен тұтынушы арасындағы мәселені шешіп
Үшіншіден, нарықтық экономика жағдайында баға еркін болады. Еркін
Бұл айтылғандарға қоса мына жағдайлардың да үлкен мәні
Көптеген елдердің тәжірибесі көрсеткендей елдің экономикалық тұрақтануына қол
3.2 Нарықтық экономиканың кемшіліктері
Тауарлық тапшылықтың болуына жол бермей, ғылыми-техникалық прогрестің дамуына
Ешқандай қоғам халықты қорғау жүйесінсіз, халыққа білім бермей,
Міне осындай "қоғамдық тауарлардың" қажеттіліктерін қамтамасыз ету нарықтық
2-ші кемшілігі, "сыртқы эффекті" деп аталатынына байланысты. Бұл
Ақырында нарықтық механизм тудыратын 3-ші кемшілікті қарастырайық. Ол
Нарық шеше алмайтын тағы басқа проблемалар үкіметтің араласуын
Сонымен, бір жағынан нарық шаруашылықты ұйымдастырудың неғұрлым тиімді
Қазақстан бұрынғы одақтас мемлекеттер секілді нарық жағдайында бизнес
Сондықтан нарықтың кемшілікткерін жоюдағы консалтингтің ролі өте үлкен
«Консалтинг» дегеніміз консультациялық компаниялардың әртүрлі қызмет көрсетуін айтамыз.
Ал басқару консалтингі дегеніміз бұл өнеркәсіп дамуының максимал
Консалтингтік қызметтерді тұтынуына байланысты экономиканың қалай дамып жатқанын
Қазіргі нарық тұрақты емес, конкуренттер қатал. Кәсіпорындар нарықтық
Нарықтық жүйенің бөлінбес қасиеті оның көп секторлылығы, яғни
Қорытынды
Сонымен, қорыта айтқанда, нарықтық қатынастар ерте заманнан пайда
Бұрынғы Совет Одағында нарық монополиялы болды. Еркін бәсеке
Міне, сондықтан Совет Одағы құрамындағы Қазақстан да осындай
Қазір Қазақстанның алдында тарихи әділетсіздіктерді жеңіп, Қазақстанды көркейту
Енді Қазақстандағы нарықтың артықшылықтары мен кемшіліктеріне келетін болсақ,
Ол кемшіліктер: 1). «Қоғамдық тұтынуды» нарық шеше алмайды.
Қазақстанда нарықтың кемшіліктерін жою үшін орта және шағын
Қазақстанда нарық механизмін көп адамдар түсінбейді. Сондықтан консалтинг
Қорыта айтқанда, Қазақстан нарығы болашақта өз кемшіліктерінен арылса
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Жүнісов Б. «Нарықтық экономика негіздері» Алматы-1994
2. Әубәкіров Я.Ә. «Экономикалық теория негіздері» Алматы-1994
3. «Аль-Пари» журналы 2002-1 (686.)
4. Шеденов Ө.Қ. «Жалпы экономикалық теория»
Алматы-Ақтөбе-2002
5. Түркебаев «Основы рыночной экономики» Қазақстан даму институты
6. Оразәлі Сәбден «XX ғасырға қандай экономикамен кіреміз»
7. Мамедов «Современная экономика» Ростов на Дону -1996
8. Уоттс Майкл «Нарықтық экономика әліппесі» Алматы «Қазақстан»-95
2